De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

De frou fan Uria

Lange jierren hie david al kening west en it wie foar Israël in tiid fan greate bloei. It folk seach heech by him op, mar ek de Heare seinge him en joech him hwat syn hert bigearde: macht, en in sterk ryk en de romte fan goud en sulver, froulju en soune bern. En doe op in kear die dy selde fromme David, de man nei Gods hert, in sûnde, sa great en sa grouwélich, dat hiel it folk der skande fan spriek en dat der in hiele rige rampen út fuortkaem foar him en syn hûs; in sûnde dy't men net leauwe soe fan sok in great man, as it net yn 'e Bibel stien hie...

It wie op in middei yn it bigjin fan 'e simmer en de tiid fan 'e dei dat yn it Easten alle wurk stilleit en alle minsken slûgje. Ek David hie op bêd west, mar hy koe net sliepe: it wie to near tusken de hege muorren fan it keningshûs en hy hie ek to folle soargen oan 'e holle. It wie oarloch en it leger en Joab wiene yn it lân fan Ammon en bilegeren de haedstêd Rabba. Hy tocht

[p. 285]

‘...hwerom moatte dizze earme skiep it bilije?’

[p. 286]

dat hja dy stêd nou hast wol ris hawwe koene en soms tocht er, dat er better sels mei gean kinnen hie; faeks dat it dan flugger gyng. Mar hy hie oars ek al genôch ôffochten yn syn libben en Joab wie sok wurk skoan tabitroud.

Hy gyng nei boppen en klom op it platte dak fan syn paleis; miskien dat it dêr hwat koelder wie as yn syn neare keamer. It dak wie heech en hy seach op 'e huzen del en op 'e pleinen tusken de bline bûtenmuorren. Doe ynienen seach er tichteby in frou, dy't op it binnenplein fan har hûs oan it waskjen wie. Hja hie gjin klean oan, hwant fan 'e strjitte ôf koe gjin ien har sjen en hwa soe tinke, dat fan it keningsdak ôf in man har biloere soe?

Daliks doe't David har seach krige er sin oan har. Hy hie froulju genôch: Michal, de dochter fan Saul, en Ahinoam út Jizreël en Abigaïl, dy't mei Nabal troud west hie, mar dizze wie jonger en moaijer. Hy koe it net litte om nei har to sjen, hoewol't er wist dat it net mocht. ‘Dû silst net bigeare dyn neiste syn frou’, stie der yn 'e wet fan Mozes en it stie der net allinne foar gewoane minsken, mar ek foar keningen; it stie der ek foar David! Mar hy woe net oan wetten tinke nou, hy woe dy frou hawwe, dy't er net koe en dy't fan in oare man wie. Hy wie op it lêst de kening en alles dat in folk hat, mocht in kening nimme: huzen en fé, lân en ek, as er woe, de froulju fan syn feinten.

Sa gyng it to-minsten yn heidenske Iannen, dêr't de kening as in soarte fan god foreare waerd, mar sa mocht it net yn Israël. Yn Israël wie de kening gjin god, dêr wie er net mear as in tsjinstfeint fan 'e Heare en hy mocht net dwaen hwat tsjin 'e Wet yn gie. Mar David, hoewol't er dat allegearre wist, woe der net oan tinke; hy woe dy frou hawwe en al it oare sette er fan him ôf. Hy gyng nei ûnderen en frege syn feinten hwa't dy frou wêze koe. Hja leine him út dat it Bathséba wêze moast, de frou fan in offisier, Uria de Hethyt, en de pakesizzer fan Ahia, ien fan Davids riedshearen. En sels doe't er dat wist, woe David har net opjaen. It koe him neat skele dat er ien fan syn eigen offisieren ûngelokkich makke, dat er Ahia syn famylje to skande makke: hy wist mar ien ding, dat er noait wer rêst ha soe, as er dy frou net naem. Dyselde jouns noch liet er har helje en dy nacht bleau se oer yn it paleis: de oare moarns brochten se har wer thús en gjin-ien fan 'e buorlju hie har mist. Bathséba skriemde net, doe't hja wer yn har eigen hûs wie: miskien foun se it net iens sa slim dat de kening har nommen hie; har eigen man wie ommers dochs hast altyd fuort! En wie it gjin hege eare, dat fan alle froulju yn Jeruzalem, de kening allinne mar sin hie oan har?

