De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

Brulloft to Timna

En doe kaem der in dei dat Simson, de nazireër Gods, nei it lân fan 'e fijân teach en in jongfanke leaf krige dy't to Timna wenne. Hy wist wol dat in Israëlyt net trouwe mocht mei in heidenske frou en hy koe wol bigripe dat syn 'heit en mem it freeslik fine soene, mar hy wie wend om syn eigen sin to dwaen en dit fanke hie er nou ienris syn sinnen op set. Der wie neat oan to dwaen, de âlde-lju soene har skikke moatte.

Dat sa stie er dy jouns oer de keamer, jong en bliid, mei blinkende eagen en sei: ‘Ik haw to Timna by de dochters fan 'e Filistinen in jong-faem sjoen; nim my dy ta frou’. It wie in slach foar de beide âlde minsken. In frou út it lân fan 'e fijân en dy soe trouwe mei har soan en ‘heit’ en ‘mem’ tsjin har sizze? Mar dat koe dochs net, dat soe er har dochs net oandwaen? Joech er dan nearne mear om, dy jonge? Nazireër wie er fan syn memme skurte ôf en forsmiet er nou de wet en it gebot? Twaris wie de Heare út 'e himel delkommen om syn berte oan to kundigjen en dat er bigjinne soe syn folk to forlossen, en nou troude er mei in dochter fan 'e Filistinen! Al dy jierren hiene se him it goede foarhâlden en gyng er nou dochs noch oare wegen? Dy't de ûnbisnienen slaen moast, brullofte dy inpleats mei har? En bitter sei Manoach: ‘Is der gjin jongfaem yn hiele Israël, datst der op út moast nei dy Filistinen, dy ûnbisnienen, om dêr in frou wei to heljen?’

Simson skodholle ûngeduldich; op syn skouders dounsen de nazireërslokken.

[p. 193]

‘Nim se my’, twong er, ‘hwant hja hat gefallichheit yn myn eagen’. Doe bigriepen Manoach en syn frou dat der neat mear oan to dwaen wie en mei in swier moed jegen se har tastimming en biloofden se, dat hja mei de âlden fan it fanke prate soene.

It waerd in swiere gnog foar de âlde minsken, dy moarns doe't hja mei Simson op reis gyngen nei Timna ta. Hja koene der noch net by dat er har dit oandie, dat de Heare dit gewurde liet. Wie dit dan it bigjin fan 'e forlossing, dizze reis om in heidenske frou? En dochs hie de Heare sels it sein en God is gjin minske, dat Er leagenje soe! Hoe tichter hja by Timna kamen, hoe mear't hja der tsjin oanseagen en hoe stadiger se rounen. It gyng Simson net hurdernôch en allinne naem er in binnepaed tusken de hôven troch. Nou soene se hjoed mei har âlden prate en in dei stelle to trouwen; it hert tilde him en hy koe wol sjonge! En doe bleau er ynienen stean; om in bocht fan it smelle paed hearde er it brinzgjen fan in liuw. Wol faker hie er dat heard, mar dan yn 'e nacht en fan fierren. En tusken dizze wyngerts mei de hege muorren koe er gjin kant út. Waerd dit nou syn ein? Mar mei't er it bist op him takommen seach, fielde er dat de geast des Heare oer him kaem, dat in frjemde krêft yn syn earmen fear. Hy wie net bang mear; hy koe alles en midden yn 'e sprong heinde er it bist en skuorde it yn twaën. Oan 'e kant fan 'e wei smiet er it deade lichem del. Dy soe him gjin kwea mear dwaen!

