De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

De hearlikheit fan 'e kening

It wie wol in great en machtig ryk, dêr't de jonge Salomo oer hearske. Hwant net allinne, dat er as kening stie oer hiele Juda en Israël, mar ek oare folken wiene him ûnderwurpen en bitellen him elk jier skatting. Men koe fan 'e grins fan Egypte reizgje nei de Eufraet-rivier en alle keninkriken dêr't men dan troch kaem, hearden ta syn machtsgebiet.

Gjin wûnder dat kening Salomo, om sok in great gebiet to bistjûren, gâns folk yn syn tsjinst hie: amtners, offisieren, soldaten, slaven en folle net genôch. Al dy minsken krigen har lean net yn jild, mar yn itenswaer en om't de measten wer troud wiene en bern hiene, moast der hiel hwat wêze. Meiïnoar krigen se elke dei sa'n tritich oksen, hûndert skiep en fakenfolle noch ûnderskate soarten wyld en by al dat fleis naem it deis noch tritich tûzen liter moalspiis. It wie dus wol in hege steat dy't de kening fierde, mar it folk klage net en om't it altyd frede wie en gjin rampen it lân troffen, koene se de hege lêsten skoan opbringe. En hja founen it ek wer moai, dat hja sok in goed en wiis kening hiene,

[p. 317]

en gunden him syn eare en rykdom wol. Hiel it folk libbe rêstich en to-freden, elk ûnder syn wynstôk en figebeam en it leger dat Salomo hie - wol sa'n sechstjin tûzen hynders mei de weinen en de ruters dy't der by hearden! - hoegde nea to striden tsjin oare folken. Hy wie wol echt in frede-kening, hiel oars as David destiids, en Israël hie noait sa goed bigrepen, dat hja Gods eigen folk wiene as yn syn dagen.

Mar al hoegde Salomo dan net út to tsjen om to oarlogjen, dêrom hie er wurk en drokte genôch. It gewoane keningswurk ferge al gâns fan syn tiid, mar de earste jierren hie er it binammen drok mei bouwen. Hy woe Jeruzalem meitsje ta de moaiste en sterkste stêd fan it ryk en dêrom makke er de muorren om 'e stêd sterker en swierder en boude er himsels en syn froulju in prachtich hûs. Mar it hearlikste bouwurk moast de timpel wurde, it Godshûs, dat David net bouwe mocht en dat er by syn libben noch oan Salomo opdroegen hie. It moast in timpel wurde foar de Alderheechste God, it teken fan syn macht en hearlikheit, dat der mocht neat oan sparre wurde, gjin goud noch djûre stien, en it moast moaijer wurde as alle timpels yn 'e lannen fan 'e heidenen.

Tweintich lange jierren duorre de bou fan paleis en timpel en it wie in hiele soarch om alles klear to krijen. Alhiel út 'e Libanon, in berchtme noard fan Israël, moast it hurde sederhout en de bêste stien komme, hwant yn Israël sels wie net folle bosk en ek gjin gaedlike berchstien. De Libanon hearde by it ryk fan kening Hiram, dy't to Tyrus wenne en mei him sleat Salomo in forboun: hy levere oan Hiram weet en oalje, elk jier in machtigen heap en dy soarge dan foar hout en stien. Sa'n oardelhûndert tûzen man kappen it hout út 'e bosken en de stien út 'e bergen en togen it nei de rivier; sa gyng it dan nei de Greate Sé en dêrwei flotten handige skippers it nei Joppe, in haven yn Israël. Dan kaem it swierste wurk noch oan: dwers troch it lân moast it dan nei Jeruzalem sleept wurde, dat boppe op in pear bergen boud wie.