It bleau net by dy iene kear en al faker liet David har helje út har hûs. Al syn oare froulju joech er neat mear om en it wie as bistie allinne dizze mar foar him. Soms tocht er noch wol, dat it gemien wie, hwat er die en dat it ophâlde moast. Uria wie ien fan syn trouste tsjinners en wylst dy yn it fiere lân syn libben weage tsjin 'e Ammoniten, ûntstiel syn kening him syn frou. Mar hy koe Bathséba net mear misse; hy woe har ta frou ha, net to-mûk op in tsjustere joun, mar iepenlik en foargoed. As er doarst hie, dan hie er se noait wer gean litten, mar dat koe net, dan kaem der praet fan yn Jeruzalem. En dy't de frou fan in oare man naem, dy wie de dea skuldich...

Op in kear die Bathséba de boade: ‘Sa kin it net langer; ik tink dat wy skielk in bern krije, jo en ik, en dan sil alles útkomme. En hwat sil myn man dan sizze as er thúskomt? Dat de kening moat rie skaffe en sizze hoe't it moat!’

David waerd kjel, doe't er dat boadskip krige. Dit wie net bêst. Hoe koe er noch kening bliuwe, as alle man yn Jeruzalem fan syn swiere sûnde wist? Hoe koe er rjocht sprekke, as er sels de wet oertrêdde? Né, it mocht net buorkundich wurde hwat der bard wie yn it paleis. Gjin ien yn Jeruzalem mocht oait witte dat it bern fan Bathséba ek syn bern wie. Hy moast rie skaffe, hie Bathséba sein. Mar hoe? En tagelyk kaem der him hwat yn it sin! Uria moast thûs komme en wer by syn frou sliepe; dan soe gjin ien yn Jeruzalem fornimme, dat der hwat bysûnders bard wie en letter, as Bathséba al in bern krige, dan soe elken-ien tinke dat it in bern fan har en Uria wie. En as der alris hwat fan praet waerd, dat Bathséba yn it paleis west hie - hwant der wiene tofolle fan syn tsjinners dy't it wisten en dy hiene wer kunde yn 'e stêd - dan soene sokke praetsjes fansels wer bikomme as Uria thús en alles wer gewoan

[p. 287]

wie: Uria de Hethyt moast komme en nei syn eigen hûs gean en dan kraeide der gjin hoanne nei. Hjoed soe er Joab noch skriuwe en in hurdrinder moast mei it brief nei Rabba.

In wike letter stie Uria foar syn kening. Hy koe him net bigripe hwat er hjir dwaen moast yn it paleis; hy wie in soldaet en gjin hoveling en hy hearde by syn soldaten, fier yn it lân fan Ammon. Doe bigoun de kening him út to freegjen, hoe't it der foar stie mei de oarloch en oft hja Rabba nou noch noait nommen hiene. Uria fortelde alles dat er wist en wylst er syn forhael die, tocht er noch: Hwat wol de kening mei my? As er oarlochsnijs hearre woe, dan koe er dochs in boade komme litte? Soks hellet men dochs gjin offisier om út syn wurk, as elke dei de greate slach wêze kin? Mar it foege him net om de kening rekkenskip to freegjen...

