De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

De tsien wurden

It wie goed twa moanne nei de úttocht út Egypte, dat Israël by de Sinaï oankaem en op 'e flakte foar de berch oer de tinten opsloech. In frjemde, wylde wrâld wie it dêr, mei donkere, keale rotsen sa fier't de eagen gyngen en, heech boppe alles út, de machtige godsberch. Fol ûntsach seach it folk omheech nei de Hoareb en huverjend tochten se der oan, dat dêr nou mei gauwens de Heare sels stean soe en dat hja Him sjen soene en syn stimme hearre. En dan tochten se oan har sûnden, oan har opstannigens by Mara, oan har ûnleauwe, doe't der gjin brea wie en oan it kwea by Rafidim. Sa'n hillich man as Mozes, dy koe it weagje en gean de berch op, God yn 'e mjitte, mar hoe moast it mei har komme?

Doe't it sa fier wie, gyng Mozes it kamp út, de kant op nei de berch. Oer de tachtich wie er al, en maklik hie er it net hawn yn syn libben, mar sa't er dêr hinne gyng, rjocht en heech, like er suver noch jong. Tusken it kamp en de berch bleau er stean en fan 'e berch ôf rôp de Heare: ‘Siz tsjin it folk: Jim hawwe sjoen hwat Ik de Egyptners dien haw en hoe't Ik jimme droegen haw, lyk as in earn syn jongen op 'e wjokken draecht. Nou dan, as jimme trou nei myn stimme harkje en myn forboun hâlde, dan sille jim myn eigendom wêze út alle folken en jim sille My wêze in preesterlik keninkryk en in hillich folk.’ Letter, yn it kamp, brocht Mozes dat godlik wurd oan 'e âldsten oer en út namme fan it hiele folk sprieken dy: ‘Al hwat de Heare sprutsen hat sille wy dwaen.’ Hoe soene se nammers dy Heare net tsjinje wolle, dy't har forlost hie út it slavehûs fan Egypte, dy't har wetter út 'e rotsstien joech en, alle moarnen, it manna út 'e himel? Wis, Mozes koe der mar fêst op oan, dat hja nou hearrich wêze soene en dat hja net wer tsjin God yn it forset gean soene! Hja mienden it ek, doe't se it seine en hja wisten net hoe gau de sûnde har wer yn 'e macht krije soe en hoe djip hja falle soene. Mozes wist it ek net, doe't er wer nei boppen gyng en de wurden fan it folk oan 'e Heare oerbrocht. Allinne Godsels wist it, mar likegoed naem er har oan ta syn eigen folk en yn great geduld war-

[p. 114]

skôge er har en learde er har hoe't hja dwaen moasten.

Dit folk wie noch mar krekt frij fan 'e hurde tsjinst en it swiere slave-wurk dat hja koene maklik yn in oar úterste forfalle en to frij wurde en wylde wegen gean: dêrom moasten se leare dat de Heare hillich is en heech forheve en dat in sûndich folk net sa mar ta him gean kin. Hja mochten by de berch komme en as Er Mozes de Wetten foarsei, dan soene se allegearre syn stimme hearre, mar earst moasten se twa dagen tiid dwaen en har waskje en skjinne klean oantsjen en dan de tredde deis, dan mochten se komme, mar net fierder as sà fier. In ôffreding moasten se meitsje by de foet fan 'e berch en gjin minske of bist mocht der trochbrekke; dy't it weage en set syn ûnhillige fuotten op Gods hillige berch, dy moast stiennige of sketten wurde.

En dizze kear harken se nei Mozes en diene krekt hwat har oplein waerd; noch net ienris altyd om't hja graech dwaen woene hwat de Heare sei, mar meast om't hja bang wiene, dat der har hwat oerkomme soe. En mar inkelden wiene der, dy't it goed bigrepen hiene: dat it net alderearst op in suver lichem en op skjinne klean oankaem, mar dat it herte rein wêze moast, rein en dimmen. Doe't hja klear stiene, de moarns fan 'e tredde dei, hong der om 'e kop fan 'e berch in tichte, tsjustere wolk en oan-ien-wei flikkere út dy wolk de wjerljocht fan Gods hearlikheit; swiere tongerslaggen droanen troch de bergen en boppe alles út wie it doffe lûd fan in sterke bazún. Beevjend gyngen se op mars en doe't hja tichteby wiene, seagen se dat de hiele berch, dy machtige berch fan granyt, skodde en skokte.