Fansels moast Salomo foar al dat wurk in heap folk brûke en altyd troch hie er sa'n tritich tûzen man yn it wurk. Dat wiene gjin frije arbeiders, dy't foar lean arbeiden en ophâlde koene as hja har nocht hiene; it wiene gewoane boere-minsken, dy't thús ek har eigen wurk hiene en fan tiid ta tiid opkomme moasten om de kening to tsjinjen. De regel wie, dat hja ien moanne ûnder tsjinst wiene en dan wer twa moanne thús om har lân to birêdden en it wiene fansels net elk jier wer deselden, dy't it diene. Yn it earstoan skikte it folk him der nei: it wie altyd better as oarlogje en it gyng foar har eigen kening, mar letter, doe't it bouwen al mar troch gyng en der gjin ein fan 'e hearetsjinsten kaem, krigen se der har nocht fan. In hege amtner, Adoniram, regele dy saek en rôp de minsken op en om't er tige krekt en strang wie, mocht it folk him net lije. Hy is dan ek raer oan syn ein kommen, mar dat wie folle letter, doe't Salomo der al net mear wie.

Nei tweintich jier wie de timpel dan einlings klear en it wie in prachtich gebou wurden, sa moai, dat it mei gjin pinne to biskriuwen wie. Heech riisde it boppe de grize muorren fan 'e stêd, in dream fan marmer en fûnkeljend goud en de fromme Itraëliten dy't kamen op it ynwijingsfeest, waerden der stil fan, doe't hja it seagen, heech op 'e Sionsberch. Nou bigriepen se, dat it sa lang duorre hie, mar nou wie it ek sa prachtich, soks wie der yn oare lannen net. Dit wie in hearlik hûs foar de Heare, har God, ûneinich folle moaijer as de Tabernakel froeger. En dat dy hege Heare nou wenje woe yn dizze stêd, yn dizze timpel, yn it formidden fan syn folk; it wie hast to great en to wûnderlik. Hy wie it weardich, dat hja Him tsjinnen mei it hiele hert en út alle macht en dat hja trou syn geboaden diene.

It feest fan 'e ynwijing duorre sawn folle dagen. De earste deis hellen de preesters de hillige ark en brochten him yn it nije Godshûs, yn 'e donkere keamer dy't ‘it Alderhillichste’ hiet. Der waerden in great tal offers brocht en foar it alter spriek de kening in wurd fan tank en lofforheffing oan God, dy't oan't nou ta syn folk seinge hie en dy't ek fierder by har wenje woe. Letter die de kening in lang en hearlik gebet, dêr't it folk stil en earbiedich nei harke. Hy frege oft God him ek fierder bifêstigje woe yn syn keningskip en oft syn eagen nacht en dei iepen wêze mochten oer dit hûs, om to harkjen nei it gebet, dat syn folk fan dit plak ôf dwaen soe. Hy smeke

[p. 318]

de Heare oft er rjocht dwaen woe oan elk dy't yn need wie, oft er syn folk biwarje en seingje woe, yn tiden fan oarloch, fan droechte, fan honger, as it syn sûnden bilide en yn dizze timpel ta Him bidde soe. Ja, hy frege de Heare oft er ek hearre woe nei elk dy't net fan Israël wie, mar dy't út in fier lân komme soe om syn namme oan to roppen. En as it folk fan Israël yn sûnde falle mocht, en as de Heare har yn syn grime nei in fier en frjemd lân fierde en hja bikearden har en rôpen ta him, it antlit nei it âlde lân en nei dit hûs, och mocht Er har dan hearre en har forlosse en har werombringe yn har eigen lân.

Doe riisde de kening oerein en seinge it wachtsjend folk en dêrnei, dagen oanien, waerden yn it nije hûs de offers slachte en de feestspizen iten. De achtste dei gyng elk nei syn hûs, bliid en wol to moed om al it goede, dat de Heare dien hie oan syn folk.

Nei it ynwijingsfeest kaem de Heare sels ta Salomo en spriek him ta. ‘Ik haw dyn smeekbea heard, dystû smeekjende dien hast en Ik haw dit hûs hillige en astû myn geboaden hâldst en yn myn wegen giest, dan sil Ik dyn troan bifêstigje yn ivichheit. Mochten jim en jimme bern jim lykwols fan My ôfkeare en oare goaden tsjinje, dan sil Ik jim ûtroegje út dit goede lân en jim foar myn antlit weismite, dat Israël in spotliet wurde sil by alle frjemde folken en dan sil Ik dit hûs, datstû My set hast, ta in púnfal keare litte!’

