De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

Jabes yn Gilead

Dat it folk fan israel mei alle gewelt in kening ha woe, wie ek mei omdat krekt yn dy tiid in nij gefaer drige: in oanfal fan 'e Ammoniten. It wie lange jierren lyn dat de rjochter Jefta de Ammoniten forslein hie, en al dy tiid hie Israël gjin lêst fan har hawn, mar nou fielde de kening fan Ammon, Nahas, him sterk en woe er wraek nimme. Yn it westen hiene de stammen fan Israël it noch altyd mei de Filistinen to krijen, dat dy soene fêst net helpe kinne as Nahas mei syn leger yn Gilead foel. En dy nije kening dêr't er fan heard hie, Saul, de soan fan Kis, dy hie noch net iens in leger en wie net folle oars as in boer yn Benjamin. Dat op in goede dei triek kening Nahas mei in sterk leger oer de grins fan Gilead, de kant op nei de haedstêd Jabes en ear't de minsken dêrre der rjocht erch yn hiene, wie de stêd al ynsletten en koe der gjin ien mear yn of út. De âldsten seagen wol yn dat hja it noait lang hâlde koene tsjin sok in macht en stjûrden boaden om frede to freegjen. Hja wiene ré om de stêd oer to jaen en om de Ammoniten to tsjinjen, as de kening har dan it libben mar sparje woe.

Nahas hie wol tocht dat hja komme soene en hy hoegde him net lang to birieden op in antwurd. Frede koene se krije en it libben ek, mar as hja mienden dat hja der ôfkomme soene mei in swiere skatting, dan hiene se it fier mis. De dagen fan Jefta wiene foargoed oer en dizze kear wie Ammon de sterkste. Heech en greatsk stie er dêr yn 'e keningstint, foar de bûgende boaden en út syn swarte eagen fonke de haet. ‘Ik wol frede mei jimme slute, mar allinne op bitingst dat ik alle man yn Jabes it rjochter each útstek; dat sil it teken wêze dat jim foar ivich myn slaven binne en tagelyk in skande foar hiele Israël.’

Lang rieplachten de âldsten fan Jabes oer de wurden fan 'e wrede kening. It wie wol freeslik, it rjochtereach misse to moatten, mar as hja har net oerjoegen, krige er de stêd dochs en dan soe alles dat libbe útroege wurde. It soe it bêste wêze dat hja har mar skikten; it wie altyd noch better mei ien each to libjen as mei twa eagen om to kommen en sadwaende rêdden se dan to-minsten har froulju en bern fan in wrede dea. Ien kear wie Jabes útmoarde troch it eigen folk; dat woene se net wer. Dan lieten se har noch leaver de eagen útstekke troch dy beulen fan Ammoniten!

En miskien, miskien wie der noch kâns op help. Hy woe de skande op hiele Israël lizze, hie er sein, dy wrede kening, mar dan moast er har ek tiid jaen om it alle stammen oan to sizzen; oars koe Israël ommers altyd noch sizze: It kaem sa gau, wy wisten fan neat. Yn elk gefal soene se it freegje en hy wie sa greatsk en sa wis fan syn saek, dat it net ûnmûglik wie dat hja útstel krigen. Miskien joech it dan noch neat en woene de oare stammen lykwols net helpe, mar hja soene har bêst dwaen! Dat foar de twadde kear kamen de boaden yn 'e tint fan Nahas. Hja bûgden djip en seine: Wy witte dat jo sterker binne as wy en as it moat wolle wy ús oerjaen, mar gun ús sawn dagen de tiid, dat wy boaden stjûre troch hiele Israël; en as der dan net ien komt om ús to helpen, en dat sil wol net, dan sille wy de achtste deis de poarte iepensette, dat jim ús it each útstekke kinne’.