Doe rôp de Heare om Mozes en rêstich gyng dy it berchpaed op, omheech nei de baernende berch. Bang seagen al dy tûzenen eagen him nei, hoe't er al fierder kleau, al heger, en guon seine: ‘Wy sjogge him noait wer: dy't sa ticht by God komt, dy moat stjerre!’

Mar Mozes stoar net! Doe't it folk dêr ûnder him al lang net mear sjen koe, kleau er noch altyd heger, de swiere glêdde berchpaden op. Hy wie net bang; net bang foar de donkere ûngroun flak nêst him, mar ek net foar de wjerljocht en net foar de Heare sels. God hie him roppen en God soe him ek biwarje, dat leaude er fêst. En doe, wylst er earbiedich wachte, sei de Heare, dat er noch in kear nei ûnderen gean moast en it folk nochris ynskerpje, dat hja net tichterby komme mochten; hwant as hja oan 'e berch kamen, soe syn grime oplôgje en soene der forskate falle. ‘Heare’, sei Mozes, ‘dat haw ik har al oansein en de berch is ôffrede.’ De Heare wie net lilk om syn tsjinpraten en bistrafte him net; mar jitris sei Er, dat Mozes gean moast. En nei-tiid mocht er wer boppe komme, mei Aäron, syn broer.

Doe gyng er wer, de man Mozes, de swiere paden lâns en sei it folk noch ienris it boadskip oan; en wer reizge er nei boppen, nou mei Aäron en wer stie er yn 'e wolk en wachte op it godlik Wurd. Doe't de Heare spriek, mei in lûd as fan 'e tonger, dat hiel it folk dêr yn 'e fierte him hearre koe, doe foel alle wurgens by him wei en der wie yn syn hert mar allinne earbied mear, earbied en stil ûntsach. En God spriek al dizze wurden:

‘Ik bin de Heare, dyn God, dy't dy út Egyptelân, út it tsjinsthús, laet hat. Dû silst gjin oare goaden foar myn antlit hawwe.

Dû silst dy gjin snien byld noch hokfor likenis meitsje fan itjinge dat boppe yn 'e himel is, noch fan itjinge dat ûnder de ierde is. Dû silst dy dêr net foar bûge, noch har tsjinje; hwant Ik, de Heare, dyn God, bin in oergunstich God, dy't de misdied fan 'e âffears bisykje oan 'e bern, oan it tredde en oan it fjirde slachte fan dyjingen dy't My haetsje; en doch barmhertichheit oan tûzenen fan dyjingen, dy't My leafhawwe en myn geboaden ûnderhâlde.

Dû silst de namme fan 'e Heare dyn God net idel brûke, hwant de Heare sil net ûnskuldich hâlde dy't syn namme idel brûkt. Bitink de sabbatdei, datstû dy hilligest. Sels dagen silstû arbeidzje en al dyn wurk dwaen, mar de sawnde dei is de sabbat fan 'e Heare dyn God: dan silstû gjin wurk dwaen, dû, noch dyn soan, noch dyn dochter, noch dyn tsjinstfeint, noch dyn tsjinstfaem, noch dyn fé, noch dyn frjemdling, dy't yn dyn poarten is; hwant yn sels dagen hat de Heare de himel en de ierde makke, de sé en alles hwat deryn is en Hy rêstte de sawnde deis: dêrom seinge de Heare de sabbatdei en hillige him.

Earje jimme heit en jimme mem, dat dyn

[p. 115]

...rêstich gyng er it berchpaed op, omheech nei de baernende berch.

[p. 116]

dagen forlange wurde meije yn it lân, dat de Heare, dyn God dy jowt.

Dû silst net deaslaen.

Dû silst net troubrekke.

Dû silst net stelle.

Dû silst gjin falsk tsjûgenis sprekke tsjin dyn neiste.

