De rook fan it lân

[p. 85]

Spul om Douwe

I

Dat wie yn ien wike de twadde gearkomste fan it skoalbestjoer. Sokke beneamings dat wist wat, tocht Hovinga. Sa net, hy wie bliid, dat master Bouma fuort gie: hy soe yn syn wurk wol goed wêze, dêr woe er neat fan sizze, mar hy hie him nea lije mocht. Fansels hie er him doedestiids sels mei ynhelle - as foarsitter fan it bestjoer kin men dêr gâns oan dwaan - mar it kaam him net maklik wer oer. De earste wyks hie er him in jûn meinommen; hy hie hjir sa gau noch gjin kunde en dan wurdt it hast fan jin ferwachte. Dat hja hiene him tige ûntfongen, hy wie thús ek alles net wend, hie er letter wol heard, en fuort de oare sneintejûns dêr wie er wer - om Tsjet. Net min betocht, dat moast men him neijaan, in boeredochter en ien fan 'e foarsitter. It wie aldergeloks al moai gau wer útrekke, mar men seach mar wer, dat men alles net oanhelje kin. En no hiene se wer sa'n jong fintsje mei op twatal. Net dat it om Tsjet mear kwea koe, dy wie no mei Douwe fan Postma's, dat men wist net wat better wie. In boeresoan, mar tige behindich spul en in fint fan by de tritich. En as der wat oan Tsjet mankeard hie, mar in kant en feardich fanke, jit net folút twaentweintich.

‘Foarsitter.’ Fansels moast Broer Postma it wurd jitris hawwe. Dy hie it noch nea mei him iens west oer soks, alteast it mocht him net heuge. No ek wer wie er foar dat jonge baaske; men begriep it net, men moast dochs it belang fan 'e skoalle sjen. En oars dochs gjin dom folk, de Postma's, Douwe ek net, mar altyd dwers en tsjin de trie yn. Men hoegde der ek net ienris nei te harkjen, hy hie him jûn al earder heard: men moast wol witte wat men die... elk moast foaral goed syn betinken sizze... de jongerein moast syn kâns ek hawwe. En samar fierder, folle gjin genôch. Douwe, dat wie dan fêst ek ien fan 'e jongerein, dy't syn kâns ha moast! Mar gjin kâns by Tsjet, as hy der wat oan dwaan koe!

‘En wat seit de foarsitter?’

Hy hie der wol oan, dat er wist wêr't it om gie; it koe ek neat skele, der moast in ein oan.

‘Ik bin foar Dykstra, dy is troud en...’

[p. 86]

‘De foarsitter is mar wat bang foar frijgesellen, tinkt my.’

Hovinga biet op 'e tosken. Dat sa'n keardel de gek der ek noch mei hie. ‘Nee,’ sei er stoef, ‘hoewol de frijgesellen kinne der nei wêze. Mar ik sjoch it belang fan 'e skoalle en dan is ien mei bern better.’

‘Krekt,’ foel Wybren timmerman him by, ‘dat haw ik ek al sein: it giet om 'e saak.’

‘En sa tinke wy der allegearre oer, wol 'k hawwe,’ sei baas bakker salvich.

De foarsitter besaude him. Dat wist ommers elk, dat it Joute bakker om 'e geunst te rêden wie en dat grutte Wybren mei in hûs siet dêr't gjinien yn woe. Hy naam de hammer. ‘Wy sille no stimme.’

Der stie in koar fan stimmen op; sa let wie it oars noch net... soks moast goed bepraat wurde... dit wie in saak fan belang... it moast der net trochjage wurde...

Hovinga sloech it gjin acht; as hy net trochpakte, wiene se der neat te goed ta en weagje der jit in jûn oan. It koe no sa wol! ‘Wy stimme,’ sei er jitris en mei syn fûle eagen ljochte er har allegearre oan. ‘Net ien op tsjin?’

