|
| |
Gideon
It wie wer krekt gien as alle foarige kearen: salang't de rjochter libbe, tsjinne it folk de Heare, mar doe't de profetesse stoar en ek Barak der net mear wie, joegen se har op 'e nij ta de tsjinst fan 'e Baäls. En ek dizze kear folge op 'e sûnde de straf: sawn jier lang joech God har yn 'e macht fan 'e Midianiten.
It wie in wyld nomade-folk, dy Midianiten, dat libbe fan rôf en dat syn thús hie yn 'e wide woastine East fan Kanaän. In swier en heukerich libben hiene se yn dy toarre oarden en fan tiid ta tiid fleach it har oan en diene se in ynfal yn in grien en fruchtber lân, dêr't folop iten wie en foer foar de kamielen. Nou sawn jier lyn hiene se foar it earst yn Israël west en sûnt wiene se elk jier weromkommen. Hja kamen opsetten krekt ear't de fruchten ryp wiene en sloegen de tinten op yn in fruchtbre flakte; alles ieten se keal, it lêste stik fé hellen se út 'e stâl en de lêste skeaf weet stielen se út 'e skuorre en as alles op en wei wie, dan rôllen se de tinten op en trieken nei in oar plak. En der wie gjin
| |
| |
ien dy't har keare koe, net ien dy't de striid tsjin har oandoarst. Sadré't hja har nei wenjen setten, earne yn Israëls lân, rounen de doarpen leech en flechte it lânfolk nei de bosken en de bergen en koene se har gong gean. Dat elk jier kamen se wer mei de hiele macht fan mânlju en froulju, fan bern en slaven en mei alle kamielen dy't se hiene. De lange simmer bleauwen se yn Israël en net earder as de winter kaem, as der neat mear to heljen wie, trieken se wer fuort nei har toarre woastynlân. En dêr't hja west hiene, wie alles fornield en forbaernd en bleau it folk achter, earm en bleat en sûnder winter-tarring.
Nou wie it dan de sawnde simmer en dit jier kamen se machtiger as oait to-foaren; hiele keppels Amalekiten en oar wyld folk kaem mei oer de Jordaen. Sa machtich wiene se, dat de flakte fan Jizreël, dêr't hja it earst it kamp opsloegen, wie swart fan har donkere tinten.
Yn dy tiid wenne der yn it stedtsje Ofra yn Manasse, in rike boer, dy't Joas hiet. Hy wie de hear fan 'e stêd en wie tige yn oansjen by de minsken. Mar al wie er dan in wichtich man to Ofra, hy wie ek wer net allinne baes en hy koe net altyd sa't er leafst woe. Jierren lyn al, hiene de mannen fan 'e stêd him oan west om in Baäls-alter en dat hie er doe boud, in ein bûten de stêd, ûnder in âlde hillige beam. Hy woe it leaver net, mar sokke tiden koe er net tsjin it folk op en joech er to gau bilies en de minsken seine, dat it mar goed útkaem dat hja in alter krigen hiene, hwant de Baäl paste goed op har en al dy sawn jier hiene de Midianiten net yn har stêd west. Hja woene dat alter en de houten asjeara foar gjin-noch-sa-folle wer misse.
En it wie sa, as men neffens oare plakken rekkene, dan hiene se hjir to Ofra net to kleijen, mar Joas leaude der neat fan, dat dat fan Baäl kaem. As Baäl dan wier sa machtich wie, hwerom hie er dan net better op syn soannen past? Fikse, feardige keardels wiene it, doe't hja dy deis op reis gyngen nei Tabor, mar allegearre wiene se fallen troch it swurd fan 'e Midianiten. Neat hiene se dien tsjin de fijân, - hwat soene in mannich boeren ek bigjinne tsjin sok in leger? - en lykwols hiene se har wreed formoarde. Dat forgeat er noait wer, Joas, en hy moast iderkear wer tinke: soe dat nou de straf wêze, dat ik Baäl in alter boud haw en dat wy hjir to Ofra de Heare forgetten hawwe? Net lang lyn hie der ek in profeet yn 'e stêd west, in godsman dy't it hiele lân ôfswalke en dy hie sein dat it neat gjin wûnder wie dat de fijân Israël bineare: in folk dat syn God en Heare forgeat en de ûnreine goaden offere, fortsjinne gjin better lot. Dat godswurd hie Joas him tige nei nommen en hy woe wol, dat er dat Baälsalter noait oprjochte hie. Mar nou stie it der ien kear en nou woe it folk fan 'e stêd it net misse. Der wiene oars al plakken dêr't de minsken de alters fan Baäl hrieken en wer ta de Heare rôpen om forlossing. Joas hope mar, dat it helpe mocht en dat der in rjochter opstie, dy't it folk oprôp ta de stiid. Sels wie er to âld om mei, mar syn jongste soan, Gideon, wie der ek noch. Dy wie jong en sterk, krekt as syn bruorren dy't formoarde wiene by de Tabor en hy hate de Midianiten fûl. Mar fansels, hja hoegden net op in rjochter to hoopjen; sok in leger as de Midianiten hiene, dêr wie dochs gjin fjochsjen tsjin...
