|
| |
| |
| |
Voor-reden tot den Leser.
HEt is den Latinisten wel bekent, beminde Leser, hoe dat die vermaerde ende welsprekende doch Heydensche Orateur Cicero onder andere leersame ende gedenckweerdige stucken, gemaeckt heeft drye boecken de Officiis, dat is, van de Ampten ende schuldighe plichten van een goet Burger, die burgerlijck, eerlijck ende wel sal leven, ende dat hy in de selve verhandelt die vier hooft-deuchden, van gerechticheyt, Voorsichticheyt Stantvasticheyt, ende Maticheyt; welcke Moeders, Fonteynen ende sprinckaderen Zijn van alle anderen: Want gelijc haer de Fonteynen int loop en in veel Rivierkens ende Water-beecken verdeylen, ende een Boom sich wtbreydet in vele tacken, waer van een yeder sijn vruchten draecht: Also sijn dese voorseyt hooft-deuchden seer rijck ende overvloedich van leeringen. Ende wederom ghelijck onder den menschen een yder behoort tot zijn gheslachte: Alsoo connen alle deuchden tot dese vier geslachten bequamelijck ghebracht worden. Ende darom en heeft niet alleen de voorgemelte Orateur onder den Heydenen desen wech ghewandelt, maer ooc treffelijcke Scribenten onder den Christenen, van ouden tyden herwarts, sijn hier in sine voetstappen nagevolget, om niet alleen eenen Burgerlijcken, maer ooc eenen Christelijcken wandel door verhandelinghe van dese deuchden nae den sin ende voorschrift des H. Euangelij verstaen zijnde, te fatsoneren: Ende op dat wy alle anderen voor-by-gaen die sulcx in prosa oft ghemeynen stijl van schryven gedaen hebben, binnen onsen tyden is wel bekent die vermaerde duytsche Poëet Ian Baptista Houwaert, d'welcke vele heer
| |
| |
lijcke ende Poëtische stucken ende oock vele Christelijcke onderwysingen, onder anderen de vier Vytersten, ghemaeckt heeft, welcke om den rijckdom der leere, ende heerlijcke spreucken in aerdighe Rijmen gestelt, veler menschen handen doorwandelen, ooghen verlichten, ende herten vermaken; maer tot noch toe en is niet in openbaren drucke uytghegeven syne Politica ofte ghedichte van de twee laeste der voorseyt hooft-deuchden, Constantia et Temperantia, dat is Stantvasticheyt in teghenspoet, ende Maticheyt in voorspoet. Dit sijn so nootwendighe deuchden, dat niemant sich die oeffeninge der selver can ontreken: want ofte een yder particulier mensche is in Voorspoet ofte in Teghenspoet, ende daerom heeft van nooden ofte Stantvasticheyt ofte Maticheyt: Ofte ooc geheel Landen, Natien, Steden, Kercken etc. hebben eenen ghemeynen segen ende voorspoet, ofte ghemeyne plaghen ende Tegenspoet, ende sijn daerom te ghelijcke aen dese deuchden gehouden, Om in Teghenspoet gheduldich, ende in Voorspoet danckbaer ende matich te zijn. Derhalven en sijn dese deuchden niet alleene by de Politijcke Scribenten, maer selfs door onsen Heere I. Christum, syne Propheten ende Apostelen gheroemt, gheleert, ende inghescherpt, ende oock niet alleene by de Kerckelijcke Leeraers in vele Boecken, Sermonen ende Tractaetkens seer hoogh gherecommandeert, maer selve oock in ghemeyne belydenissen ende publique schriften van geheele Kercken aengeteyckent ende ten hoochsten geroemt, als sonder welcken het Christen leven niet en can bestaen, want inden wel-bekende Catechismo, die in Hooch ende Neder-Duyts-Lant vande eerste reformatie tot noch toe met groote stichtinghe der gemeynten in Kercken en Scholen gepredickt ende geleert wort, is een vrage in d'ordre de 28e. Waer toe dient ons dat wy weten dat Godt alles geschapen heeft, ende noch door syne voorsichtigheyt onderhout? daerop met clare woorden tot antwoort
| |
| |
