De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

Oerhearrich folk

Stadich gyngen de dagen foarby yn it kamp by de Sinaï. It wie al wer in wike of hwat lyn dat Mozes de berch op gien wie en noch wie er net wer ûnder. Hoefolle moarnen moasten se noch nei him útsjen, hoefolle jounen noch wachtsje op syn stap? En hoe soe er hwerom komme fan dy skriklike berch?

As er tominsten hwerom kaem! De measten yn it kamp rekkenen der al net mear op.

[p. 117]

As er noch libbe, hie er lang al ûnder west, mar nei sa folle dagen koe er net mear yn libben wêze: gjin minske koe it sa lang ûthâlde deun by sa'n hillich God. Hwa wit hoelang't der al lei op dy rik jende berch en noait soene se krekt witte hoe en hwat en noait soene se syn lyk nei ûnderen drage om it to bigraven yn it formidden fan syn folk.

En nou't Mozes der net mear wie, hoe kaem it nou mei har? Hwa soe nou dit greate folk troch de toarre steppe liede, hwa soe it bringe yn it lân dat fan molke en hunich oerroun? En hwa, as hja yn sûnde foelen, soe nou foar har pleitsje by dy hege strange God? It hie ek net ienris sin mear, dat hja Him noch langer tsjinnen. As in hillich man lyk as Mozes net foar Syn antlit libje koe, hwat moast it dan mei har wurde? En as hja dochs allegearre omkomme moasten, dan joech it ek neat mear dat hja dy wet fan Sines hâldden. Faeks wie it mar better en sykje in oare god, ien dy't hja sjen koene, ien dy't foar it leger úttriek, mar dy't net wenne by fjûr en tonger, en dêr't men net oan stoar as men ticht by him kaem.

Sa praetten se oer de Heare dy't har forlost hie út Egypte, dy't har fierde troch de sé, dy't har brea út 'e himel joech en wetter út 'e rotsstien en dy't Syn forboun mei har oprjochte hie. Hja fielden net iens mear hoe great har sûnde wie en doe't der hast fjirtich dagen om wiene en Mozes noch net ûnder kaem, doe stieken se de hollen byinoar en gyngen nei Aäron. ‘Kom, meitsje ús goaden, dy't foar ús antlit útgeane, hwant dizze man Mozes, dy't ús út Egyptelân opfierd hat, hwêr't dy keard is, wy witte it net!’

Aäron waerd suver kjel fan har dryste wurden. Hy wist wol dat it al in swiere sûnde wie om soks to sizzen, lit stean dat er har sin dwaen soe en nije goaden meitsje. ‘Dû silst gjin oare goaden foar Myn antlit hawwe’ - dat wurd wie him noch net forgetten. Né, hy mocht dit folk net to wille wêze en as it goed soe, moast er har ynpleats bistraffe. Mar it wie net maklik om tsjin hiel dizze twingende, driigjende mannichte yn to gean en hy fornaem wol dat hja it fêst fan doel wiene. Dat hwat soe it jaen as er né sei en hja setten it dan dochs troch? Hja wiene by steat en stiennigje him en dan soene se in oare lieder kieze en alles dwaen dat it wiffe hert har opjoech. Miskien wie it mar better, dat er har tomjitte kaem, dan koe er alteast it alderslimste noch keare. Gjin nije goaden soe er har jaen, mar in byld soe er meitsje, en dat byld soe in teken en symboal wêze fan 'e Heare sels. Hy soe it har goed ynskerpje, dat net dat deade byld har god wie, mar dat hja, by offerjen en bidden, nei dat byld sjen koene en oan 'e Heare tinke moasten. En miskien, as der hwat tiid oer forroun, soene se ynsjen dat men Him tsjinje kin sûnder byld en soe er har dochs noch wer yn it goede spoar bringe. Mozes - ja, dy soe fuortdaliks né sein hawwe, mar Mozes wie der net mear en hysels, hy wie nou ienris net profeet, lyk as syn broer. En as er it hwat bihindich oanlei wie der ek altyd noch in kâns, dat hja der ôfseagen en dat alles bleau sa't it wie.

