De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

[p. 126]

Folk sûnder takomst

Trije moanne letter kaem it folk Israël to Kades, in oäse dêr't de romte fan wetter wie en iten foar de bisten. It lei net ienris fier mear fan Kanaan. Yn it Noarden, in blauwige streek foar de ljochte loft, stiene de bergen fan it Suderlân; dêrefter moasten de heuvels wêze dêr't Abraham wenne hie en Izaäk en dêr't Jakobs soannen de keppels lytsfé weiden. It wie in goed ding dat hja ticht by it biloofde lân wiene en dat dizze mars troch de wyldernis nei de ein roun: hja koene it net lang mear úthâlde yn dizze gleone steppe, yn de donkere, broeiske tinten, mei alle dagen datselde swiete brea. En doe gyng op in goede dei it nijs troch it kamp, dat Mozes tolve mannen útsocht hie, ien út elke stam, en dat dy nei it lân fan Kanaän soene om it to bispieden. Hja namen it as in moedich teken, dit heukerjend folk: it koe oars neat bitsjutte as dat de greate oanfal nou mei gauwens bigjinne soe. Hja hiene allegearre wol mei wollen, mar dat koe nou ienris net; God sels hie tsjin Mozes sein dat it tolve wêze moasten en net mear en bûtendat, it koe nou noait lang mear duorje, dan wiene se der allegearre.

Mar doe't de tolve bispieders fuort wiene en dagen en wiken weibleauwen, doe foel it wachtsjen har al lang. It like oft de woastine noch wider en deadsker wie, oft de sinne noch wreder skroeide, oft it manna har noch mear tsjin stie, nou't al den dei har gedachten wiene yn dat fiere, wûndere lân. Hwat in wielde soe dat wêze: in eigen hûs yn it koele skaed fan beammen, in eigen ikker dêr't de jounwyn soeide troch it rypjend nôt, in eigen lân dêr't gjin fijân ynkomme koe, om't de Heare de wacht hâldde. It soe net fansels gean, hja soene der om fjochtsje moatte, mar dat kaem ek wol wer goed. As dy bispieders nou hast mar werom kamen...

It duorre folút fjirtich dagen ear't hja der wer wiene en doe't it sa fier wie, roun hiel it kamp út om har op to heljen: gjin ien bleau yn syn tint dy't de fuotten tille koe. Dus, alle tolve wiene se der wer, der miste net ien, mar Mozes hie ek de bêsten en de sterksten útsocht: Jozua wie der by, dy't doe by Rafidim de Amalekiten slein hie en Kaleb, dy't foar Juda mei west hie. Hja soene hwat to fortellen hawwe, dy moedige keardels, as hja earst hwat bikommen wiene fan 'e reis! En dat it in goed lân wie, dat koe men sa wol sjen, hwant twa fan harren droegen oan in sterke stôk in druvetros, sa great en swier as hja sels yn Egypte noait sjoen hiene.

Dyselde deis kamen de âldsten fan it folk by Mozes en diene de tolve forslach fan 'e reis. Fjirtich dagen hiene se der oer dien en it hiele lân hiene se troch west, fan it uterste Suden oan de hege bergen yn it Noarden en fan it djippe Jordaen-bekken nei de Westlike sé. En it wie in bêst lân, dat Kanaän en hiel it folk koe der maklik in plak fine; der wie de romte fan boulân en Mozes hie neat to folle sein, doe't er it hie oer in ‘lân dat fan molke en hunich oerroun.’ Nammers, hja koene sels mei eigen eagen sjen hwat fruchten der groeiden: granaetappels en figen en dan dy machtige druvetros.

Ja, it lân, dat hoegde noait better, mar de minsken dy't der wennen, dat wiisde sa goed net. It folk fan dat lân wie tige sterk en de stêdden wiene great, mei muorren der om hinne, en earne yn in delling hiene se reuzen sjoen. Dat it soe net tafalle om it yn to nimmen, as hja der tominsten oait ynkamen. En hja seagen tige somber en skodhollen drôvich, suver hast as wie it al fêst dat hja it lân net krije soene, dat God har mei in eed biloofd hie.

