De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

It bruisen ryk

Sa wie salomo dan stoarn en bigroeven yn syn heite grêf, yn 'e stêd Jeruzalem. Hy wie noch net âld, noch mar krekt sechstich jier, doe't er foargoed de holle dellei: it like wol as hie de Heare syn jierren ynkoart, doe't er syn geboaden ûntrou waerd en de ûngoaden offere. Hwant wol hie God him dy nachts to Gibeon in lang libben ta-sein, mar dat wie allinne op bitingst, dat er yn Davids wegen gean soe en de wet fan Mozes yn acht nimme.

Sadré't de kening stoarn wie, folge syn âldste soan, Rehabeam, him op en de âldsten fan Juda kamen to Jeruzalem en diene him hulde. Hy hie fêst tocht, dat ek alle oare stammen him daliks ynhuldigje soene, mar dat barde net. Ek Israël woe him as kening hawwe, mar allinne op dit iene bitingst, dat er de swiere tsjinst fan syn heit lichter meitsje soe. Dat doe't einlings de lieders fan 'e tsien stammen by Rehabeam kamen, brochten se him net de keningshulde, lyk as er forwachte hie, mar hja seine him dúdlik hwer't it op stie. Salomo hie har op swiere lêsten set en har in hurd jok to dragen jown, syn soan moast dy hurde tsjinst gâns lichter meitsje, oars woene se him net ta kening salvje. En as er har tajaen woe en hy biloofde har hwat hja fregen, dan soe er to Sichem komme moatte, hwant dêrre woene se him ta kening útroppe en net to Jeruzalem.

Rehabeam hearde der raer by op, dat hja mei sokke easken komme doarsten. Hy wie net jong mear, al sa'n fjirtich jier, mar yn mannich ding like er noch op in bern, in eigensinnich en bidoarn bern, in prins, dy't allinne mar libje koe yn rykdom en wielde. Mar as it folk minder lêsten opbringe soe, dan koe hy ek sa'n hege steat net fiere, dan moast er mei minder boaden ta, mei minder froulju, mei lytser leger, mei minder hynders en weinen en dan koe er ek net safolle bouwe as syn heit by syn libben dien hie. En dat woe er net. In soan fan de greate Salomo koe dochs net sober libje, lyk as David destiids? David - dat wie mar in gewoane boeresoan, in hoeder yn syn jonge jierren, mar hy, Rehabeam, hy wie in prins fan Israël! Né, hy koe net tajaen en hy woe net dwaen hwat hja fan him fregen; de tsien stammen moasten har

[p. 322]

skikke. As er mar stiif op syn stik stean bleau, dan soene se fêst wol krimp jaen. Mar de âldsten fan Israël hâldden har ein fêst. De kening moast it sels witte: hy koe har lêsten lichter meitsje en nei Sichem gean en dan soene se him huldigje as har kening, ôf hy koe it net dwaen, mar dan hoegde er net to tinken dat hja him oait salvje soene. Sels de greatske Rehabeam murk wol, dat hja mienden hwat hja seine. As er ek oer de tsien stammen hearskje soe, dan moast er tajaen en har yn 'e mjitte komme. It wie in swier stik foar de greatske kening, mar it koe net oars. En spitich sei er: ‘Goed, rop dan in folksforgearring op to Sichem en dan sil ik ek komme. Mar ik biloof noch neat; ik wol der my earst noch oer biriede.’ Forgrime seach er se nei. Nou hie er dochs de minste west en dy koppige boeren út 'e bergen fan Efraïm hiene dochs har sin! Mar hy hie noch neat tasein, hy koe altyd noch werom.

Net lang dêrnei ried de greatske kening de poarte fan Jeruzalem út, op reis nei Sichem. Doe't er dêr kaem, seach er fan fierren de rigen tinten al op it griene fjild. Fansels, tocht er bitter, net ien wie weibleaun: in kening dy't him fornederet foar syn folk, dat woene se net forsitte!

Doe't er bikommen wie fan de lange, ûngemaklike reis en doe't hja de keningstint opset hiene, liet er de lieders fan it folk komme. It wie altyd better, dat er mei in pear mannen praette, as mei in hiele kloft! Doe't hja bûgjend de tint ynkamen, waerd syn sin der net better op: de lieder fan de députaesje wie Jerobeam, de soan fan Nébath. Hy haette him, dy tsjinstfeint, dy't tsjin syn kening opstien wie, mar it wie nou de tiid net om der oer to bigjinnen. Jerobeam die sels it wurd. ‘Jimme heit hat ús jok swier makke: meitsje jo nou dy hurde tsjinst fan jimme heit en it swiere jok, dat er ús oplein hat, lichter, en dan sille wy jo tsjinje en jo sille ús ta kening wêze.’ En noch koe Rehabeam der net ta komme om ta to jaen. Hy wist dat Jerobeam gelyk hie en dat der fan de swiere lêsten bêst in stik ôf koe, mar hy woe him net skikke; As er mar ienkear kening wie, dan soe er se wol krije, dy moaije mannen fan Efraïm. Mar dat koe er har net lyk yn it gesicht sizze; hy moast mei fordrach, oars smieten se fuortynienen de kop yn 'e nekke.