Hy liet de hammer falle. ‘Dan moat ien jitris ynskinke en wilens kin der stimd wurde.’

Hy line efteroer oan it boerd. Dykstra makke de measte kâns, mar hy wie der diskear net wis fan. Jelle skearbaas syn snoar woe wol in kostgonger hawwe en der wiene altyd in pear, dy't fêst mei Broer gyngen. En troch de eachteisters seach er temûk nei Postma, dy't iverich mei tee en klûntsjes skrepte. Dat die er ek hjir of dêr om: dan koe er de rige jitris bylâns en praat mei de lju. No mûskoppe er mei Post, mar dat rêde er net, dat wie gjin man foar opposysje.

En dat Tsjet it no op sa'n fint begrepen hie. Mar sa wie se, se sette troch. En dochs oars in goed bern, har jongste, de iennichste yn 'e hûs sûnt Antsje ferline simmer troud wie. Hja hiene in maat fan Koos op 'e brulloft hân, ek in oankommend dokter en sa goed as klear. Men soe sizze, dat hie no krekt wat west, dat hja hiene him jit in wike útfanhûs noege, mar Tsjet hie poer de gek mei him.

‘Wol de foarsitter ek mei stimme?’

Nedich al. Hy taaste nei syn briefke en skreau hastich de namme. It soe him al benije hoe't it kaam. Hy stie Broer net, dy gnyske mar en Post mar knikke.

[p. 87]

Mei in foars lûd lies er de nammen tefoaren: ‘Dykstra... Dykstra... v.d. Meer... v.d. Meer.’

Dat wiene Post syn grutte, brike letters; hoe wie it mûglik. ‘Dykstra... v.d. Meer.’ Jit ien. It wie mis! ‘V.d. Meer,’ lies er lûd. ‘V.d. Meer is beneamd mei fjouwer fan 'e sân stimmen. De skriuwer wol him wol tynge dwaan.’ It foel him ôf fan Post. Op sa'n manear joech it al net folle, dat men foarsitter wie: in hopen drokte en ûntankber wurk. En no it oare sa koart as it koe ôfbreidzje!

Kertier foar tsienen wie alles berêden. Ut it tsjuster porteal wei stoepen hja yn 'e ljochte, dauwige simmerjûn. Broer rûn foar him út, breedskouderich, de grize holle heech, suver jit in slach yn 'e rêch. Dus dy hie no syn sin. Hy hie it fuort al net stien dat gelúster mei Post. En sa'nien waard no oeral yn stimd.

It lêste ein rûn er allinne, de buorren troch. Syn stappen klonken yn 'e hoare jûn, sloegen oan 'e sliepende huzen. En elk mócht him hearre; nimmen dy't wat op him te sizzen hie en dy smeulske praatsjes oer Tsjet dêr soe in ein oan. Hy woe dat geslinger op 'e dyk net langer lije. Dat Postma's folk mocht wolris witte, dat hja samar net alles dwaan koene; hy hie der al folle earder efter moatten. Yn 'e lampeljochte keamer fûn er de frou allinne.

‘Kom, dêr bin Jo al? In brief út Haarlim!’

‘Strak. Wêr is Tsjet?’

‘Nei it sjongen. It is woansdei, ommers.’

‘Dat is al in oere út! Mar no haw ik myn nocht; dat fanke jout langer nearne mear om!’

Lilk sloech er de doar ta en gie nei bûten, de leane del. Wêr koene se wêze, sa let? Op 'e dyk hie er neat fernommen. Yn it lytshofke? Men soe it net sizze, it tsjusterste hoekje fan it hiem, mar hy woe it no witte. Hoeden stoep er oer it stek; by de mantel lâns glûpte er nei de tichte hage. Der wie neat, gelokkich. Dat men jin sa lilk meitsje moast!

