Den generalen loop der werelt

(1612)–Johan Baptista Houwaert– rechtenstatus



[Folio Air]
De vvereltlijcke triumphe der Planteten. HElpt my O Musae practijckelijck, dicteren, de vreucht en t'verdriet des menschen in t'svverelts perc, Ick sou gheiren Rhetorijckelijck // coucheren, t'Werelts generalen loop, voor mijn ierste vverck, Al ben ick noch een slecht onervaren clerck, So beroert my den geest, door dat ick noch hoor clincken So soete instrumenten, en ick neem goet ghemerck, Op hippocrenem om daer uyt te drincken, Wilt my dan een groen Laurier cransken schincken, D'vvelck de cleynhertighe vreese plach // te verdryven, Op dat ick mijn voornemen mach,, vvel beschrijven. DOen ick noch in mijn groeyende // ieucht vvas, En cost ick mijn vveeldighe natuere niet dvvinghen, Voor dvvalinghe ick verfoeyende // deught vvas: En vvijsheyt als de vveeldichste der Ionghelinghen, Ick en deed' schier niet dan roseren, dansen springhen, En spelen op mijn scerpe Luyte en Schalmeye, Dus ben ick eens ghegaen, solaselijck al singhen, Naer een seer lustighe schoone contreye, Die ghelegehen vvas in een groote valeye, Daer ick Herten Hinden en Hasen met hoopen. Vreughdelijck sach paren,, springhen en loopen.
[Folio Aiv]
NIet alleen en sagh ick daer veel vvilde dieren, Van Hasen Herten Hinden en Deynen, Maer ick sagh daer oock in de loopende Rivieren, Alle soorten van visschen svvemmen niet om verreynen, Noch sagh ick daer in de lustighe pleynen, Veel Cruythoven die ordelijck vvaren beplant, Verchiert met pryelen en springhende fonteynen, Met columnen beelden en statuten triumphant, Waer ick mijn ooghen keerde, tvvas aen elcken cant, Al even playsant en al even rusich. VVant dees valley vvas boven al te lustich. ICk sach dat de blosende Aurora // ontdoyde, De peirelen die daer hinghen aen de groey Folage, En dat de Nimphe Flora // bestroyde, De lusthoven met bloekens tot een chierage, En dat den blinckende Phebus zijn voyage, Naer Occidenten begost te doene, En dat zijn sneevv vvitte peirden namen de passagie, Naer den Zodiack soo sy vvaren ghevvoene, En dat Zephyrus de bloemen en cruyden groene, Goet'lijck de beven en ick hoorde in desen vergiere. De voghelkens singhen met blyden ghetiere.
[Folio Aijr]
MIjn jeugdich hert, wert tot vreuchden gheneghen // doot, D'aenhooren van den melodieusen sanck, En soo ick voor my sach vont ick twee weghen voot, My den eenen vvas smal en cort, den anderen breet en lanck, Ick tvvijfelde ierst vvaer ick soude nemen ganck, Maer doch ic den breeden vvech met bloemen diversch van coleure Soo lustich bestroyt vvas, soo ben ick vry en vranck, Daer op gaen promeneren sonder ghetreure, En met dat ick op desen vvech recht deure, Meynde te gaen quamen my tvvee Nimphen in t'ghemoete. Die my goeden dach boden met Minnelijcke groete. SY vvaren seer gratieus en lieffelijck van vvesen, Van lichame natuerlijck vvel ghemaeckt, Sy vvaren rijckelijck verchiert boven desen, Den hals en armen vvaren met bagghen omstaeckt, Sy hadden de armen, beenen, en borsten half naeckt, T'haeir ghecrost d'ooghen niet om verchieren, Ja dachte ick doen dits rechts daer t'herte naer haeckt, Het duncken my vvesen vrauvv' Venus caminieren, Met dese tvvee Nimphen moet ick vreught hantieren, Doen ginck ick by haerluyden met lippen ontploken. En ick hebse in deser manieren aenghesproken.
[Folio Aijv]
GHy edel Ionckvrouvven vvilt my berechten, Waer dat ghy lieden henen gaet en vvie ghy zijt, Ten voeght niet vvel dat de joncvrouvven sonder knechten, Oft gheselschap door bosschagien nemen haren lijdt, Met oirloff mijn vermaen, en tendeert tot gheen vervvijt, Dus en nemet oock anders niet dan in t'goede, Door my sult ghy vvel bevvaert sijn en bevrijt. (Est u goede beliefte) van teghenspoede, Laet ons dan met coragieusen moede, Gaen promeneren en goede kinschap maken. Sy zijn gheluckich die aen goey vrinschap,, geraken. D'Een Nimphe die heeft haren minnelijcken mont, Doen gheopent sonder eenighe dralinghe, En sprack en vervvondert u niet dat ghy ons sont. Als ghy sult aenhooren mijn Verhalinghe, Ick ben u proper natuer, en dit is dvvalinghe, Mijn suster die u beyde hebben lief en vveirt, Al sijt ghy in ons ghehouden sonder betalinghe Sullen vvy u dienen als dienstmaeghden expeirt, Men sou ons van u niet scheyden met stock oft svveyrt, Al vvout ghy ons oock met cracht van u drijven, Natuer en dvvalingh' vvillen byde menschen blijven.
[Folio Aiij]
LAet ons onder ons dryen gaen vvandelen // man, Verjubilleren, hoveren en domineren, Ghy en cont met niemant beter ghehandelen // dan, Met ons beyden vvilt ghijt vvel gronderen // schier, Laet ons gaen bancketeren en triumpheren // hier, Sonder my vveeldighe natuere dvvinghen, Want die haer proper natuere corrumperen // fier, En die svverelts vreught met sorghen minghen Die sullen ghemeynelijcke ten lesten bringhen, Door svvaermoedigheyt hem selven om den hals. Die natuere bedvvinght, lijt veel onghevals. T'Waer vvel slecht dat ghy natuere altijt // dvvinghen // sout, Van t'ghene dat sy beghiert natuerlijck, Wy souden u leyden vvaert dat ghijt // ghehinghen // vvout, Daer ghy lesen sout in liberteyt puerlijck, Een verstoven herte sou sijn beruerlijck, Door die uytnemende vruchtbaer Landouvve, Daer en vvort niemant gedvvonghen stuerlijck, Met vvetten noch statuyten in eenigher vouvve, Elck leeft daer onbedvvonghen sonder rouvve, Vry en vranck naer der naturen behaghen. Die naer sijnen vville leeft en heeft gheen claghen.
[Folio Aiijv]
NAtuere door natuere, soecket t'vveldich leven, Volght dan natuere in des natuere defixeert, En vvilt natuere door natuere toegheven, Want daer natuere haer natuere corrumpeert, Maeckt dat natuere door natuere declineert, En dit is der natueren onnatuerlijck verdriet, Maer als natuere door natuere solaceert, D'vvelck door natuere natuerlijck gheschiet, En natuere ghelijcke natuer aensiet, Crijcht natuere natuerlijck luyt ter // beruren. En de meeste vreught comt uyter,, natueren. DEse Nimphe en heeft niet soo saen ghesvveghen, D'ander en sprack met een soet-vloeyende tale, Volght onsen raet, daer natuere is toegheneghen, Wy sullen u leyen in veel schoonderen dale, Daer ghy sult sien triumpheren altemale, De planeten met al die staen onder hun bestieren, Al vvaer u hert' van Diamant yser oft stale, Soo sout ontpluycken der vreughden banieren, Als ghy sout comen in die quartieren, Daer de vveeldighe leven in jubilatie. En daer elck steeckt naer de hoochste dominatie.
[Folio Aiiijr]
HEt is de landouvve der overvloedicheyt, Tis de landouvv' vol silveren en gouden mijnen, Tes de landouvve vol alder voorspoedigheyt, Gheen vveldigher lant en can de sonne beschijnen, Gheen beter graen noch vvelsmakender vvynen, En souwen moghen eten noch drincken met monde, Alle specien frutagien, vyghen rosijnen, Alle cruyden orboorlijck tot t'smenschen ghesonde, En alle beesten die Godt in voorleden stonde, Gheschapen heeft tot t'smenschen verdoene, Sijn daer seer abundante en altijt in saysoene. DIt lant is vol juvveelen en groote panden, Tes vol chieraten niet om verreynen, Tes vol speelhoven, doolhoven en vvaranden, Vol Hasen, Conijnen, Herten,, Hinderen en deynen, Tes vol loopende rivieren, vol clater fonteynen, Vol Zeen, lacken, vyvers schoon borghen en salen, Vol groen vveyen, vol velden vol bosschen en pleynen, Van al dat men peysen mach en sietmen niet falen, Het vvaer my onmoghelijck te verhalen, Hoe vvijt en breet dat dese landouvve streckt. En hoe lutisch dat zy met t'firmanment is bedeckt.
[Folio Aiiijv]
DAer en is niemant gheboren soo vvijs, Die de bequaemheyt van dese Landouvven, Die vvel te ghelijcken is by t'aertsch paradijs, Al te vollen soude connen ontfouvven, De vvonder vvercken die ghy daer sult sien bouvven, Sullen van u hooghelijck vvorden ghepresen, Van het ontallijck volck, dat ghy daer sult aenschouvven, Sult ghy boven maten seer vervvondert vvesen, Noch sult ghy u vervvonderen boven desen, Van diversche saken, die ghy sult hooren en sien. Men siet in de vverelt veel vremde dinghen gheschien. GHy sult de gheluckichste sijn van veel menschen, Eest dat ghy ons volght en gheeft credentie, Ghy en sult ter vveirelt niet connen ghevvenschen, Ten sal u ghebeuren naer u intentie, Alle hoocheyt en maghnificentie, Alle rijckdommen en costelijckheyt abundant, Al de glorie, eere en reverentie, Sal u gheschien in dat overvloedigh Lant, Alle vvellusten en chieraten triumphant, En al tghene dat u herte mach dincken. Dat sullen u de lieffelijcke Nimphen schincken.
[Folio Avr]
COmt comt met ons en aenschout met ooghen // claer, T'gheen dat vvy met de tonghen niet en connen uytspreken, Wy sullen u t'Landt van vreughden thooghen // daer, V niet met allen en sal ghebrecken, En daer de Nimphen met amoreuse treken, Met lonckende ooghen en blosende vvanghen, Naer den prijs der beleeftheyt sullen steken, Om u op het alder vriendelijckste te ontfanghen, V jonstich herte mach naer de vreught verlanghen, Die ghy daer ghenieten sult en vinden // fijn, Tis goet in een vruchtbaer lant, by goede vrinden zijn. DOor dese schoon vvoorden liet ick my ghesegghen, En ick vvas dese tvvee Nimphen onderdaen, Ick en coste natuer noch dvvalinghe niet vveerlegghen, Want sinnelijckheyt hoorde terstont naer haer vermaen, Dus zijn vvy te samen soo verre ghegaen, Dat vvy ten lesten in dit groot lant sijn ghecomen, Daer veel Nimphen my in haer armen hebben ontfaen, D'een omhelsde my, dander heeft mijn hant ghenomen, De derde hiet my vvillecom' tot mijnder vromen, Eenighe groetten gratieuselijck // my. Eenighe thoonden my t'ghelaet amoreuselijck,, bly.