Doe hearde er David sizzen: ‘Ik bin bliid dat ik fan alles wer wit; gean nou nei hûs Uria en nim dyn gemak der fan en dan stjûr ik dy moarn miskien wer nei it leger.’ De kening glimke freonlik. Mar doe't Uria bûten de keamer wie en doe't er syn swiere stappen net mear hearde, glimke er net mear. It hie net noflik west, dit petear mei de man, dy't er sa'n great ûnrjocht oandien hie; it wie net maklik om yn dy trouwe, earlike eagen to sjen en jin neat skine to litten. As Uria nou mar nei hûs gyng en as Bathséba him mar goed ûntfong! Miskien wie it wol goed, dat er har hwat bringe liet, dan koene se in fleurige joun togearre ha! En fuort nei't Uria by David wei gien wie, teach de kok fan it paleis mei in pear feinten nei syn hûs en brocht Bathséba brea en fleis en de romte fan goede wyn. It wie fan 'e kening, seinen se, en har man wie ûnderweis nei har ta. Hja moasten it der mar fan nimme, joun! Lang wachte Bathséba dy jouns op har man, mar al hwa't kaem, Uria net. Har hert kloppe. Hwer bleau er nou en werom kaem er net by har? Hie er hwat heard fan ien fan 'e hovelingen en wie er nou lilk op har? O, en hy mocht it net witte, it mocht net! Doe't it nacht waerd, burch se it feestmiel op; hja koe it net troch de kiel krije. It koe har neat skele dat Uria net by har wie, hja hâldde net mear fan him, nou't David har ta syn frou nommen hie, mar hja wie sa bang, dat it útkomme soe. En wylst Bathséba siet to wachtsjen yn har iensum hûs, lei Uria al lang to sliepen op 'e flier fan 'e wacht, by de poarte fan it paleis. Yn it lân fan Ammon leine syn soldaten oer de hurde groun, dan paste it har offisier net om nei hûs to gean en op in bêd to sliepen. En nei sa'n bloedige mars sliepte it ek goed tusken de wachtsoldaten op in planken flier...

De oare moarns hearde David dat Uria net thús west hie en liet er him roppe. ‘Hwerom bistû net nei hûs gien om út to rêsten fan 'e lange reis?’ Uria seach de kening oan. It wie oft syn donkere eagen fregen: Hwat wolle jo mei my? As ik myn soldateplicht doch by dei, mei ik dan sels net witte hwêr't ik sliepe wol? Hwat woe de kening dochs? Wie der hwat, dat hy net witte mocht en dat him dochs oangyng? Doe sei er: ‘De arke en it leger hâlde ta yn tinten en Joab en syn mannen sliepe oer de keale groun, en soe ik dan nei hûs gean om to iten en to drinken en to sliepen by de frou? Sa wier as jo libje en jins siele libbet, o kening, dat doch ik net.’

David doarst der net tsjin yn to lizzen. Koart sei er: ‘Bliuw hjoed ek noch en gean moarn op mars!’ Forgrime bleau er sitten, doe't Uria fuort gyng. Nou hie er it noch minder makke, dy koppige Hethyt, hwant nou soene de minsken sizze: Der is hwat mei Uria en syn frou, hwant de kening hat him nei hûs ta stjûrd, mar hy woe net nei har ta. Nou kaem alles tominsten út! Hy soe it noch ien kear mei him bisykje en oars...

Dy middeis bea er Uria by him to iten en hy soarge der foar, dat er mear sterke wyn krige as er fordrage koe. Doe 't er, tsjin 'e joun, oereingyng en wer fuort soe, wie er dronken. Stuitlich roun er troch de brede gongen fan it keningshûs. De holle wie him swier; hy koe net goed mear tinke. De kening hie hwat mei him foar... Hy wist net mear hwat... It wie alles sa trochinoar... Joab... syn maten... Bathséba... Mar hy koe net nei hûs... De oarloch wie noch net oer... Hie er in eed dien?... Net nei hûs... Dêr wie de wacht; de doar stie iepen; der wie plak genôch! Swier liet er him falle oer de hurde flier. Mei de holle op 'e earm foel er yn 'e sliep.

De oare moarns bitiid hearde David it wer.