De jûn wie koel oan syn hjitte holle, in wyntsje roerde de blêden, de dauwe lei yn fine reagen om 'e pleatsen yn 'e fierte; de loft wie klear, jit te ljocht foar stjerren. In bleke bank stie boppe de kym; de moanne moast sa dêrmei opkomme. In flearmûs dûnse by de mantel-beammen.

In moaie jûn. Hy wie bliid dat er har hjir net troffen hie; men makke jin mar lilk en hy koe thús wol mei Tsjet prate. Wylst er him omkearde om yn 'e hûs, hearde er stimmen en stappen yn it hôf. Dat se har net

[p. 88]

skammen. Hy stie deun by de hege hage en hja fernamen him net. Hy harke en koe net fuort sûnder dat se him hearre moasten. Troch it dûnker hofke, tusken hage en mantel-strewellen gyng it hjit en jong gelúster fan twa stimmen; hy koe net ferstean wat hja seine; it koe it lûd fan 'e beammen west ha, it lûd fan jûn en leafde. Hy snúfde ferachtlik, it ûntkaam him; mar gjin noed, dat hja eat hearden. Sa'n âld strûk, dat dy net wizer wie. Hoe lang moast er hjir jit stean? Dat wie Douwe; hy heinde in pear wurden: ‘as ik net goedernôch bin... jimme heit... meitsje it dan út.’ Hy spande him op it uterste om har andert te hearren. ‘Dû bist my ommers goedernôch, it kin my neat skele wat se thús sizze, Douwe!’ Doe wer stilte en stimmen en in oar lûd. Sa'n healwiis flau gefrij! It bloed kaam him omheech; dat fanke makke him hjir te skande! Mei twa, trije trêden stie er oan 'e oare kant fan 'e hage, by har yn it hofke. Yn ien eachopslach seach er Douwe, breed en dûnker foar de ringenettebeam en Tsjet, yn ljochter klean, twong tsjin him oan, de hannen oan syn skouders. Hja sprong fansiden.

‘Fanke!’ rôp er ferheftich, ‘gean yn 'e hûs!’

Datselde momint riisde de moanne boppe de wolkebank; in frjemde skyn glied oer de lannen oan, ljocht foel as silver troch de tiizjende tûken en hy seach har nêst elkoar stean.

‘Wat docht heit hjir?’

‘Wat ik hjir doch?’ barste er los. ‘Wat dochstû hjir? Joust der dan neat mear om wat se fan dy sizze? Dat stiet hjir by neare nacht te frijen...’

Douwe die in stap nei foaren; hy like yn it minst net ferslein. Daagjend stie er foar de lilke boer.

‘Wa seit dat?’ ferge er.

Woe dy fint him de gek oanstekke? Woe dy snotjonge it him ligen hjitte? ‘Sis dat it net wier is,’ sistere er, ‘sis dat it net wier is, dat jim... dat jim op elkoar omblaaiden!’ Hy hime fan likens. ‘Ik haw it heard; ik haw it sjoen!’

In spotske glim luts om Douwe mûle. ‘Dy't strúnt dy heart him net te bekleien, dat er wat sjocht! As jo ús bestrune, wêrom binn' jo dan better as wy?’

De kleuren gyngen Hovinga op en ôf. Sa'n bretalen hûn! Dy doarst him in strúnder neame op syn eigen hiem!

‘Fuort!’ raasde er, ‘fan myn him ôf! Fuort!’

[p. 89]

Tsjet sprong tusken de beide manlju yn. ‘Heit,’ twong se, ‘heit moat sa net!’ Troch it mâle hinne treau er har oan 'e kant. ‘Fan 't hiem ôf en gjin poat der wer op! Ik ferbied it dy!’ Douwe draaide op 'e hakken om. ‘Jûn, Tsjet, oant sjen!’ Sûnder op of omsjen stoep er fuort, by de mantel lâns en mei in plof oer it stek.