[Folio Avv]
EN op dat ghy sout vveten vvie dees Nimphen vvaren, Die my soo hert'lijck caresseerden en ontfinghen, Soo sal ick u haer namen gheiren verclaren, T'vvas lichtveerdichtdicheyt stoute in t'volbringhen, Eyghen liefde begheerlijcheyt fauly samblant, Ignorantie bedrog vierigh verlinghen, Die seer ghequelt vvas met Veneris brant, Sy spraken sijt vvillecoom in u t'sVaders lant, En vermaeckt uvven gheest in dees schoon quartieren. VVy sullen u dienen in alle manieren. NAtuere en dvvalinghe en hadden niet ghefaelt, Dat sy my dit Lant hadden ghepresen seere, Want sy en hadden my gheen saken verhaelt, Ick bevont aldaer noch veel meere, Al es t'verstant cleyn en memorie teere, Om al te verhalen dat ick daer sach, Soo sal ick u nochtans te desen keere, Van de principaelste saken maken ghevvach, Want een ieghelijck vvel verhalen mach, T'gheene dat hy heeft ghehoort // en ghesien. Al vvilt my dat Momus die ghestoort,, is verbien.
[Folio Avir]
ASia Africa en Europa ghenaemt // vvaren, Dees Landen daer ick ghecomen vvas door de beden, Van natuer en dvvalinghe die onbeschampt // vvaren, Daer ick sach soo ontallijcke veel Dorpen en steden, Soo veel Palleysen Casteelen en costelijckheden, Soo veel natien van volcke Mans en Vrouvven, Die soo diversch vvaren van vvesen en zeden, Dat my onmoghelijck vvaer te ontfouvven, Den meesten hoop ginck, leegh vander sach ick t'lant bouvven, En haer hantvverck doen, elck in sijn vocatie, En veel volcx begaf hem tot de dominatie. DOen spracken dees Nimphen tot my al vleyen, Om leeghe vvijsende met haer slincke handen, Compt Ionghelinck, comt vvy sullen u leyen, Tot de Hertoghinne van dese dry Landen, In dal der ydelheyt vry van schaden en schanden, Staet haer verschiert Palleys en triumphant Casteel, Rontom ligghen haer bosschen, bogaerden, vvaranden, Haer ackers cruythoven Vyvers en menich prijeel, Onder t'hemels bode en is gheen schoonder parceel, Noch lustigher Palleys met sijn circumstantien, Noyt ooghen en saghen schoonder playsantien.
[Folio Aviv]
Ick sach op t'Palleys en my docht dat schoonder // vvas, Dan Neroris gouden huys vvas in voorleden tijden, En dat veel gherieffelijcker en ydoonder // vvas, Dan Luculli Palleysen: vvant de metsserijen, Waren van t'outss' marber pourphiersteen tallen sijen, Waren de canten ghedoreert met fijnen gouvve, T'lach rontom in tvvater om het bevryen, t'Was hooghe ghebout tot de vvolcken touvve, Het docht my vvesen in den aenschouvve, Den toren van Babylonien die Nemroth maeckte. Oft Ptolomei toren daer het licht op blaeckte. MAer eer vvy costen comen aen dit hoogh verheven En constich ghebout Palleys seer triumphant, Soo moesten vvy passeren door langhe dreven, Die op beyde sijden ordelijck vvaren gheplant, Met roosen en mirtus boomen vvel soo playsant, Als Athlantis bogaert die vvel eer droegh gouden vruchten, Phoebi vruchtbaer vveyen oft Elysij soet lant, Daermen noyt en hoorde vveenen noch suchten, Maer daer altijt is vol vreughden en ghenuchten, Soo ick in der Poeten schriften had' ghelesen. En dochten my niet schoonder noch idoonder te vvesen.
[Folio Aviir]
ALs vvy doen in dit triumphant Palleys quamen, Vonden vvy daer de Hertoghinn' in haer majesteyt, Sitten neffens haer dry doghters van hoogher famen, Onder eenen gouden Hemel cost'lijck toebereyt, Dese Hertoghinne heeft tot haer dochters gheseyt, Dat sy beleefdelijck my souden ontfanghen, Dus hebben dees dry Dochters uyt ghehoorsaemheyt, My willecom' gheheeten met lacchende vvanghen, D'eerste vvas met costelijck chieraet behanghen, De tvveede had' in de hant den scepter en croone. En de derde vvas seer uytnemende schoone. D'Eerste dochter diemen van den goude sach blincken, Presenteerde my terstont met vvoorden soet, Wt jonstighen herten rijckdom te schincken, Met veel dierbaer presenten van ghelt en goet, En sy beloofde my soo grooten voorspoet, Dat ick in vveelden sou overbrenghen mijn daghen, En seyde dat sy alle catyvicheyt en svvaeren moet, Sorreg ancyt en verdriet van my sou verjaghen, En dat sy my de rijckste van al mijn maghen, En vrienden soud' maken door de rijckdommen // groot. Die sy my soude schencken met groote sommen bloot.
[Folio Aviiv]
DOen heeft de tvveede met hoochmoedighe coragie, En met seer soetvloeyende amonitien, My ghepresenteert tot mijnder advantage, Te promoveren tot hooghe officien, En sy gheloofde my met vryer conditien, Mijn qualiteyt alsoo te vermeeren, Dat ick by Prinsen en Vorsten vol dilitien, Daghelijcx soude handelen en verkeren, En dat ick soude vvorden ghehouden in eeren, Gherespeceert ghedient van een ieghelijcke. Als het overhooft van een republijcke. Doen quam de derde d'vvelc een de schoonste vrouvve // vvas, Die oyt ter vverelt mocht vvesen gheboren, Die soo liefflijck van vvesen en van aenschouvve // vvas, Als Venus selve: dees leyde my te voren, Dat ick de natuere niet en soude versmoren, Maer dat ick sou volghen haer inclinatie, Dat ick de vvellusticheyt sou hebben vercoren, En my begheven tot alle jubilatie, Dese beloofde my door haer goede gratie, Het ghebruyck haerder schoonheyt ghepresen, En het opsien van haer soet minnelijck vvesen.
[Folio Aviiir]
ICk stont verbaest door dat elck my presenteerde, Soo grooten gaven uyt oprechter minnen, Dies ick my selven doen te recht compareerde, By Paris Die op Idae van de dry Goddinnen, Ghebeden vvat om dat elck hoopte te vvinnen, Den gouden appel die hy Venus schanck, Ick stont en tvvijfelde vvaer ick mijn sinnen, Toe stieren vvilde om gheenen ondanck, Te behalsen ghelijck Paris die met stanck, Van de twee Goddinnen vvas ghescheyen, Dus sprack ick ten leste dees vvoorden al vleyen. ICk bedanck u seer hooghelijck o ghy Princessen, Van de presentatien die ghy my doet, Die ick niet en vveygher, maer als mijn meesterssen, Beveel ick my tuvvaerts in alder oytmoet, Tes onverdient dat ghy mijn rijckdom en groot goet, Staten en vvelluste compt presenteren, Dies ick u lieden met mijns t'herten bloet, Waert moghelijck vvel soo vvillen recompenseren, Wel aen laet ons vrolijck zijn en domineren, Ick sal mijn voeghen naer u believen // al. Ick hope dat ons hier niemant grieven,, sal.
[Folio Aviiiv]
DOen spraken des dochters alle drie ghelijcke, En hebt gheen vrees o Ionghelinck van nu voortaen, Wy sullen u bevrijden van alle versijcke, Als ghy ons vrouvv' moeder vvilt te dienste staen, De Hertoghinne die alle dit vermaen, Hadde ghehoort heeft haer doen op gheheven Wt den gouden stoel en sy quam ghegaen, Met goede graviteyt tot byneven, Haer dochters en my, en sy heeft my ghegheven, Om te cussen haer sneevv vvitte rechter hant. En sy sprack dees vvoorden met minnelijck samblant. COmt Ionghelinck compt vvy sullen u leyen, Ter plaetsen daer ghy uvven gheest sult verblijden, En vvilt van mijn lieve dochters niet scheyen, Die sullen doen leven in melodyen. Alle die mijn schoon dochters dienen en vrijen, Doen ick ghenieten veel vvelden en vvellusten, Die haer jeught, natuere en fantasijen, T'onsvvaerets stieren oft oyt minnelijck custen, Die leven hier in liberteyt en rusten, En sy zijn op de moeyelijcke deught verbolghen. Sy sijn gheluckich die my en mijn dochters volghen.
[Folio Bir]
DIe ons volghen leyden vvy uyt alder rouvven // rouvve, Daer de bloemkens lustich bloeysel // bloeyen, Daer ick tot onsvvaerts jonstich aen schouvven // schouvve, Daer vvil ick my met joieux moeysel // moeyen, Ick can alle menschen in't svverelts goeysel // goeyen, En vruchten doen nutten die soet smakelijck // smaken, Alle die in haer jeughdelijck groeysel // groeyen, Die moghen daer vvel naer hakelijck // haeken, Wilt ghy op den bergh van vveelden gerakelijck // raken, Soo volght ons uyt alle besuerlijck // besuren. Naer naturen raet die beruerlijck,, can ruren. COmpt pluckt bloemkens van iolijte // ten crijte, Daer vvy u vvillen gaen vermeyen // leyen, Hanteert daer vreught met appetijte // ten spijte, Van die u vvillen tot ander contreyen // u leyen, Compt gaen vvy in die lustighe vveyen // reyen, Daer ghy aencleven sult u lieffelijck // lieff, Ghy en sult niet vvillen vvt die valleyen // scheijen, Als ghy u bevrijt sult vinden van grieffelijck // grieff, Schout de deught die u vreught als dieffelijck // dieff, Wilt stelen: vvant sy is ons ghevveste // een peste. vvel hem die hier verkiest het beste,, in tleste.
[Folio Biv]
VVIlt dan mijn ioieuse banieren // ontpluycken, vvilt met mijn schoone dochters en caren, paren Wilt haer schoon blosende lieren // ghebruycken, En laet voortaen alle besvvaren // varen, Eer dat haer commen de oude iaren // baren, Die de ionghe ieught en natuere doen vergaen // plaen, Alle die gheiren mijn dienaeren // vvaren, Die moeten van ioncx tot mijnen vermaen // staen, Laet u jeught my dan t'ghevvillich onderdaen // saen, Ghebruyckt vreught met dese schoon beeldelijcke // beelden, Verkiest voor slavernije vveeldelijcke,, vveelde. VVYldy mijn vreught niet // ghenietelijck // genieten, V bloeyende ieught sal nemen eer lanc // verganck, T'leven sal u siet // verdrietelijck // verdrieten, Dus dient my ghevvillich vry en vranck // om danck, Hanteert met ons melodieus gheclanck // en sanck, En verdrijft van u svvaermoedich ghequel // snel, Sy zijn dvvaes die hier leven in bedvvanck // seer stranck, En die my teghen natuere sijn rebel // fel, Want de sulcke can ick van haer opstel // vvel, Door broossche natuere treckende // trecken. Ieught en natuer tot vvellust vervveckende,, vvecken.
