De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

‘it hynder en syn ruter...’

Doe't it folk israêl hast by de grins fan Egypte wie, kaem de Heare Mozes to foaren en hiet him werom to gean en in legerkamp op to slaen tusken Migdol en 'e sé, op in plak dêr't de Reidsé op it smelst wie. ‘Nou't jim net de grins oer gean’, spriek de Heare, ‘mar werom tsjogge, Egypte yn, sil de Farao tinke dat it folk fordwaeld is en Ik sil syn hert forhurdzje, dat er har efternei set, en Ik sil mysels forhearlikje oan 'e Farao en oan syn hiele legermacht en de Egyptners sille wiis wurde, dat Ik de Heare bin’.

It wie wol hurd, op it earste hearren, dat bifel des Heare, mar Mozes lei der net tsjin yn: der wie safolle bard, sûnt er in goed jier lyn God met hie by it lôgjende toarnbosk. Doe hie er fan alles bitocht om foar it wurd des Heare wei to winen, mar nou, nei de tsien pleagen oer Egypte, leaude er fêst dat alles goed komme soe, sels al laette God har op frjemde wegen en al roun hiel dit machtich folk fêst foar de Reidsé. Hy wie net mear de jonge, dryste prins, dy't miende dat er alles koe en dy't út eigen krêft syn folk forlosse woe; hy wist nou, dat allinne de Heare it dwaen koe. En al hoe frjemd er it foun, dat hja nou werom moasten en hoe swier it him foel om it tsjin it folk to sizzen, hy koe nou alles oerjaen en oeral woe er gean dêr't de wolkkolom har brocht.

Allinne it folk, dêr hie er wol noed mei, hoe't dy it nimme soene. Al in pear dagen wiene se nou op mars en nou hie alles om 'e nocht west en moasten se werom. It wie wol in swier stik foar in folk, dat sa lang al yn slavernij west hie en dat sa nei de frijdom útseach. Der wiene ek noch frjemden mei út Egypte tein, stammen dy't net by Israël hearden, mar dy't lyk as Israël fordrukt wiene en nou de kâns waernamen om frij to kommen. Dat frjemde folk koe de Heare sa goed net en as dy nou ris yn opstân kamen... En as dan syn eigen folk ek yn it forset kaem...

Mar dat koe nammers net! In folk dat sa wûnderlik forlost wie, in folk, dat des Heare macht fan sa tichteby sjoen hie, sa'n folk koe net tsjin Him opstean. Sa bliid hiene se west en sa tankber, dy nachts fan Peaske, soks dat forgeat sa mar net wer, dat bleau jin by, tiden en tiden lang. Hja wisten wol dat de Heare it har goed miende en achter Him oan soene se moedich op mars gean, it lân fan Egypte wer yn.

En wilens siet de Farao op syn troan, wrokjend en stûmsk, en tocht oan dat folk, dat er nou kwyt wie en dat er sa min misse koe. It muoide him dat er se gean litten hie en it hie net hoegd. Fansels, syn soan wie der net mear en dat wie in swier forlies, mar as it om de greatens en om de gloarje fan Egypte gyng, hwat wie dan it offer fan ien inkelde soan? In soan, dy koe men ek yn de oarloch forlieze en oarloggen gyngen der ek net om oer. Né, hy hie sterker wêze moatten, en nou wie de namme fan Egypte ta in spotslach wurden by de folken. Dat, doe't it birjocht kaem, dat dat slavefolk fordwaeld wie en stomp roun foar de Reidsé, wist er daliks hwat him to dwaen stie: hy soe se achternei mei alle man en macht en skriklik soe er wraek nimme oer alles dat dy God him oandien hie.

En noch dyselde deis sloegen se de hynders yn en rieden seishûndert weinen it Easten yn, de kant op nei de sé; sels gyng er mei yn syn keningswein. Hy twivele der net oan, dat er dat folk werombringe soe. Hja hiene in machtich God, mar dy koe dochs alles ek net, oars soe er har wis wol oer de grinzen laet ha, en wiene se net fordwaeld. En hiel dy lange, wylde rit op 'e skokkende wein, tocht er oan syn wraek en hoe't er alle skande útwiskje soe yn bloed.

It folk fan Israël wie legere by de sé, doe't hja yn 'e fierte it bolderjen fan 'e weinen hearden. Earst koene hja it hast net leau-

[p. 106]

we dat de Egyptners der oan kamen, hja hiene har sa feilich field achter Gods wolkkolom, mar doe't Mozes har moed ynsprekke woe en sei, dat de Heare sels de Farao mei syn leger hjir hinne lokke hie, doe waerden se lilk en opstannich. It joech neat, dat Mozes al sei dat God har helpe soe en dat dit de lêste kear wie, dat de Egyptners har bidriigje soene - hja wiene to bang om nei syn wurden to harkjen. Nou hie alles ommers om 'e nocht west: al dy moaije forhalen oer in lân dat fan molke en hunich oerroun, alle pleagen oer Egypte, de nacht fan Peaske, dizze bloedige, swiere mars! Nou soene strak de weinen fan 'e Farao ride troch it kamp en alles dat net út 'e fuotten komme koe sa gau, soe forplettere wurde; en hwa't al ûntkomme koe dy moast fan toarst of honger stjerre yn dizze keale steppe.

