De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

Nabal

Yn 'e jierren dat david yn Juda swalke, barde it op in kear dat er syn kamp opsloech by it doarpke Karmel, alhiel yn it suden fan it lân. De boeren dêr to Karmel wiene neat net wiis mei seis hûndert sokke rûge gasten. Hja tochten net oars as David en syn mannen soene har skuorren neisjen en har lytsfé rôvje en hwat koene se der dan oan dwaen? Sok folk hie omaris de dolk dochs al tige los yn 'e gurdle.

Der wie foaral ien boer to Karmel, dy't it net op David stean hie. Net dat er sels sa'n bêsten-ien wie, hwant hy stie bikend as Nabal, ‘de Dwaes’ en dy namme hie er net om 'e nocht krige. Hy wie in hurd en grimitich man en droeg it hert tige heech; fan gjin-ien woe er rie oannimme en nimmen hoegde by him to kommen om help. Elk moast mar op him sels passe, sa tocht hy der oer en neffens dy lear hie er altyd libbe. En hy hie mar tige skoan buorke, al neamden se him dêr yn Karmel dan ek in dwaes; hy hie trije tûzen skiep en tûzen geiten en slaven navenant.

It wie neat gjin wûnder dat in man as Nabal neat fan David hawwe moast; hy hâldde net fan sokke mannen dy't hjoed hjir swalken en moarn wer earne oars en fan stellene stikken libben. Hwant hja makken him net wys, dat sa'n binde altyd earlyk troch de tiid kaem. It hiet dat dy David net oars koe en dat kening Saul him aloan achter siet; it soe sa wol wêze, mar dan hie er it der wis nei makke. Sa folle forstân as hy, Nabal, fan sòkke mannen hie, dan woe dy soan fan Isaï sels kening wurde en wie er neat oars as in rebel, in tsjinstfeint dy't it yn 'e kant sette tsjin syn hear. Hy hope mar dat Saul him gau to pakken krigel En doe fornijden syn feinten him dat David mei de boeren fan Karmel in soarte fan fordrach slute woe: hy en syn mannen soene neat fan har keppels rôvje en oppasse dat ek gjin oare rôvers har binei kamen en dan moasten de boeren him, by wize fan lean, elk jier hwat jaen fan har fé en fruchten. Nabal lake der hwat om. Dat moast der noch bykomme, dat er mei dy frjemde swalker in forboun oangean soe. It like wol oft dy David miende dat er nou al kening wie! De kening, dy hie rjocht op skatting, mar de earste de bêste binde-lieder net. Syn feinten moasten mar tsjin David sizze, dat har hear wol op syn eigen keppels passe koe en dat er gjin gedoente ha woe mei sok los folk.

Letter hearde er fan syn hoeders dat David syn mannen dochs op har pasten; hja trieken faek mei de keppels út en hâldden trou de wacht. Gjin rôver kaem dat jiers de keppel binei en gjin liuw of bear weage it om in bokje mei to slepen; noch noait hiene se sa'n goed jier hawn as nou't dy binde har biskerme. It wie Nabal wol goed; as dy David op syn have passe woe, mocht er syn gong gean - as er dan mar net miende dat er oait in bokje as lean barre soe. Syn folk krige op 'e tiid hwat har ta kaem, mar frjemd soe net mei syn fette bisten fuort gean! Hy hie destiids tsjin syn folk sein dat er gjin gedoente mei dy mannen ha woe en as hja dat net goed oerbrocht hiene, dan soe er it dy rôver-haedman sels noch wol ris oan it forstân bringe.