Op in moarn wie Gideon, de soan fan Joas, drok oan it wurk by de wynparse. It wie yn 'e foarsimmer en noch lang gjin tiid om de druven to rispjen, mar hy sloech weet út en forburch it yn 'e parse. As de Midianiten dan al kamen en alles leechstielen, dan soene se, sa ier yn it jier, wol net yn 'e wynparse sjen. Hy skamme him suver, Gideon, dat it sa moast: stellener-wize sloech er in mannich skeaven út en it wie dochs earlik har eigen, groeid op har eigen lân. Dit wie al oars as yn earder tidenl Doe wie it terskjen in feest en lei hiel de wide terskflier fol swiere skeaven en sjongend swaei den se de flaije. Doe wiene syn bruorren der noch by... O, as er doarst, dan soe er nei it swurd gripe en har bloed oan dy Midianiten wreke. Sèbah en Salmuna hieten de oanfierders fan 'e binde dy't har formoarde hie. Dy nammen forgeat er net wer! En doe ynienen sei in stim, ticht by him: ‘De Heare is mei dy, dû sterke helt.’ Forheard seach Gideon op. Flak by him, ûnder de greate terpentynbeam, siet in man dy't er noch noait earder sjoen hie. En hwat in frjemde groetenis: dû sterke helt! En dat tsjin him, dy't it weet fan syn heite lân forburch yn 'e wynparse!
| |
| |
‘Och, myn hear’, sei er, ‘as de Heare mei ús is, hwerom binne dizze dingen ús dan oerkommen? Hwant de Heare hat ús forwurpen en ús yn 'e hân fan 'e Midianiten jown.’
De frjemdling antwurde: ‘Gean hinne yn dizze krêft en forlos dyn folk út 'e hân fan 'e Midianiten. Bin Ik it net dy't dy stjûr?’ En mei-ien wist Gideon it: dit is net in reizgjend godsman, it is gjin minske, mar in ingel út 'e himel. Earbiedich sei er: ‘Och, myn Hear, hoe soe ik Israël forlosse? Myn geslacht is it lytste yn it lân fan Manasse en ik bin de jongste yn myn heite hûs.’
Doe riisde de Heare - hwant Hy wie it sels - omheech en kaem op Gideon ta. ‘Omdat Ik mei dy weze sil, dárom silstû de Midianiten slaen’. Gideon waerd suver kjel. Wie dit dan ek gjin ingel, dizze reizger yn syn wide mantel en mei in houten stêf, wie dit dan Godsels? Hy moast it witte, mar rjochtút freegje doarst er it net. As er him nou ris iten oanbea, dan kaem it fansels út. ‘Jow Jo hjir net wei’, frege er earbiedich, ‘ear't ik weromkom en hwat iten bring en it Jo foarset.’ Doe gyng er yn 'e hûs en slachte in bokje en fan in efa moal makke er in steapel ûnsuorre koeken en dat alles brocht er nei bûten, ûnder de skaedzjende beam.
It kaem sa't er tocht hie: de frjemde gast bigoun net to iten, mar sei, dat er alles op 'e rots lizze moast. Doe roerde Er mei de stêf de rots oan en ynienen sloech in hege flam út 'e stien en stiek it offer oan. Mei greate eagen seach Gideon der nei. Doe't it offer fortard wie, stie er allinne op it wide hiem; de Frjemdling wie omheech gien yn 'e offerflam.
Mar dan wie it ek wis de Heare sels. As er nou mar net sterre moast, nou't er de Almachtige sels sjoen hiel Bang en beevjend stie er dêr by it smeulend offer, mar doe kaem der in stim út 'e himel ‘Wês net bang, dû silst net stjerre.’ Op datselde plak boude Gideon in alter en brocht de Heare in tank-offer. Nou wist er dat Godsels him roppen hie ta de striid en hy doarst nou ek wol. Hy koe it him noch net bigripe dat God him útsjoen hie ta dat greate wurk en hy wist ek noch net hoe 't it moast, mar yn des Heare krêft soe er it dwaen. Hy soe stil syn wegen gean en der mei net ien oer prate en wachtsje, salang oan't God him sei hwat er dwaen moast.
It kaem dyselde nachts noch, mar it kaem hiel oars as Gideon tocht hie. De Heare sei net, dat er it folk oproppe moast ta de striid, mar Hy lei him op om it alter fan Baäl ôf to brekken en de asjeara om to kapjen en om dan de Heare in alter to bouwen, heech op it bolwurk fan 'e stêd. Ien fan syn heite bisten, de twadde bolle, dy fan sawn jier, moast er dêr offerje op it hout fan it fornielde byld. Net earder mocht er syn forlossingswurk bigjinne, as earst moast syn stêd suvere wêze fan 'e ûnreine goaden.