[p. 226]

Nahas lake wreed. Dy sawn dagen útstel koene se krije en dy boaden mochten om him troch de stêdden fan Israël tsjen; der kaem dochs gjin help, sa goed koe er dy Israëliten wol. De iene stam woe foar de oare gjin hân útstekke en yn 'e âlde tiid hiene se meiïnoar dat selde Jabes útroege; dan soene se nou fêst har libben net weagje om de mannen fan Jabes to rêdden. Né, hy krige se wol, dy leffe Israëliten, dat hwat hindere it dan dat syn wraek in wike letter kaem? En de skande soe der nammersto greater troch wurde! ‘Ik jow jim sawn dagen tiid’, sei er spotsk, ‘en jimme boaden meije gean dêr't jim wolle’.

Dyselde deis noch gyngen de seinboaden op reis. Sawn dagen wie neat to lang en hja reizgen, sa hurd as it mei mûglikheit koe, nei de stêd dêr't kening Saul wenne. Hja wisten sa gau noch net hwat hja oan har nije kening hiene - it wie noch mar in moanne nei dy gearkomste to Mispa - mar as der ien helpe koe, wie hy it. It wie syn plicht as kening, mar om't er út de stam fan Benjamin wie, moast er tominsten foar Jabes fiele. Yn dy freeslike tiid fan 'e boargeroarloch wiene fjouwer hûndert fammen fan Jabes mei Benjaminiten troud en nei safolle jierren wie dat noch net forgetten. As Benjamin net helpe woe en de nije kening net, dan hoegden se de oare stammen net iens to freegjen.

It wie al op 'e nei-dei dat hja to Gibea oankamen, wurch en út 'e liken fan 'e lange reis. Mar noch gunden se harsels gjin rêst: earst moast de hiele stêd har boadskip witte. Doe't de mannen fan Gibea it drôf forhael hearden, rekke alles yn 'e stêd yn ûnstjûr. Mânlju skuorden de mantels, froulju skriemden en fan 'e weromstuit gûlden de bern. Hwat wie dat freeslik, dat dy heidenen de mannen fan har folk it each útstekke soene. Dat soks nou sa mar koe! En sels sieten se der hast like slim foar mei dy Filistinen yn har lân! En op 'e nij brieken se út yn jammerklachten, al skrilder en lûder, dat it like as jammere de hiele stêd. Mar by al dy skriemende mânlju wie der net ien dy't sei: Kom lit ús Jabes helpe en de striid tsjin Ammon oangean. Hja tochten der net ienris oan. Hwant yn hiel dy stêd fol minsken wie der net ien dy't sa fêst op God bitroude, dat er syn libben weagje doarst.

En doe kaem kening Saul thús fan it lân dêr't er de hiele dei oan it wurk west hie; in pear kij dreau er foar him út, de poarte troch. Hy seach forheard om him hinne. Hwat skeelde der oan, dat al dy mânlju de klean to-skuord hiene en hwat woene dy frjemden dêr op it poarte-plein? ‘Hwat skeelt jim, sa to skriemen?’ frege er. Doe't er alles heard hie, lôge de grime yn him op. Hy trille fan lilkens, it wie as soe er der yn wei bliuwe. Wie dit nou de tiid om to skriemen en to gûlen? Wie der dan net ien fan dit leffe folk dy't nei de wapens taestte en helpe woe? Moast dy Nahas fan Ammon dan syn sin mar ha en dizze swiere skande op Israël lizze? Mar hy soe fanwegen komme, hy wie op it lêst kening! En hy soe it folk fan Israël twinge ta de striid. Hja doarsten net? Mar hja soene! Hy seach om him hinne; hy moast hwat dwaen, nou daliks. Syn each foel op 'e beide kij. En yn syn wylde grime foel er op 'e bisten oan en slachte se. Mei wylde slaggen houde er se yn stikken, net oars as hie er de fijân sels ûnder it mes. Doe rôp er de jonge mannen út Gibea op en stjûrde se alle kanten út, nei alle stammen fan Israël, elk mei in bluodrich stik fleis yn 'e hân. En sa moasten se sizze, yn elke stêd dêr't hja kamen: ‘Alle man dy't net opkomt, achter Saul en Samuël, om to striden tsjin Nahas, de kening fan Ammon, dy syn kij sille yn stikken kappe wurde!’