Hy hime net iens, doe't er fierder roun. Sa hie er, op 'e jacht, wolris in bokje útinoar skuord dat er bret hie boppe it fjûr; mear wurk hie er der net fan hawn. Dus sok ding koe er dwaen as de geast oer him kaem! Troch-en-dei wie er ek al sterk, mar dit wie hwat oars, dit wie fan God! Mei greate stappen roun er fierder. Dus de Heare holp him noch; dy wie net lilk op him dat er in frou fan 'e Filistinen naem. Syn heit en mem bigriepen it net; dy wiene bang dat er it mei de fijân hâldde om't er troude mei ien fan har fammen. Mar hy bleau dochs likegoed in bern fan Israël, al hâldde er fan dat fanke? Hy troude op it lêst net mei de Filistinen en as hja him to-nei kamen dan soe er se! As dy krêft fan God oer him kaem, dan koe er alles, dat wist er nou. Mar dêr koe men net oer prate mei oaren, dat fortelde er net iens oan syn heit en mem; dat wie in geheim tusken God en him.

Doe't hja de jouns wer nei hûs gyngen wie alles foarinoar; hja wiene it iens wurden oer de breidsskat, de trou-dei wie fêststeld en de brulloft, sawn dagen lang, soe to Timna wêze. It bigreate him wol om syn âlden, mar hy koe der ek neat oan dwaen. In dei-mannich letter al gyngen se wer nei it hûs fan 'e breid. Underweis kaem it Simson yn it sin, dat er ris sjen woe hwat der wurden wie fan 'e deade liuw. Syn âlden koene it wol fine, de greate wei lâns. Op itselde plak tusken de muorren lei it deade lichem noch, en in swerm wylde bijen gounze der boppe. Binijd gyng Simson der hinne: yn 'e deade liuw hiene de bijen in nêst mei hunich. Hy briek der in mannich skiven út en iet der ûnder it rinnen wei fan. Dat barde ek net faek: hunich út in liuw. In prachtich riedsel koe men der op meitsje:

Spize gyng út fan 'e iter
en swietichheit gyng út fan 'e sterke. Doe't er syn heit en mem wer ynhelle hie, joech er har ek fan 'e hunich, mar it aventûr mei de liuw fortelde er net.

Yn Timna founen se alles ta de brulloft ré; it soe oan iten noch drinken stean en de âlden fan 'e breid hiene tritich jongemannen bean om Simson selskip to hâlden de sawn dagen fan 'e brulloft. Hy bûgde djip, doe't er de tritich mannen seach, hwant it wie in hiele eare, dy't hja him oandiene, mar hy bigriep daliks wol, dat it dêr net allinne om wie. Hja hiene it net rjocht op him stean, fansels, om't er fan Israël wie en nou koene dy tritich moaije maten it each hwat op him hâlde. Hy lake ynwindich: tritich tsjin ien! Dan wiene se dus wol bang fan him! En doe't it feest goed oan 'e gong wie, dy earste joun, riisde er oerein: ‘Ik wol jim in riedsel opjaen; as jim dat riede kinne dizze sawn dagen, dan sil ik jim elk in stel klean jaen, tritich mantels en tritich linnense himden; mar as jim it net riede foar de sawnde joun as de sinne ûnder is, dan krij ik fan jimme elk in pak klean’.

De tritich Filistinen hiene der net folle sin oan. Hja fortrouden dy Daniter net fierder

[p. 194]

as se him seagen, mar hja koene ek net mei goed fatsoen wegerje. ‘Jow op dat riedsel’, rôpen se, ‘lit it ús daliks hearre’. It soe ek wol hwat ta-falle: tritich witte wis mear as ien. Binijd seagen se nei Simson, oan 'e ein fan 'e lange tafel. It wie oft er lake yn syn rûch burd, doe't er it riedselfers sei:

‘Spize gyng út fan 'e iter en swietichheit gyng út fan 'e sterke’.

Trije lange dagen tochten de tritich mannen der oer nei en noch wisten se de útkomst net. Hja waerden der grimitich om; dy Israëlyt mocht it net winne, it soe in skande wêze as tritich it forlearen fan ien. Op it lêst hiene se oars gjin gedachten mear as dat riedsel, de wyn smakke der har sa goed net mear om en nachts koene se der net fan sliepe. It koe net: swietens út de sterke; der moast hwat achter sitte dat allinne dy Daniter wist! Mar as er miende dat hja him tritich skoandere pakken klean biskikke soene, dan wie er fier mis! Der wiene noch oare wegen. En de moarns fan 'e fjirde dei namen se de breid apart en seine ‘Biweech dyn man dat er dy dat riedsel forklearret en siz it dan tsjin ús; oars sille wy dy en dyn heite hûs mei fjûr forbaerne. Hwat miene jim wol, dat jim ús tritich pakken klean ôfsette sille?’