Op in nacht gyng Gideon der op út, mei tsien fan syn heite slaven. It like him net goed ta om it by ljochtskyndei to dwaen: de mannen fan 'e stêd soene ris yn opstân komme kinne en him hinderje by it wurk. Nou, yn 'e nacht, hie gjin ien der erch yn. Mei eigen hân briek Gideon it alter ôf en kappe er de asjeara om en doe't alles fornield wie en ûntwijd, trieken se nei it bolwurk. De slaven droegen de swiere stiennen oan en sels boude Gideon it alter; sels ek, as in preester, brocht er it bistelde offer. Lang ear't dy moarns de sinne opkaem wiene se wer thûs. Mar oer de sliepende stêd, foar it earst nei lange jierren waeiden de roken fan it offer des Heare. De oare moarns wie de hiele stêd yn opskuor en de minsken sprieken skande oer sok roekeleas dwaen. Nou soene de goaden de hiele stêd fordjerre en man foar man soene se omkomme moatte. Der wie mar ien wei op om it ûnheil ôf to kearen: de man dy't dit skandlik stik bitocht hie, moast stjerre. Dat hja diene ûndersyk en al gau kam it út, dat Gideon, de soan fan Joas, de dieder wie. It muoide har om Joas, dat dy nou ek syn jongste soan noch misse moast. Mar it koe net oars: it wie altyd noch better dat ien man stoar, as dat de hiele stêd it bilije moast.
Yn optocht gyngen se nei it hûs fan har hear en easken Gideon op. It wie syn wurk oars om 'e skuldigen to straffen, mar dit wie syn eigen soan, dat nou soene sy der wol foar rêdde. En lûder rôpen se: ‘Leverje ús dy soan fan jowes út, dat wy him deadzje, hwant ús alter hat er brutsen en de wijde asjeara fornield.’
Ut de doar fan syn hûs kaem Joas op har
| |
| |
ta, mar it wie in oare Joas as dy't jierren lyn in Baäls-alter boude. Doe hie er lef west, mar nou wie er net bang mear. God sels hie syn soan roppen ta in great en hearlik wurk, dat soe hy nou dyselde soan oerjaen ta de dea? De Midianiten hiene syn soannen deadien, mar dizze lêste soan fan sines soe net stjerre! It wie al slimmernôch dat Gideon goedmeitsje moast, fannacht, hwat destiids syn heit bidoam hie!
Hy stiek de hân op en it folk waerd stil. ‘Dus’, sei er strang en sa lûd dat elk it hearre koe: ‘dus jimme pleitsje foar Baäl? Nou dan, dit is myn antwurd, en wit dat ik jimme hear en rjochter bin: al hwa't foar Baäl yn 'e pleit giet, sil dizze moarn noch stjerre. As er dan wier sa'n machtich god is, Baäl, lit him dan sels foar syn eare opkomme en lit him sels myn soan Gideon deadzje. Mar net ien fan jimme sil in hân oan him slaen.’
En nei dy strange wurden wie der fan al dy roppers net ien, dy't noch in mûle iepen dwaen doarst. Nou't hja hearden dat Joas it mei de Heare hâldde, nou wiene se ynienen ek net sa fûl mear foar Baäl. Joas hie gelyk, de goaden moasten sels mar op har alter passe! En as hja dat net ienris koene, nou dan soe it mei dy straffen ek wol hwat ta-falle.
Doe't hja letter seagen, dat der Gideon neat oerkaem en dat Baäl him net sloech mei syn tonger, de hiele wike net, doe leaude gjin ien yn 'e stêd fan Ofra mear oan 'e macht fan Baäl. It wie dúdlik dat Gideon sterker wie as Baäl en hja founen in nije namme foar him: ‘Jerub-Baäl’, dat bistjut: Baäl-mei-him-rjochtsje’. To-nei soene se dwaen hwat Gideon sei!
It wie wol in machtich leger, dêr yn 'e flakte fan Jizreël; hwa't fan 'e hege heuvel Moré it noarden en westen ynseach, koe oars neat sjen, sa fier't de eagen gyngen, as har swarte tinten op it griene lân. De froulju en de bern hiene se mei en minsken en kamielen wie gjin tellens-ein oan. It soe net lang mear duorje, dan wie yn dizze fette flakte alle iten op en soene se wer fierder tsjen en earne oars del strike, in fornielende swerm sprinkhoannen yn it bloeijend lân.
En fier-ôf noch, earne by de Karmel-bergen yn it westen, lei it leger fan Gideon. In dei of hwat lyn wie de geast des Heare oer him kommen en hie er syn boaden útstjúrd om it folk op to roppen ta de striid. It alderearst wiene de Abiëzriten kommen, syn eigen geslacht, mar ek út de oare stêdden fan Manasse, út Sebulon, út Naftali en Aser, kamen de sterke jonge kearels opsetten om mei to helpen. Sa lang al hiene se har hate en wrok forkroppe, nou wie de kâns der en dit lieten se har net ûntkomme! Der wrene meiïnoar sa'n twa-entritich tûzen man, in hiel leger foar dy tiid, en Gideon wie der tige bliid mei. It wie him in teken dat der hwat foroare wie yn Israël en dat it folk wer moed en hope hie. Mar hoe great it leger ek wie, by de fijân dy't alles mei alles fier oer de hûndert tûzen sterk wie, foel it alhiel wei.