Yn har greate need forgeaten se alhiel dat de Heare har helpe soe, dat Er it mei in eed biloofd hie en dat gjin ding by Him ûnmûglik wie. Hja tochten net ienris oan Him, mar lilk gyngen se nei Mozes ta en mei bittere spot seinen se: ‘Wiene der miskien gjin grêven genôch yn Egypte, dat jim ús dêr wei helle hawwe om ús stjerre to litten yn dizze wyldernis? Hwerom hawwe jo ús dat oandien en lied ús ût Egypte? Hie ús der bliuwe litten; wy woene de Farao wol tsjinje, dan hie ús dit alteast bisparre bleaun! It fait net ta jins frou en bern stjerren to sjen troch it swurd...’

Mozes waerd kjel doe't er har dwaes en opstannich praet hearde. Hoe wie it mûglik dat hja sa bitter wêze koene, sa ûntankber, nei alles dat God foar har dien hie! Wie dit nou it folk, dat God de Heare útkard hie en dat oan syn hân troch de woastenije gean soe? Hwerom moast dit folk him altyd ôffalle, foar fjirtich jier, doe't hja him forretten oan 'e fijân, en nou wer, nou't hja opstiene tsjin God? En it slimste wie, dat it net de frjemden wiene, dy't him dit oandiene, mar it eigen folk. En tige earnstich warskôge er har. ‘Jim hoege net bang to wêze: hâld hoek, hwant de Egyptners dy't jim hjoed sjoen hawwe, sille jim net wer sjen yn ivichheit.’

Mar hja woene net harkje, sels net nei Mozes. Hwat jowe wurden, stumen se, tusken de fijân en de sé? Lit Mozes ús mar helpe, lit him in wûnder dwaen lyk as yn Egypte en oars is it better dat wy ús oerjowe. Doe wist sels Mozes net hoe't it fierder moast en hy klage syn need oan 'e Heare. Mar de Heare antwurde: ‘Hwat ropstû ta My? Siz tsjin Israëls bern dat hja op mars geane. En dû, stek dyn hân út oer de sé en spjalt har, dat jim midden troch de sé oer it droege geane. En Ik sil My forhearlikje oan de Farao en oan syn legermacht, oan syn ruters en oan syn weinen en de Egyptners sille gewaer wurde, dat Ik de Heare bin’.

It like in frjemd bifel, dat de Heare joech: hoe soene se opmarsjearje, as flak foar har de wei dea roun by de sé? Mar Mozes frege net mear; hy wist dat de Heare it goed mei syn folk meitsje soe en daliks stjûrde er de boaden troch it kamp mei it marsbifel. Yn alle haest brieken se op en achter Mozes teagen se op, it koarte ein wei nei de sé. Al tichter by kaem it lûd fan 'e Farao syn weinen en de achtersten seagen it flikkerjen fan 'e wapens yn it reade ljocht fan 'e ûndergeande sinne. Doe gyng de sinne ûnder en it waerd tsjuster. Mar de wolkkolom, dy't de hiele dei foar har út gien wie, dreau nou achter har, tusken it leger fan Israël en de Egyptners, de kant dy't nei Israël keard wie, ljocht en de oare kant donker. Sa kaem it dat de Israëliten de hiele nacht trochgean koene en dat de Egyptners neat sjen koene en wachtsje moasten op it ljocht.

Doe't it folk des Heare tichte by de sékant wie, liet Mozes har stilhâlde. Donker spegele it wetter by it frjemd en rossich ljocht en beevjend harken de foarsten nei it swiere rûzjen. Dit wie dus de ein fan alles; hjir hâldden alle wegen op en hjir moasten se wachtsje op 'e Farao en syn weinen. En doe yn ienen waerden se stil fan ûntsach, hwant Mozes, de Godsman, roun noch fjirder, rjocht op it donkere wetter ta. Doarst er dan alles, dy wûndere profeet? Sjoch, dêr heve er de hân omheech en swaeide de stêf oer de sé, dy't suver syn fuotten roerde. En mei dat er de hân wer sakje liet, bigoun it fûl to waeijen; in stoarm út it Easten wei sloech del op 'e sé en hja seagen, hoe't oan 'e iene kant it wetter as in muorre stean bleau en hoe't it oan de oare kant weiwaerd. Hja stiene roerleas en seagen mei greate roune eagen: de stoarm forgeaten se, dy't skuorde oan har mantels en yn har eagen biet: hja seagen allinne mar mear it paed dwers troch

[p. 107]

de sé en Mozes, dy't wonk en heech en rjocht de sé yn roun. En sa mar ynienen foel alle twivel by har wei, alle bangens en opstannigens en moedich gyngen se achter Mozes oan it paed lâns nei de djipte: hoe soene se ek noch bang wêze mei achter har de ljochte wolkkolom en foar har dy wûndere gids? Hoe soene se bang wêze tusken God en Mozes yn?