De jonge frou waerd tige bang, doe't hja dy driigjende wurden hearde. Hja mienden it, dat seach se wol en it gyng net om dy klean, mar hja gunden Simson de eare fan 'e oerwinning net. Hja wist earst net hoe't se soe. It gyng fansels ek om 'e eare fan har eigen lân en it wie ek net moai far. Simson, dat er it har net forteld hie. Hy soe wol lilk wurde, mar dan moast er mar net sa efterhâldend wêze. Hwat man hat yn 'e brulloftswike al geheimen foar syn frou? ‘Goed’, sei se, ‘ik sil myn bêst dwaen’.

Dyselde deis noch frege se it, mar Simson woe it net sizze. ‘Der binne dingen’, sei er earnstich, ‘dy't in man net fortelle kin. Dat is hwat tusken God en my en sels ús heit-en-dy witte it net. Freegje my net mear, hwant it jowt dy dochs neat.’ En doe bigoun se him nammerstomear to fergjen. ‘Dû koest my wol haetsje’, sei se forwitend, ‘ynpleats fan my leaf to hawwen.’ Mei de holle foardel siet se by de tafel; tusken har fingers troch dripten greate triennen. It bigreate Simson troch alles hinne; in breid dy't op 'e brulloft skriemt, mar hy sei it net. Doe waerd se lilk en stume de hiele lange dei en woe neat fan him witte.

En de oare deis bigoun se al wer en forwiet him dat er neat om har joech en skriemde lang en bitter. De blide brulloftsdagen forjoech se mei har gûlen en kleijen en de jouns siet se mei reade eagen oan 'e feesttafel. It duorre oant de lêste dei ta en doe koe Simson it net langer úthâlde. Gjin fijân koe him oer mei syn skerpe wapens, gjin liuw yn it fjild koe him forskuorre, mar dizze frou dêr't er fan hâldde oerwoun him mei har triennen. Mei de sterke earmen om har hinne fortelde er har alles. Bliid lake se troch har triennen hinne. ‘Nou wit ik datst fan my hâldst’, sei se, ‘en nou is alles goed tusken dy en my.’ Mei syn bûnte mantel fage er har eagen ôf. Doe glûpte se stil de keamer út en forklapte alles oan har lânslju.

Dy jouns oan tafel, noch foar't de sinne ûnder wie, riisde ien fan 'e mannen oerein. ‘Wy moatte noch altyd dat riedsel sizze’, sei er. ‘It wie net iens sa botte slim: de breidgeman sil ris in Iiuw forslein ha en faeks hat er hunich foun yn it deade lichem. Hwat is swieter as hunich en hwat is sterker as in liuw...?’

It bloed fleach Simson nei de holle. Hy bigriep dat syn frou him forret hie. Hoe koe se it dwaen, de sawnde deis fan har trouwen? Mei de holle oan syn skouder hie se skriemd en doe wie se hinnegien en hie syn geheim forklapt. En dy tritich keardels hiene har fansels drige! Hy seach har lyk oan. Ynwindich wie er razend, mar hy liet it him net skine. ‘Hiene jim net ploege mei myn keal, jim soene myn riedsel noait foun hawwe’. Doe riisde er oerein en roun de doar út, de stille fjilden oer. Troch de koele joun gyngen syn forwoedene stappen. Hja hiene it woun, dy tritich ûnbisnienen, dat hja soene har pakken hawwe. It slimste wie net dat hja him dy priis ôfsetten; it slimste wie dat syn frou him forret hie en dat er har noait wer fortrouwe koe. It wie as wie er syn breid kwytrekke dizze lêste brulloftsjoun. Mar hy soe him wreke. Hy hate se, dy falske Filistinen, dy't fan gjin trou wisten. Tritich pakken klean! Dy soene se hawwe, al hiene se it net earlik woun.