Soms tocht Gideon: as de Heare net in wûnder docht, dan winne wy it noait. En op in joun, ear't er optriek, de fijân yn 'e mjitte, rôp er jitris de Heare oan. It wie net dat er twivele oan Gods bilofte; hy sei net: ik kin net, mar earbiedich frege er: ‘Heare lit my sjén, dai it kin, doch in teken. As ik fan nacht dit skieppeflues op 'e groun liz, jow dan, dat der dauwe falt allinne op it flues en dat de flakte droech bliuwt.’ De oare moarns bitiid wie er al wekker en hastich sette er it lân út. It gêrs wie droech, sa fier't er sjen koe en fol spanning bûgde er him oer it flues. It wie trochwiet en hy wrong der in skael fol wetter út. Hy wie tige bliid, mar it barde dochs wol ris faker dat it op it iene plak dauwe en in ein fierder net. ‘Heare’, smeke er, ‘lit jins grime net oplôgje, dat ik jitris sprek en it noch ien kear bisykje mei ditselde flues. It is net, dat ik Jo net leau, mar lit nou dizze nacht it flues allinne droech bliuwe en jow dat hiel de flakte wiet is fan dauwe’.
En wer, de oare moarns, roun Gideon troch it lân en oan syn waerme fuotten fielde it gêrs kâld en wiet. Suver as hie it reind en roun er troch it wetter, sa wiet wie alles Soe nou dat iene smelle flues droech wêze yn dizze sê fan dauwe? Hy taestte der nei en it hert tilde him fan blidens; it flues wie droech! Nou wist er dat de Heare mei him wie en him yn alles helpe woe...
Dyselde moarns noch rôllen se de tinten op en gyngen op mars, de kant út nei de fijân. Op 'e heuvel Moré sloegen se it legerkamp op. Hy fornaem wol, dat mannichien fan syn mannen sa moedich net mear wie as
| |
| |
earst. Nou't hja dêr yn 'e fierte dat leger fan 'e fijân seagen, waerden se twivelich. Gideon sels wie net bang. God soe him helpe, mar hy hope al dat it net lang mear duorre. As hja hjir lang lizze moasten, koene der wolris guon fan syn mannen fuortgean. En syn leger wie al neat to great.
Mar dy deis kaem it wurd des Heare ta Gideon: ‘Der is to folle folk by dy. Sa sil Ik de Midianiten net yn dyn hân jaen, hwant Israël mocht ris miene dat hja út eigen krêft de fijân slein hiene en tsjin My opsprekke. Dat gean hinne en rop yn it leger om, dat elk nei hûs gean mei dy't bang is en tsjin de striid oansjocht.’
Mei in swier hert joech Gideon de trompetters de opdracht om it kamp troch to gean. As der nou mar net to folle fuort gyngen; de oermacht wie al greaternôch! En doe seach er se gean: by tsienen earst en doe by hûnderten en op it lêst by tûzenen trieken se fuort. Der bleauwen fan syn twa en tritich tûzen mar tsien tûzen oer. Hy koe it him net bigripe. Wiene se dan sa bang, dy jonge, sterke keardels? Wie dit nou Gods eigen folk? Tsien tûzen! Mar nou wist er to-minsten dat er op syn leger oan koe! Dizze tsien tûzen, dy doarsten alles oan! En dêrmei hearde er op 'e nij de stim des Heare: ‘Der binne noch to folle, Gideon. Lit it hiele leger nei it wetter gean, ûnder oan 'e heuvel en dêr sil Ik se skiftsje. Set apart dy't har delfalle litte en de mûle yn it wetter stekke en set ek apart dy't op 'e knibbels lizzen gean en wetter mei de hân opskeppe’.
En wer die Gideon hwat de Heare him oplein hie. Hy bigriep it net. Wie syn leger al net fiersten to lyts? Mei klopjend hert siet er by it wetter en seach de mannen kommen, de heuvel del. As it nou mar net heal om heal wie, safolle koe er net misse. It foel him dochs noch ta: der wiene trije hûndert dy't de hite holle yn it wetter stieken en al de oaren hiene it wetter yn 'e holle hân opskept. Dus dy njoggen tûzen sawn hûndert hâldde er oer! Spitich, dat dy trije hûndert net mei mochten; der wiene gâns fikse keardels by en forskate út syn eigen geslacht. Mar God hie it sa oplein; it wie syn skuld net, dat er har fuortsjûre moast! En doe wie it as krige er in slach foar de holle. Hwant út 'e himel wei kaem de stim des Heare: ‘Mei dy trije hûndert sil Ik de Midianiten yn dyn hân jaen; nim har mei en lit al dy oaren gean!’
O Heare, tocht Gideon, hwat sil ik mei trije hûndert man tsjin Midians tsien-tûzenen? Hwerom moasten der twa en tritich tûzen komme, as der mar trije hûndert mei mochten? It wie net maklik om rjochter to wêzen oer Gods folk! Dreau dan de hege Heare de spot mei dy't him tsjinnen?
Dyselde jouns noch liet er se gean: allinne de trompetten dy't se hiene en it iten, dat se nou net mear hoegden to brûken, bleau efter yn it lytse kamp. En dochs, doe't se allegearre fuort wiene, wie it krekt as krige er op 'e nij wer moed. Hy koe it net winne, mar de Heare soe in wûnder dwaen. Hy moast alles oerjaen en wachtsje...
