|
| |
Jona
Hy wenne to gath-hefer, earne yn it Noarden fan Israël, dizze Jona, de soan fan Amitthai, en hy wie in profeet des Heare. Hy wie sa bikend net as destiids Elia en Elisa en hy die gjin machtige wûndertekens, mar dy't him koene, wisten dat er trou syn wurk die en dat er syn folk hertstochtlik leaf hie. It wie him binammen yn 'e wei dat de Arameërs in great stik fan syn lân biset hiene en it wie in greate dei yn syn libben, doe't de Heare him iepenbiere dat de fijân forslein en it lân bifrijd wurde soe. Hy naem it as in teken fan Gods gunst en it joech him moed foar de takomst.
Hwant al hoe moai it wie dat de âlde fijân, Aram, fornedere waerd, Jona seach al wer in nije driging opkommen: it ryk fan Assur mei de headstêd Ninevé. In sterk en machtich folk wie it, dy Assyriërs, en net-to-sizzen wreed; hy moast der net oan tinke dat har legers noch ris oer Israël komme koene om syn folk fuort to fieren nei in fier, frjemd lân, lyk as hja al mei safolle oare folken dien hiene. O, hy hate se, dy wrede heidenen en hy koe it him net bigripe dat de Heare net fanwegen kaem en dat greatske Ninevé fordie. Hwerom die er net mei Assur, sa't Er yn âlde tiden dien hie mei Egypte en mei alle oare fijannen dy't syn folk binearen?
En doe op in nacht kaem de Heare him tofoare yn in dream en gebea him: ‘Jow dy op, gean nei de greate stêd Ninevé en kundigje har it oardiel oan, hwant har sûnden rikke oan 'e himel ta’. Oan dy tiid ta, as de Heare him hwat oplei, hie Jona altyd daliks dien hwat him opdroegen waerd. It wie noait yn him opkommen om in wurd fan God yn 'e wyn to slaen, mar dizze reis nei Ninevé, dêr wie er fuort noch net oan ta! It wie net om 'e lange mars dat er der tsjin oanseach en hy gunde dat haetlike folk it oardiel wol, dat er har oansizze moast, mar hy woe Gods wurd net oan 'e fijân bringe. Hy seach it nou al oankommen hoe't it gean soe: dat folk fan Ninevé soe bang wurde en him bikeare en dan soe God de stêd dochs noch sparje. Dyselde God, dy't syn eigen folk sa strang kastijde, wie sa ûnbigryplik barmhertich oer de heidenen. Net om de ûndergong fan Ninevé to sjen, rôp de Heare him dêr hinne, mar om de stêd to rêdden. En letter soe Israël it bilije moatte!
Lang pakte er der mei om dy nachts, hoe't it nou moast mei him. As er Gods bifel net die, koe er gjin profeet mear wêze en koe er net ienris yn Israël bliuwe. Yn Gods eigen lân soene altyd des Heare eagen oer him gean en dat wie net út to hâlden foar ien dy't willemoeds tsjin Him opstien wie. As er net nei Ninevé gyng, wie der mar ien mûglikheit: flechtsje nei in fier lân, dêr't God him net mei bimuoide! It foel him net maklik, mar doe't de moarntiid kaem, stie syn bislút fêst: hy gyng net. Hwat de Heare dwaen woe, moast Er sels witte, mar hy, Jona, gyng net op reis om Ninevé to rêdden. It soe forrie wêze tsjin syn eigen folk.
