De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

Baäl of God

Elia hie gjin better plak bitinke kinnen foar de greate striid as op 'e Karmel, dêr't fan âlds in offerhichte wie en dêr't lang in alter des Heare stien hie en dêr't, ûnder oan 'e berch, in boarne wie dy't noait opdroege. Al ier, de moarns fan 'e greate dei, stie er op it offerplak en seach er it folk omheech kommen. It hert sloech him. Dat er hjir nou stean mocht en de striid opnimme tsjin Baäl en Astarte! Hoe soe it joun wêze, as alles oer wie? Soene se it dàn leauwe, dat de Heare allinne God is? Hy hope it mei hiel syn hert en as de Heare him helpe woe, dan soe it ek wis sa komme!

En dêrmei seach er de Baäls-preesters kommen, fjouwer hûndert fyftich man op it bochtsjend berchpaed. Syn eagen waerden donker fan haet. Dat wiene nou dy mannen dy't Izébel yn it lân helle hie en dy't Israël meilokken ta de tsjinst fan har ûnhuere goaden. As it him hjoed net slagge, har macht en ynfloed to brekken, dan hie syn folk gjin takomst mear, dan wie Israël forlern. Hjoed gyng it der op of der ûnder en dy't de slach forlear, bitelle mei syn libben.

Hy forbiet syn grime, doe't hja him foarbymarsjearden, de noas yn 'e wyn, as wie it in greate gunst dat hja kommen wiene. Bigriepen se nou noch net, dy greatske heidenen, dat it om har libben gyng? Mar it waerd tiid dat de kampslach bigoun. Sels kening Achab wie der al en stie to wachtsjen op hwat der barre soe.

Elia stiek de hân omheech. It waerd stil en oer al dy hûnderten klonk syn machtige stim: ‘Hoe lang, o Israël, sille jim wêze, as ien dy't oer de beide siden rint? Hoe lang noch wifkje jim tusken God en Baäl? As de Heare God is, folgje Him nei en as Baäl God is, folgje him dan!’ Der wie net ien dy't antwurd joech; it like wol, dat hja neat sizze doarsten, nou't de kening der by stie.

En jitris naem Elia it wurd. ‘Ik, de profeet des Heare bin mar allinne oerbleaun en de profeten fan Baäl binne mei syn fjouwer hûndert fyftigen. Jow ús dan twa kij, foar har ien en foar my ien, en hja sille har kou op it alter lizze en ik sil mines

[p. 338]

ta-riede, mar wy sille gjin fjûr der by bringe. Dan sille de preesters de namme fan Baäl oanroppe en ik sil de Heare bidde; en dy God, dy't fjûr op it alter falle lit, om it offer oan to stekken, dy sil jimme God wêze.’

De Baäls-preesters seagen forheard nei Elia. Der siet dochs mear by dy rûge Gods man as dat hja op it earste gesicht tocht hiene. Fansels koene se der net foar wei, it soe krekt wêze as doarsten se de striid net oan! En hwat hindere it ek? As Baäl net antwurde, dy't de god-fan-'e-sinne is, dan soe yn elk gefal dy god fan Israël gjin fjûr út 'e himel jaen. Dat it slimste, dat har oerkomme koe, wie in partij dy't kamp wie en dan soe Izébel wol fan wegen komme. Mar hja soene har bêst dwaen.

En wylst it folk rôp: ‘Dat wurd is goed, wy sille de god tsjinje, dy't sels it offer oanstekt’, brochten se al twa offer-kij oan. ‘Kies jimme earst’, sei Elia, ‘it komt jimme ta, hwant jim binne it machtichst.’ Miende er dat nou echt, dy Israëlyt, of fonkele de spot yn syn swarte eagen? Hja wisten it net, mar yn elk gefal soene se de bêste kon mar nimme en by it slachtsjen de wetten en regels goed yn acht nimme. Offerjen wie krekt wurk en by it minste forsom koe de grime fan 'e goaden oplôgje. As Baäl har hjoed nou mar genegen wie! En as dy Tisbiter har mar net sa oan ien wei op 'e hannen seach! It hie sa maklik kinnen: in lyts koaltsje fjûr tusken it droege hout en Baäl hie de eare krigen...