It wie oft der in wûnder barde, dy dagen doe't de boaden fan Saul fan stêd ta stêd en fan doarp ta doarp teagen. De skrik des Heare foel op it bange folk en as ien man namen se de wapens en teagen se op nei Gibea. Gjin ien tocht mear oer de Filistinen, gjin ien siet der mear oer yn hoe't it gean soe as hja fuort wiene: de nije kening rôp en hja soene gean.

Ticht by de Jordaen, op 'e selde hichte as Jabes yn Gilead, munstere Saul it folk. De boaden fan Jabes trieken foarút en brochten it blide nijs yn 'e stêd. Hja wiene wol sa wiis dat hja neat skine lieten by Nahas; hy wie der neat to goed ta en brek it fordrach en fal de stêd oan ear't de sawn dagen om wiene. Mei in somber gesicht stiene se foar him. ‘It sil wol neat wurde’, seine se, ‘mei de help fan 'e oare stammen. Moarn sille wy de poarten iepensette en ta jimme útgean, dan kinne jim ús dwaen

[p. 227]

neffens alles dat goed yn jimme eagen is’. En wylst hja it seine bounze har it hert fan blidens. Wacht mar, moarn dan soe kening Nahas gewaer wurde dat Israël in kening hie! En dat der in God wie, dy't wekke oer syn folk!

Kening Nahas lake breed. It kaem dus al út sa't er tocht hie: Jabes krige gjin help. Moarn soene se de mânlju fan 'e stêd byinoar driuwe op it plein en har allegearre it each útstekke. Feest soe it wêze foar syn soldaten; dy hiene der sin oan. Dit wie al oars as yn 'e dagen fan Jefta! En to-nei soe it lân fan Gilead in stik fan Ammon wêze...

Dy nachts doe't de Ammoniten rêstich leine to sliepen, foelen de mannen fan Saul oan. It wie mar in boere-leger, mei har wapens koe it gjin sprekken lije, mar hja wiene machtich en troch alles hinne forgrime. Yn ien wylde stoarmrin namen se it kamp fan 'e fijân en hja sparren neat. Dy't fan 'e Ammoniten it libben der ôfrêdden, flechten alle kanten út.

De oerdeis doe't de sinne gleon wie triek it leger fan Saul de stêd yn. Dit wie oars as Nahas tocht hie. Ta de joun út wie it feest en de mannen fan Jabes jubelen de nije kening ta. Dit soene se noait forjitte, dizze wûndere forlossing út sok in swiere need. It wie dochs mar goed dat hja in kening bigeard hiene en better koene se noait krije! Doe sei it folk tsjin Saul: ‘Hwer binne dy mannen nou dy't doe to Mispa seine: Moat dy Saul kening oer ús wêze? Leverje se ús út en dan sille wy se deadzje’. Mar Saul woe der neat fan witte. Dit wie gjin dei om it bloed fan Israëliten to forjitten, nou't de Heare sok in greate forlossing jown hie.

Nou't it leger dochs ien kear byinoar wie, fierde Samuël har allegearre nei Gilgal en dêr waerd Saul foargoed ta kening kroane. Nou soe er net langer op it lân fan syn heit to Gibea wurkje, nou soe er oar en heger wurk dwaen. Tagelyk naem Samuël ôfskie. Lange jierren hie er syn rjochterswurk dien, mar nou naem de nije kening it fan him oer. Hy spriek noch ien kear it folk ta, lyk as yn earder tiden Mozes en Jozua dien hiene. Noch ien kear wiisde er it folk op syn plicht en sei er har oan dat hja de Heare tsjinje moasten. En om it har goed yn to skerpjen dat hja him tsjinje moasten, frege er de Heare om in teken. It wûnder kaem: swier waer en in swiere stjalprein, hoewol't it yn 'e tiid fan it weetrispjen wie en dan reint it noait yn Kanaän. It folk wie der forslein fan en op it lêst moast de âlde profeet har noch wer moed ynsprekke. Doe't de mannen fan Israël nei hûs teagen, bliid en tankber foar dizze greate forlossing, namen se har foar om nou fuortoan de Heare altyd to tsjinjen.