[Folio Bijr]
SY doen de lustighe Ionghelinghen // fier, Dansen en springhen hier, haer herten onsayen // bly, Op vvelclinckende instrumenten singhen // hier, Sy connen de suchtende herten payen // vry, Ende mijn dry dochters niet om verfrayen // sy Baden een yeghelijck tot der dominatien: Dus compt met ons in tlant van dolen berayden // ghy, Sult daer vreught vinden ende jubilatien, Ick heb' beschreven te deser spatien, De seven planeten dat sy in een groene // dal. Souden commen om haer triumphen te doene,, al. NAer dit behaghelijck en bevallijck vermaen, Soo ben ick met de edel Hertoghinne, Ende met haer dry Dochters gheiren, ghegaen, Over eenen bestroyden vvegh tot innne, t'Lant van dolen daer t'palleys van minnen, In stont t'vvelck hooghe ghebout vvas tot den troonen, Daer ick menighe Nimphe ende eircsche Goddinnen, In de vensters op cussens sach ligghen ten thoone, Ick soude verhalen hoe triumphant en schoone, Dat dees Nimphe vvaren die daer // laghen, al. Mitsgaders al tgheene dat vvy noch claer saghen al,,
[Folio Bijv]
MAer vvie soude van soo cloecken gheeste vvesen, Die van ierst tot lest soude connen verhalen, Alle de gheschiedenissen die in desen, Breden pleyn ghebeurden onder vrouvven en vassalen, O Calliope die soo vvel sijt ter talen, Wilt mijnen invvendighen gheest vervvecken, Dat ick mach ordelijck sonder falen, Alle tghene dat daer ghebeurde ontdecken, Doen vvy nu vvaren ghecomen ter plecken, Daer dees groote triumphe soude gheschieden, Soo vvaeren daer vergaert ontallijck veel lieden. SOo vvel edel dochters als jonghe heeren, Vonden vvy daer in die lustighe quatieren. Die d'een dander bevvesen veel dienst en eeren, In het caresseren met soete manieren, Ick en meen niet dat Venus met haer camenieren, Haer lieffhebbers oyt thoonden gratieuser samblant, Dan al dees dochters met blosende lieren, Haer minnaers thoonden en door den vierighe brant, Custe d'een sijn lieff, d'ander namse met der hant, De derd' embrasseerdese en damoreus ghepeys, Die leyde altsamen naer der minnen Palleys.
[Folio Biijr]
TVsschen de Nimphen die daer vvaren gheleghen, In de veynsters hebben hun damoreuse ghevoecht, Een jeghelijck sach daer vvaer hy toe vvas gheneghen, En naer die hem alderbest heeft ghenoecht, Van die in Venus acker noeyt en hadden gheploeght, Saghen vvy daer veel amoreuse paren, Ghy die dit leest en eertijts liefde droeght, Meught ghevoelen vvat minnelijcker vergaren, Dat dit vvas: daer al dees uytnemende haren, Elck om triumphantste ghedoreert en verchiert. By de edel Ionghelinghen vvaren ghefouriert. DAer stont ghemaeckt een triumphant tanneel, D'vvelck soo wel buyten binnen als aen alle syen, Verchiert vvas met menich costelijck juvveel, Van constighe borduren en tapesserijen, Daer de triumphateurs voorby moesten lyen, Op dit tanneel is de Hartoghinne jerts gheclommen, En haer edel dochters hebben onder hun dryen, My oock boven met henluy den heeren commen, Alle den adel en vvaer niet om volsomme, Die daer versaemde op dit tanneel voorseyt. Daer een elck hem schicte naer zijn qualiteyt.
[Folio Biijv]
Recht teghen over stont noch een playsant, Cleijnder tanneel: daer de Iugen op saten, Daer de prysen oock hinghen aen den eenen cant, Die daer te vvinnen vvas vvaren voor de Potentaten, Maer op dat vvy niet achter en souden laten, Sal ick de namen der jughen verhalen stille, Daer vvaren ghedeputeert selff heeren van staten, Te vveten opinie jgnorance vville, Licht ghelooff partialiteijt vol gheschille, Die last hadden over de heeren die sy op schreven. De vonnissen te vvysen en de prysen te gheven. OP beyde de syden daer vvaren noch gheset, Hooghe viercante antijcke pilaeren, Daer de lije plaetsse met vvas affghestaket, Om de triumphateurs leun die daer vvaren, Om dies vville dat sy van de scharen, (Des volen die daer stonden en saghen met hoopen, Soo groot datmer hem hadde moghen aff vervaren) Niet en souden vvorden verdronghen oft overloopen, En de Hertoghinne die hadde doen coopen, Veel chieraten van ghesteynten en gouvven ringhen. Daer de coyen met verchiert aen pilaers hinghen.
[Folio Biiijr]
DOen begosten de trompetten te slane, Soo lustich dat elck een verheuchde door t'gheclanck, En terstont soo quam daer in de banc, Saturnus met een uytermate groot ghedranck, Maar vvant Jupiter vvilde hebben den doorganck, Soo is daer soo grooten tvvist en debat gheresen, Dat de iughen terstont met haren aenhanck, Om het discoort te slissen van desen, Met corte deliberatie vvesen, Dat Iupiter sou hebben de preferentie, Maer daer en vvas schick noch oudientie. Saturnus die maeckte groote vvoorden, Dat hy d'ierste Godt vvas en planete mede, En dat niet en argueerden die discoorden, Dat sijn soon hem verjaecht had uyt sijn stede, Van Creta: noch oock dat hy sijn mannelijckhede, Hadde affghesneden en ghevvorpen in Zee, Midts dat Iupiter hem al dien onvrede, T'onrecht hadde aenghedaen tot sijnen lee, En soo Iupiter meynde, tantvvoorden met beschee, Soo trocken Saturnifenijnighe draken. Sijnen vvaghen voort, ter vvijlen dat zy spraken.
[Folio Biiijv]
DAer sadt Saturnes met de seysen in d'een hant, Hy hadde in d'ander een kint om te verscheuren, Om dat hem ghepropheteert vvas dat hy uyt sijn Lant, Van een kint sou veriaeght sijn langhe te veuren, Somen dat oock hadde sien ghebeuren, Hy vvas van aenschijne droefue value en bleeck, My docht dat hy den tijt die quaet is om naerspeuren, Selve vvas oft emmers seer vvel gheleeck, Hy scheen van colericke complexie en vveeck, En hy vvas van outheyt grijs crom vol pijn // en manck. En hy had' ontallijck veel volck onder zijn,, bedvvanck. Hy hadde voor al in sijn compaignye, Een oude leelijcke matroone obstinaet, Die ghenaemt vvas hatenijt oft enuije, Die soo vindicatiff vvas soo fel en soo quaet, Dat sy de rou herten der menschen met der daet, En bloedighe tanden verscheurde al leven, Sy thoonde oock nemmermeer jemant bly ghelaet, Dan als ander door druck moesten suchten en beven, En soo vvanneer daer jemant vvert verheven, Oft door voorspoedicheyt vvel te varen // plach. Sy dat benyden en haer te besvvaren,, plach.
[Folio Bvr]
Noch volchden hem naer uyt alle provincen, Monarchen Ceysers Coninghen en regenten, Hertoghen Graven Vorsten en Princen, Met haer ministers gouverneurs en adherenten, Die de ghemeen ondersaten veel toementen, Lyden en verdriet hadden aenghedaen, En die de erffgoeden have en presenten, Van de borghers t'onrecht hadden vvillen aen slaen, Daer quamen oock een groote schare rechters ghegaen, Die op den rechten vvegh niet ghevvandelt // hadden. Maer de ghemeynte vvreedelijck ghehandelt,, hadden. NOch sach ick dat onder Saturni bedvvanck // vvaren, Veel persoonen soo vvel mans als vrouvven, Die ghebreckich lam creupel en cranck // waren, En ander die leefden in svvaer benouvven, Noch volchden hem veel boeren die t'lant moesten bouvven, En veel ghemeynborghers niet om verstercken, Die hun geneerden in alle landouvven, Met veel verscheyden aerbeydelijcke hantvvercken, Noch volchden hem uyt alle t'svverelts percken, Veel bedelaers truggelaers en trouvvanten. Behanghen met geusschotels en malen vol canten.
[Folio Bvv]
VEle doeghenieten en verloren bouten, Vele quaet ghespuys en onnutte canaille, Veel ledichganghers en leckers die hun verstouten, Groot overdaet te doen naer de bataille, Alle den trotsch naerloopers en raspaille, Die de leghers hadden ghevolcht met hoopen, En die in haer borsten niet en hadden een maille, Quamen naer de scharen van Saturno gheloopen, Moorders die t'volck plachten aff te stroopen, Die volghden Saturnum oock van achtere. En spraken van ieghelijck schande en lachtere. MEn hoorde dit volck noch by sonden spreken, Hoe dat sy door inckelen haet en nijt, Haer leet onder haer vyanden souden vreken, En dat sy dat vernemen souden een langhen tijt, D'een versmayde d'ander en deden d'een d'ander spijt, Meest elck een haette d'een danders natie, Men hoorde daer niet anders dan vervvijt, Achterclap calumnije en dissamatie, De vileynicheyt en schandalisatie, Die sy d'een dander al naer seyden en vervveten. En sou niet al verhalen de prince der Poeten.
[Folio Bvir]
DOen Saturnus nu hadde ghetriumpheert, En dat hy voor al d'ander t'sijnder glorie, Met sijn adherenten vvas ghepasseert, Soo quam Iupiter voorts met sijn consistorie, Die op den vvaghen in den throon van inorie, Was gheseten met den scepter in d'een hant, In dander den blixem ter memorie, Dat hy daer met de reusen had' gheslaghen in tlant, Synen vergulden vvaghen die seer triumphant, Op sijn antijcx ghemaeckt vvas van ghehoolde blocken, Die vvirt van tvvee groote Arents voorts getrocken. HEm volghde een Princerss' die in grooter vveirdcheyt, Van vorsten heeren en princen vvas ghehouvven, Die by name vvas ghenaemt hooveerdicheyt, Het scheen de triumphanste van alle vrouvven, Sy vvas gheaccontreert in silveren en gouvven Abijten gheborduert niet om verplaysanten, Met langhe breede opghesneden mouvven, Den hals en armen vvaren omrinckt met caranten, Die soo blinckten vande robijns en diamanten, Dat sterren schenen te sijne soos sy blickten. Haer croon vvas vol corbunckulen die s'nachts gelikten.
[Folio Bviv]
NAer dese hoochmoedighe groote meestrsse, Volghen Ceysers Coninghen en potentaten, Met menighe gravinne en princersse, En met veel officiers van alle staten, Soo vvel van policy meesters als magistraten, Die Iupiter al hadde seer hooghe verheven, Met veel Bisschoppen abten proosten prelaten, Die hy al beneficien hadde ghegheven, Daerenboven soo quamen daer oock byneven, Dese opgheblasen Prinersse voorseyt. Ontallijck veel vrouvven en mans van qualiteyt, SY en hadden de occasie niet versoemen, Willen: maer sy haddense van vore ghefast, Ick hoorde haer al meest beroemen, Dat sy van armoede verdriet en last, Ontslaghen vvaren en hoe Fortuyne haer rat vast, Hadde ghepinghelt teghen het omme keeren, En dat sy naer handelinghen souden doen met rast, En blyven bedienen haer staten van eenen, En dat sy gheluckighe vrouvven en heeren, Al de daghen haers s'levens blyven // souden. En dat sy vvonder dinghen bedrijven,, souden.