Dyselde deis noch, riste er him ré ta in fiere reis. De Heare stjûrde him nei it Easten? Goed, dan reizge er nei it Westen! Hy roun nei de havenstêd Joppe en foun in skip dat nei Tarsis soe. Tarsis, dat wie krekt hwat er hawwe moast! It lei yn Spanje, alhiel oan 'e fierste ein fan 'e Greate Sé, yn it lân dêr't de sinne ûndergyng; achter Tarsis wie der neat mear. Hy gyng daliks oan boart en akkoarte mei de skipper; doe't er de fracht bitelle hie, gyng er nei ûnderen. Út foarsoarch gyng er net wer nei boppen; men wist noait hwat der op it lêst noch tusken komme koe! En as it skip ien kear op 'e sé wie, koe er net mear werom. It kaem moai út dat it sok prachtich waer wie en dat de wyn fan it lân ôf wie. Doe't de matroazen boppe him de touwen lossmieten en it skip fan 'e wâl rekke, joech er him del op 'e houten brits. Hy wie sa yn 'e ein fan 'e lange mars, dat er fuortdaliks yn 'e sliep foel...
Gâns in skoft letter waerd er wekker fan in lûde stim, flak by syn ear. ‘Hwat skeelt jo dochs, sa to sliepen? Kom oerein, rop oan jins God, miskien sil dy oan ús tinke, dat wy net forgeane’. Kjel riisde de Gods- | |
| |
man oerein en ynienen wist er alles wer. Hy wie op reis nei Tarsis, flechtsjend foar it antlit des Heare. Doe't er nei ûnderen gyng wie it prachtich waer en nou bearde de stoarm om it stampend skip. Dat is om my, tocht er. Dti is myn straf, om't ik des Heare wurd oerhearrich west ha! Achter de skipper oan kleau er by de slingerjende ljedder op.
Op it glêdde dek moast er him beet hâlde oan 'e touwen. De kust wie net mear to sjen; safier't de eagen gyngen wie der oars neat as de donkere, dúnjende weagen. De mêsten kreaken en de wyn gûlde troch de touwen. En njonken him, boppe it gewelt fan 'e stoarm, rôp de skipper: ‘Wy hawwe bidden, elk ta syn god, mar it hat neat jown. De skoandere fracht ha wy al oer boart set en nou witte wy net mear hoe't it moat. Miskien dat jins god...’ Jona skodholle forheftich. ‘Ik kin net bidde; ik bin op 'e flecht foar myn God, dat Hy soe my dochs net helpe. En it jowt gjin foech dat ik nou mear om gunsten freegje!’
Hy wachte, wylst de skipper rieplachte mei it skipsfolk en seach út oer de wylde weagen. Dus God hie him dochs noch foun! Hjir soe er dus omkomme, fier fan syn lân en noait soe er komme yn syn heite grêf. It wie al hurd, mar it spiet him net! Hy woe wol stjerre, as Ninevé dan mar ûndergyng.
De skipper wonk him. Nou komt it, tocht er, nou smite se my oer boart om har libben to redden. Biret roun er op har ta. Hy wie net bang. Dy't ien kear de kar dien hat, moat der ek foar stean. Mar der wie gjin ien dy't in hân nei him útstiek. ‘Wy sille it lot werpe’, seine se, ‘dat wy witte meije om hwa't ús dit ûnheil oerkomt’. Jona knikte. Hy wist sûnder lotsjen wol hoe't komme soe, mar dy mannen woene wissichheit hawwe. Wyld dounsen de dobbelstiennen oer it wiete dek. It lot foel op Jona. Doe fortelde er alles; neat hâldde er binefter. ‘Ik bin in Hébréër en ik freezje de Heare, de God fan 'e himel, dy't de sé en it droege makke hat en ik tsjinne him as profeet. Mar nou hat Er my hwat oplein, dat ik net dwaen kin en ik bin flechte foar syn antlit. En nou hat Er my foun en dizze stoarm komt om my jimme oer’. De skipper seach him oan. ‘Hwat moatte wy jo nou dwaen, dat de sé ús net mear tsjin wêze sil?’ Sûnder bitinken antwurde Jona: ‘Nim my op en smyt my yn 'e sé en jim sille bihâlden wurde’.