Dû silst net bigeare dyn neiste syn hûs, dû silst net bigeare dyn neiste syn frou, noch syn tsjinstfeint, noch syn tsjinstfaem, noch syn okse, noch syn ezel, noch eat dat dyn neiste sines is.’

Mei frees en beving hie it folk de Heare heard; hja wiene bang fan dy rikjende berch, fan dy swiere tonger, bang ek fan dy Wet, dy't de Heare har oplein hie. As hja dat allegearre hâlde moasten, hwa wie dan noch ûnskuldich? Hwa koe dan foar Gods antlit komme en it libben hâlde? En doe't Mozes wer ûnder kaem, seine se tsjin him: ‘Sprek jo to-nei mar mei ús en bring ús Gods wurden oer; mar lit God net mei ús sprekke, dat wy it net bistjerre.’ En ek dat forsyk fan it bange folk woe de Heare nei hearre en sûnt dy earste kear hat Er net wer mei hiele Israël sprutsen, mar brocht Mozes har oer hwat hja witte moasten.

Mozes bigriep dat it folk de tsien Wurden net ûnthâlde koe fan dy iene kear dat hja se heard hiene en bûtendat krige er op 'e berch noch folle mear wetten en regels. Dat hy skreau alles op yn in boek, dat er de namme joech fan: ‘Boek fan it Forboun.’ Nou koe er letter altyd wer neilêze hwat God him foarsein hie en elke kear as it nedich wie, koe er it folk der út leare.

Yn dyselde tiid sei de Heare tsjin Mozes: ‘Nou't it folk myn Wetten ken en wit hwat it dwaen moat, nou wol Ik foar altyd myn forboun mei har oprjochtsje. Kies sawntich man út it folk en nim dyn broer Aäron mei en syn beide soannen, Nadab en Abihu en lit dy in ein de berch opkomme, mar net to fier.’

Daliks de oare moarns makke Mozes alles klear. Jongfeinten gyngen hinne en slachten bollen ta in tankoffer en ûnder by de berch rjochte Mozes in alter op. En jitris, nei it offer, hâldde er it folk de Wetten foar en jitris antwurde it folk: ‘Wy sille alles dwaen dat de Heare sprutsen hat en wy sille hearrich wêze.’ En ek nou wer mienden se it echt en hja twivelen der net oan, dat hja altyd yn Gods wegen gean soene.

Doe naem Mozes it bloed fan 'e offerdieren en sprinzge de helt oer it alter, foar de Heare en de oare helt op it folk dat der om hinne stie, lyk as woe er sizze: Nou binne jim foar goed Gods folk, dit bloed hat jim foar ivich oan Him boun.

En dernei gyngen Mozes en Aäron en Nadab en Abihu de berch op en fuort achter har oan kamen de sawntich âldsten. Lang net oan boppen ta gyngen se en fier bleauwen se noch ûnder de tsjustere wolk, mar út 'e fierte mochten se hwat sjen fan des Heare hearlikheit. It wie oft der boppe har in machtich kening stie op in hege troan en oft er syn fuotten hie op in fuotbank fan blau lazuer, sa klear en blinkend as de loft by 't simmer. In greate dei wie it yn it libben fan al dy minsken en it wûnderlikste founen se noch, dat der har neat fan oerkaem dat hja de Heare sjoen hiene, mar dat hja gewoan wer nei ûnderen mochten en oansitte oan it offermiel.

Allinne Mozes ocht nei boppen, by God yn 'e wolk. Syn tsjinner Jozua brocht him in ein, mar doe moast ek dy efterbliuwe en wachtsje; en iensum en allinne kleau de greate godsman fierder. Fan al de tûzenen fan Israël hie God him allinne roppen, mar dat er net greatsk wurde soe en net to heech by himsels opsjen, liet God him wachtsje. Sels lange, lange dagen siet er dêr yn 'e tsjustere wolk en geduldich wachte er en gjin forkeard wurd kaem oer syn lippen. De sawnde deis rôp de Heare him en bigoun Er him in lange rige wetten foar to sizzen. It duorre fjirtich dagen en noch wie alles net sein en alles net biskreaun...