En hy wachte net om 'e nocht, de rjochter Gideon. Hwant dyselde God dy't him de oerdeis Ihast syn hiele legermacht ôfnommen hie, spriek him de lette jouns wer oan om him moed to jaen en syn leauwe to bisterkjen ‘Gean der ôf’, sei de Heare tsjin him, ‘en nim dyn feint, Pura, mei en gean nei it legerkamp fan 'e fijân en harkje hwat hja dêr to sizzen hawwe en dan sille dyn hannen sterk wêze en noch dizze nacht sil ik de Midianiten yn dyn hân jaen.’
Daliks riisde Gideon oerein. Dus dizze nacht soe God him de oerwinning jaen! Mei trije hûndert man tsjin dat leger fan fijannen. En hwat soene dy rôvers him to sizzen hawwe, dêr yn it kamp yn 'e flakte? Wol in wûnderlik God wie de Heare, dat Er him nei de fijân stjûrde om treast en bimoediging!
Hy sloech de mantel om en rôp syn tsjinner, Pura. Swijend rounen se de heuvel del nei it tintekamp, dêr't de kriichsmacht fan Midian lei. It wie net ienris sa'n machtich great kamp, mar hjir leine de bêste striders, dy't de oaren biskermje moasten; dy leine de hiele wide flakte oer forspraet sûnder wachters noch neat. As it him slagge dizze earste ôfdieling to slaen, dan wie it hiele, machtige leger faei.
It kaem goed út, dat it in tsjustere joun wie en hja slaggen sûnder ûngelokken oan 'e bûtenste tinten ta. It hiele kamp sliepte al; der wie oars gjin lûd as yn 'e fierte it roppen fan in skyldwacht. Doe lieten se har oer de groun glide en gyngen stil tusken de tinten troch. As nou ien fan dy sliepers wekker waerd en alarm sloech, dan wie dit har lêste reis...
| |
| |
En dêrmei hearden se stimmen yn in tint flak by. Noch djipper dûkten se yn it dampe gêrs, de fûst om it heft fan 'e dolk. Waerd dit nou miskien it boadskip, dêr't God har om útstjûrd hie? Soe Gideon, de man dy't mei de Heare sels praet hie, nou in Godswurd hearre út 'e mûle fan in Midianyt? Hja hâldden de siken yn en harken. In mânljuslûd sei: ‘Ik haw in nuvere dream hawn, niist, en sjoch, in hurdbakt koarnbrea rôlle fan 'e heuvel ôf en sloech tsjin 'e tinte oan dat er omfoel en him ûnderstboppe kearde en sjoch, dêr lei de hiele tinte plat yn it gêrs.’ In oare stim sei der fuort oerhinne: ‘Dy dream wit ik de bitsjutting fan. Dat rôljende brea is oars neat as it swurd fan Gideon, de soan fan Joas, de man fan Israël. God hat de Midianiten en dit hiele leger yn syn hân jown.’
In telmannich noch leine se stil, de beide mannen, en Gideon tanke God, dat hy him hjir hinne stjûrd hie. In stil gebet wie it - dit wie nammers it plak net om lûd-op to bidden - mar de Heare yn 'e himel hearde it wol. Doe wonk Gideon syn tsjinner en stil glûpten se it kamp út. Mei greate stappen gyng it de heuvel op. Noch noait hie Gideon sa moedich west, noch noait hie er sa'n sin hawn oan 'e greate slach. Dus dat hiele machtige leger wie bang foar him; hja koene syn namme en dreamden fan syn leger. ‘It swurd fan Gideon’, hie dy rôver sein. ‘It swurd des Heare en it swurd fan Gideon’, dat soe fan nacht har striidrop wêze. En ear't it moarntiid wie soene dy heidenen witte, hoe't it swurd fan Gideon sloech!
Hy roun mei fearjende stappen; alle bangens en twivel wie fan him ôfgliden. Dizze nacht noch gyng it der op los. Hy seach alles foar him, it hiele oanfalsplan. Hja soene beare, hy mei syn trije hûndert man, dat hja in great leger wiene en hiel dy ûntelbre mannichte soe foar har op 'e flecht slaen.
Sadré't er werom wie yn syn kamp liet er de mannen roppe en joech oan elk in stiennene krûk, in smeulende fakkel en in trompet. Doe skerpe er allegearre yn hwat hja dwaen moasten. Fan trije kanten soene se op 'e fijân oanfalle, yn trije ploegen fan hûndert, dat it like oft it kamp bisingele wie. De hiele mars troch de tsjustere nacht mocht gjin ien hwat sizze; de fakkels moasten yn 'e krûken bliuwe, dat nimmen de ljochten sjen koe en fansels moasten de trompetten swije. En dan, as it tiid wie, en elk stie op syn plak, dan soe Gideon op 'e trompet blaze en dan moasten se de krûken stikken houwe en har fakkels swaeije en sa lûd as it koe har striidrop hearre litte. Fjochtsje hoegden se faeks net iens: as elk mar op syn plak stean bleau, en safolle mûglik leven makke...
It wie midden yn 'e nacht, de middelste wacht wie krekt bigoun en de mannen fan Midian hiene de skyldwachten ôflost. Der wie suver gjin lûd; allinne út-en-troch rôp in forsteurde fûgel en soms praette yn 'e tinten in soldaet yn 'e sliep. It soe gjin swiere wacht wurde, dizze kear en foar in oanfal wie it to tsjuster.