[p. 288]

Hy waerd wyt fan lilkens. Hy hie it der om dien, dy dronken Hethyt, mar dan wist kening David noch oare wegen! Hy woe net nei hûs?... Goed, dan soe er yn der ivichheit net wer nei hûs ta! Hy woe net nei Bathséba?... Dan soe er syn frou net wer sjen! O, hy hate him, dy Hethyt mei syn donkere, baemende eagen; hy hate him om't er de man fan Bathséba wie, om't er syn plannen yn 'e war stjûrde, om't er better wie as hysels. Nou soe er stjerre en gjin ien soe witte dat hy, David, it dien bie; oars gjin-ien as Joab en dy forklapte it netl

Yn syn binnenkeamer, dêr't gjin-ien him steure mocht, skreau er in brief oan Joab. Der spile in wrede glim om syn mûle, doe't er de letters kraste yn it weake waechs. ‘Set Uria de Hethyt foaroan yn it fûlst fan 'e striid en gean dan tobek, achter him wei, dat de fijân him slacht en hy stjert’. En as wie dy deadsbrief noch net moaijernôch, liet er Uria komme en glimke freonlik en sei: ‘Gean op mars nei Rabba, groetsje dyn hear fan my en jow him dit.’ It brief wie forsegele mei de keningsring, dat oars gjin ien as Joab it lêze soe.

Hy skamme him net mear, kening David, en it bigreate him net doe't er Uria gean seach op syn lêste reis. Noait soe dy Hethyt him wer sa forwitend oansjen, noait soe er wer sliepe by de wachtsoldaten - en noait wer by Bathséba! Sok ding, dêr wist Joab wol rie op. En as Uria ien kear dea wie dan stie der him neat mear yn 'e wei, dan koe er Bathséba helje litte en soe se altyd syn frou wêze.

Dy hiele wike wachte er op 'e boade, dy't komme moast mei it deadsbirjocht...

En dit wie nou deselde David dy't dounse foar de ark en dy't de Heare in timpel bouwe woe en dy't bidde koe foar syn folk. Sa djip kin in minske falle, ek al is er in bern fan God en al hat er de Heare leaf...

Doe't de boade kaem út it lân fan Ammon, wurch fan 'e lange reis en swart fan swit en moude, brochten se him daliks by David yn 'e keamer. Joab hie him goed oplein hwat er sizze moast en hy die syn forhael tige libben en krekt. ‘...Dat dy Ammoniten diene in útfal en teagen tsjin ús to fjilde, mar wy sloegen se to-bek oan 'e poartedoar ta; doe skeaten lykwols de bôgeskutters op ús, fan 'e hege muorre ôf, dat der in mannich fan ús foelen. En jins feint, Uria de Hethyt, is ek dea!’

Fan in wylde, ûnhillige blydskip bounze Davids hert. Uria wie dea! Nou wie Bathséba foar him en gjin-ien koe der mear hwat fan sizze. Mar hy liet him syn blidens net skine en syn antlit stie koel, doe't er sei: ‘Ja, sa giet it yn 'e striid: hjoed falt de iene en moarn de oare; siz tsjin dyn hear Joab, dat ik alhiel net lilk bin en dat er syn bêst mar dwaen moat.’

Sawn dagen roude Bathséba oer har deade man, doe teach se de pronk wer oan en waerd de frou fan David. Mar dizze roppende sûnde waerd bikend yn Jeruzalem en troch it hiele lân en al it folk spriek der skande fan. Der wiene minsken dy't seine: ‘As dit sa mar kin, as in kening sokke dingen dwaen kin, dan is der gjin rjocht mear yn it lân fan Israël. As der in God yn 'e himel is, dy't it kwea op 'e ierde sjocht, dan moat Er David deadzje...’ Mar it like wol oft de Heare yn 'e himel it net sjoen hie en oft dizze swiere bloedskuld, in donkere, driigjende wolk, foar altyd hingje soe boppe it ûntwijde lân.

In hiel skoft letter waerd it bern fan Bathséba berne, mar by dy tiid waerd Uria's namme net iens folle mear neamd. En yn Jeruzalem, de Frede-stêd, regearre David en alles gyng syn âlde, biwende gong. En op 'e rjochtsdagen siet kening David op syn hege stoel en spriek rjocht oer goeden en tsjoeden en strafte it kwea mei de strange hân.

De minsken seagen der suver gjin niget mear oan.

Mar al dy tiid koe David net bidde en it like wol as soe it mei him de wei fan Saul opgean.