De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

De dei fan Jonathan

En wer, yn dizze greate need, wie it Jonathan, de soan fan Saul, dy't mei in lytse kloft etriders de striid bigoun. Hy bigriep mar al to goed, de jonge prins, dat der foroaring komme moast, dat dy deadlike bisingeling tobrutsen wurde moast nou't it miskien noch koe. Hy wie oars as syn heit, hy koe net wachtsje en de dingen oer him komme litte, hy moast hwat dwaen en hy fielde dat er hwat koe. Net dat er heech by himsels opseach, sa wie er net, mar hy bitroude op God en hy leaude fêst, dat dy him helpe soe. Hy wist ek wol hoe't it moast en hwer't er oanfalle soe, mar mei Saul doarst er der net ienris oer to praten, dy foun it dochs net goed. Bang wie Saul net, mar hy hifke alle plannen sa lang, dat de gaedlike tiid foarby wie ear't er noch goed en wol út 'e rie wie. En dit plan wie ek sa dryst, dat gjin kening it goedfine koe; allinne in jonge keardel mei in moedich hert en mei byt bloed koe it bitinke, ien dy't syn eigen libben net telde en dy't alles oer hie foar syn folk.

De Filistinen hiene noch altyd har kamp to Michmas, mar der wiene net ienris folle soldaten mear, nou't de trije binden plonderen en baernden yn it lân fan Benjamin. Hja forwachten wol dat Saul de iene of oare dei yn 'e oanfal gean soe, hy moast in kear fanwegen komme as er net alhiel bisingele wurde woe, mar dan soe er wis bisykje om har hinne to kommen, it Westen of it Easten troch; in oanfal op it kamp to Michmas wie folslein ûnmûglik. Tusken Sauls leger en har forsterke kamp lei in smelle, hege berchpas; it paed dêr hinne wie steil en der wie gjin romte om to fjochtsjen: der koene gjin twa man neistinoar rinnel Boppe yn 'e pas hiene se in wacht set: in lytse kloft, mar fan sterke, birette striders. Mear wiene ek net nedich: op dit smelle paed koene tweintich man in hiel leger keare.

It wie krekt op dat punt dat de jonge Jonathan de oanfal weagje woe; it is ommers altyd it bêste de fijân oan to taesten dêr't er jin net forwachtet. Hy socht in lytse kloft fan dryste keardels út, dêr't er op oan koe; syn wapendrager wie der ek by. Dy en hy soene foarop gean, hy-

[p. 231]

sels foaroan. Hy wiisde omheech nei it smelle, steile paed tusken de twa skerpe klippen en sei: ‘Kom, lit ús omheech gean nei de wachtpost fan dy ûnbisnienen; faeks sil de Heare ús helpe, hwant it is him itselde oft Er forlosse sil troch in machtich leger of troch in lytse kloft’.

De wapendrager stie net yn bistân. ‘Ik gean as jo it sizze’, sei er rêstich, ‘en dêr't jo foargean, folgje ik’. Jonathan hie it net oars forwachte. ‘Wy gean to-gearre omheech’, sei er, ‘en de Filistinen sjogge ús fansels daliks kommen: komme se dan nei ûnderen, ús yn 'e mjitte, dan kin de oanfal net trochgean en jowe wy it oer; mar bliuwe se boppe en wachtsje se dêr op ús, dan sette wy troch en dan sil de Heare se yn ús hân jaen’.

Doe weagen se har achter de skuttende rotsen wei op it steile paed. De Filistinen seagen har daliks. Dus der wiene noch Hébréërs dy't har net forskûlen yn 'e bosken. Twa man! Mar der soene al sachts noch in mannich klear stean om har to folgjen. En dy twa soene dus to-gearre de pas ynnimme! It wie om to laitsjen. It hie gjin sin om dy twa Israëliten de reis nei ûnderen to meitsjen, dat steile, knoflige berchpaed del; it wie de muoite net wurdich. En spottend rôpen se: ‘Kom mar omheech en wy sille it jim wys meitsje!’