[p. 195]

En al rinnende, krekt as doe tusken de hôven fan Timna, fielde er dat dy wûndere krêft wer yn him kaem. Dizze nacht koe er alles en doarst er alles.

Yn in lyts doarpke, net fier fan Timna rekke er mei de Filistinen yn 'e slach. Tritich sloech er dea mei syn hurde fûsten; doe doarst gjin ien it mear tsjin him op to nimmen en alles fleohte yn 'e huzen. Koelbloedich strûpte er de tritich deaden de klean út en boun mantels en himden ta in machtige bondel kear. Doe gyng er werom. Oer de buorren leine tritich liken, wyt en neaken yn it moanneljocht...

Doe't er let yn 'e nacht wer to Timna kaem wie it ljocht noch op en gyng noch de dounsmuzyk. Dus de brulloft gyng troch, tocht er bitter, ek al wie de breidgeman fuort! Hy bounze op 'e doar en rôp de brulloftsmaten. Doe't se bûten kamen smiet er har it pak klean foar de fuotten. ‘Jimme klean’, sei er mei bitende spot. ‘Earlik is earlik. Allinne binne se net gloednij, mar dat hie ik der ek net by sein.’

En doe sette er de stap nei syn heite hûs to Soareä. Dizze nacht koe er syn frou net sjen. Hy moast tiid ha ear't er har dat falsk forrie forjaen koe...

Fansels koe er net lang lilk bliuwe, dy wylde Simson en in pear dagen letter wie er al wer op reis nei Timna. It wie syn frou har skuld ek net; hwa wist hwat dy tritich keardels net tsjin har sein hiene. Hy roun mei sterke, moedige stappen. Strak wie er wer by syn jonge frou en dan woe er noait wer rûzje meitsje. It wie ek net goed fan him dat er doe mei de lilke kop fuortroun wie. Mar nou kaem er net mei lege hannen; yn in draechkoer oer de skouders droech er in bokje. As hja woe soe er it slachtsje, dan hiene se in gastmiel joun, mar faeks woe se it hâlde, in oantinken oan dizze frjemde rûzje... Lûd kloppe er op 'e doar en wachte. Miskien siet syn frou nou yn 'e keamer en skriemde fan langst nei him. Hwat lieten se him lang wachtsje. Doe gyng de doar iepen. Syn skoanheit kaem foar. Hy seach wûndere bidêst en stammere der frjemd yn om. Stil mar, âlde, tocht Simson, ik doch dy neat. ‘Lit my der yn’, sei er, ‘dat ik nei myn frou ta gean kin’. En noch bleau dy man foar de doar stean. Simson stie yn bistân om him oan 'e kant to setten. Hy koe hjir dochs fêst de hiele dei net stean? Doe foun de Timnyt dan einlings de goede wurden: ‘Wy tochten mar fêst datstû dyn frou hatest en datstû noait werom komme soest. Dêrom haw ik har jown oan ien fan dyn brulloftsmaten...’

It wie Simson oft er in slach foar de holle krige. Hiene se syn frou, syn eigen breid, oan in oaren-ien jown? De frou dêr't er de breidsskat foar jown en mei brullofte hie? Hy hearde de Timnyt noch praten oer in jongere suster, dy't tsjepper wie en dy't er ynpleats wol krije koe. Miende dy keardel nou wier dat hja him syn frou ûntstelle koene en dat er him dan mei har suster 6fskepe liet? It wie syn skoanheit en de man wie âlder as hy, mar oars sloech er him oer syn falske snút! Hy draeide him om. ‘Nou hawwe de Filistinen my neat to forwiten as ik har kwea doch’. Sûnder om to sjen gyng er fuort. Oer syn skouder blettere it bange bokje.