[Folio Bviir]
ICk sach dees bende oock meesterlijck thooghen, Haren hooghmoedigheyt aert der hoverdijen, De eenighe die in vvilden niet ghedooghen, Dat d'ander voor hunlieden souden lyen, D'ander en vvilden op de neder sijen, Van haer gheselschap niet rijen noch gaen, Ja d'een die en vvilde de ander niet myen, Maer elck vvilde naer de hooghen plaetse staen, D'een maeckte van zijnen hooghen stam vermaen, De tvveede sprack van sijn edel conditie. De derde verhief hem door zijn hoogh' officie. EEn ieghelijck die vvoude de meeste vvesen // fijn, Elck vvou' den den dander in vroomheyt axcederen, Ieghelijck vvou boven ander ghepresen // sijn, Men sach de ghemeyn borghers practiseren, Om heerlijckheyden te incorporeren, En de Heeren die sochten princen te sijne, De princen sochten als Coninghen te regeren, De Coninghen sochten Ceysers te sijn ten fijne, En de Ceysers hadden Iovis scepter divijne, Met sijnen blixem vvel vvillen nemen teghen reden Summa niemant en vvas met zijnen staet te vreden.
[Folio Bviiv]
MArs die soo menich in d'aerde heeft ghedolven, Volghde naer dat Iovis triumphe vvas volbracht, Synen vvaghen vvert voorts ghetrocken van tvvee vvolven, Hy hadde neffens hem rooff ghevvelt en cracht, De dry furien calumnije en de tvveedracht, Brantsticht, overdaet, stortinghe van bloede, Angst pijne, groote droefheyt, lijden onsacht, Sterfte, catijvicheyt, hongher armoede, Ongheluck verdriet, schattinghe van goede, Vrake, destructie, onlijdelijcke pyne, Schoffieringhe moordaet en ruvvijne, MAer op dat vvy niet en vergheten eer vvy voort, De gheleghentheyt van Martis bende verhalen, Soo sadt gramschap naest zijn syde seer ghestoort, Soo vvel op princen Heeren Borghers als vassalen, Ghelijck de molens het graen cleyn malen, Vermat sy steden en dopen te ruineren, Daerenboven soo dreyghde sy met straffer talen, Dat sy gheheel coninckijcken sou' doen raseren, En om dat de rijcke landen niet rebelleren, En souden vvilde sy die in den gront bederven, En svvoer dat zy veel onnoosel volcx sou doen sterven,
[Folio Bviiir]
MArtis adherenten verhaelden meer vroom feyten, Die d'overleden Capiteynen hadden // ghedaen, Dan ick uyt de Historien der antiquiteyten, Oyt hadde connen begrijpen oft verstaen, Sy maeckten in den iersten groot vermaen, Van dese vrome Capiteynen verheven, Diens memorie gheheel vvas vergaen, Door dat haer vromicheyt niet en vvas gheschreven, Noch hebben sy grooten loff ghegheven, Alexandro die tot zijn affectie // quam. En de heel vverelt onder zijn subiectie,, nam. SY verhaelden hoe Iulius den lesten dictateur, En ierste Ceyser hem vvel hadde ghequeten, In feyten van vvapenen en hoe hy door faseur, Der Fortuynen oock vvas comen tot zijn vermeten, En hoe dat hy die op hem seer vvaren ghebeten, Vromelijck vveerstont in tvveentvvintich slaghen, Hierenboven en hebben sy oock niet vergheten, Sijn victorien summierlijck te ghevvaghen, Noch seyden sy hoe Hannibal naer zijn behaghen, Groote victorie had' teghen de Romeynen, En hoe hy de vroomste vvas van veel Capiteynen.
[Folio Bviiiv]
SY verhaelden de victorie van Chilippo, Van Xerxe, Cijro, Dario, Pijrrho, Arato, Demetrio, Antiochio, codro, Bioxioppo, Cimolconte, Leonida, Mancio, Torquato, Attibio, Regulo, Sicinio Dentalo, Furio camillo, Aemijliano, Lysimacho Learolo Magno Athanato Van Hectore, Achille, Sciplione Africano Van Augusto, Probo, Instiniano, En van duysent ander dierghelijcke, Die hooghe glorie sochten op aertrijcke. SY seyden dat de glorie soo aenghename // vvas, Dat de menschen daerom doen seer groot ghevvelt, Om dat sy naer de doot een goede fame // ras, Souden na laten die niet te coop en is om ghelt, En hoe menich mensch hem in perijckel heeft ghestelt, Om loffprijs en eere te vervvervene, En dat beter in t'harnas ghestorven is in t'velt, Dan het is met schanden thuys te stervene, Iae dat beter vvwaer het leven te dervene, En sijn t'vaders lant te helpen bedryen, Danmen sou blyven leven in slavernijen.
[Folio Cir]
DAer naer quam Apollo op eenen gouden vvaghen, Die met vvitte peirden niet om verexellenten, Wert voortghetrocken naer sijn behaghen, Alsoft hy ghereyst hadde naer Occidenten, Sijn blinckende aenschijn niet om verienten, Dat gaff eenen glans en schijnende claerheyt, Hy en de musen speelden op instrumenten, Soo soetelijck dat sy verdreven alle svvaerheyt, Soo dat ick vvel segghen mach met der vvaerheyt, Dat ick noyt en hoorde soeter harmonije. Dan daer ghehoort en vvort ten selven tije. DAer naer volghden in goeder ordinantien, Aesculapius die alle quale en pynen, Cost verdrijven met der cruyden substantien, Die vvonderlijck crachten hadden door het schynen Der sonnen noch volghden daer veel medecijnen, Te vveten Galenus, Celsus, Artemon, Die alle cranckten en sieckten deden verdvvijnen, Aristogenes, Asclepiades, Acron, Arabs, Apollodorus Charmis, Chiron, Democrites, Hippocrates // Doxippus, Attalus, Democrates,, Chrisippus.
[Folio Civ]
NIet alleen dese: maer ontallijck veel ander, Medecijns en Chirurgijnen sach ick daer lyen, En daer naer soo volghde Anaximander, Met veel gheleerde inder Astrologyen, Als Athlas die den Hemel droegh in voorleen tijden, Hipparchus Eudogus, Conon Manilius, Thales Theon, Melon die onder hem dryen, Seer expeirte meesters vvaren en Nigidius. Archijtas Palamedes Appollonius, Berosus Endijmoin en Anaxagoras. POeten Philosophen en Orateuren, Quamen daer al ghecroont met laurieren croonen, Hier sach ick doen merckelijck daer ick langh' te veuren, Hadde verlanght om te sien dees persoonen, Hier quam den constighen Homerus hem verthoonen. Maro Ovidius, en al d'ander Poeten, Hier sach ick Platonem niet om verschoonen, Aristotelem Socratem vol secreten, En Tullium die hem vvel had' moghen vermeten, Dat hy vvas der Roomschen orateuren prince, En Demosthenen uyt Griecxe province.
[Folio Cijr]
ONder dees bende hadde haer gheheel onbeschaemt, Gheveught een onhebbelijcke onedel vrouvve, Seer vvijt en groff die gulsigheyt vvas ghenaemt, Die met d'ander prijs en eere verdienen vvoude, Gheleertheyt seyde haer, dat sy ter quade trouvve, vvas ghecomen onder dese compaignije, Maer sy antwoorde met vvoorden bouvve, Ick diene in dese bende soo vvel als ghije, Want meest al die tot const en clergije, In voorleden tije // hebben ghevveest ghesint. Die hebben my bemint,, gheeert en ghedint. PHilosophen Poeten die constich // vvaren, Hebben my dickwils voor de studie verheven, Lacydes en Homerus my seer ionstich // vvaren, En Aristotles oock in d'ierst van sijn leven, Anacreon die heeft hem oock begheven, Tot my met my gheniet veel soete vruchten, Marcus Antonius heeft boecken gheschreven, Dat de gulsicheyt verdrijft het sienen en t'suchten, Portius Placentius schreef met ghenuchten, Emnius oock als sy sat verblijt // versmoort // vvaren. Haer carminae die anders altijt,, discoort,, vvaren.
[Folio Cijv]
ARistoxenes van // ghelijcken // oock, Met Alcman en Cratinus de gheleerde, Die lieten haer const eerst dan // blijcken // oock, Als ick haer bleeck coleur rootvervvich verkeerde, Als Novellius mijnen lofs vermeerde, Natte hy de spijse met drie volle schalen, Archesilaus my oock daghelijcx eerde, Plutarchus noch Bitias plochten niet te falen, En duysent ander van mijnen vassalen, Die in mijn gheselchap soo gheiren // plochten. Te zijn, dat sy my in de taveiren,, sochten. SIet ghy noch niet daghelijcx voor uvve ooghen, Dat de meeste constenaers en beste clercken, De quaetste huyslieden sijn en selden dooghen, En dat sy alderminst schrijven en vvercken, Est oock niet beter dat sy verstercken, Door my haer natuere, dan dat sy haer sinnen, Breken met studeren, tes voorvvaer al van t'vercken, Datmen met de consten meynt zijnen cost te vvinnen, Maer de goede slockers die haren buyck beminnen, En die my gulsicheyt eere // bevvijsen. Zijn boven alle clercken seere,, te prysen.
[Folio Ciijr]
SY seyden dat het ghetal vvas menichfuldich, Van Princen, Heeren, Borghers en vassalen, Die den Godt Baccho al vvaren ghehuldich, Noch hoord' ick dees bende met luyder talen, Particulierlijck en openbaerlijck verhalen, Van het drincken menighe vremde cure, En onder ander, hoe Darius niet en plach te falen, Doen hy tvvee cruycken vvijns dronck op een ure, En dat t'sijnder eeren stont op zijn sepulcure, Gheschreven in mijn leven, heb ick veel vvijns ghedroncken, En mocht daer tegen veel, al vvaert zy my veel schoncken. VOorts hebben sy de vruchten, en vvijngaert ghepresen, Boven alle fruyten, boomen en bosschage, Sy seyden tes de fonteyn', om elck te ghenesen, Een recept om de bloode te gheven courage, Eenen ghetrouvven stock tot avantage, Des ouderdoms mitsgaders een medecijne, Teghen druck, svvaermoedigheyt quellage, Teghen ancxst, vveedom verdriet en pijne, Summa den loff die ick gulsicheyt van den vvyne, Openbaerlijck hoorde ick spreken met haer ghesellen. En sou ick in dry daghen niet al vertellen.