En noch doarst it skipsfolk de hannen net oan him slaen. Noch ien kear setten se alles op alles en bisochten it skip yn 'e wyn op en nei de wâl to roeijen. Mar it holp net; al wylder stampte it skip en al balstjurriger waerd de sé. Doe stiek de skipper de hân omheech en hellen se de ûnnutte riemen yn. Hja kamen op Jona ta. Noch ien kear sei de skipper in koart gebet, net ta syn eigen god, dy't net helpe koe, mar oan dy skriklike God dy't syn stoarm op 'e sé wurpen hie. ‘Och Heare, lit ús net forgean om 'e siele fan dizze man en bring gjin ûnskuldich bloed oer ús, hwant Jo hawwe sels ommers it lot bistjûrd en wy, wy kinne net oars’. Doe taestten de matroazen him oan en sleepten him nei de kant fan it skip. Hy hong boppe de kolkjende weagen en joech gjin lûd. En dêrmei lieten se him los. In telmannich seagen se syn wide mantel noch, in hân, in bleke holle... Doe wie der neat mear...
Hast op itselde stuit foel de stoarmige wyn en briek de sinne troch it donkere swurk. Oer it glêdde wetter glied it skip, as hie der gjin stoarm noch ûnwaer west. En jitris rôp it skipsfolk Gods namme oan, nou om Him to tankjen foar dizze wûndere rêdding. Mar dizze kear, tochten se, koe it net mei wurden ta. Fan de inkelde slachtskiep dy't se meinommen hiene en dy't hja sa skoan brûke koene op 'e lange reis, offeren se it bêste ta in tankoffer oan God. En noch faek, de lange wiken fan dy nuodlike reis, tochten se oan dy profeet dy't sa raer oan syn ein kommen wie...
Hja koene nammers net witte dat Jona noch yn libben wie en dat er net fordronken wie, dy deis dat hja him yn 'e sé smiten hiene. De Heare God wie noch net klear mei syn tsjin-willige tsjinstfeint en Hy biskikte in greate fisk, dy't Jona opslokte en mei him fuortswom.
De tredde deis spei it munster him út, earne oan 'e kust fan Israël.
Lang siet er dêr op it strân en liet de goede sinne skine oer syn dampe klean. Foar him rûze de blauwe sé, oer him bôge de wide himel. Hy koe der noch net by dat er nou net mear yn it yngewant fan dy fisk wie, net mear yn it hert fan 'e séën, dat er hjir wer siet op 'e goede groun fan Israël. God
| |
| |
hie al genedich oer him west. Yn it yngewant fan 'e fisk - dat libben grêf - hie Er him biwarre en him weromhelle fan syn flecht. It hie dwaes west, dat er flechte wie: gjin minske kin de Almachtige ûntkomme en noait soe er soks wer dwaen. Dy reis nei Ninevé, dêr tocht er noch krekt gelyk oer, mar as de Heare him der wer hinne stjûrde, dan soe er dochs gean.
Mar oer al dy dingen woe er nou net tinke. Hy libbe noch, nei al dy einleaze ûren - of wiene it dagen? - yn 'e fiske-mage en it paste him tankber to wêzen foar syn rêdding. Hy seach op nei de blauwe himel en bigoun to bidden. Alles dat er trochmakke hie, kaem wer op him ta en sûnder dat er it woe, waerd syn gebet in psalm, in liet fan leed en fan forlossing.
‘...Hwant Jo hiene my yn 'e djipte
al jins baren en jins weagen gyngen
De wetters omwallen my oan 'e siel ta,
de ôfgroun hâldde my bisletten,
myn holle wie bitize yn it wier...