En doe ynienen, troch de hoare stilte, flak by de bûtenste tinte-rige, gyng it wreed alarm fan in trompet. En tagelyk kaem it fan alle kanten, in wylde stoarm fan lûden en oeral flammen fakkels op en oeral klonk dy driigjende rop yn 'e tsjustere nacht: ‘lt swurd des Heare en fan Gideon.’ De wachten rôpen, mar it hie gjin sin mear; har bang en inkeld lûd fordronk yn it tumult fan dy trompetten. By elk trompetter hearden op syn minst hûndert man, dat hoe great moast dan dat leger net wêze, dat yn it tsjuster oer har hinne foel? Doe smieten se de wapens fuort en rounen om har libben.
Yn it kamp wie nou alles yn opskuor. De eagen swier fan slûgens, tommelen de soldaten ta de tinten út. Oan alle kanten dounsen de flammen; oeral wie it lûd fan roppende stimmen. En doe ynienen: hwat kreake dêr? As brieken tûzen krûken stikken... O, mar dan wie de fijân al yn it kamp, dan sloegen se nou yn 'e tinten alle potten en krûken stikken. Mar dan wie alles forlern. Bisingele wiene se, foar en efter, en oan beide siden. En yn in wylde panyk griepen se nei it swurd en draefden nei de útgong. Mar ien gedachte hiene se mear: hja moasten troch dy ring fan fijannen brekke en dan it Easten yn, de kant op nei de Jordaen. Hja stjitten op in oare troep en houden der wyld op yn. En fan oare kanten stoarmen nije ploegen oan; it waerd in waensinnich trelit yn dy tsjustere nacht en by tsienen foelen se, by hûnderten... Net ien fan dy forbjustere keardels bigriep, dat hja elkoar delhouden, dat
| |
| |
se mei har eigen maten fochten. En om dy fjochtsjende heidenen hinne davere oanien-wei dy wylde rop: ‘Foar de Heare en foar Gideon.’
Doe't it earste ljocht fan 'e moarntiid oer de flakte foel, wie it hiele kamp forlitten en flechte alles. De mantels smieten se út en de measten goaiden de wapens fuort. Oan 'e oare kant de Jordaen, dêr wie rêdding. Der wiene tûzenen dy't troch de rivier slaggen, mar doe't de greate klibers kamen, de slaven mei de kamielen en alles dat fierder noch yn 'e flakte lein hie, doe wie it to let. De mannen fan Efraïm, dy't by de Jordaen wennen, wiene to wapen roppen en heinden alles op. Sûnder genede houden se de fijân del; alle opkroppe grime forhellen se op dy wrede rôvers, alle wrok fan sawn lange, wrede simmers. Twa oanfierders foelen har yn hannen, Oareb en Séëb; hja kappen se beide de holle ôf en lieten de beide bluodrige koppen nei Gideon bringe. Dat joech doe hast noch in swiere rûzje op dizze blide dei. De mannen fan Efraïm, de greatste fan 'e tolve stammen, koene it net goed sette, dat de stam fan Manasse de eare fan 'e oerwinning ha soe en hja sprieken mar op tsjin Gideon. Wie dat nou in menear, fregen se, dat Gideon har net roppen hie, doe't de striid bigoun? Miende er miskien dat hja bang wiene? Of mocht it geslacht fan Abiëzer allinne mar de eare fan 'e oerwinning ha en wie Efraïm goedernôch om wacht to rinnen by de Jordaen, doe't de slach al slein wie en de fijân op 'e flecht? En driigjend kamen se op Gideon ta, it swurd yn 'e fûst.
Gideon wist, dat er yn dit stik ûnskuldich wie! Net om eigen eare en net om 'e gloarje fan syn geslacht hie er syn libben ynset: hy hie allinne mar dien hwat God him oplein hie. En as er Efraïm àl roppen hie, tagelyk mei syn eigen stam, dan hiene se fêst net kommen! Hy koe se wol, dy greatske Efraimiten, dy't altyd mienden dat hja mear wiene as de oare stammen en dy't noait ûnder in oar stean woene. It wie wol troch alles hinne, dat hja nou, nei dizze blide oerwinning, noch rûzje sochten. Mar hy hie nou gjin tiid om tsjin Efraïm yn to gean en mei in mannich kalme wurden bêdde er har grime del. ‘Jim hawwe ommers folle mear dien as wy’, sei er, ‘jim hawwe de fijannen by tûzenen delhoud en God hat de beide foarsten, Oareb en Séëb yn jim hân jown, en wy, hwat hawwe wy dien dat by jimmes lykje kin? De nei-lêzing fan Efraïm is ommers better as de rispinge fan Abiëzerl’ Sa priizge Gideon de mannen fan Efraïm en doe bikaem har lilkens.
It wie dagen letter. Yn it lân fan Israël wie de stilte fallen nei dy wylde slach; deselde mannen dy't by de Jordaen de Midianiten opheinden en deaden, stiene nou op it lân en sloegen de skerpe sicht yn it ripe nôt: nei sawn lange, bange jierren wie nou de risping harres wer. Gjin fijân soe de swiere skeaven mear fan 'e ikkers helje, gjin rôvers hellen mear de skuorren leech. Nou foar it earst wie it swiere wurk wer in feest!