‘En dû yn 'e hûs!’ gebea de boer. Efter har oan rûn er it hôf troch op 'e finsters yn. Hja sei neat en rûn beret en rjochtop. De moanne hong rûn en jong en gouden foar de bleke loft. Yn 'e buorren gyngen Douwe' oermoedige stappen. Tsjet gyng foaryn; de boer troch de skuorre en it koele, tsjustere bûthús. It sloech yn syn holle; hy soe dat fanke, it soe no út wêze. Driigjend stoep er de ljochte keamer yn. Hja siet yn it finsterbank, de rêch nei de lampe. ‘Kom hjir!’

Hja riisde oerein en stie foar him, bleek, mei fûnkeljende eagen. Hy sloech mei de fûst op 'e tafel. ‘Hast it heard, dat ik dy fint it hiem ferbean haw, hast it goed heard?’ Hja sei neat en biet de smelle, wite tosken yn 'e lippe. ‘En ik ferbied dy om nei him ta!’

De boerinne kaam der tusken: ‘Jim moatte sa net, it moat sa net, Anne; Tsjet, gean nei boppen ta.’ It fanke rûn nei de doar. Hy wie har foar en kearde har it paad. Wat kalmer, mar twingend sei er: ‘Unthjit ús datst fan him ôfsjochst!’

Hja stie grutsk en swijend foar him.

‘Dû silst it sizze!’

‘Nee!’ sei se lûd.

‘Ut myn eagen,’ gebea er, ‘direkt!’

Dat bern wie troch alles hinne. De doar foel ticht, sûnder wurd of groet wie se fuort. Har stappen klonken troch de lange gong, by de trep op; de souder kreake, de lampe trille. Hy liet him by de tafel yn in stoel sakje; de hannen trillen him; hy moast him ynhâlde, oars begie er in ûngelok. ‘Dat fanke jout nearne mear om! Mar ik bin noch baas fan myn bern!’

De boerinne seach him oan troch har spegeljende brilleglêzen. ‘As Jo wat wolle,’ moanne se, ‘dan moat it al oars!’

Sa wiene froulju, tocht er bitter, altyd namen se it foar de bern op. Hie er mar earder tapakt. Mar it wie no út; foar syn part gyng se mei dy skoalmaster, dy't Broer der jûns trochholpen hie! Dat Postma's folk! De boerinne naam it brief fan 'e skoarstienmantel: ‘It wie allegearre goed.’

[p. 90]

Hy gyng stean. ‘Dat moat moarnier mar,’ sei er noartsk. ‘Wy moatte op bêd. It wurdt hjir alle jûnen like let!’

Boppe stie Tsjet foar it iepen finster en seach oer it moanneljochte tún. De roazen rûkten; de beammen stiene stil yn har eigen skaad; der wiene stjerren, mar men moast der lang om sjen.

Hja luts it finster ticht en klaaide har stadich út. Wêrom wiene se thús sa op Douwe tsjin? Wêrom wie heit sa mâl jûns? Hja stoep foar de spegel. De eagen fielden har stiif en droech; hja hie net gûld, dat woe se net, mar hja hie gûle kinnen fan lilkens. Wat wie se bleek en de wangen gloeiden har dochs.

It wie al let, hja moast op bêd. Tusken de koele lekkens nestele se har yn in ûnwennige bocht; de holle yn it weake kjessen. Mei de eagen wiid iepen lei se stil te sjen. Hja mocht net lilk mear wêze, mar út makke se it net. Gjinien koe it keare as hja fan elkoar hâlden. En wêrom wiene se dertsjin? Douwe hie gjin jild, mar wat soe dat? Hja woe him sûnder wol hawwe. En it wie krisis, mar koe hy dat helpe? As de tiden wer better waarden... mar dêr koene hja net op wachtsje: Douwe waard oare moanne tritich... Hy mocht net mear op it hiem, dan moasten se ommers op 'e dyk en dat hjitte sa slim te wêzen. Dat diene hja net foar aardichheid, mar hy mocht ommers net oan hûs komme. Hja koe him wol in briefke takrije, dan troffan se elkoar wol; freed miskien, mar yn elk gefal foar snein. Under sloech in klok; alve slaggen, mar it wie de foarkeamersklok, dy gyng in kertier foar. It wie tiid te sliepen! Under de tekkens naam se de hannen gear en ynienen fleach de eangst har oan: mocht se wol bidde? Hja lei stil te tinken; it hert sloech har. Mar moast se net krekt bidde, dizze jûn? Yn koarte sinnen sei se har bea, ûnbeskromme en swijde neat. Doe joech se har del. It soe gjin lange nacht wurde; hja wie noch alhiel net slûch. It wie neat, dan hie se tiid te tinken...