Bihalve ta syn keningswurk en syn bouplannen, foun Salomo ek noch tiid ta stúdzje en skriuwen: lyk as syn heit wie er dichter en makke er in great tal fersen. David hie by syn libben gâns psalmen dichte, lieten fan forlossing en útrêdding út greate gefaren, fersen fan djip birou en fan djippe tank, mar Salomo, dy't folle rêstiger libben hie, dichte foaral oer de natuer, oer alles dat de Heare skepen hie. Ek mocht er himsels graech yn allerhanne slimme fragen jaen en dêr skreau er gâns wize spreuken oer, dy't net allinne lêzen waerden yn syn eigen lân, mar ek fier oer de grinzen fan Israël. Sels yn fiere lannen wie syn namme bikend en om fierrens wei kamen wize lju om mei him to praten oer swiere en slimme fragen. Ien kear kaem der sels in frou: de keninginne fan Skeba, dy't earne yn Arabië har ryk hie.

Hja hie al faek fan dy wize kening dêr to Jeruzalem heard, fan syn macht en hearlikheit en foaral ek fan syn God, mar hja koe hast net leauwe dat al dy forhalen wier wiene. Op it lêst teach se nei Jeruzalem om mei eigen eagen to sjen hwat der wier wie fan al dy geroften. Hja kaem to Jeruzalem mei in great gefolch fan tsjinners en kamielen en mei skatten fan goud en jewielen en fan 'e djûrste krûderijen. Salomo wie tige bliid mei har komst en liet har alles sjen dat er hie. Yn 'e wide troanseal ûntfong er har en harke er nei har riedselspreuken, dy't er allegearre oplosse koe; dêrnei sieten se oan tafel yn 'e ytseal en hja bisaude har suver oer al de tsjinners dy't dêr by yn aksje wiene. Ek de kleankeamer biseach se en de wynkelder, en yn 'e timpel makke se in offer-tsjinst mei. Doe't hja alles sjoen hie, sei se tsjin 'e kening: ‘It hat de suvere wierheit west, hwat ik yn myn lân oer jo heard haw; ik koe it net leauwe, mar nou wit ik dan: de heite wie my noch net trochdien; jins wysheit en rykdom geane de rom dy't ik heard haw, fier to boppe. Priizge mei wêze de Heare jins God, dy't jo op 'e troan set hat, om't er Israël yn ivichheit leaf hat.’

Nei't hja noch gâns bipraet hiene to-gearre en ek hannelssaken dien hiene, teach de keninginne werom nei har lân, bliid en tankber dat hja de greate kening nou heard en sjoen hie. Ek Salomo sels wie bliid mei alles dat er fan har krigen hie: wol hûndert tweintich talinten goud hie se yn Jeruzalem bliuwe litten en letter krige er noch in heap goud út Ofir, dêr't syn eigen skippen, yn boun mei Hiram sines, hinne fearen. It kaem sa fier dat Salomo riker wie as alle keningen en dat it sulver net mear yn tel wie. It wurd wie wol neikommen dat He Heare sprutsen hie yn 'e dream to Hebron. Noch noait hie Israël sa ryk west, noch noait hiene oare folken der sa heech by opsjoen as yn dizze tiid.

Mar al dy hearlikheit, dy't God yn sa romme mjitte joech, hie Er in doel by. It gyng Him net âlderearst om Salomo, net om it folk fan Juda en Israël: de gloarje fan kening Salomo wie teken en symboal fan de hearlikheit fan in oare kening, dy't letter komme soe en ivich hearskje oer de folken fan 'e wrâld: Jezus Kristus, de soan fan God. It wie net slim dat Salomo dat noch

[p. 319]

net wist, dat koe gjin minske doe noch witte, mar it wie al slim dat er letter, doe't er âlder waerd, syn God net mear sa trou tsjinne en him ôfjoech mei oare goaden. Dat soks net mocht, dat wist kening Salomo, de wiiste fan alle minsken wol en swier soe de Heare him straffe foar syn ûntrou.