Mar Elia koe de mannen wol en hy hie gjin each fan it alter ôf. It hout waerd to-plak lein en de stikken fan de kou kamen der boppe op en doe't alles ré wie, bigoun it greate gebet. Yn lange rigen kamen se op it alter ta en mei útset lûd rôpen se: ‘O, Baäl, antwurdzje ús!’ Al lûder rôpen se, al wylder, in koar fan sterke, twingende stimmen. Lang rounen se sa en doe't it net holp, bigounen se to dounsjen. As de iene groep wurch wie en net mear koe, foel in oarenien yn, mar de douns gyng troch en oanien-wei gyng it roppen omheech nei de strakke loft. It folk stie in ein fan it alter ôf en hâldde suver de siken yn. Dat wie bidden, dat dy mannen diene! As dit net holp, dan holp neat mear. Hwat moast Elia hjir foaroer sette, Elia, dy't mar allinne wie en dy't mar ien pear fuotten hie? It wie gjin partij, ien man tsjin fyftehealhûndert! Mar fansels, hy hie it him sels oandien... Al heger kleau de sinne, en al wylder dounsen se, hinkjend nou mei frjemde dronkene sprongen. En noch lûder rôpen se. ‘Baäl, Baäl, harkje dochs.’ Bytiden koe der ien net mear, mar hy joech it net oer en dounse troch, it brûs op 'e mûle, de eagen gril, de earmen heech. Dan sloech er tsjin 'e groun en de oaren sprongen oer him hinne, oan't in tsjinner kaem en him oan 'e kant sleepte. Mar hoe't hja ek dounsen, der wie gjin antwurd, gjin stim en gjin teken.

It wie middei; de sinne wie op it heechst en noch altyd gyng dat dwylsinnich dounsjen troch. Mar it gyng sa rêd net mear as earst en de heaze stimmen droegen sa fier net mear. Elia roun op har ta. ‘Jim moatte lûder roppe’, spotte er. ‘Jim bidde op it lêst net ta de geast fan in beam, of fan in beek, mar jim hawwe it tsjin de heechste Baäl en hy stiet oer in wiid gebiet. Hwa wit, hat er it to drok, of sit er to mimerjen, of is er op in fiere reis. It kin ek wêze dat er sliept en dat jim him earst wekker roppe moatte!’

De forbline Baäls-preesters fielden de hún fan dy wurden net iens en op'e nij setten se út alle macht ta. It waerd in nije douns, mei spearen en bleate swurden. Wyld swaeiden se de wrede wapens en ider kear snijden se har sels, dat it bloed der nei kaem. By it spiisoffer op it alter foegen se nou ek har eigen bloed. ‘O, Baäl, antwurdzje ús.’ Mar noch wie der gjin lûd en gjin teken.

En doe't de sinne al oer it hichtepunt hinne wie, setten se noch ienkear alles op alles. As fielden se gjin wurgens mear, sa dounsen se om it alter fan har deade god. En lûder noch as earst rôpen se, mar it wiene gjin wurden mear, allinne mar in lûd en dierlik razen, net oars as songen de duvels. De mannen fan Israël stiene der by to triljen. Dit koe sa net lang mear duorje, dit koe gjin minske en gjin god úthâlde. Nou moast it komme, it fjûr út 'e himel. Mar wer kaem der neat. Der wie oars neat as dat dwylsinnich gûlen, de stampende skonken, de swaeijende earms, de rook fan bloed en swit. Mar wie dat dan in god, dy't dôf bleau by sok bidden? It waerd tiid dat Elia fan wegen kaem. Miskien koe ien

[p. 339]

‘... dat al dit folk witte mei, dat Jo, o Heare, God binne...’

[p. 340]

dochs mear as fjouwer hûndert fyftich.