Doe't de toersklok alve sloech sliepte se, fêst en sûnder dreamen.

II

Hjoed is frou Hovinga in dei út iten nei kunde yn 'e stêd en komt net foar sânen thús, dat de boer hat it ryk allinne; mei Tsjet dan fansels, mar wat hat men langer oan Tsjet? Sûnt dy jûns yn it lytshofke is hja

[p. 91]

suver omkeard; hja seit neat mear, alteast net tsjin him. Fansels hy kriget fatsoenlik beskie as er eat freget, - dat moast der noch by komme! - mar út harsels begjint se net. Hovinga is der suver hast mei oan. Hy hat Douwe it hiem ferbean, foargoed, en Tsjet mei út noch yn net wer mei him, dat men woe hawwe de saak soe dêrmei besljochte wêze, mar is it ek sa? Hja is stil en bedaard dizze dagen, hy hat der mei sin om tocht, bedêst suver en alle jûnen op oere en tiid nei boppen en dat is oars har aard net. Hy wit net wat se foar hat, mar as wankt der wat! En no binne se sa'n lange dei tegearre thús. It moarnsskoft dat is it slimste net; hja hat har wurk en drokten en Hovinga hat by it fee lâns west.

Kofjedrinkerstiid dan binne de kranten der en it middeismiel, sa twaresom, is gauwernôch berêden.

Mar sa'n lange middei, wat moat men dan útfine? Wat de boerinne beweecht om in hiele dei fuort, hy kin der net by. It is fierstente hjit en dan yn 'e stêd yn de gleone strjitten. It is suver near. Dat hja kinne it nei iten yn 'e hûs net bankje en sitte bûten foar de hege opkeamersfinsters yn 'e smelle stripe skaad tusken hûs en hôf. It is jit ier, mar Tsjet hat it wurk in slinger jûn en de tee is sagoed as trutsen.

De boer leit mei in sucht de krante del; kranten stiet langer oars net yn as krisis en ûngelokken; neat dat wat strekt. Dy krisis is slimmernôch en it regear hearde mear te dwaan, mar men kin der ek tefolle oer prate en skriuwe. Fansels men soe it graach oars hawwe en hy fernimt it ek skoan, mar it sil him de ûndergong net dwaan; hy hat in eigen pleats en bêste jierren hân en as er wol kin er ophâlde: der is ommers dochs gjin opfolger. Dat wie alteast ien soarch minder dat der gjin jonges wiene. Mar wie it dan wûnder dat men hoeden wie op it stik fan sweagers. Broer stiet der net sa bêst foar, safolle wit men al; gjin prizen en, mei dizze droege simmer, gjin molke dat makket. De bisten yn 'e five ha al gjin wetter mear. Douwe rydt alle middagen mei wetter út 'e feart dêrhinne. Strak aanstûns moat er hjir wer lâns komme. Hy hie hjir net sitte wollen, bûten, mar it is yn 'e keamer net om út te hâlden. Tsjet sit no al te wachtsjen, men kin it skoan sjen; it is bespotlik. As hy syn sin krige gyng se in skoft útfanhûs; it is hjir allegearre te ticht by de doar. Hja moat der ris út, dy fint in skoft net sjen, dan saksearret soks. It sil stil wurde thús, mar it giet om it bern har bêst en sa't hja no is, is der dochs neat oan... Dat is Douwe op 'e dyk!

