De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

[p. 165]

‘In forskuorrende wolf’

Ien kear, doe't er foar syn dea al syn soannen seinge, hie Jakob sprutsen: ‘Benjamin sil in forskuorrende wolf wêze.’ En yn dy wylde tiid, fuort nei de dea fan Jozua, doe't der gjin kening yn Israël wie en elk mar die hwat him yn 'e holle oankaem, doe is dat wurd fan 'e âlde profeet wier wurden. Hwant der barden noch wol slimmer dingen, as dy frjemde histoarje mei it getten byld fan Michajehu. Der wenne in Levyt yn it berchlân fan Efraïm, dy't twa froulju hie; by syn earste frou hie er noch in bywiif nommen, mar dat wie in wylden-ien en op in kear roun se fuort mei in oare man. Ek dêr bleau se lykwols net lang by en om't hja net wer thús doarst to kommen, gyng se nei Bethlehem, nei har heite hûs. De Levyt wachte fjouwer moanne en doe't se mar net werom kaem, naem er in slaef en twa ezels mei en gyng nei Bethlehem om har wer op to heljen.

Hja waerden it al gau wer iens en ek de heit fan 'e frou wie wakker bliid, dat nou alles wer foarinoar wie. Hy sette brea en fleis en wyn op 'e tafel en hy en syn skoansoan ieten en dronken der goed fan. Trije dagen duorre it feest en doe woe de Levyt wer op nei hûs. De moarns fan 'e fjirde dei wie alles ré foar de reis, mar de âldman praette krekt sa lang, dat de Levyt noch wer oan it iten rekke en doe smakke it him sa lekker, dat hy biloofde dat hja de nacht noch bliuwe soene. Ynpleats soene se dan de fyfte moarn op reis, mar doe't se al bûten wiene, klear foar de lange tocht, bigoun de âlman al wer oer iten. Dat de pakken kamen wer fan 'e ezels en hja rekken fan nijs yn 'e hûs. Mei iten en drinken en smout petear fleach de moarn om en it wie al op 'e middei ear't hja fuort slaggen. Dat dy earste deis kamen se net sa fier en de feint woe hawwe hja moasten yn Jebus oan en dêr de nachts bliuwe. Mar dêr woe de Levyt gjin praet fan hearre; it wie moai waer, dat him tocht hja koene wol oan Gibea of Rama ta komme; it wie ommers better in hinnekommen to sykjen yn in stêd fan Israël, as yn it heidenske Jebus, dêr't noch altiten Kanaäniten wennen. Sa rieden hja dan dy lette jouns de poarte fan Gibea, in stêd yn Benjamin, troch en hâldden stil op it poarte-plein. Der kamen forskate minsken foarby, mar net ien hie it fatsoen en freegje har yn 'e hûs. It waerd al tsjuster, doe stiene se dêr noch: twa mânlju, twa ezels en in jonge frou.

Doe't hja de moed al opjown hiene en tochten dat hja op it plein oernachtsje moasten, kaem der in âld man oan, dy't hwat ekstra lang op syn bou oan it wurk west hie. Hy kaem daliks op 'e frjemden ta en doe't er hearde dat hja út Efraïm wiene, noege er har yn 'e hûs: sels wie er ek in Efraïmyt en hy woe wol graech ris hwat hearre út it âlde lân. Dat hy naem har alle trije mei en joech it har sa goed as er koe. De reizgers hiene oars sels wol iten by har en foer foar de bisten, mar dêr woe de âldman neat fan witte: joun wie hy de gasthear en hja moasten ite fan sines.

It waerd in fleurich miel, dêr yn dat gastfrij hûs en de mannen praetten hûndert út. Mar yn 'e lette joun, doe't it lang al tsjuster wie, kaem der in binde mânlju oan en bounze op 'e doar. De âldman Tiisde hastich oerein en gyng nei de doar. ‘Hwat wolle jim?’ frege er. Mar hy wist al to goed hwat it bitsjutte, dit wyld trelit, yn 'e stille joun. De mannen fan Gibea skammen har net. ‘Bring dy frjemde man nei bûten,’ seine se driigjend, ‘en dan sille wy ús wol mei him rêdde!’ De Efraïmyt skodholle. Hy soe syn gast, dy't ûnder syn dak kommen wie, net oerjaen oan dy goddeleaze binde; hja soene him oanrande en him by einsluten deadzje; in sûnde sa great en sa swier dat der gjin wurden foar wiene. Dan wie it noch better dat er har syn eigen dochter joech en dy jonge, frjemde frou, mar de gast wie hillich! Hy bîsocht noch om mei har to praten, mar hja wiene troch it mâlle hinne en harken net iens nei him. Miskien hie it himsels ek noch it libben koste, mar achter him gyng de doar iepen en de Levyt treau syn jonge frou nei bûten en skuorde de âldman yn 'e hûs; achter him sloech de doar yn it slot. De Levyt hie him it libben rêdden, mar syn jonge frou moast de priis bitelje! De hiele lange, lange nacht moarden se mei har om en net earder as doe't it ljocht waerd, lieten se har los. Hja kaem by it hûs, dêr't har man wie en woe klopje; mar foar de doar sakke se yninoar en stoar. By alles dat hja har oandien hiene, de mannen fan Gibea, wiene se ek noch