Mar Jo hawwe myn libben út it for-
Doe riisde er oerein en socht in sliepplak foar de nacht. It hie him goed dien, dizze rêst by de sé, lyk as it him ek goed dien hie dat er syn hert útstoart hie foar God. Dy nachts kaem de Heare him wer to-foare en lei him op, daliks nei Ninevé to gean. It kaem net yn him op om wer to weger jen; deselde deis noch joech er him op wei. It duorre wiken, ear't er boppe it flakke lân de tuorren fan Ninevé seach. Hy hie noait tocht dat in stêd sa great wêze koe: in sé fan wite huzen yn in hege muorre bisletten En doe't er troch de brede, rjochte strjitten roun en oer de wide pleinen, doe't er al dy minsken seach: boargers en keaplju, soldaten en slaven sûnder tal, doe bigriep er dat dit folk it iene lân nei it oare oerwinne koe en dat gjin stêd it hâlde koe tsjin syn stoarmjende legers. En alle soarch om syn lân, alle hate tsjin dy wrede heidenen kaem wer yn him omheech. Dat er hjir nou it wurd fan God bringe moast!
Sadrê't er útrêst wie fan 'e lange reis bigoun er mei syn wurk. Fan strjitte ta strjitte gyng er, fan plein nei plein, troch nauwe stegen en troch de wide parken. En oeral sei er syn boadskip: ‘Noch fjirtich dagen en dan sil Ninevé omkeard wurde’. Hy sei gjin wurd mear as him oplein wie: hja hoegden net to witten dat de Heare barmhertich en lankmoedich wie en dat de stêd miskien noch bihâlden wurde koe. Hy hope mar dat hja net nei him harkje woene en dat de Heare de stêd dan dochs fordie. Doe't er de hiele stêd troch west hie en elk syn boadskip wist, gyng er de poarte út. In ein fan 'e stêd ôf, op it iepen fjild, boude er himsels in soarte fan hut. Syn wurk wie dien en hy hie gjin hope mear dat Ninevé ûndergean soe, mar hy woe wachtsje op 'e fjirtichste dei. Men koe it noait witte en às it fjûr reinde oer dit fordoame Sodom, dan woe er it mei eigen eagen sjen.
En wylst de forgrime Godsman siet to wachtsjen yn syn hutte-fan-tûken rekke de greate stêd Ninevé alhiel yn ûnstjûr. Dat koarte, sombere wurd fan dy frjemde profeet: ‘Noch fjirtich dagen, dan sil Ninevé omkeard wurde’, baernde har op 'e siel. It moast wol in machtich god wêze, dy't har de boade die, fier út it jountiidslân. De skrik sloech har om it hert en alle wurk lei stil. Hwat sin soe it hawwe en wurkje noch, as oer in wikemannich har stêd dochs ûndergyng?
De kening fan Ninevé hearde ek fan it wankend oardiel en ek hy waerd deadlik bang. Tocht er faeks oan 'e sûnden dy't er dien hie: oan syn wredens en syn heechmoed, oan it ûnrjocht dat er dien hie en oan it ûnskuldich bloed dat er forgetten hie yn syn stêd? Seach er de minsken foar him dy't er fordrukt hie, de froulju dy't er ûngelokkich makke hie, de bern dy't wees wiene troch syn skuld? Yn elk gefal: hy klom fan syn hege troansit ôf en teach de keningspronk út en mei de swarte rou-doek om 'e heupen siet er yn syn tún yn in ring fan jiske. En wilens trommen syn boaden it om troch de stêd: ‘Sa seit de kening: Lit minske noch beest, kou noch skiep hwat priuwe, lit se net weidzje en jow se gjin wetter to drinken; mar ynpleats sille minske en bist it roukleed drage en hja sille ynfieren ta God roppe en har bikeare, in elk fan syn tsjoede wei en fan it gewelt dat yn syn hannen is!’
| |
| |
En sa't de kening gebean hie, sa barde dat doe. Út de stêd Ninevé gyng it gebed omheech ta de Heare: it roppen fan 'e mânlju it skriemen fan 'e froulju, it gûlen fan 'e lytse bern en boppe alles út it bletterjen fan 'e skiep en it âljen fan 'e kij. In machtich lûd wie it en it kleau omheech troch de ljochte himel ta Gods troan. Doe hearde de Heare it roppen fan 'e faeije stêd. Hy seach har birou en dat hja har bikearden fan har tsjoede wei en Hy sei tsjin Jona: ‘Ik haw birou fan it kwea dat Ik har oansein hie en Ik sil har spar je’.