ghegheven wort: Dat wy in alle Tegenspoet geduldich ende in Voorspoet danckbaer sijn mogen, ende in alles dat ons noch toecomen mach een goede toeversicht hebben op onsen ghetrouwen Godt ende Vader. Dat is even soo vele gheseyt als den Titel van desen Autheur mede brengt: In Tegenspoet stantvastich, ende in Voorspoet Matich. Aengesien dan dat dese deuchden in Godts woort gefundeert sijn, byde oude ende nieuwe Scribenten, soo hooch ghepresen, van ghehele Kercken nootwendich gheacht om inde formulieren der leere met namen uyt gedruckt te worden: Wie en soude niet prysen die dese deuchden prysen? Wie en soude niet roemen die in dese deuchden wandelen? Wie en souden niet begerich sijn om sodanighe boecken te coopen ende te lesen die van dese deuchden handelen? Ende en soudemen desen Houwaert niet in aller waerden houden? die dese deuchden so aerdich ende bequamelijcken getracteert heeft, die so veel redenen en de so veele schoone exemplen by een vergadert heeft, om den menschen tot liefde van dese deuchden, ende navolginge van so veel dappere mannen, beyde onder den Heydenen ende Christenen te ontsteecken? Die dese met soo veel aerdige sententien ende ghelijckenissen heefft verrijcket? Die soo veel bloemkens ende cieraet van woorden daer toe brenget? Waermede als met eenen hoonich-dau de leere van dese deuchden besprengt wort, die eenen geduyrighen vloet ende waterstroom uytghegoten heeft van Poëtische welspreeckentheyt? Dit alles gheconsidereert, wat canmen anders seggen als dat dit een bequaem middel is om al lacchende, al singende, al spelende dese goede leeringen door welclinckende ende eenstemmich geluyt, als een lieffelijcken dranck in te schenken, in te drincken ende des te beter te bewaren. Ende sodaenige manieren van onderwysingen, duncken ons (onder correctie) in des delicate ende dertele tyden onder anderen hoochnoodich te Zijn, van welcken men inder waerheyt mach
| |
| |
seggen: Varietas delectat; veel gherichten doen eeten: Want gelijc de spyse des te aengenamer is, hoe sy verscheydelicker wort toegemaect ghesonden, ghebraden, gestovet, geconfijt, gelardeirt etc. Alsoo sijn de leeringhen der deuchden des te aengenamer hoe sy in verscheydener manieren werden voorgedragen, in prosa, in gedichten, in vragen ende antwoorden, in eenen Zwaren ofte in eenen lichten stijl, door gelijckenissen ofte met eygene woorden: Want wat den eenen mishaecht sal den anderen behagen, die gheen Wijn en mach moet Water drincken, die geen gebraden mach moet gesoden eeten, t'is beyde goede cost ende dranck om t'leven te onderhouden: ende die op alle dese manieren - die voorseyt deuchden voor - gestelt, noch niet en wil aennemen, waerby, salmen hem anders connen vergelijcken? als daer by dat Christus eertijts die ongeloovige ende verkeerde Ioden vergeleecken heeft Mat.II. vers.16. Luc.7.31. Dat is, by den Kindren die op de merckt saten, ende haere medegesellen toeriepen: Wy hebben u metter fluyte ghespeelt; ende ghy en hebt niet gedanst, wy hebben u lieden claechlieden gesonghen ende ghy en hebt niet gweent: Maer die dese deuchden van herten bemint, alle maniere sal hem wel behagen, op welcke die selve voorgedraghen worden, want men drinckt wel Wijn uyt aerden vaten, ende alsmen seyt, honger maect rouw boonen soet. Hoe veel te meer moet dese soete spyse ende desen lieffelicken dranck der deuchden Constantia ende Temperantia, Stantvasticheyt ende Maticheyt met een soo aengenamen geur ende Coleur van Rhetorica afgemaect, in sulcke siivere Plateelen voorgestelt, in sulcke Christallinen glasen ende vergulden Beeckers ingeschoncken, den genen lieffelijc ende aengenaem sijn, die daer hongeren ende dorsten na de gerechticheyt: want dese spyse ende dranck also toe bereydet, en geeft niet alleen voetsel ende versterckinghe des ghemoets, maer oock een sonderlinghe vermakinge. Ende al-hoe-wel het meeste deel van dese Politica uyt Heyden | |
| |
sche Scribenten, Sententien ende Exemplen vergadert is, om ten minsten den Christenen hier door te overtuygen ende te beschamen, soose naelatich zijn in de oeffinghe van dese deuchden; Nochtans soo worden die selve ondersteunt, besprent ende ghesouten met eenighe schriftuyr-plaetsen ende schoone exemplen der geloovighen, beyde uyt het Oude ende Nieuwe Testament, ende andre Christelijcke discoursen, vraghen ende antwoorden van eenighe Theologische quaestien: van den vryen wille der menschen, ende de H. eeuwige ende seeckere voorsienicheyt ofte wille Godts, waer door den menschen ende de Heydensche Fortuyne, de beschickinghe, regieringhe ende veranderinghe van voorspoet ende tegenspoet in desen leven, wort ontrocken, ende oock die gaven van Christelijcke Contantie ofte Stantvasticheyt