‘It soe kinne’, sei er, ‘ik soe jimme in byld meitsje kinne, mar dan moat ik jim gouden ringen ha en net allinne jim eigen, mar ek dy fan jimme froulju en bern.’ Hy wist wol, dat hja tige fan pronk en opskik hâldden en hy hope mar, dat hja har goud net misse woene. Mar sa maklik rekke er der dochs net ôf: hja rounen nei de tinten en fuort dêrnei wiene de earsten der al wer en langen him har ringen oan en dat gyng troch, salang oan't er in hiele steapel foar him hie. Doe moast er wol fan wegen komme en mei in swier hert gyng er to wurk en makke in gouden keal, in jonge bolle, it teken fan Gods greate macht. Heech op in stiennen fuotstik kaem it to stean en Aäron lei har út, dat dit gouden byld net sels in god wie, mar net oars as in teken fan syn macht en krêft. En it folk? Bliid seagen se nei it blinkend byld en hwat Aäron sei sloegen se net ienris acht: it soe wol wier wêze hwat er sei, mar hwat kaem it der op oan? En jubeljend rôpen se: ‘Dit binne nou dyn goaden, o Israël, dy't dy út Egyptelân opfierd hawwe’. Nou hiene se dan ek in god, lyk as alle oare folken, in god dêr't hja net bang foar hoegden to wêzen en dy't foar har útgean soe, de kant op nei Kanaän.

Flak foar it godsbyld hie Aäron in alter boud en de oare deis soe it in feest foar de Heare wêze. To-freden gyngen se dy jouns nei de tinten. Moarn soe it in greate dei wurde! Moarnier soene se de offers slachtsje en ite fan it offerfleis. Fleis, dat

[p. 118]

wie hwat oars as alle dagen wer-oan dat mjitske manna. En nei it offerfeest, dan kaem it noch, dan soene se springe en dounsje en wille hawwe: it kaem har nammers ek ta nei de fordrukking yn Egypte en dit heukerjen yn 'e wyldernis!

De oare deis, doe't it feest yn it leger yn folle gong wie, spriek de Heare ta Mozes: ‘Gean hinne, nei ûnderen, hwant dyn folk datstû opfierd hast út Egypte, hat it bidoarn en mei hasten binne hja ôfgien fan 'e wei dy't Ik har oplein hie; hja hawwe sein: Dit binne dyn goaden, o Israël, dy't dy opfierd hawwe út Egyptelân.’

Mozes stie forslein, doe't er dit freeslik nijs hearde. Hjir boppe op 'e berch, sa tichte by God, wiene de dagen omflein en hy koe it him net bigripe dat it folk sa djip falle koe yn sa'n koarte tiid. Mar fjirtich dagen lyn stiene se earbiedich oan 'e berch en hearden se nei Gods wurden en nou diene se sà, ‘Dyn folk’, hie de Heare sein, ‘dyn folk hat it bidoarn’. Mar hja koene Gods folk ek net mear wêze, nou't se willemoeds Syn wurd en gebot forwurpen! Hja hiene Him forgetten, it wie rjocht dat Er nou har ek forgeat. En mei in beevjend hert hearde er hwat de Heare noch mear to sizzen hie. ‘Ik haw dit folk sjoen en sjoch, it is steech fan nekke en altyd wer steane se tsjin My op. Nou dan, lit My ta, dat Myn grime tsjin har oplôget en har fortart en dan sil Ik dy ta in great folk meitsje’.

Doe earst bigriep Mozes hoe slim it folk sûndige hie en hoe swier de straf wêze moast, dy't har treffe soe. Mar nou ek, nou't God har fordylgje woe, nou fielde er earst, hoe nei dat folk him oan it hert lei, hoe leaf er it hie. It wie gjin maklik folk om to lieden, bytiden soe men it haetsje, sa dwers en opstannich wiene se soms, mar it wie syn eigen folk, syn flesk en bloed, dêr't er om wraksele hie mei de Farao en dêr't er nou al sa lang mei optriek yn dizze toarre wyldernis. Né, hy woe net dat de Heare syn folk fordylge en him ynpleats ta in great folk makke: hy woe foar har stjerre as it wêze moast. En smeekjend heve er de hannen omheech en sei: ‘Hwerom, o Heare, soe Jins grime oplôgje tsjin Jins folk, dat Jo mei greate krêft en mei de sterke earm út it lân fan Egypte opfierd hawwe? Hwerom soene de heidenen har formeitsje en opsprekke: Yn Syn grime hat Er har forlost om se to deadzjen yn 'e bergen? Kom werom, o Heare, fan Jins gleone grime en meije Jo birou hawwe fan it kwea, dat Jo har dwaen woene’.