It waerd Maitiid, de koarte, oerdiedige Maitiid fan it Suderlân. Nei de stelpige foarjiersrein brûsde it gers út 'e groun en de greiden wiene bûnt fan blommen. It wie to moai om lang to duorjen, mar dizze inkelde wiken wie it feest en ieten de skiep en geiten har tsjûk en roun. Nou wie it ek de tiid om de skiep to skearen en it lange, sêfte hier fan 'e geiten to knippen. Ear't de gleone simmer kaem, moast alles út 'e wol wêze en Nabal syn skearders skrepten fan 'e iere moarn oant de lette joun. Trije tûzen skiep en tûzen geiten, dat liigde der net om, mar hja wiene machtich en op 'e

[p. 262]

tiid wie alles birêdden. En doe joech Nabal syn boaden feest, in feest dat klonk as in klok en dêr't wiken neitiid noch oer praet wurde soe; sokke tiden wie er net stûf en dan waerd der net op in pear fette akiep sjoen of op in sek wyn mear of minder. De platte tafel, bûgden suver ûnder de goede spizen en de mânlju dy't bitsjinnen droegen mar oan. Op it skeardersfeest hoegde gjinien him to mijen en de boer sels paste ek op dat er syn part krige.

Doe't David hearde dat Nabal it skeardersfeest fierde, stjûrde er der daliks tsien man hinne. Hja hiene sa lang op Nabal syn fé en feinten past, dat hja dochs ek wol har part fan it feest fortsjinne hiene. Hy hie har wol neat tasein, mar nou't hja it wurk ienris dien hiene - op 'e gleone middei likegoed as yn 'e kâlde nachten - soe er har dochs fêst wol hwat gunne. Gjin boer koe sok in billik forsyk wegerje op it blide skeardersfeest!

De tsien jongkeardels gaspen de mantel op en setten moedich de stap nei Karmel. Hy gyng net foar in bêsten-ien, dy Nabal, mar hjoed koe er har net mei goed fatsoen fuortstjûre sûnder hwat slachte skiep en in pear sekken wyn. En dan soe er der in stikmannich ezels by dwaen moatte om it spul op to laden. Né, dizze mars soe fêst net om 'e nocht wêze.

Hja hearden út 'e fierte al it lûd fan 'e muzyk en rounen hurder. Doe't hja der wiene seagen se de tafel, yn it skaed fan beammen, it fleis, de steapels breaën, de goede wyn. Dit wie al oars as har sober miel yn it kamp. Mar as hja strak thús kamen mei de goede jeften fan Nabal, dan soene se it der ek fan nimme.

Doe bûgden se djip foar it fleurich selskip en de âldste fan 'e tsien, dy't it wurd dwaen moast, gyng op Nabal ta. Hy seach net botte fleurich, dy skieppe-boer, mar dat hindere neat, dêr koene se him wol foar. As er mar hwat misse woe, dan namen se dat grimitich gesicht der wol op ta. De jongeman stiek de hân omheech. ‘Frede sij jo en jins hûs sij frede en alles mei frede hawwe dat jowes is. En nou, sa seit jins freon David: Ik haw heard dat jo de skearders hawn ha en dat it feest is hjoed; nou hawwe jins mannen altyd by ús west en wy hawwe har noait ien kear lestich west en wy hawwe op har past, dat hja noait in bokje mist hawwe, al de tiid dat hja to Karmel wiene en dêrom is myn fraech: lit dizze tsien mannen gunst fine yn jins eagen en jow hwat fan it feest oan jins soan Qavid’. De jongfeint bûgde jitris en wachte; hy 'hie syn boadskip sein, nou wie it wurd oan Nabal.

Nabal naem de tiid om him to bitinken, ear't er hwat sei. Dus nou doarsten se dochs noch komme, dy bretale rekels, en freegje om syn spizen. Sok folk joech nou ek nearoe om. Hy hie fêst noch net dúdlikernoch sein dat er neat to meitsjen hie mei dy rebel út Bethlehem. Goed, dan soe er nou hjoed dúdlik wêze! En wylst it deastil waerd om 'e lange tafel, sei er, lûd en stadich: ‘Dus, David freget om in diel fan myn spizen? Mar ik soe freegje wolle: hwa is dochs dy David en hwa is dy soan fan 1saî? It binne langer allegearre feinten, dy't opsteane tsjin har hear. Soe ik dan myn brea en myn wetter en de skoandere skiep, dy't ik foar myn hoeders slachte haw, nimme en jow de mannen dêr't ik net fan wit hwer't hja weikomme?’ Doe griep er de beker dy't foar him stie en naem in machtige swolch. Hy hie it sein. It feest koe fierder gean. Dy tsien mannen hie er mei ôfdien.

