De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

Dea fan Achab

Trije jier wie it forlyn dat Achab de kening fan Aram forslein hie en sûnt hja doe de frede sleaten op Achab syn keningswein, wie der hiel hwat bard. Benhadad libbe net mear, en syn opfolger, Hadadezer, tocht der net oer om Israël oan to fallen; ynpleats hie er freonskip mei Achab sletten en njonken inoar hiene se by Karkar fochten tsjin Salmanasser, de machtige kening fan Assyrië, dy't alle keninkryken om him hinne ûnder syn skepter twong. It hie in greate slach west en Hadadezer en syn maten hiene it forlern, mar de Assyriërs hiene sokke swiere forliezen lit, dat hja net fierder nei it súd-westen teagen, mar nei har lân weromtrieken. To'n earsten wie it gefaer foar Israël en Aram foarby en Achab, doe't er werom kaem út 'e striid, waerd suver hast as in oerwinner huidige, Josafat, de kening fan Juda, makke de reis fan Jeruzalem nei Samaria om Achab lok to winskjen mei syn bihâlden thúskomst en tagelyk om alles to hearren fan dy bloedige slach dêr by Karkar.

En doe, midden yn alle feest en fleur, bitocht Achab, dat dit nou in moaije gelegenheit wie, om in âlde rekken lyk to meitsjen mei de Arameërs. Noch noait hie er alle stêdden werom krigen dy't Benhadad him ta-sein hie en yn Ramoth yn Gilead lei noch altyd in sterke bisetting. It wie wier dat er krekt de Arameërs holpen hie, mar dat wie om 'e driging fan Assyrië en nou't fan dy kant gjin gefaer mear to duchtsjen wie, woe er earst dit âld sear oan kant ha. En it koe nou: it leger fan Aram hie rake klappen hawn en Josafat soe him faeks helpe wolle.

Yn in greate gearkomste, dêr't al syn riedslju en ministers wiene, lei er de kening fan Juda de fraech foar. Josafat wie daliks ré om mei to dwaen. Syn heit hie destiids tsjin it ryk Israël fochten, mar hy wie fan bitinken dat Juda en it tsien-stamme-ryk meiïnoar stean moasten tsjin de heidenen. En sûnder bitinken sei er: ‘Ik sil wêze lyk as jo, myn folk lyk as jins folk en myn hynders lyk as jimme hynders.’ Allinne, ear't hja it leger oprôpen en útteagen, woe er earst graech de Heare bifreegje.

En dàt koe sa bêst, sei Achab. Net dat er sels sa folle om soks joech, mar as Josafat

[p. 353]

wend wie om foar de striid in Godsman to hearren, dan soe dat nou ek. En profeten hie er genôch, dêr hoegde it net om oer to gean. De kening moast foaral net miene, dat hy, Achab, sa'n heale heiden wie.

Sûnt Elia doe de preesters fan Baäl deade hie, hie er sels in hiele rige profeten yn tsjinst nommen en dy koe er nou komme litte. Fansels koe dat mei gjin mûglikheit yn 'e keningsseal, - der wiene fjouwer hûndert - mar flak by de poarte, op 'e terskflier hiene se de romte. It soe hjoed noch wêze, en yn styl!

En sa sieten se dan op 'e terskflier fan Samaria, de beide keningen en seagen it défilé fan 'e profeten oan. Yn brede rigen kamen se op Achab ta, de lieder, Sédekia, de soan fan Kenaäna, foarop, net oars as in offisier oan it haed fan 'e troep. Hy bûgde djip en wachte hwat de kening to sizzen hie. Achab foun it prachtich: in leger profeten, dy't profetearren op syn bifel! It soe to bisjen stean, oft Josafat oait safolle byinoar sjoen hie, en dy gyng dan oars foar in tige from man. ‘Siz my’, sei er, ‘sil ik optsjen tsjin Ramoth yn Gilead, of moat ik it litte?’ Hja hoegden net lang op antwurd to wachtsjen: in skille stim rôp: ‘Tsjoch op, hwant de Heare sil it yn jins hân jaen.’ En dêrmei foel it hiele koar as ien man yn, dat it davere oer it fjild: ‘Tsjoch op, hwant de Heare sil de stêd yn jins hân jaen.’