En dat wie krekt hwat Jonathan hope hie. Nou doarst er alles oan, nou't hja dêr boppe bleauwen. It wie him in teken fan Gods gunst; hwat Saul noait oandoarst hie, dat foun de Heare goed. ‘Kom’, gebea er, ‘de Heare hat har yn ús hannen jown’. En linich, op hannen en fuotten, kleauwen se omheech, it earste steile ein. Doe riisden se oerein en loeken it swurd. Jonathan gyng foarop en fuort achter him folge de wapendrager. De earste fijân foel en ear't er noch lei sprong Jonathan oer him hinne en houde er op 'e twadde los. Sa sloech er se, de iene nei de oare en achter him makke de wapendrager se fan kant; net ien krige de kâns om wer oerein to kommen en him fan efteren oan to fallen. Doe't der tweintich man fallen wiene, leauden de oaren it wol en flechten nei it kamp. Doe rôp Jonathan syn mannen en meiïnoar by de berch del, bistoarmen se de fijân. De Filistinen yn it kamp wisten net hwat hja der oan hiene. De pas fan Michmas wie nommen; it moast wol in sterk leger wêze dat ta soks yn steat wie. En achter dizze lytse groep dy't dêr de berch del kaem, soe aenstouns Saul syn hiele leger komme! Ynpleats dat hja Jonathan yn 'e mjitte gyngen, wifken se en wisten net hoe't it soe. Hja stiene oars har man wol, dizze Filistinen, mar dit kaem sa ûnforwachts, dit wie gjin earlike striid, dit wie dy god fan 'e Hébréërs.

En dêrmei kaem de Heare sels fan wegen: ynienen tilde de groun en skodden de bergen en yn in wylde panyk flechte de bisetting fan it kamp. Yn har flakke lân hiene se noait in ierdskodding meimakke en de eangst fleach har oan. En hurder rounen se om it faeije libben to rêdden. En wer skokte de groun en jitris achter har kamen Jonathan en syn grime maten.

Mar noch wie der gjin ein fan 'e rampen. Hja hiene ek ôfdielingen fan Israëliten by har, dy't hja oppakt hiene en twongen om mei har op to tsjen tsjin it eigen folk. Dy seagen nou ynienen har kâns en kearden har om en sloegen op 'e ûnbisnienen los. Doe wisten de Filistinen har alhiel gjin rie mear; de fijân wie midden tusken har en sloech har mei har eigen wapens. It waerd in wylde bitizing, in grime, forbiten striid yninoar om. Doe't it op it slimst wie kaem oer de bergen in nije fijân opsetten: mei lûd jûchhei foel it leger fan kening Saul oer de flechtsjende fijân hinne...

Saul hie al gau fan syn skyldwachten de boade krige dat der fochten waerd yn it kamp fan 'e fijân. Earst wist er net hoe't it koe. De Filistinen flechten en hy wist fan neat. Hwa wie nou wer bigoun sûnder him to freegjen? Ut'er haest liet er syn mannen gearroppe en telle: it die bliken dat Jonathan miste. Al wer Jonathan! In soan dy't syn heit net telde en der op yn sloech as it him paste. Moast er dan altyd de eare fan 'e oerwinning ha, dy soan fan him? En moast hy, de kening, dan altyd komme as de slach al woun wie? Soe er nou stil yn it kamp bliuwe mei syn seis hûndert man? Jonathan wie sels bigoun; dan moast er it nou fierder ek sels mar opknappe. Hy hie fortsjinne dat er him nou gewurde liet.

En doe skodde er de holle. Dit wie gjin tiid foar wrokjen en stumen. De fijân wie op 'e flecht, nou kaem it der op oan om him foargoed to slaen. It gyng op it lêst net

[p. 232]

om syn eaie, it gyng om syn lân en syn folk. En tagelyk kaem de twivel wer by him boppe. Wie dit de greate oerwinning wol? Of soene se strak dochs wer werom komme, dy ûnbisnienen, en alles weromwinne dat hja nou forlern hiene? ‘Lit de preester komme’, gebea er, ‘nou daliks’. Mar doe't Ahia, de preester, alles klear hie om de Heare to freegjen, wist Saul it al. Foar him yn it fjild flechte de hiele macht fan 'e Filistinen. Hy forgeat alles: syn oergunst, syn twivel, de skande dat er al wer de lêste wie; nou kaem der mar ien ding mear op oan: hja moasten de fijân slaen, hja moasten wraek dwaen oer alles dat de Filistinen har oandien hiene. ‘Hâld mar op’, sei er tsjin 'e preester, ‘ik wit it al!’ Doe stiek er de keningsspear omheech en wiisde nei de fijân. Mei greate sprongen strûzen se omleech, de berch del, hy en syn seis hûndert man. De dea oan 'e ûnbisnienen! En mei in lûd jûchhei foelen se de fijân yn 'e flank.