[Folio Ciijv]
SY seyden dat Cato Minor die verchiert, met deugden // vvas Drinckende heel nachten over had' gheseten, Hoe Bacchus van Vedio gheviert // met vreughden // vvas En hoe Clodius verteyrde veel eten, Pitijrei loff en hebben sy niet vergheen, Noch te segghen dat Theagenes eenen stier // op at Hoe Hilaeus dranck met stoopen onghemeen, Hoe Diotemus hem heeft als eenen ghier // ghehadt, Hoe Nero gulschicheyt heeft voor plaisier // gheschat, Hoe Marcus Appitius vvas een goet brasser // oock. En Panacretus een groot vvijn verclasser,, oock. HOe dat Connae gheseten had' met vvijngaertrancken, Ghecroont in vrolijcke congregatien, Hoe dat Silenus plach sijn voetsters te bedancken, Met tvvaelf croesen vvijns ter contemplacien, Van de neghen Musen en de dry gratien, Hoe Xenarchus den vvijn dronck met volle cruycken, Hoe die van Theben, en die van Thratien, Meesterlijck costen Bacchi banieren ontpluycken, Hoe de Thessalien Pharsali haer buycken, Daghelijcx vol hadden om vvel te slapen // dan. En hoe menich soo lange drinckt als hy gapen,, can,
[Folio Ciiijr]
HOe de Parthen de Perssen, de Griecken // ghepresen, Met de Bysantins, droncken met vrolijckhede, En hoe sy tsmorghens ginghen haer siecken // ghenesen, Met den selven haeir, naer ghevvoenelijcke zede, Hoe het dricken dickvvils causeert peys en vrede, En de tvvistighe can stillen van discoorde, En al vvaert dat deen d'ander onghelijck dede, Datmen de dronckaerts appeyseert met eenen vvoorde, En dat alsoo veel beter is met de versmoorde, Converseren dan met die haet // en nijt // baren, En dat de dronckaerts laten obstinaet,, vervvijt,, varen. HOe D'epycure en hun vvenschten langhe craghen, Om dat den soeten smaeck, te langher sou dueren, Hoe Galba sadt vvas eer dat den gouden vvaghen, Van Phoeboe ghereet vvas diemen hem siet vueren, Hoemen die van Scythien met haer ghebueren, Daghelijcx groot teughen tuysch // sach, Hoemen d'Asiaticos tot egheender uren, Noyt haer eten noch drincken vermuylen // sach, Hoemen d'ooghen van Dionysio puylen // sach, Van hertelijck te drincken en te doen bescheet // saen. En hoe veel menschen tot drincken zijn bereet,, saen.
[Folio Ciiijv]
HOe Promachus met drincken ghevvonnen // had', Van Alexandro Magno een gouden croone, Hoe Lausella meer ghedroncken dan ghesponnen // had', Soo Fessennia oock oock dede d'edel matroone, Constich spelde oock adt en dranck seer vele, Hoe die van Syrien vvaren ghevvoone, Gulsichelijck te leven soo vvel dorpers als edel, Hoe Cicero Minor hem vol dranck tot de kele, En hoe hy vvijs is t'lijff vvel bevvaert // fier. om dat al qualijc vaert schier,, dat menich onspaert,, hier. HOe Milo Crotoniates een stier verslont // had', In Olijmpia die out vvas ontrent vier jaren, Hoe Bonosus meer nats dan ene mensch' in getont had', En dat sijn moer hem tot drincken had' vvillen baren, Hoe hy d'Ambassadeurs, die over comen vvaren, Seer vele dede drincken en eten, Om dat sy hem droncken sijnde souden verclaren, Niet alleen haer bootschap maer ander secreten, Hoe hy door haer dronckenschap dickvils had' ghevveten, Al der vyanden intentie en aenslaghen. Daer door hy schoude haer listen en laghen.
[Folio Cvr]
HOe Martiales Baccho manierich // diende, En hoe hy boeleerde uyt amoreusen gront, Met vijf schoon vrouvven die hy vierich // miende, En vvant hy in haer namen, vierentvvitich letters vont, Dat hy soo veel croesen te menigher stont, Wt liberaelder herten had' vol vvijns gheschoncken, Seer lieffelijck cussende elcx schoonen mont, Dat hyse dan al hadde uytghedroncken, Hoe Aleaxander Magnus had' ligghen roncken, Versmoort sijnde tvvee nachten en daghen, En hoe gulsicheyt maeckt gherustheyt by vlaghen. GVlsicheyt met haer bende hebben gheallegeert, Veel meer redenen die ick niet en vertelle, En sy is met de gheleerde vast door ghepasseert, Aen de sijde van Overdaet haren gheselle, Maer al oft hy hadde ghecomen uyt de helle, Was sy van de meesten hoop der gheleerde ghesien, Maer sy dranck tusschen henlien door, als een felle Deirne dat haer niemant den ganck cost verbien, Als doen dees bende voor by was sach ick ghesien, Hoe Venus haren vvaghen voort dede schuyven. Die voort vvert ghetrocken van tvvee vvitte duyven.
[Folio Cvv]
CVpido die de herten tot liefde can dvvinghen, Hadt by Venus met sijnen boghe en schichten, En rontom den vvaghen quam al dansen en springhen, Een groote schare van Veneris Nichten, Noch saghen vvy daer veel onnosel vvichten, Met ketenen ghevetert en stijf ghebonden // vvel, Die Circe eertijts den mont hadde doen svvichten, Als syse verkeerde in svvynen en honden // fel, Ick sach daer oock volghen ten selven stonden // snel, Veel Potentaten die tot liefde vervveckt // vvaren, En dat de vvijste oock Veneri subiect,, vvaren. Iupiter selve die Cretam heeft gheregeert, Is ghedescendeert uyt sijnen throone, En heeft sijn heerschappije gheabandoneert, En hier gheboeleert met Europa schoone, Eginae, Casisto, Ledae, in persoone, Alcmenam, Deolem hy oock bemint // heeft, Danae Semele tot minne idoone, Memosinen en Io, hy oock bekint // heeft, Antiopoe en Maioenhy oock als vrint // heeft, Door ionstighe liefde veel // trouwen // bevvesen. Iupiter heeft de vreught van d'eel,, vrouvven,, gepresen.
[Folio Cvir]
NEptunes oock tot haer subjectie // stont, Doen hy naer Oeoli dochter vierich haeckte, Amymone oock in sijn affectie // stont, En Ceres met Medusa die hy onschaeckte, Op Alcinoen en Tyro hy hittich blaeckte, By Ephimediam hy vernachte // oock, Daer hy Othum en Ephialtem aen maeckte, Celeno en Melantho hy vercrachte // oock, By Laodicen hy vreught verpachte // oock, Met Bisalpide triumpheerde hy blyelijck. Neptunes obedieerde Veneri vryelijck. PHoebus vvas oock amoreuselijck // bedacht, Als hy Daphnem soo hittich naer liep en jaechde, Cenonem heeft hy rigoreuselijck // vercracht, En Leucothoe oock die hem vvel behaegde, D'vvelck Clytie door nijt haer vader claechde, Want hy vvel eer met haer verkeert // hadde, Naer Clymenem en Aee hy luttel vraeghde, Die hy te voren oock al onteert // hadde, Met Coronide hy oock vreught vermeert // hadde, Met Isse Dryope meer rijcke // ele. Phoebus bedrogher door practijcke,, vele.
[Folio Cviv]
MEest alle de Goden en Goddinnen, Hebben Veneri sacrificie ghejont, Den vromen Mars liet hem van haer vervvinnen, En Pluto die vvas oock langh in haer verbondt, Vulcanus en Bacchus vvaren van haer kint ghevvont, Mercurius en is haer oock niet ontvloden, Priapus, Silvanus, Pan hebben t'alder stont, Subjectelijck gheleeft naer haer gheboden, Soo Sibole oock doet de Moeder van de Goden, De Syrenes, Aurora // en Phoebe // met. Amphitrite oock Flora,, en Hebe,, net. HErcales de vroomste van alle princieren, Die Monsters en Dieren // door sijn groote macht, In diversche landen en verscheyden quartieren, Met fortich ghevvelt heeft ten onderbracht, Die vvas haer soo subiect, dat hy op eenen nacht, Tespie vijftich Dochters schoffierde, Met Pyrene en Faula heeft hy vreught verpacht, Astidamiam en Angem hy oock seer vierde, Om Iolem hy Decanram bestierde, Deur liefde van Omphale heeft hy ghesponnen, Liefde heeft de sterckste der vverelt vervvonnen.
[Folio Cviir]
Aristoteles de gheleerde // verkeerde, Met Hermia en de haer sacrificie, Met sanck hy haren loff vermeerde, en eerde, En oock met meer ander supersitie, Doen hy vvas beschuldicht van dese vitie, Verliet hy Athenen, eensdeels door schaemte, Maer ter liefden van haer edel conditie, En van haer hooghe vveirde betaempte, En aensagh hy oneere schande noch blaempte, Maer vertrock elders daer sijn feyt vvas bedeckt. De vvijste der vverelt zijn Veneri subiect. NOch volchde haer een heyr d'vvelck ontallijck // vvas, Van dochters, vrouvven, jonghelinghen en mans, En een groote menichte die onghevallijck // vvas, En seer catyvich, iae sy vvaren soo ongans, Bedorven en uytgheteert dat sy bycans, Achter bleven: maer sy moesten den vvaghen volghen, En daer vvasser noch groote menichte aen den dans, Die op d'een d'ander seer vvaren verbolghen, Al oft sy rigael hadden ghehadt ghesvvolghen, Saghen sy op d'een, d'ander sonder spreken // suerlijck. Vervveten elck ander haer ghebreken,, suerlijck.
[Folio Cviiv]
EN op dat vvy de namen van dees compaignije, Niet en versvvijghen die daer hadden den voorganck, T'vvaren ledigheyt ghemack en courtosie, Lichtveerdigheyt onghebondenheyt vry en vranck, Ghediensticheyt vrolijckheyt en soeten sanck, Fanx samblant bedroch en dominatie, En die van achter volghden teghen haren danck, Dat vvas berouvv' vervvijt schandalisatie, Armoede catyvicheyt en desperatie, Die haer vvenschten door der deughden versoemenesse, Ongheboren te zijn en naer de verdoemenesse. D'Eerste gheselschap heeft Venerem seer gheprezen, En spraecken Venus can de liefde verstercken, Sy can de liefde door liefde ghenesen, Sy can door liefde in liefde vvonder vvercken, Sy can liefs liefde in t'svverelts percken, In liefden lieffelijck meer en meer doen groeyen, Sy can door liefden de amoreuse clercken, Lieflijck in den vloet der liefden doen vloeyen, Sy can tot liefde als zijt haer vvilt moeyen, De herten die vol discoort sijn bringhen. Venus die can alle herten tot liefde dvvinghen.
[Folio Cviijr]
HAer cracht die alle machten te crachtich, is, can alle cracht en macht t'onderstrijcken, Haer cracht soo groot van machten vvarachtich // is, Dat gheen cracht by haer onachten is te ghelijcken, Haer cracht door macht soot dickvvils can blijcken, Veel crachtighe herten bedroeft // heeft, Die voor haer cracht en macht moesten besvvijcken, Tes hem kennelijck die haer cracht en macht gheproeft // heeft, Als haer crachtighe macht t'herte doorgroeft heeft, Soo moet therte haer cracht en macht besuren // dan, VVie leeft daer, die tegen Venus cracht verduren,, can. HAer cracht is bekent in d'oosten // in d'vvesten, In t'zuyden in t'noorden, in alle quatieren, Sy can de minnaers vertroosten // ten lesten, Die haer obedieren dienen en vieren, sy can vvel mercken aen d'amoreuse manieren, Wie dat daer is van sanguieuse natie, Sy can de colerijcke oock vvel bestieren, En de fleghmatique locken tot jubilatie, sy can de melancoleuse tot haer gratie, Trecken en doen minnen met volder perfectien, Onder Venus is volck van alle complectien.