Bliid seach Achab nei Josafat. ‘Hawwe jo it heard? Nei safolle jierren wurdt Ramoth wer in stêd fan Israël.’ Mar de kening fan Juda wie sa gau net bliid. Dit stie er net, mei dy fjouwer hûndert mannen, dit wie to massael en hwat al to moai. Hy leaude der neat fan, dat dizze fjouwer hûndert de geast des Heare hiene: hja bitochten it sels en seine hwat de kening graech hearre woe. Mar as gast fan Achab koe er net bêst sizze, dat er al dy profeten foar bidragers oanseach en dêrom sei er allinne mar: ‘Is hjir noch net in profeet des Heare yn 'e stêd, dy't wy freegje kinne?’

Achab biluts der suver fan. Dat wie nou krekt hwat foar sa'n man út Juda! Fjouwer hûndert profeten hiene him de oerwinning ta-sein en nou wie it noch net goed. In profeet des Heare! ‘Ja’, sei er wreevlich, ‘der is noch al ien: Micha, de soan fan Jimla, mar dy haetsje ik, hwant hy profetearret noait goed fan my, mar altyd kwea.’ Hy hope mar dat Josafat der nou ôfsjen soe, mar dy hâldde fol; hy woe dochs graech dy iene ek noch hearre. Doe koe it fansels net oars en Achab stjûrde ien fan syn tsjinners út om Micha to sykjen. It wie forlerne tiid, tocht er spitich, mar hy koe Josafath net foar de holle stjitte. En yn elk gefal hoegden se har dit wachters-skoft net to forfelen, hwant de profeten dêr foar har rekken al mear yn ekstase. De oanfierder, Sédekia, hie himsels in pear hoamen makke en mei de holle foaroer, dounse er op Achab ta. ‘Sa sille jo de Arameërs stjitte en to-neate dwaen.’ En fuort dêroer hinne, in machtich sprek - koar, foelen al de profeten yn: ‘Tsjoch op nei Ramoth yn Gilead en it lok sil mei jo wêze...’

Ûndertusken hie de boade Micha foun en togearre rounen se nei de poarte ta. It wie in goedmienend man, dy tsjinner fan 'e kening, mar fan de wiere profesije hie er net it measte forstân; hy miende, dat sa'n Godsman profetearje koe hwat er sels woe en dat de goaden har dêr dan nei skikke moasten. En dêrom sei er freonlik: ‘Jo meije jo wol goed bitinke, hwant alle profeten hawwe goed foar Achab sprutsen, dat wêz jo nou ek skiklik en sprek ek goed.’ Micha seach him forheard oan. ‘Sa wier as de Heare libbet, dat de Heare wol, dat sil ik sprekke en oars neat!’

Swijend rounen se fierder. De hoveling woe neat mear sizze; as dy Godsman dochs gjin rie oannimme woe, soe er him de eare net mear oandwaen. Stiif knypte er de mûle ticht en hy seach de oare kant út. It hindere Micha net, hwant de geast des Heare wie oer him kommen en, tusken de hege, sombere huzen yn 'e smelle strjitten fan Samaria seach er frjemde, fiere fisioenen. De himel seach er iepen en alle ingelen en geasten stiene om Gods troan en rieplachten oer kening Achab, hoe't hja him lokje soene nei Ramoth, nei de striid en de dea... En dêrmei foroare it hiele byld. Hy seach in fiere stêd, earne oan 'e oare kant de Jordaen, en op 'e heuvels dêr om hinne swalken de mannen fan Israël, in keppel bange skiep sûnder hoeder. Doe wist Micha, de soan fan Jimla, dat Achab stjerre soe yn 'e slach om Ramoth. Syn gesicht stie strak, doe't er de terskflier op-

[p. 354]

roun en foar Achab en Josafat stean bleau. Achab spriek him suver freonlik oan. It wie oft er sizze woe: lit ús freonen wurde, godsman, en lit ús beide it goede sykje foar lân en folk: eare, oerwinning en de stêd Ramoth wer by it Ryk fan Israël.