Dy hiele lange, gleone dei fochten se en op 'e lette middei wiene se gâns in ein fan Gibea ôf. De striders waerden wurch en krigen har nocht. De dei wie ommers al lang goed, de fijân wie forslein en sels de trije binden flechten yn panyk; it waerd tiid dat hja de bút gearfandelen en ieten en dronken. Saul fornaem it wol, dat de moed der útrekke. As er nou net fanwegen kaem en har strang oanpakte, dan soe de fijân him noch ûntkomme. Hja moasten trochsette, it wie nou de tiid; ite dat koe yn 'e nacht wol. Der kaem har neat fan oer as hja ien dei foarby wiene. Hy liet de bazún blaze en alle man kaem by him. ‘It is noch gjin tiid om rêst to nimmen’, sei er, ‘wy moatte ús op it úterst ynspanne om de fijân alhiel to fordwaen. Ik forbied jim om to iten: dit is hjoed de oarloch des Heare en as wy allegearre fêstje, sil Er ús helpe en en ús fijannen yn ús hân jaen. Dat ik biswar jimme by syn hillige namme: forflokt is de man dy't spize yt foar de joun, dat ik my wreke mei oan dizze ûnbisnienen’.

En op 'e nij sette it folk de forfolging yn. Hja wiene wurch en wé fan 'e honger, mar gjin ien doarst in hap iten to nimmen; hja soene de flok oer har helje as hja dochs ieten nei sok in biswarring. Mar it foel har al swier om sa to fjochtsjen en hwat Saul hope hie barde net; it waerd wol in greate oerwinning, mar hja krigen alle fijannen lang net.

Jonathan wist neat fan dat bifel fan syn heit; hy hie de bazún net heard, sa fier wie er mei syn lytse kloft foar de oaren út en sa wyld sloech er yn 'e flechtsjende fijannen om. Net dat er oan rêst ta wie, mar hy hie al forlet fan iten. Hja wiene nou yn in bosk en syn each foel op 'e beammen om him hinne; der wiene gâns bijen hjir en it wie allegearre hunich. Under it rinnen wei stiek er de spear yn in hunichskiif; hy koe it sa fan 'e stôk strike en iet. Hy fielde dat it him tige goed die en dat er nou wer better rinne koe.

Mar krekt doe't er wer fierder soe kaem der ien fan Saul syn mannen oan. Hy sloech kjel de hannen omheech. ‘Pas op, prins Jonathan’, rôp er, ‘hwant jim heit hat it folk mei in swiere eed it iten forbean. Wy hawwe ek honger, mar gjin ien fan ús doar fan 'e hunich ite’.

Jonathan waerd der suver lilk om, doe't er it hearde. Hoe koe de kening soks nou dwaen? Sels wie er alhiel oplibbe fan dat bytsje hunich en it folk koe net mear fan honger en wurgens. As hja frij ite kinnen hiene, dan soene se noch gâns mear fijannen efterhelle ha. Mar sa wie syn heit: hy koe net út 'e rie komme as it tiid wie om ta to slaen en as er dan al fan wegen kaem, dan woe er wer yn ien kear alles. Doe't it joun wie en tsjuster stienen Saul en syn mannen alhiel by Ajalon. Út 'er haest rjochten se in soarte fan kamp yn en stieken de fjurren oan. Der wie fé genôch bút makke en as wylden foelen se oan op 'e skiep en 'e kij en 'e keallen. By it ljocht fan in flakkerjende fakkel slachten se de bisten en diene it har net ienris oan tiid om se goed útbliede to litten, sa'n honger hiene se. Doe joech Saul bifel dat alle man mei syn bist by him komme soe en it slachtsje dêr't hy by stie en strang seach er der op ta dat alles neffens wet en regel tagyng. It wie by de wet fan Mozes strang forbean mei it fleis ek it bloed to iten.

Nei dat hastich miel en de koarte rêst rôp Saul it folk op 'e nij wer gear. It wie ljochmoanne en hy wie fan doel om de fijân jitris oan to fallen; yn 'e nacht soene se har wis net forwachtsje, dat faeks koene se noch in fikse slach slaen. It wurge folk

[p. 233]

wie ek nou wer ré om 'e kening to folgjen, mar de preester sei: ‘It is gjin wenst om nei de slach ek noch de nachts to striden, lit ús leaver earst de Heare freegje’.