De âldsten harken raer op by dit forhael: hja hiene fêst tocht dat de tolve mannen goede tiding bringe soene en dat de oanfal op 'e Kanaäniten al gau bigjinne soe. En nou kaem it hiel oars út! Hie dan alles noch om 'e nocht west, de úttocht út Egypte, de reis troch dizze wyldernis, de oerwinning by Rafidim, it wetter út 'e rots en it manna, Gods wûnderbrea?

Mar doe't hja mompelen, dat it dochs wol neat wurde soe en dat Mozes har bidragen hie, kaem Kaleb nei foaren, de man út 'e stam fan Juda. ‘It is wier’, sei er, ‘dat de stêdden sterk binne en it folk fan it lân machtich, mar de tsien mannen forjitte it fornaemste: dat de Heare mei ús is en dat syn flok leit oer de heidenen. Dat Jozua en ik binne net bang foar de fijân en wy sizze: Lit ús optsjen en it erflik yn bisit nimme, hwant wy kinne, wy kinne har oer!’

[p. 127]

‘...it lân, dat hoegde noait better, mar de minsken...’

[p. 128]

Jitris namen de oare tsien it wurd. ‘Kaleb kin it moai sizze’, seine se, ‘mar mei moaije wurden kin men gjin lân ynnimme. It is nou ienris sa: it folk dat yn Kanaän wennet is sterker as wy; wy hawwe dêr reuzen sjoen en doe't wy njonken har stiene, moasten wy by har opsjen en hja forachten ús, net oars as wiene wy sprinkhoannen. En as it nou allinne dy iene famylje reuzen noch wie, dy bern fan Enak - mar alle lju yn dat lân binne tige lang. It is in moai lân dêr't altyd oarloch is: it fortart syn eigen biwenners en gjin folk kin der rêstich wenje.’

En doe setten ynienen al dy âldsten har lûd út en skriemden lûd en bitter. Nou hiene se sa'n langst hawn om nei Kanaän ta, nou wiene se hast by de grinzen en nou hie alles noch om 'e nocht west. En doe't hja wer yn it kamp kamen, elk by syn eigen ôfdieling, fortelden se it folk, dat der gjin hope mear wie en dat hja noait yn it biloofde lân komme soene. Hwat Kaleb sein hie, dat brochten se mar net ienris oer, of hja gyngen der hwat licht oer hinne en dat de Heare sels har it lân biloofd hie, dat neamden se net en willemoeds stokelen se it folk tsjin God en Mozes op.

It woe dat koppich folk mar al to goed oan en doe't it joun waerd, wie it hiele kamp yn ûnstjûr. Hja gyngen net op bêd en suver foar alle tinten sieten mânlju en gûlden en jammeren. Hiel de lange joun gyng dat sa troch en al de ûren fan 'e nacht. It like wol oft hja yn 'e slach west hiene en forslein wiene, ynpleats dat de striid noch bigjinne moast. It kaem net ienris yn har op dat hja der slim kwea oan diene, dat hja God tergen mei har gejammer, dat dit noch slimmer wie as doe har twingen om fleis. Mei in eed hie God har biloofd dat hja Kanaän yn erfbisit krigen en hjir skriemde it hiele folk, dat hja der noait ynkomme koene. Suver as hie God nea ta har sprutsen, as telden se syn wurden net. En iderkear wer rôpen se dat hja allegearre falle soene yn 'e striid en dat har earme froulju en bern de fijân ta bút wêze soene. Hoe letter it waerd, dy freeslike nacht, hoe mear't hja har opwounen, oan't op it lêst it hiele kamp útsinnich wie fan bangens. It wie hast al moarn, doe't hja net mear koene en doe't de stilte foel nei dat wyld trelit.

Mar it bleau net lang rêstich en ier al yn 'e moarntiid gyngen se nei Mozes en Aäron ta. Driigjend stiene se foar har, de fûsten oprôlle, de kiel noch heas fan it gûlen. ‘Lit ús weromgean nei Egypte, hwant hwerom hat de Heare ús hjir brocht, as wy dochs allegearre falle moatte troch it skerpe swurd? Lit ús de Farao tsjinje, dat is better as dat ús froulju en bern de fijân yn 'e hannen falle. Jo hawwe ús út Egypte brocht, hear Mozes, lit nou de bazunen blaze en bring ús wer werom. Wy binne ré om hjoed noch op mars.’