Elia skôge de loft. It wie al lang oer de middei. De preesters fan Baäl hiene mear tiid hawn as har ta-kaem. Hy stiek de hân op en de dounsers hâldden de fuotten yn; it wylde razen stoar wei as it balten fan in bist dat slachte wurdt. ‘Kom tichter by,’ rôp er tsjin it folk. Doe boude er op it âlde plak it fornielde alter wer op en brûkte der tolve stiennen ta. Tolve - it âld en hillich tal fan Jakobs soannen en Achab de kening fan it tsien-stamme-ryk, stie der by en doarst der neat fan sizze. En noch wie it net klear: om it alter hinne dolde er in smelle greppel.

Doe wonk er in pear mannen en joech har elk in wetterkrûk. De âldsten seagen har fuortdraven, nei ûnderen ta, de kant op nei de boarne. Dat wetter, dêr soe er fansels de hannen yn waskje, ear't er se opheve nei de Heare. Mar doe't de fjouwer mânlju weromkamen, gyngen se op it alter ta. Hwat diene se nou? Oer it fleis en it hout geaten se de krûken leech. Mar hwat sin hie dat? Hy soe om fjûr bidde, Elia, en ynpleats easde er mei wetter! En jitris brochten dy fjouwer dragers in gong wetter, en noch in kear. Nou wie alles trochwiet, it offer, mar ek it hout en it stie blank yn 'e greppel. Sa woe it ommers noait baerne... En doe bigriepen se it! As de Heare nou it offer oanstiek, dan koe noait in Baäls-preester sizze dat Elia der to-mûk fjûr ûnder lein hie. Mar dan moast er wol wis wêze fan syn saek, dy Godsman, dat er dit oandoarst...

En jitris seach Elia nei de sinne. It wie de tiid dat yn 'e timpel to Jeruzalem de preesters it spiisoffer oanstieken. Dan wie it nou syn tiid ek. Hy gyng foar it alter stean en heve de hannen nei de himel. Doe bigoun er to bidden. Hy stie der rêstich, yn in great bitrouwen, as in bern, dat syn eigen heit hwat freget en wit, dat it net ôfwiisd wurde sil. ‘Heare, God fan Abraham, Izaäk en Israël, lit dochs oan dit folk sjen, dat Jo God yn Israël binne en dat ik Jins tsjinstfeint bin en dat ik al dizze dingen doch neffens jins wurd en yn jins krêft. Antwurdzje my, Heare, antwurdzje my, dat al dit folk witte mei dat Jo, o Heare, God binne en dat Jo har it herte bikeare wolle.’ It wie wol in koart gebet, mar it lêste wurd wie noch hast net út syn mûle, doe flikkere de wjerljocht út 'e himel en sloech op it offer del en sûzjend stiene fleis en hout yn in hege, ljochte lôge; mar net allinne it offer baernde, it himelfjûr friet sels it stiennen alter oan en slikke it wetter op dat yn 'e greppel stie. Doe sloegen de mannen fan Israël de hannen foar de eagen en foelen foar Elia del. ‘De Heare is God’, rôpen se, ‘De Heare is God, ús eigen eagen hawwe it sjoen.’

En foar it to-baernde alter, heech en driigjend, stie de profeet Elia. Yn syn skurve profete-mantel, op bleate fuotten en mei neat op 'e holle, like er in kening, dy't optsjocht foar syn leger út. En wylst er nei de Baäls-preesters wiisde, dy't machteleas leine to hymjen, as skiep yn 'e simmergreide, rôp er mei in machtich lûd: ‘Gryp se en bring se nei de Kison en deadzje se dêr, en pas op dat der net ien ûntkomt.’ En de mannen fan Israël, dy't de moarns de mûle net iepen dwaen doarsten, om't de kening der by stie, riisden nou oerein en foelen oer de tsjinners fan Baäl hinne. Nou soene se ôfrekkenje mei dy moaije preesters, dy't har bidragen hiene mei har ûngoaden, dy't har soannen forlaet hiene en har dochters meilokke yn 'e tsjustere bosken en dy't it lân yn it ûngelok stoart hiene. Oan har eigen skuld en ûntrou tochten se mar leaver net mear! Doe't hja nei hûs teagen, dy jouns, wiene de preesters fan Baäl dea; de liken leine yn it droege bêd fan 'e Kison en de fûle gieren sirkelen der al boppe...