Jona hie it net oars forwachte, mar nou't er wissichheit hie, foel it him dochs noch ôf. Hoe koe de Heare soks dwaen? De mannen fan Ninevé hiene har bikeard! Wis, tocht er bitter, foar sa lang as it duorret! Oer in jier-of-hwat, as de slimste skrik har wer út 'e lea wie, soene har legers wer úttsjen en dan soe ek Israël it mei bilije moatte. Joech de Heare dan neat mear om syn folk, dat er sa mei har boarte?
Hy gyng út syn broeiske hut nei bûten en stie yn 'e gleone sinne. ‘Och Heare’, sei er forwitend, ‘sei ik it net, doe't ik noch yn myn heitelân wie? Dêrom bin ik nei Tarsis op reis gien, hwant ik wist wol dat Jo in genedich en barmhertich God binne, lankmoedich en great fan goedgunstichheit en birou hawwend fan it kwea. Nou dan, nou't Jo Ninevé sparje wolle - lit my nou mar stjerre, hwant de dea is my better as it libben’.
Doe't er it sein hie, tocht er: Nou sil de Heare my wis straffe om't ik dit tsjin him sein haw. Mar der barde neat: God yn 'e himel is net allinne barmhertich oer de heidenen, mar mear noch oer syn dwerse bem. Dy iene les, dat in profeet net sa mar út syn wurk rinne kin en dat er dwaen moat hwat him oplein is, dat hie Jona leard yn it yngewant fan 'e fisk en dat soe er net wer forjitte, mar nou moast er ek noch leare, dat in profeet barmhertich wêze moat. As God goed oer in folk wêze wol, dan mei in profeet dêr net tsjin ynlizze, dan moat er ynpleats Gods barmhertichheit loovje.
Dêrom spriek de Heare him net strang oan, mar Hy lei him alline in fraech foar: ‘Meistû sa lilk tsjin My wêze, Jona? Is dyn grime mei reden tsjin My oplôge?’ Dy fraech, dêr moast de Godsman nou mar ris goed oer neitinke; miskien dat er nou ta better ynsjoch kaem. En sa net, dan soe Er him noch stranger oanpakke.
Mar Jona tocht net nei oer dy earnstige fraech. Hy wist it andert al lang, dat hwat soe er dan noch neitinke? De Heare die syn folk ûnrjocht, sa tocht hy der oer en as Er him wer ûnderstie, dan soe er it ek rjochtút sizze. It kòe net goed wêze, sa't de Heare die: strang oer Israël en to goed foar Ninevé. En dat er hjir nou mar wer langer wachtsje moast, op dizze keale flakte yu 'e gleone simmersinne, dat foun er ek net moai. Hwerom praette de Heare it nou daliks net troch? Dan koe er to-minsten wer werom nei syn lân.
Hy wist net dat de Heare ek nou al wer mei him dwaende wie. Der lei, njonken syn hut, in siedtsje yn 'e g'oun en dy deis liet Er it ûtsprute. Jona fornaem it net iens, mar dy nachts doe't it broeisk en near wie, dijde dat lytse sprútsje út ta in machtige beam; oer de hut fan Jona bogen de tichte blêdden. Hy wie tige bliid, dy moarns doe't er wekker waerd: nou hie er skaed en nou wie er de waermte en de sinne treast! De hiele dei hie er in moedich sin; God skynde him dochs net alhiel to forjitten. Hy hie suver noch hwat hoop, dat Ninevé nou dochs forgean soe. En doe't er him deljoech de jouns, tocht er: Miskien dat de Heare nou fannacht wer komt.