‘Micha, hoe moat it nou? Sille wy to fjilde tsjen tsjin Ramoth yn Gilead, of moat it oergean?’ Micha woe syn boadskip sizze, doe't achter him it profete-koar wer op 'e nij bigoun. Hy harke der nei en doe tocht er: Hwat doch ik hjir? Hwat sin hat it, dat Achab my komme lit, as er tagelyk nei dy dwaze binde harket? Dy't op 'e drompel fan 'e dea noch oan sokke ûnsin leaut, hwat docht dy de Heare to bifreegjen? En mei in djippe bûging sei er: ‘Tsjoch op nei Ramoth yn Gilead, hwant it lok sil mei jo wêze, hwant de Heare sil de kening de stêd yn 'e hân jaen.’ Hy brûkte mei sin deselde wurden fan Sédekia en spriek op 'e selde toan. Jo hawwe de leagen ommers dochs leaver as de wierheit, bidoelde er, dat dan sprek ik ek mar leagen.

Achab fielde de spot yn Micha's wurden en strang sei er: ‘Hoe faek moat ik dy biswarre datstû de wierheit seist, oars neat as de wierheit yn des Heare namme?’ De profeet kaem in stap tichter by en driigjend stie er foar Achab syn hege stoel. ‘Dit is dan de wierheit’, sei er earnstich: ‘Ik seach hiele Israël forsille op 'e bergen en de Heare spriek: Hja hawwe gjin hear; lit in elk yn frede weromgean nei syn eigen hûs.’

Kening Achab kearde him nei syn freon Josafat. ‘Haw ik it net sein’, sei er mei in sucht: ‘hy sil noait goed fan my profetearje, mar allinne kwea?’ En jitris naem Micha it wurd. As kening Achab miende, dat dy profeten dêrre in godswurd hiene en dat hy, Micha, sa mar hwat sei, dan soe er ek dat oare noch hearre, dat twadde fisioen, dat er niist sjoen hie. ‘Hear it wurd des Heare.’ Syn lûd trille fan grime. ‘Ik seach de Heare, sittende op syn troan en alle ingelen en geasten oan syn rjochteren lofterhân. Doe frege de Heare: ‘Hwa fan jimme sil Achab biwege, dat er optsjocht nei Ramoth en dat er falle mei yn 'e slach?’ De iene sei dit en de oare dat, mar op it lêst kaem de Leagen nei foaren en sei: ‘Ik sil him biwegel Hwant ik sil in leagengeast wêze yn 'e mûle fan al syn profeten en hy sil nei har harkje en optsjen en falle yn 'e striid. En sa komt it, o kening, dat al dy profeten leagen sprekke, hwant de Heare sels, dy hat kwea oer jo sprutsen.’

Achab harke, forgrime en wreevlich, mar hy wie net de iennichste dy't lilk wie op Micha. Sédekia, de lieder fan 'e profeten, hie it ek heard en ear't de kening noch hwat sizze koe, sprong er op 'e Godsman ta en sloech him lyk yn it gesicht. ‘Dat kin net’, sei er bretael, ‘dat de geast des Heare by my weigien is om dy oan to sprekken. It is net wier dat de kening falle sil; wy hawwe de wierheit sein.’ Micha makke him net lilk om dy ûnfortsjinne slach; net hy, mar de Heare soe dizze leagener straffe. En rêstich sei er: ‘Dû silst it mei koarten gewaer wurde, hwa't de wierheit sein hat, astû yn in binnenkeamer flechtsje moast om dyn libben!’

Kening Achab makke der in ein oan. Hy hâldde it mei de fjouwer hûndert en hy liet Micha, de soan fan Jimla, yn it tichthús sette op wetter en brea. ‘Sa lang’, sei er strang, ‘oan't ik mei frede weromkom út 'e striid.’ Noch ienkear warskôge de profeet: ‘Jo komme net mei frede werom’; doe brochten se him fuort. Sédekia hie de slach woun. Doe't Micha al troch de poarte wie hearde er noch it lûde koar: ‘Tsjoch op nei Ramoth yn Gilead en it lok sil jo mei wêze...’