H ystie foar har, Mozes, heech en rjocht en syn donkere eagen flammen. Tochten se nou wier, dat dwylsinnich folk, dat er har werombringe soe yn it slavehûs fan Egypte, dêr't God har útfierd hie mei de sterke earm en mei de romte fan wûnders en pleagen? Bigriepen se dan net, mei har gejammer, dat Gods grime opsette soe as in ûnwaer, dat it net lang duorje koe of it soe losbrekke en har forniele?

‘Noait’, sei er daegjend, ‘noait fier ik jim werom. Ik stjer leaver.’

En noch kamen se net ta ynkear, noch woene se net nei him harkje. Bretael bigounen se to roppen: ‘As Mozes en Aäron dan net wolle, dan kieze wy in oare lieder en dy sil ús nei Egypte, nei de Farao bringe.’ Mozes hearde oan har lûd, dat hja it mienden. Nei dizze wylde nacht wiene se ta alles yn steat; it hie gjin sin mear dat er mei har praette, hja woene dochs gjin reden forstean. Plat op 'e groun liet er him falle, flak foar har fuotten en njonken him lei syn broer Aäron. Sa leine se dêr, twa machteleaze minsken, de hannen útspraet en sa wachten se op God, dy't komme soe om dit opstannich folk to straffen.

Doe kamen Jozua en Kaleb noch ien kear nei foaren. Tusken Mozes en it folk gyngen se stean en skuorden de mantels stikken. Hja hiene gjin hoop mear dat it folk nei har harkje soe, mar as hja nou net sprieken, dan soene se skuld mei hawwe. ‘Hâld op’, rôpen se, ‘en stean net langer tsjin de Heare. Dat lân is in tige goed lân en as God in wolbihagen oan ús hat, dan sil er ús der wis ynbringe. Hwant Hy is as in fortarrend fjûr en dy Kanaäniten hawwe gjin skaed mear om to skûljen foar syn lôge. Lit ús dan moedich optsjen, yn syn namme en syn krêft en wy sille winne.’ Mar dit folk wie net mear to bilêzen: de hiele binde kaem op 'e beide mannen ta.

[p. 129]

Hja sochten stiennen op, skerpe hoekige stiennen om Jozua en Kaleb to deadzjen. Dy stiene noch op itselde plak, rjocht en swijend, de skuorde mantels los om 'e lea. Hja flechten net; har plak wie by Mozes en Aäron en as de dea der yn bigrepen wie: it wie better mei Mozes to stjerren as to libjen mei dit folk.

En doe ynienen, noch foar't de earste stien har rekke hie, kaem achter har de Heare del; it fjûr fan syn hearlikheit skynde it folk yn 'e eagen en hja skrillen to-bek. Bang lieten se de stiennen falle en hearden se de stim des Heare dy tsjin Mozes spriek. ‘Hoe lang sil dit folk My tergje en hoe lang sille se My net leauwe, hoewol't Ik al dy wûnders foar har eagen dien haw? Nou sil Ik se slaen mei de pest en Ik sil dy meitsje ta in greater, better folk.’ Nou wisten se it dan, hoe great har sûnde wie en bang wachten se hwat Mozes sizze soe. As er nou sei: Goed Heare, forniel se mar, dan soe dêrmei de pleach útbrekke en hja soene allegearre stjerre en in oar, in frommer folk, it folk fan Mozes, soe letter de blide yntocht dwaen yn it biloofde lân. Mar sels nou noch kaem Mozes foar it oerhearrich folk op; sels nou noch hie er har leaf en tocht er net om himsels. Hja hearden him roppen, lûd en smeekjend: ‘Heare, Jo kinne ommers dit folk net deadzje, hwant de Egyptners witte dat Jo yn har formidden wenje en as Jo har nou deadzje, sille dan de heidenen net opsprekke en sizze: Om't er har net bringe koe yn it biloofde lân, dêrom hat Er se slachte yn 'e wyldernis? En net allinne om 'e fijannen smeekje ik Jo en om 'e eare fan Jins namme, mar Jo hawwe ommers sels sein, dat Jo lankmoedich binne en great fan geduld, alhoewol't Jo de sûnden fan 'e âlden straffe oan 'e bern. Wês dan hjoed genedich Heare en forjow noch ien kear, lyk as Jo al sa faek forjown hawwe.’