[p. 92]

It giet wer hurd. Hy jaget almeast te fluch en de brune is skril. Wat soe Tsjet... En hja stiet al oerein.

‘Fanke,’ ûntfalt it him, ‘wat moatst sa gau?’

‘Ik? Heit wol dochs wol wat tee hawwe, net?’

En hja taast nei de treppot en skinkt yn. Safolle kin men mei it fanke wurde; lyk as hie er net skoan begrepen wêr't it om te rêden wie!

Sa nimt Tsjet hjoed har húsfrou's plichten waar en heit sil net te koart komme, mar wilens gean har eagen oer hiem en hôf nei de dyk, dêr't Douwe lâns komme moat. Wat jaget er wer! Yn in feech is er foarby en efter de huzen. Hja giet wer sitten en nimt har haken op. In frjemde wike hat it west. No is it al wer woansdei, mar gjin sjongen jûn. It moat jin nij dwaan, dat sa'n wike sa fluch jit om is, dat it, sûnder snein, lykwols wer woansdei wurdt. Want dat kin suver gjin snein hjitte: hja hat twaris nei tsjerke west en him gjin ienkear sjoen, út 'e fierte net iens. Dat sûnt dy jûn yn it hofke hawwe hja elkoar net wer te wurd west, hat hja oars net fan him sjoen as in skamper tusken de beammen troch, de kearen, dat er nei it lân ried. En dat is heit noch yn 'e wei!

Hovinga docht de eagen ticht. Hy hie efkes traapje wollen, mar it is him te waarm, dat hy nimt syn gemak der fan; oanspraak hat er ommers dochs net fan Tsjet.

En de stilte fan 'e simmermiddei weacht oer it hiem; de sinne set it hôf yn gloede; it tilt boppe de lannen. In bist, yn Postma's five, âlet. Tsjet sit te harkjen. Aanstûns moat er jitris hjir lâns, aanstûns jitris it lûd fan syn wein en hynder, jitris in skyn fan himsels by de beammen lâns. Dat men dêr op sitte moat te wachtsjen! Mar hja wol sa net langer; net wer sa'n wike sûnder wurd en moeting! Hja meie elkoar net treffe, mar hja docht it doch, jûn miskien, as heit nei de trein ta is. Dat is him wer! Troch de stillens fan 'e middei giet it ratteljen fan wein en bossen en de fûle hoefslach fan syn hynder. Flugger jit as hinne sjit er efter de beammen lâns en út sicht. Hovinga skrillet derfan út 'e slomme.

‘Wie dat Douwe?’ freget er ferheard.

‘Ja,’ seit Tsjet.

Hja harkje beide. It raast de dyk lâns.

‘Dat komt net goed! Dat is gjin draven mear! Hy moat op 'e rin wêze! Ik haw it wol tocht!’ grommelet Hovinga. ‘Ik haw it altyd al sein!’

[p. 93]

It lûd wint oan, hja binne de bocht om, aanstûns op 'e strjitwei moatte hja him sjen kinne... Dêr binne se! De brune fjouweret! O, Douwe! En it raast mar fuort; it slacht jin troch de holle. In autohoarn giet der skril boppe-út. En ûferhoeds brekt it ôf... De stilte falt wer, de swiere, waarme stilte fan 'e simmerdei. Yn it hôf ropt in do. Hovinga riist oerein.

‘Ik sil derhinne,’ seit er mei in sucht. Net dat er der sin oan hat, de gleone dyk del, en hy kin dochs net mear helpe, mar it is op it lêst in minskelibben en Tsjet is yn steat om der sels hinne. ‘Gean dû yn 'e hûs, ik kom gau wer.’

Hja heart it net ienris. ‘Myn fyts!’ ropt se. ‘Wêr is myn fyts?’