[Folio Cviijv]
SY doet d'ooghen in liefs ooghen // stralen, Sy doet d'ooghen in d'ooghen verlichten, Sy doet d'ooghen by ghedooghen // halen, Door d'ooghen in d'ooghen soete ghesichten, Sy doet d'ooghen in d'ooghen beruren stichten, Sy doet d'ooghen der ooghen obedient // leven, Sy doet d'ooghen door d'ooghen, droefheyt svvichten, En soo vvanneer d'ooghen in liefs ooghen gheprent // bleven, Soo deden sy de herten door d'ooghen consent // gheven, Want als d'ooghen door d'ooghen laburen // in minnen. Can Venus de herten door t'beruren,, vervvinnen. DEen vervveckt sy door lust het herte tot luste, Om den lust met luste te smakene, Want lust en begheirt dan mits lust gheen ruste, Dan met lust tot vvelluste te gherakene, Als den lust midts lust beghint te hakene, Naer Veneris lust met lustich verlanghen, Soo vordert hem den lust, door lust te blakene, Lustich met lust in de blosende vvanghen, Als den lust door lust t'hert dus heeft ghevanghen, Soo is men den lust door lust ghenietende. Die Venerem volght ten is hem niet verdrietende..
[Folio Dir]
VVant als t'herte liefs herte dus heeft doorronnen, Door d'ooghen den lust en d'amoreuse ghedachten // vroet, Soo moet therte, liefs herte ghevvillich ionnen, Den troost daer den lust natuerlijck naer vvachten // moet, Als van t'herte liefs herte alle nachten // doet, Solaselijck verheughen, en vreught ghebruycken, En dat t'hert liefs herte laet verpachten // soet, De aenghename vruchten van Veneris struycken, Can sy liefs herte door lust soo beluycken, Dat sy sterckelijck in liefden voort varen // doet. En dat sy d'amoreuse herten paren,, doet. SVmma dees bende heeft met grooter ghenuchten // noch, Veel gheesten verhaelt van d'amoreuse minnaren, En men hoordese sonder treuren oft suchten // noch, Den handel der amoreusheyt openlijck verclaren, Sy en peysden om verdriet, noch om besvvaren, Om dat Venus hen vvas soo fanorabele, Sy stelden d'een d'ander dagh om te vergaren, Op secrete plaetssen, en hoven notabele: Die vierighe liefde amiabele, Hadse door der liefden brant soo connen vervvinnen, Dat zy verloren hadden haer herten en sinnen.
[Folio Div]
DOen ick dees natie dus had hooren spreken, Die van Venere vveldaet hadden ontfaen, Soo heeft d'ander pertije die vvaren versteken, Haren bedroefden mont oock op ghedaen, En sy begonsten doen van stonden aen, Seer te claghen over de vehementie, Van venere, en spraken met straff vermaen, Wy vvensen veneri de pestilentie, Dat sy ons soo langhe in apprehentie, In prisoen der minnen heeft ghehouvven. Venus is de rigoreuste van alle vrouvven. DOor haer trock Pyramis sijn svveert uyter schee, En doorstack door mistroosticheyt sijn herte bloot, Door haer verdranck Leander in de Zee, Door haer quam Antonius in den noot, Door haer so stierf Haemon de bitter doot, Door haer heeft Iphis hem selven verhanghen, Sy brocht Rataspen oock in lyden groot Door haer quam Phaon in allendich verstranghen, Door haer moeste Orpheus nemen de ganghen, Naer der hellen: Oedipum brocht sy in schande. En vvas cause dat vergilius hinck in de mande.
[Folio Dijr]
DOor haer soo vvas de vermaerde stadt van Troyen, Gheraseert in vier en in bloet ghestelt, T'vvas haer schult dat Hercules veel doyen, In Ichalia maeckte met groot ghevvelt, En dat Pelops veel volcx versloegh' in t'velt, Dat Apollo de pest in den legher der Griecken sont, Sy vvas oorsaeck dat Romae langhe vvas ghequelt, En dat Percepolis in den gront vvert verbrant, Sy vvas cause dat Nisus sijn stadt en lant, Verlooren heeft en dat hy van Minos vvas vermoort. Venus vervveckt veel orloghen en groot discoort. AL meynt sy haer boosheyt // te verschoonen Al vvilt sy haer vreught voor saligheyt houvven, Al schijnt sy dat met loosheyt // te bethoonen, Soo canmen de contrarie seer vvel aenschouvven, Want vvy door proevinghe vvel moghen ontfouvven, Dat al haer soetheyt fenynich sogh' // is, Dus sijn sy vvel d'vvaes die haer betrouvven, Op dese Venerem die vol bedrogh' // is, Al haer boose acten die sy hedendaeghs noch // is, Voorstellende op al des vverelts palen. En souvven vvy in seven iaer niet verhalen.
[Folio Dijv]
Putertierich is haer oneerlijck leven, Begheven // heeft sy Vulcaum door thooren, Vercoren // heeft sy Martem met soet aencleven, Neven Iovem sach men haer vreught orboren, Naer sporen, Adonidem door bosch en voren, Versvvoren heeft hy het trouvvelijck verbont, Ghejont heeft sy haer liefde Buto hier te voren, Verloren vvas sy met Anchise goet ront, Vont sy Marcurium sy boot hem den mont, Ghevvont is haer herte met haers soons strale. Venus is onneerlijcken deloyale. HOe vreught is een invvendighe smerte, Al est dat t'beghinssel ghenoeghlijck schijnt, Diese te gronde ghevoelen in t'herte, Die vvorden seer miserabelijck ghepijnt, Sy dorsiet t'hert' als den cancker ghefenijnt, Sy can de minnaers uytsinnich maken, Sy hulpt dat jeught en natuere verdijnt, Sy doet de minnaers herten invvendich blaken. Summa al die Cupido can gheraken, Sijn seker dat lijen t'alle ure // vermeert. Venus soet vruchten zijn saen in tsure,, verkeert.
[Folio Diijr]
VVy sijn door venerem deerlijck // bedorven, Door venerem soo sijn vvy oock som veracht, Ons cameraden sijn door haer verveerlijck // ghestorven, Die op veneris bedrogh' niet en hadden gheacht, En sy quelt ons soo miserabelijck dagh' en nacht, Dat vvy niet en vveten vvat doen oft laten, Sijn vvy t'huys vvy vvorden d'vvaselijck bedacht, En vvy loopen al sinneloos achter straten, Maer vvant vvy daer vinden seer luttel baten, Soo begheeren vvy vvederom t'huys // te syne. Den dienst van venere is een cruijs,, en pyne. SOo veel Hasen als daer abundantelijck // sijn, In Acho oft in eenighe ander bosschage, Soo veel biekens als daer playsantelijck // sijn, Nuttende op den berch Hyble pasturage, Alsoo veel botten vrughten en solage, Als in Hesperidum hoven sijn groeyende Soo veel schulpen als aen der Zee dijckage, Door de golven des vvaters sijn vloeyende, Soo veel doleuren sijn vernoeyende Den minnaers die Venus jock draghen // en lyen // moet. D'vvelck hem mistroostich claghen,, by tyen,, doet.
[Folio Diijv]
Ghelijck den steen nimmermeer rust // en heeft, Die Sisypho te rollen is bevolen, Ghelijck de rivier noijt gheblust // en heeft, Tantali dorst d'vvelck hy langhe heeft bequolen, Ghelijckmen in Labijrhinto blijft dolen, En altijt den vvech soeckt sonder uyt te gheraken, Soo varen sy oock die in veneris scholen, Studeren en naer veneris solaes haken, En als sy het soete meynen te smaken, Soo moeten sy nutten veel bitter gallen. Venus doet veel minnaers in lyden vallen. EN als sy dan ligghen in het dal van lyen, Miserabelijck en vveenen claghen en duchten, Soo sietmen Venerem noch daer in verblyen, Haer en ontfermt niet met der minnaers versuchten: Doen sy verhaelt hadden alle dees gheruchten, Hebben sy haer handen door vvanhope ghedronghen, En de bitter tranen sijn door d'onghenuchten, Abundantelijck uyt haer ooghen ghespronghen, Soo dat d'ierste natie die vvel anders songhen, En dese leste natie die quam al screyden. VVaren ghelijck als dach ende nacht verscheyden.
[Folio Diiijr]
DOen Venus nu met haer adherenten, Voor by vvas volghde Mercurius publijckelijck, Met sijn cadusie en ghevlochten serpenten, Tvvee sanen trocken sijnen vvaghen ghelijckelijk, Tvvee constighe gheesten die Rhetorijckelijck, En in prose ghestelt hadden, volghden hem met hoopen Met procureurs en advocaten die practijckelijck, Haer const der eloquentien diere vercoopen, Noch quamen hem veel cooplieden naergheloopen, Die ghecomen vvaren uyt verscheyden quartieren. Daer sy coopmanschap dreven in veel manieren. NOch volghden hem veel constighe engienen // vroet, Die lieffelijck speelden op herpen en lieren, Met vele vvelsinghende Musicienen // soet, Als te vveten Orpheus die boomen en rivieren, Met vele vvreede en vvilde dieren, Maeckte, door sijn facundie en spel de stille staen, En Azion die den dolphijn soo goedertieren Door t'soet gheluijt dat hy hem heeft ontfaen, En te lande gheveurt van stonden aen, Vyt de hant van de schippers die hem vvilden crincken. En uyt groote ghiericheyt meynden te verdrincken.
[Folio Diiijv]
XEnsis die soo constich en exellentelijck, Cost schilderen en conterfeyten naer t'leven, En Appelles die soo meesterlijck en jentelijck Sijn volmaeckte vvercken soo heeft doordreven, Dat hem grooten loff en prijs vvas ghegheven, Phidias Pancus Eumaraus Theodorus, Nicomachus die oock seer vvas verheven, Phalerion Aristolaus Cephisodorus, Erigones Aristonides Apollodorus, Eutymedes Serapion // Tauriscus. Heraclides Arellius xenon,, Philiscus. MEt noch ontallijck andere constenaren, Als cleynstekers beltsnyders architecteuren, Alchimisten die selden veel goets vergaren, Graveerders druckers ingenieuren, Meesters-vverckluyden conterolleuren, Met meer ander die vvy te noemen laten, En onder de coopluyden daer vvy hier veuren, Aff vermaenden quam: Plato met sijn staten, Niet alleen verchiert met gouden en silveren platen, Maer oock met costelijcke accoutrementen. Vergheselschapt met raetsheeren en presidenten.
[Folio Dvr]
TE vveten orsuyne ghiericheyt // orgeuilleusheyt, Onrechtveerdicheyt bedrogh adulatie, Hooghmoedicheyt nieusghiericheyt // curieusheyt, Begheirte vvoecker diefte schandalisatie, En veel meer ander die met laudatie, Rijckdom en schatten seer verhieven en presen, Sy seyden openbaerlijck ter selver spatie, Dat t'gout de siele des menschen plach te vvesen, En hoe datmen can vercryghen door desen Godt Pluto alle dinghen diemen mocht vvenschen // fijn. En dat die ghelt ghebreckckt onghelucjighe menschen,, zijn. SY verhaelden noch hoe de gouden schyven, Edel courtois beleeft maken en liberale, En dat sy d'armoede en ghebreken verdryven, Met sorghe vreese en ancxst vol van rigale, En dat sy met herten cordiale, Eenen ieghelijck doen vrintschap t'hoonen, En hoe Iupiter uyt den torren van metale, Danaon ghecreghen heeft met veel croonen, En dat die gheiren vreught hadden van vrouvven persoonen, Oft die jonghe dochters vvillen verdullen. Dat sy haer buydel eerst vvel moeten vullen.