It waerd stil en hiel it folk wachte yn spanning, hwat de Heare antwurdzje soe. Noch baernde dêr foar de Tint de gleone gloede fan Syn hearlikheit, mar der wie gjin stim en gjin antwurd. En wer bigoun Mozes to bidden en wer foel dy djippe, bange stilte en wer kaem der gjin lûd. De Heare woe net antwurdzje en doe't it lang duorre, gyng it folk nei syn tinten: faeks soe de Heare sprekke as er by Mozes allinne wie. Mar ek de oare deis kaem der gjin antwurd en de deis dêr op net en yn gjin wiken. It waerden dagen fan greate spanning en it folk wachte mar; hja bigriepen wol, dat der in swiere straf komme soe, mar gjin ien wist hwat it wurde soe. En dat Mozes noch bidde mocht, alle dagen wer oan, dat wie in teken dat God syn hannen noch net alhiel fan har ôfloek. Hy harke dan dochs nei Mozes' bea. Mozes... Noch noait sa goed as yn dizze wiken, hiene se witten hoe goed hy wie en hoe geduldich. Alle dagen wraksele er mei God; skoften lei er foar de tint, deis yn 'e gleone brân fan 'e sinne en soms de nachts noch, yn 'e knipende kjeld. En dat allegearre foar in folk dat him ferge hie en dat altyd wer tsjin him opstie ...

Fjirtich lange dagen duorre it, ear't de Heare mei Mozes spriek. ‘Ik forjow neffens dyn wurd. Mar it is net om 'e laster fan 'e fijannen, hwant de hiele ierde is dochs fan myn hearlikheit fol; it is om't Ik genedich bin en lang fan geduld. Mar al forjow Ik dizze kear noch, Ik sil ek straffe. Sa wier as Ik libje, al dy't myn macht en myn wûnders sjoen ha en dy't my nou tsienris hifke hawwe, al dy minsken sille it lân dat Ik jim tasein haw, net sjen. Gjinien fan harren sil der ynkomme, bihalve Jozua en Kaleb, de beide mannen dy't My folge binne oan 'e ein ta en dêr't in oare geast yn wie, dy sille ienris der yn gean en har bern sille it ervje, ek al wenje der reuzen yn it Suderlân. Gean dan hinne en siz tsjin it folk dat hja fjirtich jier wenje sille yn dizze toarre wyldernis: fjirtich dagen hawwe se it lân bispieden, fjirtich jier sille se swalkje yn 'e woastine. En yn dy tiid sille alle minsken dy't tweintich jier binne of âlder, stjerre; har deade lichemen sille falle yn 'e steppe en de bern dy't jonger binne en alle bern dy't yn dy fjirtich jier berne wurde, dy sille letter yn Kanaan komme, yn it lân fan 'e rêst. Hja hawwe sein: “Lit ús werom gean”; dêrom sille se werom gean, de kant op nei de Reidsé; hja seine: “Noait sille wy dat goede lân sjen”; dêrom sil net ien fan harren der yn komme! Hja hawwe jammere: “Ús earme bern, hja wurde de fijân ta bút;” nou dan, dy bern, dy sille wenje yn it biloofde lân! Ik, de Heare, haw sprutsen en Ik sil it ek dwaen.’