[p. 166]

skuldich oan har dea. Ien frou tusken al dy mânlju: wol wie dat wurd fan Jakob wier, dat Benjamin as in wolf forskuorre soel

Doe't de Levyt, letter op 'e moarn, de doar út soe, seach er har lizzen. ‘Gean oerein’, sei er, ‘wy moatte fuort.’ Der kaem gjin antwurd en doe't er goed seach, murk er dat hja al wei wie. Hy sei neat, hy klage net en hy roude net oer de deade; miskien hie er ek net iens safolle fan har hâlden. Mar hja wie syn eigen frou, jong en fleurich, en nou lei se dêr, roungear en bleek en har hert stie foar altyd stil. Dat hiene se him oandien, de mannen fan Gibea, mar hiele Israël soe it witte, en dit kwea soe straft wurde! Mei sin wie er net nei Jebus gien, om't dêr heidenen wennen en dit diene nou de bern fan syn eigen folk! Mar hy liet it der net by sitte! In wrede dea soene se stjerre, dit Sodomsfolk.

Hy boun de deade frou op ien fan 'e ezels en swijend, it hert fol grime, reizge er nei syn hûs. Dêr naem er in mes en dielde har lyk yn tolve stikken. En troch al de stedden en doarpen fan Israel gyngen de boaden en diene it skriklik forhael; hwa't it net leauwe koe, dy lieten se in stik sjèn fan 'e deade frou...

Yn alle stêdden dêr't hja kamen, hâldden de âldsten rie. Soks wie noch noait bard, salang't Israël in folk west hie; dit wie slimmer as de douns om it gouden keal en slimmer as destiids de sûnde mei de goaden fan Moab. As dit sa mar koe, as dizze ban net út it lân wei-dien waerd, dan soe hiel it folk skuldich stean, dan koene se Gods folk net Ianger wêze. En dit wie ek gjin saek fan in stêd of in stam, dit gie alle stammen oan en hiel it folk.

En wer teagen der boaden om troch stêdden en doarpen en alle man waerd nei Mizpa bean, om dêr to rieplachtsjen oer hwat der barre moast. Foar de âldsten fan it folk die de Levyt it forhael en doe't allegearre it heard hiene, wiene se fan bittinken dat sok in kwea straft wurde moast: sok in skuld koe allinne mar soend wurde mei de dea.

It lei har by, dat it net maklik wêze soe om de skuldigen to krijen; hast alle man to Gibea hie mei dien en Gibea wie in sterke stêd. Dat wylst in troep folk it kamp ûtgie om iten op to heljen foar it hiele leger, gyngen der boaden nei de âldsten fan Benjamin. ‘Der is in skandlik stik bard’, seine se, ‘yn ien fan jimme stêdden, dat it jowt foech dat jim ús helpe om it kwea to straffen. Leverje ús dy mannen fan Gibea út en wy sille har deadzje.’

It wie fansels de plicht fan Benjamin om de âldsten to-wille to wêzen; it hie har in eare wêze moatten om de skande út har stamgebiet wei to dwaen, mar hja woene der gjin praet fan hearre. ‘Hwat der yn Benjamin bart, hawwe jimme neat mei nedich’, seine se. ‘Wy helpe jim net en as jim it weagje om Gibea oan to fallen, dan wurd it oarloch’. It joech neat oft de oaren der al tsjin ynleine, oft hja al seine dat it kwea straft wurde moast, dat it ek neffens de wet fan Mozes wie, dat sokke euveldieders út Israël weidien waerden. De mannen fan Benjamin stiene op har stik en woene gjin reden forstean.