Hovinga wurdt der kjel fan. Dêr is it al sa! Hy moat it keare! It fanke moat der net hinne, op ljochtskyndei.

‘Myn fyts, ik wol derhinne!’

Hja trillet fan ûngeduld.

‘Dyn fyts stiet op 'e stâl en de bannen binn' leech. Dû kinst der net op fuort.’

Hy seit mar wat, it earste dat him yn it sin komt, mar hjir moat rie skaft wurde.

‘Dan rin ik!’

De boer twingt har tebek. ‘Dû kinst der net hinne! Ik wol it net lije!’

Hja wrikt har los. Mei in linige draai fan har jonge lea is se him foarby en fuort. Har rêde stappen stampe yn it grint, it reade jurkje wyndert de hoeke om. Dat fanke wól gjin reden ferstean... Dêr fytst se dochs! Hoe hat se de fyts sa gau út it bûthús krige? Of... Rimpen set er de stap om hûs hinne. Syn fyts moat by de syddoar stean. Hy hie it al tocht, hy mist derwei. Dan is se op syn fyts fuort, dan jaget se no op in manljusfyts de dyk en 'e strjitwei lâns, om in feint, dy't er har ferbean hat. Dat dogge jin bern jins oan! No moat er sels rinne. Of hy soe Tsjette fyts... Mar it is sa al slimmernôch en hja mient dat de bannen leech binne. Ut 'e buorren wei drave bern; fytsen snuorje de dyk út: dit wol nimmen misse. It swit brekt Hovinga út; hy moat stadiger, it jout dochs neat mear. Op 'e dyk wyndert it reade jurkje de beammen bylâns...

Sa hat Tsjet Hovinga fan har libben net fytst.

Beammen glide by har lâns, huzen, hôven, pleatsen.

Douwe, Douwe...! O, God, help him, bewarje him...! It stjoer slacht har hast út 'e hannen, it hert jaget wyld, de sterke skonken mealle.

[p. 94]

Dêr is de strjitwei al! Folhâlde! Wurgens hinget oan har fuotten, de soele wyn strûst har kâld foarby. Dêr stean minsken, dêr is it!... Libbet er jit? Hja stiet oerein op 'e trapers, de rem slacht oan en kreaket, hja lit har falle, stuitet en stiet. De fyts slacht tsjin de stiennen; de fyts mei falle. Hja kringt troch de rûnte ferhearde minsken. Mei ien eachopslach nimt se alles yn, de wein, it hynder en... him, sûn en goed, in streek bloed oer de holle en in laits op it gesicht, syn âlde, dryste laits fan altyd.

‘Tsjet!’

Hja kin neat sizze. It hert kloppet har yn 'e kiel en in fûle, ferheftige blidens slacht har oan. Hja laket en hâldt har fêst oan 'e wein. Wat sil men ek oars as laitsje as men net prate kin en net gûle wol?