En wer, lyk as sa folle kearen al, hearde de Heare nei Syn tsjinstfeint Mozes. ‘Ik sil har noch net fordylgje’, spriek Er, ‘mar gean nou nei it kamp’. En wer gyng Mozes it paed nei ûnderen, yn syn hert de grime om 'e sûnden fan syn folk, mar tagelyk ek de blidens dat God har noch sparje woe. In slimme sûnde hiene se sûndige, mar miskien wie alles nou al wer foarby en wachten se op him om foar har to bidden. Sa soe it wêze, tocht er, sa hie it oan't nou ta altyd west: hja bidoaren it by God en as de straffen kamen dan moast hy foar har yn 'e pleit. Mar dizze reis hie it wol tige slim west! In gouden keal en dêr hiene se oan bidden. Wisten se nou noch net, dat dwerse folk, dat der mar ien God wie?

Hy hie twa platte stiennen meinommen fan boppen, twa tafels, dêr't de Heare sels mei eigen hân de tsien wurden op skreaun hie. Hwat hie er bliid west doe't er se fan God krige. Hwêr is in folk op 'e wrâld, bûten úzes, hie er tocht, dat it skrift en de wurden fan syn God ha mei? As goud soe er dizze stiennen biwarje en elke kear as it folk yn 'e sûnde foel, soe er se sjen litte en har de Wet foarlêze. Hy hie net tinke kinnen, dat er se sa gau brûke moast. Strak soe er de âldsten gearroppe en har freegje, hoe't it krekt tagien wie en dan soe er har de strange wurden foarhâlde. Dan soene se biskamme de holle bûge en hy soe har treaste en sizze: ‘Miskien wol God it noch forjaen; ik sil jitris by de berch opgean en foar jim bidde!’ Sa soe it gean... Healwei de berch trof er Jozua, dy't op him wachte hie en noch fan neat wist. To-gearre rounen se nei ûnderen en Mozes socht om 'e wurden om it him to fortellen, mar it woe him net oer de lippen: somlike dingen binne sa slim, dat men se net sizze kin.

Hja wiene nou hast ûnder en út 'e fierte waeiden de lûden oan fan muzyk en sjongen. Frjemd, tocht Mozes; sjonge se nou al wer? Of soe it noch net oer wêze? Mar dan wie it net bêst... Njonken him sei Jozua: ‘Hark, der is kriichsgeskreau yn it leger.’ En somber antwurde er: ‘It is gjin jûchhei fan oerwinning, it is ek gjin

[p. 119]

kleijen oer in forlerne slach; ik hear it lûd fan sjongen, bar om bar’. En flugger rounen se, de smelle, glêdde paden del; stiif om 'e stiennen tafels knypte er de hannen. En doe ynienen, om 'e lêste hoeke, seagen se alles. Heech boppe it folk, op it stiennen fuotstik, stie dat gouden keal to blinken en der foar, by it rikjend alter, stie Aäron yn wite preester-klean. En fierder, op it wide plein by it tintekamp, sprong en dounse en hoste it folk...

In skoft stie Mozes dêr, roerleas, as soe er noait wer in stap forsette. Hy seach it foar him en noch koe er it net leauwe! Wie dit dan in bange dream en soe er aenstouns wekker wurde, yn syn tint, of by God yn 'e tsjustere wolk? Mar op 'e nij waeiden de lûden him oan fan harp en rinkelbom en op 'e nij seach er dat keal, in gouden flam yn 'e gleone sinne. En in wylde, razende grime fleach him oan en mei ien swaei fan syn earmen sloech er de beide tafels tsjin it granyt to-pletter. Hy tocht der net oan, dat God him dy stiennen tabitroud hie, dat it Syn eigen skrift wie en dat hy se sa mar net brekke mocht! Hy tocht allinne mar: dit is Gods folk net mear, dizze dounsjende, heidense binde is Gods wurd net langer brek!