[Folio Dvv]
EN dat hy d'occasie moest' vvel gade // slaen, Die aen veel silver en gout vvilde gheraeken, En hoe hy Plutoni moet te ghenade // staen, Die hem selven rijck en machtich vvilt maken, Noch seyden sy dat die naer groot goet haken, Op d'occasie moeten nemen goede achte, Mits dat heur haeir hanght voor over haer caken, En dat sy van voor moet sijn ghegrepen met crachte, En vvaeret dat daer jemant soo langhe vvachte, Dat sy vvaer ghepasseert sonder nypen. Dat hyse van achter niet en sou' connen grypen. SY seyden dat sy de Fortune favorable, Moesten hebben die veel gout vvillen vervverven, Om dat sy als den vveerhaen is variable, En dat die sy den rugghe keert t'gout moeten derven, Dat sijt d'een nempt en dander doet beerven, Dat sy die groots sijn can oijtmoedicheyt leeren, Dat sy d'een verheft en d'ander om sterven Doet vvenschen door het allendich verseeren, En dat sy van knechten can maken heeren, En van heeren vveder knechten naer dat haer greyt. En dat hy haer eeren moet die vvilt hebben qualiteyt.
[Folio Dvir]
SY verhaelden hoe dat al in gout verkeerde, Dat Midas vvel eer met de hant ghenaeckte, En hoe Marcus Crassus synen schat vermeerde, Door dat hy aen seer machtighen rooff gheraeckte, En hoe dat Cresus seer naer t'ghelt haeckte, Hoe Sicheus en Pallus seer rijck // vvaren, Hoe Sijlla om rijckdom te vercryghen vvaeckte, Hoe P'tolomeus en Ruffus in t'publijck // waren, Micanor en Cyrus vvel versien van goede. En hoe den rijckdom Caesar maeckte hoogh' van moede. NOch seyden sy dat t'gout beter vvas dan vrinden, En dat t'selve in den noot vvas dickvvils ghebleken, Door dat synen besitter vvaer hy in allinden Cost verlossen, en bevryen van svvareghebreken, Noch hoordicxe met luyder stemmen spreken Hoe datmen met het silveren en gouden ghelt, De rechters can de ooghen uytsteken, En dat men de Iustitie daer met kelt, Iae datmen daer met oock alle ghevvelt, D'vvelckmen niet breken en can met cracht oft svvaerheyt. Can vernielen met seer cleynen aerbeyt.
[Folio Dviv]
NAer dat sy den rijckdom seer hadden ghelaudeert, In deser en in meer verscheyden manieren, Soo is Diana daer ghecompareert, Met haer blinckende aenschijn niet om versieren, Haeren vvaghen vvas van t'vvee vvilde dieren, (Te vveten) van t'vvee honden ghetrocken voort Haer volghden veel Nijmphen maeghden en camenieren, Veel jaghers en vlieghers die met accoort In bosschen berghen en dalen hadden naer ghespoort De dieren die sy met bracken en vvinden gevangen // hadden. In de netten en t'garen d'vvelck sy ghehanghen,, hadden. ONder ander soo quamen daer noch by Diane, De Nijmphe Calisto die Iupiter onteerde, Amimone Hippe Arethusa Crana, Britone Oenone die Paride jaghen leerde, Met Atalante die oock den hoop vermeerde, Daer naer volghen Helymus Perdicx Panapes met, Cephalus Acteon die Diana verkeerde, In eenen hert, door sijn vileynich opset. Adonis die veel vvilde dieren brocht in t'net, Meleager Priscus Orion // Ormitus. Nicias Crocus Endymion,, Hippolytus.
[Folio Dviir]
Mitsgaders Abas die rasscher dan eenen hert liep, Philoctetes die de Griecken lieten in versijcke, Mithridatis die in seven iaer onder gheen dack en sliep, Noch in steden, noch in eenighe republijcke En quam, maer vinck liever tvvilt met practijcke, Carpophorus die van den Ceyser Domitiaen seer bemint vvas, noch volghde desghelijcke Oock Molsus, die veel vvilde dieren had' ghevaen, Melonio die van reynicheyt hem te beroemen // plocht. Volghden den hoop met meer ander die ic noemen,, mocht. NOch vvas Diana verknaept boven desen, Van Silvano, Syleno Pan, en Faunen coene, En van de Dryades die daer plochten te vvesen, By haer in de vvildernissen en Bosschen groene, Noch volghden haer oock uyt Neptuni regroene, Protheus Nexens Triton onbedvvonghen, De Nereides Naiades, die t'allen saysoene, In de fonteynen en rivieren spronghen, Met de Syrenes die soo lustich songhen, Dat sy de menschen costen // verdooren. Als sy naer haeren sanck begonsten,, te hooren.
[Folio Dviiv]
ONder dees bende quam een groot vet dick vvijff, Die een heel luy vodde vvas en onbeschaemt, Soo dick als een hamborgher tonne vvas haer lijff, Sy scheen gheheel sorgheloos en onghepraemt, En soo ick verstaen cost vvas sy ghenaempt, Traegheyt en het scheen oock vvel aen haeren ganck, Al vvas sy van dit gheselschap gheblaempt, En al vvas sy lam van leden en beenen manck, Soo volghde sy Dianam vry en vranck, En door dat Diana volck haer vvilde versteken. Soo hoorde ick haer dese vvoorden spreken. AL ist dat ghy lieden seer rasch en vlijtich sijt, Om naer te speuren de snelle vvilde dieren, Soo sijt ghy nochtans door traegheyt besmet altijt, Dat ghy u ter deught niet en cont ghestieren, Wat baet dat ghy in bosschen en duvvieren, Rassechelijck t'vvilt naerspeurt' en t'garen hanckt, Wat baet dat ghy in vyvers en rivieren, De visschen met netten en haecken vanckt, Als ghy den gheenen niet en looft oft danckt, Diese heeft gheschapen tot uvver baten. En als ghy traegh zijt tot vvercken van charitaten.
[Folio Dviiir]
DIana gheselschap deden traecheyt svvyghen, Als sy haer propoosten begosten te hooren, En sy spraken ghy sult grooten ondanck crygen, Wilt ghy dit vrolijck gheselschap verstooren, Weet ghy niet o traegheyt dat ons ooren, Veel liever de trompen hooren blasen, Dan dat ons jemant soude comen verdooren, En ons hooft breken met sulcke visevasen // Wy stellen al ons sinnen en ons solasen, Om naer bosschen en vyvers te nemen ons ganghen. En in vvilde dieren en visschen te vanghen. VOrst soo heeft dees bende seere ghepresen, De jaght de honden en de vischerye, Wildernissen bosschen en berghen en boven desen, De rivieren lacken en de melodye Der jacht, en seyden dat in een heerschappye Gheen beter exercitie en vvort ghevonden, Dan visschen vlieghen iaghen en by tye, De vvilde dieren na te speuren met de honden, In summa t'vvaer my onmoghelijck te vermonden, Alle het ghene dat ick dien dach // daer. In dese triumphe hoorde en sach,, claer.
[Folio Dviiiv]
ALs dees triumphateurs vvaren ghepasseert, En dat de heerlijcke triumphen vvaren ghedaen, Daer een elck om prijs hadde ghetriumpheert, Hoorden vvy de trompetten en claretten soo slaen, Dat het clinckende gheluyt van stonden aen, Hem seer vvijt en veer over al heeft verbreyt, En de Hertoghinn met haer Dochters sijn doch saen, Van het tanneel ghecomen met graviteyt, Doen vvert de Hertoghin op de schouders gheleyt, Van hoverdije en gheveynstheyt vol faveuren. Den vveer schynenden roc vvas van duysent coleuren. DVs sijn vvy tsamen ghegaen naer haer schoon palleys, D'vvelck niet verre van den pleyn gelegen en vvas, En de Hertoghin heeft haren pagie ydel ghepeys By haer gheroepen, en sprack tot hem loopt ras, Om mijn Herauten, en seght hun dat sy op dit pas, Al dit gheselschap by ons doen blyven, En my doen ghehoorsamen in dit cas, Om de vreught te sien diemen hier sal bedryven, Van vieren, sieken, trournoyen sonder ontlyven, En seght hun dat sy t'volck boven desen ruren // al. Dat dees vrolijcke feeste dry vveecken duren,, sal.
[Folio Eir]
COrts daernaer syn daer in t'perck ghecompareert, T'wee Herauten, Solaes en Ydelheyt by namen, Die openbaerlijck hebben ghepubliceert, Dat de Hertoghinne t'gheselschap al t'samen, Die ghetriumpheert hadden als die daer quamen Om de triumph' te sien, soo vvel mans als vrouvven, Sonder eenighe vveygheringh' oft hun te schamen, By de Hertoghinne daer blyven souvven, En dat de Hertoghinne soude houvven, Open hoff voor ieghelijck den tijt van dry vveken. En datmen soude vieren tournoijen en steken. DOen hoorden vvy al dit volck met groot ghetier, Dat op vvech vvas om naer sijn quartier te trecken, Roepen vvy sijn al t'samen ghenoot blijf hier blijft hier, Hierentussen begostmen de tafels te decken, En om den lust der naturen meer te vervvecken, Werden de tafelen meest ghestelt in t'groene, Voor t'palleys die daer occupeerden meer plecken, Dan het gheheel begrijp van eenen regioene, Dese tafelen vverden van veel Nijmphen coene, Seer lustich bestroijt van achter tot veure. Met rieckende bloemkens van diverschen coleure.
[Folio Eiv]
DAmast en roos'vvater om de handen te vvasschen, Wert daer gebrocht en servetten ghespreyt, En jeghelijck begost hem naer tafel te sasschen, De Hertoginn' sadt voor in haeren maeyesteyt, Met haer dry dochters doen is elck naer sijn hoogheyt, Met sijn parture aen de tafel gheseten, En de hoofmeesters en hebben niet langhe ghebeyt, Sy en deden op tafel stellen het eten, En om dat vvy haer namen niet vergheten, Maer noemen dees hoofmeesters alle drye. T'vvas gulsicheyt, overdaet en leckernye. T'Gheselschap at en dronck en maeckte goede chiere, De Hertoginne vvas vrolijck met haeren aenhanck, Daer vvas overvloet van vvijn en van biere, De Hertogin' riep haer dienaer planteyt die haer schanck, Eenen vergulden cop vol malveseye, Die elck uyt drincken moeste met bedvvanck, (Naer dat syen ghedroncken hadde) op de reye, En met dat sy dranck riepen sy al met gheschreye, En met eenen voise die clinckende // vvas. Dat de Hertoghinne drinckende,, vvas.