Dizze kear gyng er net nei hûs. Syn âlden soene neat bigripe fan syn fûl fortriet, fan syn langst nei de frou dy't nou fan in oare man wie. Miskien soene se noch bliid wêze dat er dy Filistynske nou dochs net krige. Hy gyng de bergen yn en dêr wenne er yn in spelonk. Moarns siet er dêr en wrokke ûren lang en bitocht him op 'e wraek dy't er nimme soe; de gleone middei forsliepte er, mar de jouns forgeat er alles en gyng er op jacht. Dy wylde nachten koe er syn fortriet forjitte. Yn koarte tiid hie er trije hûndert foksen fongen. Libben sleat er se op, earne yn in hoale.

En doe kaem de nacht fan syn wraek. Twa by twa sleepte er syn foksen nei de rânne fan 'e bosk. De bisten klauden en bieten nei him; it bloed roun him by de hannen del. Hy lake der om. Mei syn sterke knibbel twong er se oer de groun en boun se mei de sturten oan elkoar en tusken elk pear sturten boun er in baernende fakkel. Doe liet er se rinne, de fjilden yn dêr't it ripe nôt fan de Filistinen noch op stannen stie. Op in inkeld fjild stie de weet al yn stûken, mar der wie noch neat ynhelle; it wie noch yn it bigjin fan 'e risping. It waerd in drokke nacht; it swit briek him út en it wie al let doe't it lêste pear foksen jankend it fjild oer stoude.

Oan 'e rânne fan 'e bosk stie Simson en seach de flammen dounsjen. It iene stik nei it oare sprong yn 'e brân. Reek prike yn

[p. 196]

eyn noas; it janken fan 'e foksen wie him in wylde muzyk. En al mear wreide dy fûle brân; fierder as er hjirwei sjen koe. Hiele ikkers baernden al; en omfierrens yn 'e olivehôven sloegen de flammen út de droege beammen. Wiken hie it al droech west en alle dagen tilde de groun fan hjittens en dizze nachten dauwe it net.

Lang stie er dêr en dronk er syn wraek. Hja hiene it fortsjinne, dy ûnbesnienen! Syn frou hiene se oan dy oare jown; nou joech er har risping oan 'e flammen. It wie in geniet om hjir to stean, om de rook fan 'e brân op to snuven, om de douns fan 'e flammen oan to sjen, om to tinken oan 'e Filistinen en hoe't dy opsjen soene...

Doe't de brân útwoede wie en de lêste foksen dea, leine de fjilden swart om 'e Filistynske doarpen. Hiele wyngerts wiene forbaernd; yn 'e olivehôven stiene de neakene swarte stammen. De Filistinen kamen gear en diene ûndersyk hwa't skuld hie oan dizze ramp. Lang hoegden se net to sykjen: der wie mar ien dy't sa wraek nimme koe. ‘Simson hat it dien’, seine se, ‘omdat dy Timnyt syn frou oan in oaren ien jown hat’. Dus dy man fan Timna hie de measte skuld. Hwat die er syn dochter ek to jaen oan dy wylde Daniter? Dit kaem der nou fan: forskroeide fjilden, forbaernde hôven, honger en earmoed yn 'e doarpen en dan de skande noch! Dy Timnyt hie de dea fortsjinne!

In binde Filistinen teach op en triek Timna yn. Hja namen de skoanheit fan Simson, syn frou en de hiele famylje en spikeren de doar ticht. Doe bisingelen se it hûs en stieken it yn 'e brân. Net ien kaem der libben út. Sa namen de Filistinen wraek! Dy Israëlyt hie har nôt forbaernd, nou forbaernden sy syn frou!

Doe't Simson der fan hearde, wie it to let om har noch to rêdden. Mar hy kaem noch op tiid om har to wreken. Tichte by Timna trof er se, de binde dy't him sels net oan doarst en ynpleats syn frou formoarde. Yn wylde woede foel er op har oan. Noch noait hie er sa fochten. De iene nei de oare sloech er tsjin de groun en briek er de skonken. Sa krigen dy leffe moardners har lean; mar syn frou koe er it libben net wer jaen.

Nei dy wylde slach gyng er wer de bergen yn, wrokjend en bitter. Noch noait hie er de Filistinen sa fûl hate. Dat er sels ek skuld mei hie, dêr tocht er net oan. In lang skoft kaem er net ûnder de minsken en wenne er yn in rotshoale.