En op 'e terskflier sieten de beide keningen noch en biretten har, hoe't it nou fierder moast. Achab wie fêst fan doel om troch to setten; hy koe net leauwe, dat dy iene profeet sa folle mear wist as dy fjouwer hûndert oaren. Mar Josafat, hwat soe dy nou sizze? Hy hie it ta-sein, mar sels as er nou net doarst, soe dochs de tocht trochgean! Hy bûgde fan siden en seach de kening fan Juda oan. ‘Hoe komt it? Doare Jo it noch mei my oan?’ Josafat hie syn bislút nommen. Nei hwat Micha sein hie, like dy oanslach op Ramoth him net goed mear ta, mar hy hie it nou ienris tasein en hy woe syn wurd net brekke. En bûtendat Micha hie sein dat Achab falle soe, mar de kening fan Juda hie er goed noch kwea fan sein. ‘As jo geane’, sei er, ‘dan gean ik mei!’

It foel Achab hûndert parten ta. Sels Josafat, dy't oars de Heare tsjinne, steurde him net oan it wurd fan Micha. It soe allegearre noch wol goed komme! Mar dêrom

[p. 355]

hoegde men noch net ûnforsichtich to wêzen. Dy Arameërs soene it fêst op him forsjoen hawwe: hy soe it har en de goaden net al to maklik meitsje. ‘Harkje’, sei er tsjin Josafat. ‘Ik sil my forklaeije as in gewoan offisier en meifjochtsje yn 'e foarste rige; bliuw jo dan achter it front en fier dêrwei it leger oan. It is feiliger foar jo, en hoe't it mei my komt... As de goaden my hawwe wolle, hjoed, dan sille se my dochs wol fine!’

En sa barde it doe, de deis dat it leger fan Israël opteach om de oanfal op Ramoth to weagjen; op ien fan de foarste weinen, sûnder keningspronk en diadeem, stie er, Achab, de kening fan Israël. De eigen soldaten koene fansels syn wein en hynders wol, mar gjin Arameër soe him fine yn it trelit fan 'e slach. It wie oars wol har doel. Kening Hadadezer hie syn twa en tritich oersten oplein om foaral op Achab oan to fallen. Hja hoegden har net to bimuoijen mei hege offisieren, of mei de kening fan Juda, dy't har faeks noch wol ris helpe koe tsjin Assyrië: it gyng hjoed allinne om kening Achab, dy't har sa ûnforwachts oanfallen wie.

Dat de tsjinners fan Hadadezer diene dy moarns har úterste bêst om Achab to ûntdekken, mar hja seagen him net. Hwer siet er dochs, dy soan fan Omri en hwer wie de keningswein, dy't hja noch koene fan Karkar? En dêrmei seagen se, achter it front, op in heuvel in mannich offisieren stean, en tusken de mannen yn it blinken fan in keningsmantel. Dêr wie er dus! Hja skuorden de hynders om en rieden der op los, dat de groun davere en dat moude yn wolken omheech gyng. Om 'e slachrigen fan Israël hinne bûgden se en doe gyng it rjocht op 'e heuvel oan...

Josafat seach har kommen en de skrik sloech him om it hert. Hwat moasten se mei har lytse troep en in mannich wachtsoldaten bigjinne tsjin dizze stoarm fan weinen en hynders? Mar as er dan falle moast, dan soe it wêze mei eare. Hy loek it swurd en rôp de wapenrop fan Juda. En tagelyk wie it oft der in wûnder barde: de binde Arameërs swonk fan siden en kearde om. Josafat wist net hoe't it koe, mar it wie oars tige ienfâldich: de Arameërs hiene sjoen, dat it Josafat wie en net de man dy't hja sochten...

En hiel dy lange dei, yn dy wylde slach, sochten se om 'e nocht, de tsjinners fan Hadadezer. Hja founen Achab net en as it oan har stien hie, dan hie Achab nèt fallen yn 'e slach om Ramoth en dan hie it wurd des Heare, troch de tsjinst fan Micha, net wier wurden. Mar de Heare sels wie der ek noch en Hy foun Achab wol yn dy wylde kampslach.