Op 'e strjitwei, yn it barmhertich beammeskaad, stiet Hovinga en wachtet. It hat gjin sin om fierder, no't it goed beteard is. Hy hie trouwens wol tocht, dat it wat meifalle soe; de strjitwei is breed en gjin wetter yn 'e sleatten. Froulju tinke sokke tiden ynienen it slimste. It stiet hjir goed. Hy is bliid, dat in jonge him hjir syn fyts en tiding brocht hat. Men kin tankber wêze, dat it mei Douwe sa ôfrûn is; hy mei him wol net, mar it is altyd út 'e kunde... Hy moat der net oan tinke, dat it meikoarten miskien yn 'e famylje is. Hjir sil oer praat wurde! En as Tsjet it sa fêst begrepen hat, wat sil men der dan oan dwaan? Hja moat it sels witte. Hy hat it bêste foar har socht, mar âlderrie wurdt langer net mear nei harke. Hy hat neat mear te sizzen. It falt him noch mei, dat hja him de fyts beskikt hat en weromrinne wol; hja wie der bêst ta yn steat en fyts him kalm foarby... Dêr komme se oan! De brune foar de wein, in ploech bern der efteroan. Hovinga komt ûnder de beam wei en nimt de fyts oan 'e hân. Dizze dei, liket it, wurdt him neat sparre: nêst Douwe, op 'e bok fan 'e molkwein, sit Tsjet, it reade jurkje nêst de dûnkere blaukile. It is domdryst dwaan mei sa'n hynder te riden, dat krekt op 'e rin west hat. En dan Tsjet der by op! Lilk docht er in stap nei foaren. ‘Dû der ôf!’ wol er sizze, mar hy betinkt him yntiids: it fanke docht it dochs net en hy wol hjir alteast net foar spot stean. Douwe hâldt yn. De brune trillet jit op 'e poaten, de glêde siden slaan, de earen leit er plat op 'e kop, bluodrich skom flokket fan syn tegnjidde bek; mar dizze kear weaget er neat.

‘Is dit fertroud?’ ferget Hovinga. ‘Hy ûntkomt my net wer!’ seit

[p. 95]

Douwe. Syn brune hannen hâlde de leien strak. ‘Douwe hâldt him wol!’ laket Tsjet.

Hovinga sjocht har skean oan; hy hat de moed net en sis wat tsjin har. ‘Wy geane mar wer.’ De brune set ta. De binde jonges draaft der efteroan.

‘Jim moatte net sa mâltjirgje, dan rekket er jitris op 'e rin!’ Hja gnize de boer út.

‘Sjonge!’ ropt ien. En ûnferhoeds brekke se los yn 'e sang, dêr't se oars in drinkeling mei nei hûs ta sjonge:

‘Hy hat de bok oan 't tou,

Hy hat byt’.

De skille lûden drage fier yn 'e hoare neimiddeisstilte: ‘hy hat de bok oan 't tou, hy hat byt.’ Hovinga hat oanstriid om derefter oan en jou se in slinger.

Mar wat sin hat it? Dan balte se jit lûder. Hy trapet stadich efter de wein en de bearende jonges oan. Dêr ride se: de twa dy't op 'e rin west hawwe en de tredde dy't it no foargoed is... Hja ride bedaard, dat is teminsten ferstannich, mar miskien wolle se de reis sa lang mûglik ha... In moaie reis! Dy bern binne dan dochs wer stil.

No binne se by de reed; dêr moat Tsjet der ôf. Bliuwe se net stean? Hja ride de reed op, de wein skokt troch de djippe kûlen, hja glide nei-elkoar ta op 'e glêde bank, de skouders roere, it ljochte read oan dat dûnker blau. Hovinga trapet rêder, de buorren troch. It sil wol wenne, mar foar dizze dei hat er genôch fan Douwe sjoen.

Hy giet efterom en troch it bûthús. Sûnder erch stapt er op 'e boppeste stâl, dêr't Tsjette' fyts yn 'e stander stiet. De bannen fiele hurd. Hy draait it tsjil en fingert oan it fentyl. De bân sûst leech. Bedaard draait er de moeren oan. Dat is dat. Hy hat syn bêst dien, it is mislearre, dat hjir wol er gjin ferwyt mear oer hawwe.

Foar, yn 'e maklike stoel, wachtet er op Tsjet. Hy hat toarst en komt net oer ynskinken gear. Tusken de beammen fan 'e mantel troch skimerje de reade pannen fan Postma's pleats... in âld en suver útsloerd spul, op swiere lêsten en de tiden min. Dat is no Tsjet har foarlân. Syn jongste, dêr't er oare dingen mei foar hân hat.

Miskien is nea in fanke moediger ta sok in takomst riden as Tsjet dy deis op dy hoartende wein, de wangen read, mei blinkende eagen, de mûle ryp en ta patsjen ree.