Allinne Gideon en syn trije hûndert mannen hiene de wapens noch net dellein. Earst moasten se de beide keningen fan 'e Midianiten hawwe, dy't syn bruorren formoarde hiene; earst moast it ûnskuldich bloed fan Joas' soannen soend wurde mei it bloed fan 'e moardners. Hy soe gjin rêst mear hawwe yn syn libben, as earst dy bloedskuld net dylge waerd...
Al dagen hiene se nou op mars west en wurch sleepten se de seare fuotten troch it skerpe sân. It iten, dat hja meinommen hiene, wie op en de sinne baernde fûl yn 'e delling fan 'e Jabbok. Mar it slimste leed wie gelokkich oer: foar har riisden de muorren omheech fan 'e stêd Sukkoth. Dêr soene se rêste en de minsken soene har wis mei blidens ynhelje en har de romte fan iten jaen. Hja hiene ommers ek foar Sukkoth de striid tsjin 'e fijân fierd. En sa trieken se de poarte troch en de stêd yn, de trije hûndert, wurch en ûngedien, de klean trochswitten en griis fan moude, de sandalen stikken, mar tankber en bliid as in leger dat oerwoun hat.
Fansels kamen de minsken fan Sukkoth ta de huzen út en seagen de wurge striders gean. Dus dit wie nou dat leger fan Gieon, dêr't sokke sterke forhalen oer gyngen! It wie al oars as hja har forteld hiene. Sa'n hânfol mannen, net mear as trije hûndert en to wurch en yn 'e ein om noch to fjochtsjen. Hja mochten wol oppasse dat it leger fan Midian har net oer it mêd kaem en har doch noch forsloech! It wie it bêste dat hja har mar net mei dy binde ynlieten; hoe maklik koene de fijannen net
| |
| |
weromkomme en út wraek har stêd mei fjûr forbaerne.
Dat doe't Gideon it wurd naem en frege: ‘Jow dochs de mannen dy't my folgje brea hwant hja binne wurch en hawwe gjin iten mear en ik sit Sébah en Salmuna, de foarten fan Midian efternei’, doe anderen de âldsten fan 't stêd: ‘Wy sille jins mannen gjin iten jaen en wolle neat mei jim to meitsjen hawwe! As jim Sébah en Salmuna al finzen hiene en jim fregen dàn om brea...’
Forheftich lôge Gideons grime op tsjin dit leffe folk. Ek mei foar har hie er syn libben weage, ek om har to forlossen hie God him ta rjochter set en nou wegeren se syn mêdde mannen brea. Heech en greatsk stie er foar de âldsten. Hy frege net foar de twadde kear; nou hoegde er har spizen net mear: dy't fan God roppen is, hoecht net to biddeljen om brea. ‘Wy geane’, sei er strang, ‘de fijân efternei. Mar as ik Sébah en Salmuna yn hannen haw, komme wy wer en dan sil ik de âldsten fan dizze stêd giselje mei toarnen fan 'e wyldernis.’ Doe trieken se fierder, de smelle strjitten troch, forgrime en hongrich, de kant op nei Pniël. It wie in mars fan ûren mar yn Pniël soene se dan fine hwat Sukkoth har net jaen woe.
It foel har bitter ôf. Yn Pniël woene de minsken har ek net helpe: hja diene de poarte ticht en rôpen fan 'e muorre ôf dat hja mar fierder gean moasten. Op 'e weromreis, as hja de Midianieten forslein hiene, dan koene se komme en easken stelle, mar nou net!
Gideon seach omheech nei de toer boppe de poarte. ‘As ik weromkom, sil ik dizze toer delsmite’, sei er driigjend. En fierder mouden se, troch it gleone sân, it Suden yn, der 't Sèbah en Salmuna wêze moasten mei har legermacht.
De beide foarsten hiene in kamp opset by Karkor; noch sa'n fyftjin tûzen striders hiene se oer fan it machtich leger dêr't hja mei oer de Jordaen tein wiene, it lân fan Israël yn. Hja sieten net bot mear oer har nederlaech yn. Sawn jier lang hiene se in ryk libben hawn yn it fruchtbre Kanaän, nou wie de wyldernis har foarlân wer: dêr soene se it ek wol wer rêdde! Nei de fette kamen de meagere jierren. Sa is it libben nou ienris. En fan har maten wiene de measten fallen. Spitich, mar dêr koe men net oan ien wei oer yn sitte: elk minske moat stjerre, de iene ier en de oare letter. Dat hja namen it der fan, yn it kamp by Karkor, nei de lange, swiere mare. Heech flammen de fjurren op en slaven slachten skiep en bretten it fleis. Wachten setten se net ienris út: dy Gideon, dy boer út it lân fan Manasse, soe him sa fier net fan hûs jaen.
Mar Gideon, de soan fan Joas, wie net fier mear ôf. Fan 'e heuvels om it kamp seagen se de lange rigen tinten, de kampfjurren, it feestgjend folk. Nei in koarte rêst foelen se oan. Ien wylde stoarmrin koe it mei ta: sûnder to fjochtsjen sloegen al dy fyftjin tûzen Midianiten op 'e flecht. Gideon liet se yn har wêzen; hy hie mar ien doel: de beide keningen. Net fier bûten it kamp hellen se har yn, Sébah en Salmuna beide. Hja sparren har it libben en fierden se mei nei hûs. Net yn 'e striid soene de beide moardners falle, mar yn Ofra, by it hûs fan Joas, yn 'e rounte fan Joas' famylje, soene se stjerre...