De boaden kamen werom yn Mizpa en diene forslach fan har reis. En jitris rieplachte it folk. It spiet har dat Benjamin net meidwaen woe en ynpleats it mei Gibea hâldde, mar dêrom koe it oardiel dochs net oergean. As Benjamin dan mei de misdiedigers stie en tsjin it rjocht en de wet, dan moasten se de gefolgen mar drage. Nou hearde Benjamin net mear by de oare stammen, nou makken se har willemoeds los út it folksforbân en dêrom, it wie hàr skuld as it oarloch waerd.

Hja makken alles ré foar de oanfal op Gibea. Alle man yn Israël waerd oproppen en de âldsten swarden in djûre eed, dat elk dy't weibleau, band wurde soe. En fierder swarden se noch dat net ien yn Israël to-nei syn dochters oan in Benjaminyt ta frou jaen soe. Sa waerd de bân mei de tsjinwillige stam alhiel ôfsnien en koe de striid bigjinne.

Mar foar't de oanfal bigoun bifregen de âldsten earst de Heare noch, hwa't bigjinne moast. It andert, dat de preester Pinehas joech, wie: ‘Juda moat foarop gean!’ En sa barde it doe de oare deis. Mei Juda yn 'e foarhoede triek de hiele legermacht op. Hja twivelen der yn it minst net oan dat hja it winne soene. It mocht dan wier wêze, dat de Benjaminiten wylde fjochters wiene, mar ien stam tsjin alve, dat hâldden se noait. Né, dizze slach wie suver yn it foar al woun. Mar doe't

[p. 167]

hja, wakker soargeleas en oermoedich, op Gibea lostrieken, kamen de Benjaminiten mei de hiele mannemacht op har ta en sloegen it leger fan Israël útinoar. In greate mannichte foelen en Israël triek werom nei it kamp to Mizpa.

Dit hiene se net trocht en it wie in bittere tsjinslach, mar hja lieten de moedfearren dêrom net hingje. Hja soene nou better oppasse. En nou gyng it net mear allinne om dy iene frou en om de sûnde fan it folk fan Gibea, nou soene se oan Benjamin it bloed fan har bruorren wreke. Ek dizze kear bifregen de âldsten de Heare en wer spriek de preester: ‘Tsjoch tsjin him op!’ De oare deis, deselde wei lâns, gyngen se wer op Gibea los. Dizze kear wiene se net oermoedich, mar ek nou gyngen se dochs net sa't Gods eigen folk heart to wêzen: démoedich en bitrouwend op des Heare help. En ek dy twadde deis woun Benjamin; tûzenen fan Israël bleauwen op it slachfjild efter.

Dy jouns yn it kamp fan Mizpa wiene se slim forslein. Skriemend teagen se op nei Bethel, dêr't Pinehas wie mei de arke en mei offers en tankoffers sochten se it oantlit des Heare. Nou seine se net mear: Wy sille optsjen en Benjamin forslaen, né, nou fregen se démoedich, oft hja jitris úttsjen moasten of dat hja ophâlde mochten. Mar dizze tredde kear hie de hegepreester in better Godswurd: ‘Tsjoch op, hwant moarn sil ik him yn dyn hân jaen.’

En sa barde it ek, de oare deis. Fan twa kanten foelen se op 'e mannen fan Benjamin oan en nei in fûle slach moasten dy bilies jaen. Suver it hiele leger fan Benjamin waerd fordylge de stêd fan Gibea gyng yn flammen op en doe foltrieken se oan it hiele stamgebiet de strangste ban. Gjin stêd yn Benjamin bleau oerein stean, gjin frou en gjin bern hâldde it libben; sels it fé waerd deade. As in wolf hie de stam fan Benjamin forskuord - as in keppel wylde wolven makken de bern fan Israël har nou ôf. Alle opkroppe hate fierden se út, de Israëliten, alle wrok oer dy twa bittere nederlagen. Allinne seis hûndert jonge, forgrime keardels rêdden it libben der ôf: hja legeren har op in steile rots, dy't net yn to nimmen wie...

It duorre dagen en wiken, ear't it oardiel oer Benjamin foltôge wie. It bloeijende lân wie in deade wyldernis, de huzen stiene leech, yn 'e hôven rotten de fruchten oan 'e beammen en de loft wie donker fan 'e brân fan 'e stêdden. Earst wiene de mannen fan Israël tige bliid mei de oerwinning mar nou't de wylde striid foarby wie en de gleone wraek kuolle wie oan mânlju en froulju en bern, nou rekken se oan it tinken. It wie goed dat dy Sodoms-mannen út Gibea dea wiene en de âldsten út Benjamin, dy't willemoeds de oarloch bigoun wiene, dy hiene de dea ek fortsjinne, mar hie it wol goed west dat hja de hiele stam útmoarde hiene? Hwant wol libben dêr op 'e rots fan Rimmon dy seis hûndert mânlju noch, mar hja koene ommers dochs gjin frou krije en de stam fan Benjamin soe útstjerre moatte. Hiene se dy strange eed mar noait dien, dat hja har dochters net oan Benjamin jaen soene. Mar in eed brekke, dy't plechtich sward wie by de arke des Heare, njonken it rikjend alter, dat koe net.