En doe, mei greate stappen gyng er it kamp troch en op it gouden byld ta. Gjin wurd sei er, mar syn eagen flammen en syn wangen gloeiden. De dounsjende minsken stiene stil, bleek en ûntdien en makken romte foar him en njonken it alter stie Aäron, biskamme en bang. Dus hy libbe dôch noch, Mozes, en nou kaem er om har it oardiel oan to sizzen! Mei greate eagen seagen se nei him. Hy skuorde de gouden god fan syn fuotstik en smiet him yn it sân. ‘In hammer!’ gebea er. Doe swaeide er de moker boppe de holle en sloech en sloech; it wie as woe er al syn grime útfiere op dat gouden bist. Noait hiene se him sa lilk sjoen, sa troch alles hinne forgrime...

Doe smiet er de hammer fuort en kearde him nei Aäron. Heech en driigjend stie er dêr en bitter frege er: ‘Hwat hat dit folk dy dien, datstû der sa'n skriklike skuld oer brocht hast?’

Aäron sloech de eagen del. Bang stammere er: ‘Lit myn heare grime net gleon wurde tsjin my! Dû witst dat dit folk yn it kweade leit! Hja woene in gouden god hawwe en brochten my har ringen en seine: Meitsje ús goaden, hwant hwêr't dy man Mozes keard is, wy witte it net. It wie in machtigen heap goud en ik haw it yn it fjûr smiten en dit keal is der fan kommen’.

Forachtlik kearde Mozes him ôf. Dat Aäron it sels net bitocht hie, dat wist er sa ek wol, mar hy hie noait tajaen mocht! Dy't God as lieder set oer in folk, dy moat foargean en net de slaef fan 'e mannichte wêze. Doe liet er syn eagen gean oer hiel it greate wide kamp. Dêr't hy stie, wie alles stil, mar fierderop dounsen se, as moast it feest noch bigjinne. Al wylder rûzen de lieten, al rêdder gyngen de trommen, al dronkener hoste en sprong it folk. Guon hiene de klean al útsmiten...

Mei greate stappen roun Mozes nei de poarte. Nou wist er hwat him to dwaen stie. Dit moast ophâlde, dit wylde, godforgetten dounsjen. As hy der net mei ien slach in ein oan makke, dan soe de Heare sels delkomme en fordylgje it hiele folk. ‘Kom by my’, rôp er, ‘alle man dy't it mei de Heare hâldt.’

En doe kamen se opsetten, in greate keppel folk, allegearre dy't net meidien hiene oan dit sûndich feest. It wiene hast allegearre mannen út 'e stam fan Mozes, Leviten. Strang sei er: ‘Sa seit de Heare, de God fan Israël: tsjoch dwers troch it legerkamp en slach alles del dat nou noch dounsje doar. Al is jim eigen soan der by, of in broer, of in freon, sparje se net, mar hou se del mei it skerpe swurd!’

Doe namen Levi's soannen it swurd yn 'e fûst en foelen oer dat dounsjende folk as in hagelbui op it ripe nôt. Mozes hearde hoe't it wylde sjongen forstomme, hy hearde de striidrop fan 'e Leviten en it jammerjen fan dy't stjerre moasten. Hy sei gjin wurd en wachte. Doe't de soannen fan Levi weromkamen, wurch en yn 'e ein, de mantel en 'e swurden read fan it forgetten bloed, doe leine der op it fjild sa'n trije tûzen deaden.

Dêrnei rôp Mozes de âldsten gear by it brutsen byld; it goud liet er fyn mjelle en it fûnkeljend grús struide er op it wetter ús. ‘Drink’, sei er strang en oft hja woene of net, drinke moasten se fan har gouden god. Sûnder in wurd mear gyng Mozes fuort en nei syn slieptint. Moarn... Hwat soe de Heare nou dwaen, de dei fan

[p. 120]

moarn? Hy wist it net en hy koe it ek net trochtinke.

En trije tûzen deaden... It bigreate him ek om al dy froulju dy't har man forlern hiene, om al dy memmen dy't in soan misse moasten, om al dy jonge bern, dy't skriemden om in deade heit. Hy wie net wreed, Mozes, en krekt om't er dit folk sa leaf hie, hie syn grime sa skriklik west. Mar lykwols hie er gjin spyt fan hwat er dien hie. As syn Leviten it kamp net suvere hiene, dan hie God sels delkommen en miskien hiel it folk fordylge.

It duorre lang ear't er sliepe koe, dy nachts.