Net ien fan 'e tsien sei in wurd werom. De hannen jûken har om dy houn fan in boer oer de spotske snút to slaen, mar hja hâldden har yn. Dit wie har saek net, dit gie David oan. En David wie mânskernôch om rjochtdei to hâlden. Hja soene him de wurden fan Nabal oerbinge, krekt sa't er it makke hie; gjin noed dat hja wat forjitte soene! ‘Hwa is David en hwa is de soan fan Isaï...’ Noch noait hie in man yn Juda soks sizze doarst tsjin har hear. En as hja David goed koene, dan hie it ek de lêste kear west, dat Nabal soks sei...

Doe't hja werom kamen, mei lege hannen, stie it hiele kamp al op har to wachtsjen. Gjin feest joun? fregen al dy forhearde eagen. Wacht mar, miskien waerd it dochs noch feest fan nacht, mar dan oars as Nabal miende! Doe gyngen se op David ta en fortelden alles; neat hâldden se binefter. Hja seagen hoe't syn donkere eagen flammen, hoe't syn hannen trillen fan lilkens. ‘Om 'e nocht tink haw ik biskerme al hwat fan Nabal is’, sei er bitter, ‘en nou hat er my kwea foar goed forjilde. Ik

[p. 263]

swar by de namme des Heare, dat ik alles fan Nabal útroegje sil, dat manlik is. Lit alle man it swurd omgurdzje en meitsje jim marsfeardichl’

Fuort letter setten se ôf, sa'n fjouwerhûndert man; de oaren bleauwen achter yn it kamp om de wacht to hâlden.

Mar wylst David en syn mannen op mars wiene nei Karmel en Nabal it skeardersfeest fierde, wie de frou fan Nabal al drok yn 'e skrep om har man to rêdden. Ien fan har feinten dy't alles heard hie, wie by har kommen en hie har it stik forteld. ‘Nabal hat David op it djipst misledige’, hie er sein, ‘en it leit my by, dat wy it allegearre bilije moatte. Hwant dy mannen hawwe ús neat misdien, mar hja hawwe tige op ús past en as in feilige muorre wiene se om ús keppels, by dei en by nacht en nou sà, Mar ik doar der net mei jins man oer to prate, hwant hy is in dwaes en wol gjin reden forstean’.

Abigaïl, hwant sa wier har namme, wie in flinke frou, jong en kreas en mei in skoan forstân en hja like neat op har stûfe, noartske man. Hja bigriep daliks dat hja hwat dwaen moast, nou opslach, hwant David soe wis bloedich wraek nimme. Yn alle haest makke se twahûndert breaën ré en twa sekken wyn en fiif slachte skiep en fiif mjitten roastere nôt en doe noch hûndert rezinekoeken en twahûndert klompen figen en dat allegearre moasten har feinten op ezels lade en nei David bringe. Doe seale se har eigen ezel en rîed it fjild yn, de kant út nei it kamp. Hja leaude fêst, dat hja der net oan ta hoegde, mar dat David al ûnderweis wie.

It kaem ek sa út: yn in holle wei tusken de rotsen seach se him kommen oan it haed fan 'e binde. Sûnder bitinken liet se har fan 'e ezel glide en bûgde, de foarholle oan 'e groun. Doe roun se op David ta en ear't er hwat sizze koe, bigoun se to praten. Hja koe altyd har wurd wol dwaen, Abigaïl, mar noch noait hie se sa praet as nou, nou't it om har libben gyng en om har man en har folk. ‘Myn hear’, sei se, ‘harkje dochs nei my, jins slavin. Ik wit dat myn man jo slim misledige hat, mar och mynhear, tsjoch it jo dochs net oan hwat Nabal sein hat, hwant sa't syn namme is sa is er sels; se neame him “Dwaes” en dwaesheit is by him en hy wit sels net hwat er seit. Mar ik nim syn skuld op my myn hear, hwant ik hie it keare moatten. Myn skuld is it, alhoewol, ik wie der net hy doe't jins boaden kamen. Mar nim nou dochs dit geskink út myn hannen oan, dat ik meinommen haw foar jins mannen en forjow dochs myn swiere skuld. Hwant it is net allinne om mysels dat ik as smekelinge kommen bin, mar ek om jo! Ik wit dat myn hear ienris as kening oer Israël stean sil en dat jo de oarloggen des Heare fierd hawwe en dat der fan jins libbensdagen gjin kwea by jo foun is. Mar nou hiene jo fan nacht ûnnedich bloed forjitte sillen en ik wit, dat de Heare my nei jo ta stjûrd hat om dat to kearen en dat Hy jo biwarre hat foar moart en dea-slach. Nammers, de Heare is altyd by jo en as der ea in man opstean sil om jo to deadzjen, mei dan jins siele biboun wêze yn it bondelstje fan 'e libbenen by God, mar mei Er de siele fan jins fijân fuortslingerje út 'e holte fan 'e slinger. En as de Heare jo ienkear woldwaen sil en jo forlosse en jo sette op 'e troan fan Israël, tink dan ek om my, jins slavin, en om hwat ik hjoed tsjin jo sein haw’.