‘Gean hinne’, sei er koart, ‘en kom mei trije dagen werom, dat ik noch tiid haw om my to birieden’. Jerobeam en de oaren gyngen der út. Hy soe syn trije dagen hawwe, dy greatske kening, mar hwerom koe er nou daliks net sizze hoe en hwat? Hie er har al net langernôch oan 'e praet hâlden, doe to Jeruzalem?

Rehabeam wist oars goedernôch hwat er woe: net tajaen, de lêsten net lichter meitsje, mar hy doarst it net oan om dat to sizzen, ear't er syn riedslju frege hie. De oare deis rôp er se gear yn syn tint, al de amtners dy't syn heit al tsjinne hiene en dy't er meinommen hie nei Sichem; ek de âlde Adoniram wie der by, dy't mear as fjirtich jier oer de hearetsjinst gien hie. Stik foar stik wiene it mannen, dy't wisten hwat Salomo fan syn folk frege hie en der wiene guods, dy't ek each hiene foar de noeden en soargen fan de lytse man. De kening riisde oerein. ‘Hwat riede jimme, dat ik dit folk antwurdzje sil?’ Hja hoegden har net to birieden en sprieken: ‘Jo moatte dit folk in skiklik andert jaen en har to wille wêze. As jo hjoed ien kear de minste wêze wolle, en it folk tsjinje, dan sille hja jo tsjinje jins libben lang.’ Rehabeam fielde wol, dat hja in goede rie jown hiene. Sels al wie er net fan doel om it folk to-wille te wêzen, dan noch moast er har in freonlik antwurd jaen; as er mar ienkear kening wie, dan koe er letter de skea wol wer ynhelje. It wie snoad bitocht: ien dei de minste wêze en dan alle dagen baes. Mar dat wie it him nou krekt: hy woe de minste net wêze, gjin dei en gjin ûre! In kening, en dan noch wol in soan fan Salomo, hoegde him net to skikken nei it mindere folk. Hy hie dy âlde mannen net iens hoegd to freegjen; hja wiene bang en wisten net hwat in kening takaem! Noch ien kear soe er mei syn tsjinners rieplachtsje, mar dan mei oaren. Doe rôp er de jonge riedslju gear, mannen dy't mei him great wurden wiene en lei har deselde fragen foar.

De jongemannen wisten mar al to goed, hokker antwurd de kening forwachte en hja fielden wol, dat er har rie ek dwaen soe. Hja wiene it alhiel mei him iens. In kening moat kening bliuwe, hy moat allinne om himsels tinke en de soargen fan syn folk moat er him net om foroarje. It wiene rebellen, dy mannen fan Israël en sokken moast men strang oanpakke. En

[p. 323]

foar harsels wie it ek better, dat de lêsten heech bleauwen: hoe mear der elk jier ynkaem, hoe mear der foar harsels ôffoel! Dat de kening koe it antwurd krije, dêr't er op hope.

‘Dit biskie sille jo dat folk jaen, dat jo oan west hat: Myn pink sil tsjûker wêze as ús heite mul; byhwannear 't ús heit in swier jok op jimme lein hat, ik sil der jitte oan ta dwaen; ús heit hat jim mei de swipe kastijd, mar ik sil jimme mei gisels kastije. En as jo har moarn dat antwurd jowe, dan sille se wis bang wurde en hja sille foar altyd jins slaven wêze!’

Kening Rehabeam glimke: dit wie mannetael. Syn pink soe swierder drukke as syn heite heupen, mei oare wurden: de lêsten soene swierder wurde ynsté fan lichter; de straffen, as hja net opkamen of it net goed diene, soene noch slimmer wurde. Net de swipe mear, mar de gisel mei skerpe stikjes izer. Nou wist er, hwat er sizze soe!

De oare moarns, op it fjild by Sichem, stiene de mannen fan Israël klear en wachten op it keninklik antwurd. Gjin ien wist hoe't it komme soe en hwat de kening bisletten hie, mar ien ding sie fêst: dit wie hjoed syn lêste kâns. Hja lieten har net wer ôfskypje en soene gjin útstel mear jaen. Hjoed wie it ‘ja’ of ‘né’.