[Folio Eijr]
VEel ghenoeghelijcke factien en cluysten, Stelden de Ioegheleurs en camerspelders voort, En de speluyden spelden op Violen Luyten, Perpen Schalmayen en Fluyten // met soet accoort, Meerder melodye en haddemen noyt ghehoort, Van alderhande sanck snaerspel en Instrumenten, De groote vreught die daer wert gheorboort, De beschencken bancketten en de presenten, Die ick daer sagh' brenghen niet om verexellenten, En door de Hertoginne en haer dochters stellen. En sou ick met hondert tonghen niet vertellen. NAer den eten begostmen in alle qurtieren, In alle vvijcken en straten te onsteken, Veel meer triumphanter en vvonderlijcker vieren, Danmen met monde soude connen uytspreken, En naer het vieren is een jeghelijck ghevveken, In de groen pavilloenen om te rusten, Daer d'amoreuse d'een d'anders ghebreken, En vierighe begheeren naer vville blusten, En t'sanderdaeghs sijn vvy vveder met lusten, Van den Vogh'len sanck ontvveckt sijnde op ghestaen. In de playsante hoven spanceren ghegaen.
[Folio Eijv]
DAer naer sijn vvy vveder aen tafel gheseten, Die de Nimphen van nieus hadden vvillen bestroyen, Wy maeckte goede chier naer dat vvy gheten, En om prijs langhe hadden sitten poyen, Soo ginghen vvy sien steken en tournoyen, Sien springhen vvorstelen vlieghen en jaghen, Alle stonden nieuvve vreught naer ons behaghen, Als doen de dry vveken van eenentvvintich daghen, In alder vvellusten vvaren ghepasseert. En dat de prysen souden vvorden ghedistribueert. DE seven Planeten die ons aenschouvven // haer, Triumphen om frayste hadden ghedaen, Quamen voor de Hertoghin, en de jonckvrouvven, Om naer verdiensten prysen te ontfaen, En soo jeghelijck begheerde den hooghsten prijs aen De moghende Hertoghinne ghepresen, En dat elck door praserentie vvilde gaen D'een voor d'ander is daer grooten t'vvist gheresen, En in summa sy heeft de triumphateurs ghevvesen, Aen de jughen die sy in haer presententie. Beval, dat sy souden sluyten de sententie.
[Folio Eiijr]
TEr vvyle dat die gheselschap met vrolijckheden, Hadde ghedomineert los van rouvven, Soo had Discordia ghevveest qualijck te vreden, Om dat sy niet ghenoot en vvas met d'ander vrouvven, Waer door sy met Iuvidia hadde ghebrouvven Grooten t'vvist, sy vvaren ghegaen naer de furien, Die sy seer opgheroijt hadden ter quader trouvven, Segghende dat haer gheschiet vvas veel jniurien, En hoe dese Hertoghinne vol luxurien, Later niet en hadde ontboden met de meeste Vrouvven, in haer triumphe en vrolijcke feeste. NAer dat Discordie en Iuvidia ghemaeckt, Hadden met de furien, en de Hertoghinne t'vvist groot, Soo hebben sy noch naer een vvreeder vvrake ghehaeckt, Sy liepen by Atropo de Goddinne der doot, Die sy heel mistroostigh oock claegheden haeren noot, En verhaelden haer in t'langhe de sake, Versoeckende dat sy met crach toch exploot, Over al dees sondaers soude nemen vvrake, Daerop Atropos antvvoorde met corte sprake, Ick sal doen al dat gheschelschap vol melodyen. Met accident crenckte oft executie stryen.
[Folio Eiijv]
DOen heeft Atropos gheroepen vvel spytelijcke, Haer t'vvee herauten namelijck forte en bedvvanck, Die sy ghesonden heeft gheheel subytelijcke, Daer dees moghende Hertoghin' met luxerien aenhanck, Haer feest ghehouvven had' teghen Discordia danck, Met volle commissie van daghemente, Dat sy al compareren moesten eer ter lanck, D'een voor en d'ander naer ten convente, Van Atropo om haeren hooftcheys en lijffrente, Obedientelijck te comen betalen. Oft dat sy daer moesten strijen sonder dralen. TEghen accident cranckheyt oft executie, Die beroepers van den strijt vvaren ghenomineert: Noch sprack Atropos tis de resolutie, Dat sy al moeten stryen die sijn ghecreeert, En dat sy ordelijck soo sy staen ghenoteert, Namelijck op een rolle by den griffier, Ghenoempt Godts ordinancie die niet en failleert, Sonder vertreck te strye moeten comen hier, En is daer jemant hoe vvijs sterck cloeck en fier, Dat hy is, die niet en volbrenght ons gheboden. Sal ick doen volghen vvaer hy mach zijn ghevloden.
[Folio Eiiijr]
DOen sijn force en bedvvanck te Peerde gheseten, Om te volbrenghen desen last ghetrouvvelijck, Als sy ter plaetssen quamen daer t'volck al had' gheten, Soo stelden sy hun in t'middel van t'pleyn bouvvelijck, En sy riepen met luyder stemmen grouvvelijck, Hoort hoort cleyn groot jonck out arm en rijcke, Atropos die niemant gheiren en is aen schouvvelijck, Ontseyt u t'leven en doet u daghen al ghelijcke, Dat ghy sout compareren in haeren vvijcke, Om u door schult ghevvillich te betalen. Oft sy sal u vervolghen op al t'svverelts palen. AL dit gheselschap vvas seer verturbeert, Doen sy de herauten dit hoorden ghevvaghen, Maer hadden sy van daer terstont niet gheschappeert, Sy haddense met stocken van daer gheslaghen, D'een die seyde ick en heb' den fleur van mijn daghen, Noch nauvvelijcx vvel hierover ghebracht, D'ander seyden vvy en derffven hier naer niet vraghen, De derd' sprack ick en had' op dien strijt niet ghedacht, De vierde seyde ick vvil thoonen mijn cracht, Teghen de beroepers den strijt in 't perck en velt. Hy is blo die hem teghen zijn vyant niet en stelt.
[Folio Eiiijv]
HIerentusschen socht Discordia den t'vvist // boos, Oock te vermeerderen tusschen de triumphateurs, En Iudivia die heeft met list // loos, De jughen gheraden dat sy meer faveurs, D'een dan d'ander souden t'hoonen outrageus, En dees rechters begosten haer ghehoor te gheven, En het vonnis te sluyten seer rigoreus, Teghen die verdient hadden de prysen voorschreven, En vvant de triumphateurs langhe sijn ghebleven, Staen vvachten soo hevet hun ten lesten verdroten. En presumeerden dat sy een valsch vonnis sloten. DE President die boven al had' Dominie, Om te jugeren vvie met solemniteyt, Best had' ghetriumpheert vvas ghenaempt Opinie, De namen van d'ander hebben vvy voor uytgheleyt, En den executeur van de triumphe voorseyt, Die den last hadde te gheven de prysen, Was faveur ghenaemt die niet en heeft verbeyt, Tot dat hy ghehoort hadde der jugen advysen, Maer sonder dat hy t'vonnis had' hooren vvysen, Wilde hy obstinatelijck naer sijn believen. D'een favoriseren en d'ander grieven.
[Folio Evr]
DOen nu de triumphateurs dese discoorden, Ghevvaer vverden en voor ooghen saghen, Soo sijn daer gheresen kivaghen en vvoorden, En naer de kivaghen vielen daer dapper slaghen, Elck een vvou prijs hebben men hoorde elck claghen, De jughen vvilden prijs gheheven die hy vvas gheiont, O Calliope hulpt my nu ghevvaghen, Wat daer al lijcken ghemaeckt vvaren in corten stont, Eerst sloeghen sy d'een d'ander met vuysten op den mont, Daer naer hebben sy al dat sy in t'palleys vonden. Voor gevveer ghebruyct en naer d'een d'ander gesonden. SY hebben soo hittich ghesteken en ghehouvven, En d'een d'ander vernielt soo tygren de deynen doen, Sy vermoorden voor de hant mans en vrouvven, Ghelijck de mayers soo vvel het drooghe als t'groen Met de zeysenen affmaeyen buyten saysoen, Daer en heeft vvreetheyt noch tyrannye ghebroken, Venus, Luna, Phoebus, Mercurius coen, Die hadden gheeren ten besten ghesproken, Maer Discordia pijnde t'vier soo te stoken, En Invidia speelde soo haer // personage. Met de Furien, dat sy daer,, bedreven rage.
[Folio Evv]
GHelijck den vloet als hy is ghevallen, Hem vveder verheft en soo Oeolus saen Naer het soet vveder met groote gheschallen, Eenen grouvvelijcken tempeest doet opstaen, Min noch meer en ist hier te vverck ghegaen, Het triumphant Palleys vvert ghesteken in t'vier, Sy namen de Branders som om d'een d'ander te slaen, D'ander die riepen met een eyselijck ghetier, Slaet doot slae doot vvreckt u seer met cloeck bestier, Want het is altemael quaet dat ghy gheraeckt. En hulpt Martem die hem selven Meester maeckt. GHelijck eenen Wolff met synen bebloeden muyl, Een gheheel cudde lammeren verscheurt, Eer dat hy een eedt of draeght naer synen cuyl, Desghelijcx soo ist hier doen oock ghebeurt, Met Marte dat daer al t'samen heeft bespeurt, Vermoort doorsteken ghequest en ghevvont, Soo dat sijt al te samen hebben betreurt, Die hy ontrent hem en in synen vveghe vont, En Saturnus heeft als eenen rasenden Hont, De jonghe Cinders verscheurt met den tanden // fel. Ghelijck Cyclops eer dede zijn vyanden,, vvel.
[Folio Evir]
EN in summa ick sagh' daer gheschieden, Al sulcken groote bloetstortinghe perfeckt, Voor mijn ooghen al onder haer lieden, Dat de velden met doode lichaemen vvaren bedeckt, En dat de vvyde Rivieren vvaren bevleckt, Van t'roode bloet d'vvelck vloeyde als beken, T'ghetal van de doode die daer laghen ghestreckt, En sou niemant te recht connen uytspreken, D'een lach daer doorschoten d'ander doorsteken, D'ander vvaren affgheslaghen beenen oft handen. D'ander laghen en sielbraeckten al cryseltanden. DAer ick dus stont tusschen al dees doijen // svvaer, Docht my merckelijck dat ick gheraeckt // was, In de bloedighe destructie van Troijen // daer, Oock eertijts veel lijcken vvaren ghemaeckt // ras, Iae Troijnen en hadde noijt soo eyselijck gheblaeckt, Noch Persepolis en stont noijt meer in colen, Noch in den strijt van Claudio en laghen naeckt, Soo veel doode lichamen niet onder de solen, Achiloe die so veel volck ter Hellen liet dolen, Als daer menschen vvaren staensvoets // doorhort ras. Noch by Nero noijt soo veel bloets,, ghestort vvas.
[Folio Eviv]
OCh hoe luttel hebben sy doen gheconsidereert, Dat sy van Atropo de Goddinnne der doot, Alle te samen vvaren ghesummeert, Soo vvel edel onedel cleyn als groot, Och vvaerom brochten d'een d'ander in de noot? Waerom hebben sy d'een d'ander soo straff aenghetast? Waerom hebben sy door dit vreet exploot? Haeren sterffdach dus voor den tijt verrast? Atropos souse vvel ghehaelt hebben alst haer had' gepast, Al en hadden sy d'een d'ander met vvreetheden. Soo deerlijck niet vermoort en in stucken ghesneden. FINIS

Vorige Volgende

De vvereltlijcke triumphe der Planteten.