De sinne stie noch heech oan 'e loft, doe rieden de weinen fan Israël in nije oanfal Achab stie op ien fan 'e foarste en focht as in liuw. Hja founen him net, de Arameërs, en as syn mannen alles op alles setten, dan koene se it noch winne. It soe oan him net stean en lûder fjurre er de fuorman oan. Doe seach in skutter him en lei op him oan. De man die it sûnder euvelmoed; hy wist net dat it Achab wie, mar de Heare stjûrde de skerpe pylk. Tusken pânser en gaspen rekke er Achab en dy kromp yninoar yn 'e bak fan 'e wein. ‘Swaei om’, hime er, ‘ik bin rekke!’ Mar ear't de fuorman de hynders swaeije koe en loskomme út 'e rige, stie Achab al wer oerein. Hy skuorde de heakjende pylk út 'e woune en biet op 'e tosken. ‘Net flechtsje!’ sei er koart. As hy nou út 'e slachrige gyng, soene syn soldaten de moed opjaen en wie de slach forlern. Hy moast folhâlde, de lange gleone middei, sa lang oan't de slach oan 'e ein wie, of oan't it tsjuster waerd. Miskien wie er earder al dea! It kaem der net op oan, mar hy soe folhâlde sa lang as er koe.

Sa stie er ûren op dy skokkende, bossende wein en fielde er hoe't stadich syn krêften minderen. It bloed dripte yn 'e bak fan 'e wein, syn eigen, waerm, read bloed. Hy stie der yn, en de pinen skuorden troch syn lichem, mar hy joech it net oer. De fuorman smeke: ‘Lit my swaeije, dat wy rêste kinne en de woune forbine’, mar hy sei: ‘Né, ik flechtsje net!’ Hy waerd al mar swakker; al bleker hong er oan 'e rânne fan 'e wein. De fuorman frege wer. Syn ‘né’ waerd al swakker, mar it bleau like koppich.

Hy koe hast net mear. Kaem der dan noait in ein oan dizze slach? Krigen dy Arameers noait har nocht? Hy wie dúzlich en de koarts baernde yn syn holle. Nou koe it net lang mear duorje. Dus de Heare, de God fan Micha, hie him dochs foun. It hie mis west, hy hie net gean moatten. Dy

[p. 356]

Sédekia mei syn profeten, dy hiene him dit oandien. Hy hearde it noch: ‘it lok sil mei jo wêze!’ Micha, dy wist it better, dat wie in keardel, dy stie by syn wurd!... As er dy Sédekia hjir hie... Nou wie it dochs hast joun. De sinne roerde de Westerkym... Hy koe ek net mear. It waerd nacht foar syn eagen. Doe sloech er foaroer yn 'e bak fan 'e wein...

Sa hurd as it mûglik wie, mei farske hynders, rieden se it lyk fan 'e kening nei Samaria. Dêr bigroeven se him mei keningseare yn it grêf fan syn heit en de fuorman fortelde, hoe't Achab stoarn wie. Hy wie gâns kwea dien, dizze kening, hiel syn libben hie er de ûngoaden tsjinne en syn folk wie er foargien yn 'e sûnde, mar hy wie stoarn sa't it in kening foeget en hy hie syn bloed, syn libben jown foar syn folk. As hy net sa folhâlden hie, rjochtop yn 'e wein, dan hiene de Arameërs it woun en syn leger fordien. Nou wie it donker doe't de slach ta in ein kaem en it folk fan Israël koe rêstich fuortgean, sûnder dat de fijân har nei-sette. ‘Hja hawwe gjin hear; lit in elk yn frede weromgean nei syn hûs.’ Gjin wurd wie der fallen fan hwat Micha sein hie.

Mar it wurd dat Elia sprutsen hie nei de dea fan Naboth, dat kaem ek nei: doe't hja de wein skjin spielden by de fiver fan Samaria, slikken de hounen Achab's bloed.