Doe't de kening it fjild op kaem en foar har stie, waerd it stil. Fan hwat er nou sizze soe, hong alles ôf: de takomst fan Davids ryk, fan 'e tsien stammen, fan Salomo's hûs. En dêrmei bigoun Rehabeam to sprekken, lûd en daegjend, in spotske glim om syn mûle.

‘Ús heit hat jimme jok swier makke, mar ik sil it noch swierder meitsje; ús heit hat jimme mei de swipe kastijd, mar ik sil jimme mei gisels kastije.’ It wie dea-stil op it fjild, gjin ien koe sa gau wurden fine en elk liet it goed yn him deljaen hwat de kening sein hie. Dus dit wie it antwurd op har dimmene fraech! It wie net ‘ja’, it wie net ienris ‘né’, it wie slimmer as ien fan harren tocht hie. Noch mear soene se opbringe moatte, noch faker opkomme en noch swierder waerden de straffen. Mar dit namen se net! Sa'n kening soe net oer harren hearskje! En doe, yn dy swiere, ladene stilte, bigoun earne in lûde stim. It wie it âlde liet fan Seba, de man dy't tsjin David opstien wie:

‘Hwat diel hawwe wy oan David?
Hwat erfskip dochs oan Isaï's soan?
Nei jimme tinten, o Israël!
Rêd nou dyn eigen hûs mar, o David!’

Rehabeam waerd kjel, doe't er it hearde. Hie er dan dochs forkeard dien? Hie er dochs de rie fan 'e âlden dwaen moatten? Soe er nou noch ta-jaen? Mar ear't er in wurd sizze koe bigoun it liet fan 'e opstân wer, mar dizze kear namen tsien, hûndert, tûzen mûlen it oer. It waerd in machtich sprekkoar, dat davere oer de lannen.

‘Hwat diel hawwe wy oan David?
Hwat erfskip noch oan Isaï's soan!...’

Al lûder klonk it, al wylder. Doe kearde it hiele folk him om en gyng fuort, nei de tinten fierderop. ‘Nei jimme tinten, o Israël!’ En op it wide fjild, bleek en biskamme, bleau Rehabeam stean, in kening sûnder folk. Nou koene de jonge riedslju him net mear helpe; dit hiene se net tocht. It spiet har, mar nou wie it to let. Yn 'e fierte, tusken de tinten, gyng noch dat spotske liet: ‘Rêd nou dyn eigen hûs mar, David!’ Letter op 'e dei, doe't er oer alles nei tocht hie, stjûrde Rehabeam noch wer in boade nei it opstannich folk. It waerd net ien fan syn jonge freonen, dy koene him net helpe, mar de âlde Adoniram, de man fan 'e hearetsjinsten, dy't it folk wol genegen wie. Hy hie in goed boadskip: kening Rehabeam hie him bitocht, dat as hja jitris kamen en forlichting fregen, dan soe it wol goed komme.

It waerd de âldman syn lêste reis. Hja lieten him net ienris oan it wurd komme om syn boadskip to sizzen. Dat wie dy Adoniram, dy't har sa faek al oproppen hie, út har eigen wurk, ta de bou fan Juda's stêdden. Wyld lôge har grime op. Soe it nou al oangean? Kaem Adoniram nou al om 'e tsjinst swierder to meitsjen? En ear't er noch hwat sizze koe, hiene se al stiennen opkrigen en foelen se op him oan. As in lilke houn bruiden se him dea...

Mar noch wie har grime net bikuolle, noch wie de hún fan dat antwurd net wreke. Oer it iepen fjild stoarmen se op 'e keningstint los, de fûsten driigjend omheech. De greatske kening koe noch krekt op syn wein komme; de stiennen foelen om him hinne, doe't de fuorman de hynders ynsloech. Fjouwerjend gyng it de lannen oer, op nei Jeruzalem.

[p. 324]

Sa kaem kening Rehabeam, de soan fan Salomo, werom yn syn stêd. Troch syn eigen dwaesheit en heechmoed hie er de greatste helt fan syn ryk forspile en Davids libbenswurk to-neate makke. Mar it wie net allinne om syn skuld, dat Israël en Juda byinoar wei rekken: de djipste oarsaek wie de sûnde fan Salomo en de straf fan Israëls God.

Letter hat Rehabeam noch bisocht om de tsien stammen mei gewelt by syn ryk to twingen: mei in great leger triek er oer de grinzen nei it gebiet fan Efraïm. Mar ek dêr is neat fan kommen: in profeet des Heare kaem him yn 'e mjitte en stjûrde him en syn leger werom.

Sa hâldde Rehabeam dan allinne Juda en Jeruzalem oer en de oare stammen keazen Jerobeam ta kening. It wurd fan Ahia, de profeet, wie neikommen...