Mozes hie neat mear to sizzen nei dit Gods-

[p. 130]

wurd; hy bigriep dat er nou net langer hoegde to bidden, dat de straf fêst komme soe. It wie wol in swiere straf en hy en Aäron en Jozua en Kaleb en al dy jonge minsken dy't noch gjin tweintich jier wiene, soene itselde lot mei drage moatte, hoewol't hja net meidien hiene oan it oproer. Der wie neat oan to dwaen; hja hearden by it folk; nou moasten se mei har folk lije. En der wie dochs ek noch genede yn dit oardiel: in folk dat de dea fortsjinne hie, mocht noch lange jierren libje; dy't stjerre soene yn 'e wyldernis, dy mochten hoopje dat ienris har bern yngean soene yn it biloofde lân.

Mar lykwols bleau it in swiere straf en mei in drôvich hert gyng er nei it kamp om de bern fan Israël it fonnis oan to sizzen. As hja dan nou mar wizer wurden wiene, as hja nou de straf mar geduldich drage woene en net wer tsjin 'e Heare yn it forset gyngen. Doe't er by de tinten kaem, wachte it folk al op him: de straf wie al bigoun, de tsien forspieders dy't it folk oerstjûr makke hiene, wiene sa mar hastich stoarn. Dat der wie gjin ien dy't hwat sizze doarst, doe't Mozes har de wurden des Heare oerbrocht. Mar hy koe wol fornimme dat hja de straf tige slim founen. It wie ek slim, foar himsels ek. Fjirtich jier hie er yn dizze woastine de skiep fan Réhuël weide; nou moast er noch fjirtich jier mei dit folk oanpiele. As er to-minsten net earder stoar! O, Heare, tocht er, it is net maklik Jins tsjinstfeint to wêzen. En yn syn eagen blonken de triennen, doe't er it folk fuortgean seach, elk nei syn tint. Der wiene guon dy't yn har fûl fortriet de mantel to-skuorden; inkelden gûlden, hertstochtlik en lûd; de measten gyngen swijend, de lippen stiif opinoar, de holle bûgd; in folk dat gjin takomst mear hie. It koe net en de straf wie fortsjinne, mar hy hie wol stjerre wollen, Mozes, as dat folk fan sines dan doch mar yngean mocht yn dat hearlik lân ...

Ien ding wie er bliid om, by alle ellinde, dat hja net yn opstân kamen en dat hja har skikten yn har bitter lot.

Mar de oare moarns die it bliken dat hja noch neat leard hiene. In greate kloft sterke keardels kaem by him, de mulriem om, de wapens yn 'e fûst en sei: ‘Sjoch, hjir binne wy! It hat mis west juster, dat wy net optsjen woene, mar nou sille wy it goed meitsje. Kom nou, en lit de ark foar ús út gean en wy sille folgje, Gods hearrich folk!’

Mozes skodholle. Hiene se nou noch net bigrepen dat hja de straf op har nimme moasten, dat hja Gods oardiel net ûntrinne koene? Wwerom nei de Reidsé stjûrde God har en nou wisten se it wer better en woene se dochs nei Kanaän? ‘It kin net’, sei er earnstich, ‘en it sil net seinge wurde! Tsjoch net op, hwant de Heare is net yn jimme formidden en jim sille falle troch it swurd fan 'e Amalekiten.’

It holp neat dat Mozes har warskôge. Hja wiene dochs fêst des Heare folk, dat Hy koe har net omkomme litte, Hy moast har helpe! As Mozes dan net doarst, dan founen se wol in oare lieder; as de arke net meigyng en de preesters net - it hindere allegearre neat, hja gyngen dochs. Mei in swier moed seach Mozes har fuortgean, it Noarden yn; hy wist, dat it noait goed komme koe. Mienden se nou wier, dy dwazen, dat hja God twinge koene om mei? Wisten se nou noch net, dat de Heare helpt hwa't Er wol en forlit dy't Er wol? Hy koe der nou neat mear oan dwaen; hja moasten it nou sels mar ûnderfine!

Net ienris oan 'e bergen kamen se ta: de Amalekiten en de Kanaäniten teagen út, har yn 'e mjitte en sloegen it hiele leger útinoar. De measten foelen yn 'e striid of kamen om op dy wylde flecht en dy't it libben der al ôfrêdden, kamen biskamme werom yn it kamp en skikten har ûnder Mozes' lieding.

Dy fierde har doe werom, it Suden yn, de kant op nei de Reidsé.