Elia wie fuort nei it offer mei syn tsjinner de berch op gien. Syn hert tilde fan blidens om dizze greate oerwinning: it folk fan Israël hie de Heare wer foun en sels Achab wie net mear fijannich. Der soene goede dagen komme foar lân en folk: hjoed bigoun in nije, blide tiid. Mar hy hie noch gjin tiid om him dêr yn to jaen: earst moast de rein noch komme, dy't de Heare ta-sein hie. It wie biloofd, mar de Heare woe der om bidden wurde. Hjoed hie er Him om fjûr bidden, nou moast er smeekje om rein. En hy wist dat it komme soe, noch foar de joun. It folk hie him ta God bikeard, - noch klonk har blide jubel him yn 'e earen! - nou soe God nei syn folk omsjen! Ear't er nei boppen gyng, hie er al tsjin de kening sein: ‘Tsjoch op, yt en

[p. 341]

drink, hwant ik hear it rûzjen al fan in stjelpige rein!’

En wylst Achab fleurich iet en dronk yn it skaed fan 'e beammen, lei Elia foaroer, de holle by de knibbels, en bea om rein. Dy middeis, doe't it folk der by wie, hie de Heare antwurde hast ear't er roppen hie, nou, yn 'e iensumheit, moast er sawn kear bidde. Elke kear as er bidden hie, stjûrde er syn feint der op út om to sjen, oft der noch gjin reinwolken opkamen boppe de sé, mar sels kear kaem er werom mei it birjocht: ‘Der is noch neat’. Dan bûgde er de holle noch djipper en ynliker smeke er.

Foar de sawnde kear kaem de tsjinstfeint werom. Fan fierren rôp er de profeet al tomjitte: ‘Ik haw in wolkje sjoen as in mannehân.’ Elia riisde oerein. Nou wist er dat syn gebet forheard wie; de Heare hie in teken dien. Sa'n wolkje, raffelich oan 'e iene ein as wie it in hân mei fingers, bitsjutte altyd rein. ‘Gean hinne’, sei er, ‘en siz tsjin Achab, dat er oanmeitsje moat, ear't de rein him noch ophâldt.’

Fuort letter seach er boppe de bergen de donkere ûnwaerswolken opkommen; de wyn helle oan en yn koarten tyd wie de hiele loft swart. Nou koe it noait lang mear duorje. Hy wie tige bliid en yn greate spanning seach er omheech. De earste drippen tikken op 'e moudige groun. Hy snúfde de rook op fan 'e kommende rein. Wol goed wie de Heare oer syn sûndich folk! Hy stie dêr stil, sa lang oan't de bui losbriek. Op in stuit wie er trochwiet, mar hy telde it net.

En dêrmei kaem him hwat yn it sin. Biret gaspe er de mantel op en mei greate stappen roun er nei ûnderen. Hy wachte yn 'e sûzjende rein, oan't de keningswein der oan kaem; doe sette er ta en draefde foar de stampende, snúvende hynders út, net oars as wie er in tsjinstfeint fan kening Achab. It wie oft er sizze woe: nou't de kening myn fijân net langer is, nou wol ik him hulde dwaen as myn wettige foarst. Lit Achab nou to-nei de Heare tsjinje en it goede foar Israël sykje, en hy sil gjin trouwer tsjinstfeint hawwe as my! Lang draefde er foar de kening út, sa lang oan't de wein opdraeide nei Jizreël. Mei stadige, swiere stappen socht er in hûs dêr't er de nacht oer bliuwe koe. Hy hie noch noait sa wurch west as dizze joun.