Né, it koe gjin fleurich feest wurde, doe't hja to Bethel de offers baernden om God to tankjen foar de oarwinning: hja skriemden en seine: ‘Heare, God fan Israël, hwerom is dit dochs bard. dat der hjoed ien fan 'e stammen mist?’ En it wie goed, dat hja rouden en klagen, mar it hie noch better west as hja ek har eigen skuld foar God biliden hiene. Hwant ek de oare stammen hiene sundige: ek by har waerden oare goaden tsjinne, ek har hert wie net suver foar de Heare en de measten fan harren hiene net fochten om de ban út Israël wei to dwaen, mar út wrok en gleone grime. En dat sokke dingen yn har lân barre koene, as doe dy nachts to Gibea, dat wie de skuld fan it hiele folk.

Miskien, as hja har sûnde biliden hiene en hja hiene ynmoedich bidden, dat de Heare har de wei wol wiisd hie hoe 't nou fierder moast. Mar dat diene se net. De âldsten fan it folk kamen wer gear en bitochten sels in plan om de stam fan Benjamin to rêdden.

Dy seis hûndert mannen op 'e rots moasten dêr wei, hja moasten elk in frou hawwe en dan de forbaernde huzen wer opbouwe en it lân wer brûke en bern krije. Sels mochten se har gjin froulu jaen, mar dêr wie wol hwat op to finen. Alle man moast

[p. 168]

foar de rie fan 'e âldsten komme en opjaen hwêr't er wei wie: doe't alles teld wie en biskreaun, die it bliken dat der net ien opkommen wie út Jabes yn Gilead, in stêd dy't oan 'e oare kant de Jordaen lei. Mar dan moast ommers dy stêd straft wurde, hwant hja hiene to Mizpa sward, dat elk stjerre soe, dy't net mei optriek nei Gibea. As hja nou Jabes band en hja hâldden de fammen yn it libben, miskien hiene se dan seis hûndert en koene al de Benjaminiten in frou krije.

It plan waerd goedkard en in sterk leger triek nei Jabes. En wer waerd in stêd yn Israël útmoarde, mânlju, froulju en bern, mar fjouwer hûndert jonge fammen namen se mei nei Silo ta. Doe trieken der boaden op út nei de rots fan Rimmon en kundigen de seis hûndert de frede oan. Foar fjouwer hûndert hiene se in frou, mar nou wiene der noch twa hûndert to min. Hoe moast dat nou, nou't der gjin stêd mear wie om út to moardzjen?

Mar de âldsten fan Israël wisten ek nou wer rie. As dy ta hûndert mânlju dan net in frou krije koene, dan moasten se mar in frou stelle. En tomûk diene se har birjocht: ‘As skielk to Silo it jierliks feest hâlden wurdt en de fammen útgeane om to dounsjen, oerfal har dan en nim elk in faem en gean dan sa hurd as jim kinne nei it gebiet fan Benjamin. Mochten har heiten of broers dan by ús komme en har wer opeaskje, dan sille wy foar jim pleitsje dat hja se jim hâlde litte.’

En sa is it bard: wylst de deis fan it feest de jonge fammen dounsen, kamen de Benjaminiten út 'e wyngerts wei en skaekten elk in jonge frou. Doe trieken se nei Benjamin en trouden en bouden elk in hûs en namen elk in fiks stik lân - der wie mear as genôch foar elk - en setten har nei wenjen. Sa wiene der dochs noch tolve stammen yn it lân fan Israël en it hiele leger triek út Silo wei nei hûs, elk nei syn stam en syn eigen stêd.

De freeslike oarloch wie oer; de sûnde fan Gibea wie soend yn streamen bloed, de stam fan Benjamin wie omtrint fordylge, mar de sûnde libbe noch like goed yn 'e herten fan it folk. En hwat Mozes sa graech woe en hwat er it folk sa faek ynskerpe hie, dat hja in hillich folk wêze moasten, dêr't wie it noch fier fan ôf.