David hoegde net lang oer de wurden fan Abigaïl nei to tinken. Hy wie hjir hinne reizge mei in hert fol wrok en hate, mar nou koe er net langer lilk mear wêze. Hwat koe him de hún fan Nabal skele, nou't er Abigaïl heard hie? Hy wie bliid dat er him net oan dy dwaes bisûndige hie, nou't er dizze wize frou sjoen hie. Nabal hie him wol swier misledige, mar hy wie noch gjin kening, dat er soks straffe mocht. En as er al dy mânlju deade hie, dy't der gjin skuld mei oan hiene, dan hie er net better west as Saul, doe't er 'de preesters sloech. ‘Ik bin tige bliid dat jo kommen binne,’ sei er earnstich, ‘en my biwarre hawwe foar in greate sûnde. Hwant as jo net kommen wiene, sa wier as God libbet en sa wier as jo Iibje - der wie gjin ien fan Nabal syn mannen yn it libben bleaun. Dat gean nou jins wegen, der is gjin skuld mear en dit geskink dat jo brocht hawwe nim ik tankber oan’.

Doe't Abigaïl thûs kaem wie it noch allegearre feest en fleur, dat hja praette net iens mei har man. De oare deis, doe't er de roes ûtsliept hie, fortelde se him alles; hy waerd sa kjel dat er in biroerte krige en neat mear

[p. 264]

sizze koe. Tsien lange dagen lei er foar dea en doe stoar er.

David wie bliid doe't it him forteld waerd. Hy tanke de Heare dat dy it sa bistjûrd hie, dat hy him net oan syn fijân bisûndige hie, mar dat de Heare sels rjochtdei hâlden hie oer Nabal. Dat men jins fijân leaf hawwe moat en dy't jin kwea dogge forjaen, dat wist David noch net. Der moasten noch ieuwen oer forrinne, ear't de greate Davidssoan komme soe om syn folk to learen dat men bidde moat foar hwa't jin ûnrjocht dogge...

In skoft letter kamen der wer boaden fan David yn it hûs dat fan Nabal west hie, mar dizze reis fregen se om mear as brea en wyn, om mear as skiep en ezels, hja fregen oft Abigaïl, de jonge widdou, mei David trouwe woe. Abigaïl hoegde har net to birieden. ‘Sjoch’, sei se, ‘ik wol de slavin fan myn hear David wêze en de fuotten fan syn feinten waskje’.

Hja waerd Davids tredde frou. De earste, Michal, hie er noait wer sjoen, sûnt dy nachts doe't hja him to Gibeä út it finster sakje liet; Saul hie har nommen en oerdien oan in oare man. En hjir yn it Suderlân, yn in plak dat Jizreël hiet, hie er in oare frou foun, dy't Ahinoäm hiet en by him yn it kamp wie. Nou hie er dan twa froulju mei op syn tochten en to-nei, as hja it kamp opsetten, makken syn mannen in tinte mear foar har oanfierder ré.

Sa waerd Abigaïl, de frou fan in rike boer út it Suderlân, de frou fan David, de swalker en bindelieder. Mar hja bitroude fêst dat ienris de greate omkear komme soe en dat har man sitte soe op 'e troan fan Israël.