Fan Karkor teach Gideon earst nei Sukkoth en Pniël. By Sukkoth yn it fjild troffen se in jonge man dy't skriuwe koe en dy skreau de nammen op fan sawn en sawntich âldsten. Gideon rôp har op en op it poarteplein, dêr't elk it sjen koe, skuorden se har de klean fan 'e rêch en krigen se mei de taeije toame-tûken.
Yn Pniël woene se Gideon wer bûten de poarte keare, mar hy bistoarme de stêd en deade elk dy't wapens tsjin him opnommen hie. De toer briek er ôf, lyk as er de mannen fan 'e stêd biloofd hie. En doe gyng de mars wer fierder, troch de Jordaen en it lân fan Efraïm nei it stamgebiet fan Manasse.
Op in dei kaem de famylje fan Joas gear om rjochtdei to hâlden oer de beide foarsten. Dizze kear wie Gideon net de rjochter dy't wrake die oer de heidenen, de fijannen fan syn folk; hjoed wie er net oars as de bloedwreker dy't de bloedskuld dylgje soe, dy't noch altyd driigjend hong oer syn heite hûs.
Hja brochten de beide foarsten yn 'e rounte en setten se foar Gideon. Om him hinne sieten alle sibben, jong en âld, fan Joas ôf oan Jether, Gideons âldste, dy't noch mar in foege jonge wie, ta. En al dy eagen,
| |
| |
donker en driigjend, seagen nei de beide keningen en allegearre tochten se oan dy jonge, sterke keardels, dy't oars ek mei yn 'e rounte sieten en dy't nou dea wiene, fallen troch it swurd fan Midian.
Hja stiene dêr, de hannen boun, mar like dryst en heech as doe't hja noch rieden op har kamielen oan 'e kop fan har greate legermacht. Fansels bigriepen se wol, hwat har to wachtsjen stie, dizze swalkers út 'e woastine, mar hja klagen en jammeren net: in minske kin mar ienris stjerre! Nou wie it har tiid, hjoed, en dêr koe gjin god noch minske hwat oan foroarje.
‘Hwat mannen wiene dat’, frege Gideon dy't jim doe formoarde hawwe by de Tabor?’
Hja praetten der net om hinne. ‘It wiene mannen lyk as josels’, seine se, ‘feardich en sterk; suver as wiene it keningssoannen.’
‘It wiene myn bruorren,’ rôp Gideon, ‘ús memme soannen en omdat jim dat dien hawwe, moatte jim nou stjerre.’
De beide foarsten bûgden de holle; hja hiene net oars forwachte. Hja seagen hoe't Gideon op syn soan ta roun. ‘Oerein, nim dyn swurd en deadzje se.’ Jether gyng stean mar doe't it sa fier wie, doarst er net. Hy hate se, dy rôvers út 'e woastine, dy't sa lang syn folk fordrukt hiene, mar hy hie noch noait in minske deade. Doe't it birjocht kaem dat hja syn omkes formoarde hiene, o, doe hie er se wol oanfleane wollen, mar nou koe er it net dwaen. Yn 'e slach, as er meimocht hie, mar sa net... Doe seine Sébah en Salmuna: ‘Gean josels oerein, Gideon, en fal op ús oan. It is better dat wy falle troch de hân fan in moedich man, as dat der letter sein wurdt: in bern hat har forslein.’ Doe naem Gideon it swurd en foel op har oan en ûnder syn hannen stoaren se. Sels naem er it lange koarde mei de sulveren moantsjes, dat har kamielen om 'e hals hiene...
Net lang nei dizze blide forlossing kamen de âldsten fan Israël en fregen oft Gideon kening wurde woe. It wie is hege eare, mar Gideon woe it net. ‘De Heare is kening en Hy allinne sil oer jimme hearskje. Ik bin mar in gewoane boer en op myn holle foeget gjin kenings-kroan. Mar as jimme dochs hwat dwaen wolle, jow my dan elk in gouden ring, fan 'e bút dy't jim makke ha.’ It waerd in steapel goud, dat it tankber folk him brocht en fan dy goudskat liet Gideon in efod meitsje, in prachtich skouderkleed lyk as de preesters om hiene as hja de Heare bifregen.
De efod waerd opburgen yn in hûs yn Ofra en in preester waerd oansteld. Nei dy preester en dy efod teach doe it folk fan Israël en it duorre net lang of hja forgeaten de Heare, dy't har forlost hie út Midians macht en tsjinnen dy efod hast as in soarte fan god. Sa kaem it dat Gideon, de greate strider tsjin Baäl, syn folk noch ta sûnde brocht.
Ek yn oare dingen libbe er net lyk as yn it earst. Deselde man dy't gjin kening wurde woe, naem letter in hiele rige froulju, lyk as de keningen dat doe wend wiene en doe't er stoar, yn hege âlderdom, hie er sawntich soannen...
|
|
Auteursrecht onbekend