in Tegenspoet, ende Temperantie ofte Maticheyt in voorspoet, ende beyde Gode alleene als den Heere der Heeren, ende Autheur van alle goede gaven toegheschreven; also dat hy door syne Godtijcke voorsienicheyt, gheluck ende ongheluck, leven ende doodt den menschen laet overcomen, ende alle dinghen regeert ende bestiert na zijn Godtlijcke wille ende welbehagen. Hy disputeert wel pro & contra, dat is, over beyde syden, maer (soo vele wy van dese saken connen oordelen) so hebben wy den sin ende somma hier int corte ghestelt, te meer om dat hy expresselijcken bekent dat de menschen van natuyren verdorven sijn, ende tot het quaet geneghen, ende dat hy vermydende ende verwerpende alle curieuse vragen, die vleesch ende bloet tegen de voorsienicheyt ende regieringe Godts voortbrenget, dese hooge materien besluyt met de woorden des Apostels Pauli oft gelijckenisse van het Leem ende den Potbacker Rom.9. ende met de Heylige exclamatie ofte uytroepinghe: O diepe rijckdom der wijsheyt ende oock der kennisse Godts, hoe onbegrypelijck sijn zyne oordelen &c. Het oordel nochtans van Houwaerts gevoelen in dese quaestien willen wy den discreten Leser bevolen
| |
| |
hebben, die syne discoursen ende redenen met een rijp oordel mach ondersoecken, overleggen ende overweghen.
Dewyle dan, beminde Leser, dese Politica van den vermaerden Poëet Ian Baptista Houwaert van sulcken rijcken sin ende leeringhe is, ende sulcke treffelijcke deuchden so bequamelijck daer in geleert worden tot instructie ofte onderwysinge vande Princen, ende met eenen van alle soorten van menschen: So hebben wy de selve weerdich gheacht om door openbaren druck eens in het licht ofte aen den dach te brengen, want die selve als int verborgen tot noch-toe tot Hamburch gheschuylt heeft, al-waerse van de bloet-vrienden, die om de troeblen des Nederlantschen Oorlochs aldaer ghevluchtet waeren, is becomen, ende by eenige liefhebber tot noch toe getrouwelijc bewaert. Want Houwaert selven, alsmen wt zijn graft-schrift ghestelt achter synen Generalen Loop des Werelts can aftekenen, is al overleden, inden Iaere onses Heeren 1586. Om dan den Christelijcken Leser te versekeren dat dit gheen versiert maer Houwaerts eyghen werck is, so meldet voor eerst het werck alhier synen meester, als sijnde, een volmondige, sinrijcke ende soet-vloeyende gedichte sonder al te groote curieusheyt van woorden, ghelijck die ghene connen oordelen die syne andere gedichten met aendacht hebben gelesen: hier beneffens maeckt dese Autheur int laeste van dese Politica, mentie van syne Vier Vytersten, welcke van allen buyten alle twijffel voor Houwaerts werck gehouden werden; Eyndelijck so wort door I.T.P achter den Generalen Loop des Werelts een Register ghestelt vande boecken van Houwaert ghecomponeert, die eens-deels ghedruckt ende eens-deels noch onghedruckt waren, ende onder de tweede soorte vers. 35. met namen wtgedruckt De Politijcke Instructie der Princen, etc.
Wy verhopen der halven ende betrouwen met eenen dat dit werck, daer wy geen costen aen ghespaert en hebben, alle lief-hebbers vande
| |
| |
const, ende voor-gemelde deuchden, sal twee-mael aenghenaem sijn; eens om den beroemden Autheur, die tot nochtoe lief ende waert is gheweest; ende eens om het werck ofte materie selfs, als handelende van sulcke nootwendighe ende Christelijcke deuchden van Maticheyt in Voorspoet, ende Stantvasticheyt in Tegenspoet: Waer toe wy ons verlatende bidden den wysen ende Almachtigen Godt, dat hy ons allen door zynen H. Gheest also wil stercken, op dat wy ons cruys dat hy in desen levens ons mach toe seinden, gheduldich moghen dragen, ende ons in synen segen niet al te seer verheffen, maer de selve Matichlijck ende danckbaerlijck ghebruycken, tot Godes eere diese gegheven heeft: tot onses naesten bystant die in syner noot van onsen overvloet can geholpen worden; ende tot onser eygen nootdruft ende onderhoudinghe, waer toe wy oock den selven vanden Heere ontfanghen hebben, door Iesum Christum synen lieven Sone, onsen Heere ende Salichmaker Amen. Vaert wel, leest ende oordeelt.
V.E.E. dienstwillighe
I. Lamrinck.
|
|
Auteursrechtvrij