En dat barde doe. Saul boude in alter en de preester sloech de efod om en taestte nei de wûnderstiennen. Mar dizze kear wie der gjin antwurd. Hoe't Saul ek frege en hwat Ahia ek die, de Heare antwurde mei wurd noch teken. It wie dúdlik dat der in flok oer it leger lei en dat ien fan it folk him misgien hie.

Strang stie de kening dêr foar it rikjend alter. ‘Lit alle offisieren hjir komme’, gebea er, ‘en my sizze hwa't fan har mannen iten en de flok oer ús helle hat’. Hja stiene allegearre foar him, mar gjin ien sei in wurd. Dy't it al wist fan Jonathan hâldde him stil; gjin ien fan al dy soldaten woe de moedige prins forklappe. Bang seagen se nei har grime, sombere kening. ‘Sa wier as de Heare libbet, dy't syn folk forlost, ik wol witte hwa't it dien hat en al wie it myn eigen soan Jonathan, stjerre sil er’. Der wie net ien dy't in mûle iependie. Doe gyng Saul apart stean en rôp syn soan Jonathan. ‘Wy sille lotsje’, sei er. It wie dea-stil doe't it lot wurpen waerd. De preester bûgde him oer de stiennen. Syn lûd trille doe't er de útslach sei: ‘It folk is frij’. De kening sels of prins Jonathan wie skuldich. Bang seagen de soldaten nei de kening. Soe er nou ophâlde? Nou't er wist dat it om it libben fan syn âldste gyng? Doe hearden se him sizzen, hurd en suver wreed: ‘Werp it lot tusken my en myn soan Jonathan’.

It kaem sa't hja tocht hiene: it lot foel op 'e jonge prins. Mar nou soe de strange kening dochs genedich wêze en Jonathan sparje? Dat koe dochs gjin heit oer it hert krije en doch it eigen bloed de dea? Nou soe er sizze: ik haw to hastich west mei myn forflokking, lit de preester komme, dat er Jonathan lost mei in offerdier? Hja hâldden de siken yn.

‘Siz my hwatstû dien hast’, frege Saul.

Jonathan kaem der rjocht foar út. ‘It sil wol wêze’, sei er rêstich, ‘dat ik fan 'e stôk fan myn spear hwat hunich preaun haw. Ik wist net fan jins biswarring.’ Hy stie dêr, rjocht en greatsk foar syn heit. Syn lûd trille net; hy skriemde net en bea net om genede. ‘Sjoch hjir bin ik; ik sil stjerre’.

Saul seach him oan. It wie syn eigen flesk en bloed, mar gjin ien soe fan Israëls kening sizze, dat er syn soan net straffe doarst of dat er de flok des Heare net telde. Hy hie in eed dien - en in eed is gjin forwin op. En foar de tredde kear brûkte er Gods hillige namme ta in hastige eed. ‘Sa mei God my straffe en noch mear dêrta dwaen - ja, dû silst stjerre; stjerre silstû Jonathan’.

Hy seach om him hinne nei syn offisieren. Ien fan harren soe er gebiede om op syn soan oan to fallen.. En as hja net woene, hwant hy wist hoe heech hja Jonathan hiene, - by God, dan die er it sels. Mar ear't er noch in wurd sizze koe kaem it folk yn biweging. Forheftich kamen se foar har prins op. ‘Hwat’, seine se driigjend, ‘soe Jonathan stjerre, dy't hjoed sa'n greate forlossing yn Israël dien hat? Yn 'e fierste fierte net!’ En allegearre gyngen se om him hinne stean. De foarsten loeken it swurd. As de kening dan net wizer wie, as de eigen heit dan syn soan net sparre, dan soene hja foar him opkomme. Nou wie it har bar om in eed to dwaen. ‘Sa wier as de Heare libbet, der sil gjin hier fan syn holle oer de groun falle, hwant mei God hat er dit hjoed dien’.

Saul seach wol dat hja it mienden en om't er dochs net tsjin it hiele leger op koe, skikte er him. Ynpleats fan Jonathan brochten se in oar offer en sa loste it folk dy nachts har dappere prins. Nei dat plechtich offer kaem der neat mear fan in nije oanfal...

De Filistinen hiene in swiere slach hawn en yn lange jierren weagen se it net mear en kom oer de grinzen fan Israël.