Hiel de lange nacht duorre dy frjemde mars en ûre nei ûre trieken se troch de sé, de tûzenen fan Israël, stam by stam, geslacht by geslacht, famylje by famylje; sterke keardels en jonge bern, memmen mei in berntsje yn 'e mantel teard, lyk yn de fleanende stoarm op; en efteroan de hoeders mei fé. Der wie net ien dy't efterbleau, net ien mear dy't bang wie; der wiene gâns dy't har skammen oer dy bittere wurden fan 'e oerdeis. En oan beide kanten fan it brede paed stie in donkere, glinsterjende muorre fan wetter: As nou de fûle stoarmwyn foel, dan soene de wylde weagen oer har hinne slaen en dan soene se fordrinke... Mar hja wisten dat de stoarmwyn waeije soe en it wetter stean, salang't de godsman Mozes net swaeide mei syn stêf.

En yn 'e skimermoarn, heech op syn keningswein, stie de Farao oan 'e kant fan 'e sé. Strak seach er nei dat donker paed en nei dy muorre fan wetter en dan gyngen syn eagen wer nei de fierte, nei dat frjemde ljocht fan dy frjemde god. Hoe moast it nou? Djip yn syn hert sei in stim: Gean werom. Dû hast de slach forlern en gjin kening kin it winne fan in god. Mar doe lôge syn grime op, wyld en hertstochtlik; hy hate dat folk fan slaven, dy Mozes mei syn stêf, en it meast noch hate er dy god, dy't him oermânsk west hie. Hy biet op 'e tosken en smiet de greatske holle yn 'e nekke. Dêr't dat folk fan 'e Hébréërs gean koe, dêr koene syn hynder-en-weinen ek troch. Koart rôp er in bifel en, boppe it gûlen fan 'e wyn en fan wein ta wein rôpen de soldaten it troch. Doe setten de sterke hynders ta en rige nei rige rieden se yn 'e sé.

It wiene de bêste soldaten dy't de Farao hie, dizze ruters op syn weinen, en hja wiene wend to gean dêr't de kening har stjûrde, mar noch noait to foaren hiene se in oanfal riden dwers troch de sé, tusken twa muorren fan wetter. Swier ploegen de izeren tsjillen troch it dampe sân en mar stadich kamen se foarút. Lûd rôpen de fuorlju en ûnbarmhertich kletsten de swipen.

En doe ynienen wie der foar har in hege wolkkolom; in fûl ljocht skynde har yn 'e eagen en hja wisten dat dit de ein wie: dy god fan 'e Hébréën seach har yn grime oan en gjin minske kin libje, dy't de goaden sjoen hat. ‘To-bek’, rôpen de offisieren, ‘de god fan Israël striidt tsjin ús. Werom!’ Wyld skuorden de fuorlju de hynders om, tsjillen rekken los, de puntise assen heakken yn 'e speaken; it waerd in wylde panyk dêr midden yn 'e sé.

Yn 'e fierte, oan 'e Eastlike kant, stie Mozes, de godsman en swaeide de stêf. De wyn foel like hurd as er kommen wie. It waerd stil. Doe bûgden de wettermuorren troch en oer weinen en hynders en minsken sloegen de weagen hinne. De fjûrgloed fan de Heare, de God fan Israël, wie it lêste dat hja seagen...

De Farao, biskamme en forslein, ried werom nei de keningsstêd. Dy god hie it dus dochs noch woun: nou't it to let wie, woe er it wêze, de greatske kening. Syn weinen miste er, syn hynders, syn ruters, en it folk fan 'e Hébréën wie frij. Nou koene se dan feest fiere yn 'e wyldernis! Hy hope dat er se noait, noait wer seach. Mei seis hûndert weinen wiene se útriden ta de slach, mei syn gefolch allinne soe er wer thúskomme yn 'e keningsstêd. En de skande...

Mar sterker dan de spyt om syn forlerne soldaten, om syn hynders en izeren weinen, wie syn haet tsjin Israëls God...

Letter op 'e moarn, doe't de weagen de deade soldaten smieten op it platte strân, songen de Israëliten har blidens út yn in lofsang oan 'e Heare. En as Mozes en in koar fan mânlju songen hiene, dan foelen Mirjam en in koar fan fammen yn mei it bliid refrein:

‘Sjong de Heare, hwant Hy is heech
forheven,
It hynder en syn ruter hat Er wurpen
yn 'e sé.’