Mar dy nachts krige Jona gjin wurd fan 'e Heare. It wie al moarn doe't er wekker waerd en troch it iepene dak skynde de sinne him yn 'e eagen. Hoe koe dat? Syn wûndetbeam...? Mar doe't er nei bûten gyng seach er it: de beam wie yn ien nacht fortoarre. De tûken hongen slop, it blêd wie forwylge en de beam joech gjin skaed mear. Troch alles hinne lilk waerd er. Mar dit wie gemien, dit die de Heare allinne om him to pleagjen. De hiele moarn siet er to wrok jen en doe kaem der ek noch in skroeijende Eastewyn. Hy taestte nei de holle. Dit koe er net lang mear úthâlde en wer frege er oft de Heare him weinimme woe: ‘De dea is my better as it libben’. En doe, wylst er dêr siet, wanhopich en wrokjend, wie dêr wer de stim des Heare: ‘Jona, is dyn grime mei reden oplôge om dy wûnderbeam?’ Hy forgeat dat er ûnmachtich wie fan 'e hjittens en sprong oerein. En daegjend, de hân omheech nei de ljochte himel, sei er: ‘Ja wis, mei reden
| |
| |
Hy hie suver noch hoop, dat Ninevé dochs noch forgean soe
| |
| |
en oan 'e dea ta!’ Noch ien kear naem de Heare it wurd en Hy spriek net as in strang en rjochtfeardich rjochter, mar suver as in heit, dy't in koppich bern formoannet. ‘Jona, it bigreatet dy om dy wûnderbeam dêrstû neat oan dien hast en dystû net greatbrocht hast, dy't yn ien dei kaem en yn ien nacht forgyng. Mar soe it My dan net bigreatsje om dy greate stêd Ninevé, dêr't hûnderttweintich tûzen bern yn binne, dy't it ûnderskie noch net witte tusken har lof ter- en rjochterhân en dan noch gâns fé?’
Mear sei de Heare net, mar mear hoegde der ek net sein to wurden. It wie oft Jona de eagen iepen gyngen en hy seach yn dat er forkeard dien hie. As hy syn sin krige hie, dan soe der fjûr út 'e himel falle oer dizze greate stêd, dan soene al dy huzen en paleizen yn flammen opgean, dan soene al dy minsken in wrede dea stjerre. It wiene heidenen en fijannen fan syn folk, dat wie sa, mar it wiene ek minsken, minsken lyk as hy, mei folle sûnde, mar wie hy net likegoed in sûndich minske? En syn eigen folk, hoe wie it dêrmei? Wie Israël wier sa folle better as dizze mannen fan Ninevé? Tsjinne it de gouden keallen net to Bethel en Dan, hie it de Baäls net tsjinne yn 't tiid fan Achab en Izébel? Hy wie lilk en forkeard west omdat de Heare barmhertich wie, mar as de Heare nou ris net lankmoedich wie en geduldich, soe Israël der dan noch wol west ha? Hy gyng nou wer nei hûs en hy soe syn folk fortelle fan syn wûndere reis en hoe't it folk fan Ninevé him bikeard hie fan syn sûnden, mar soe Israël wol nei him harkje? Soe kening Jerobeam fan syn troan ôfklimme en de rou-sek om 'e heupen slaen? Of soe er stil syn gong gean en it keal fan Bethel hulde dwaen? O Heare, tocht er, wylst er de stap sette nei it Westen, nei syn eigen lân, o Heare, myn folk is minder as dizze mannen fan Ninevé. It hat jins wet ûntfongen en jins profeten forkundigje har it wurd, dat hja koene it better witte, mar hja sûndigje mear as de bline heidenen. Ik haw tsjin Jo opsprutsen Heare, omdat Jo barmhertich binne - forjow it my en harkje nei my, nou't ik pleitsje op Jins barmhertigens.
Sa kaem Jona, de soan fan Amitthai, werom út it lân fan Assur, in wizer en in better man as doe't er op reis gyng der hinne!
|
|
Auteursrecht onbekend