De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

De toarre wyldernis

It wie fjirtich jier letter; datselde jonkje dat doe yn it bizen kuorke lei, wie nou in man wurden, in prins yn it hûs fan 'e Farao. Hy waerd mei de oare jonge prinsen opbrocht en gâns hie er leare moatten, lyk as it in keningssoan past. Hja hiene altyd mar wer har bêst dien om in echte Egyptner fan him to meitsjen; hy moast goed bigripe dat der mar ien folk yn 'e wide wrâld de muoite wurdich wie: dat alle folk en naesje weifoel by de macht en de gloarje fan Egypte. It wie spitich, seine se dan, dat er in Hébréër wie, mar hy koe yn elk gefal syn bêst dwaen om in Egyptner to lykjen en hwa wit soe de kening him net forheegje en him oer al dy slaven sette.

En dat woe Mozes krekt net! Hy wie tankber dat de prinses him doe it libben rêdden hie en hy die goed syn bêst, mar hy soe noait forjitte dat er in Israëlyt wie, in soan fan dat forachte slave-folk. It die him sear as dat folk forachte en forhúnd waerd en noait soe er meihelpe om it to fordrukken. Hy skamme him net om by dat folk to hearren en as it wêze moast woe er mei dat folk lije, woe er mei har slaef wêze; as it moast woe er mei har stjerre.

Faek tocht er oer syn libben nei en hoe frjemd it mei him gien wie: syn heit hie him fuortbrocht en delset by de Nijl en doe hie de prinsesse him oannomd en wie er dochs wer-by syn âlden thús kommen. Letter wie er yn it hûs fan 'e Farao kommen en dêr hie er nou al wer hast fjirtich jier forkeard. Soms tocht er dat dat net allegearre tafal wêze koe, mar dat God hwat greats

[p. 89]

‘... fêst in jonkje fan 'e Hébréën, mar yn elk gefal hâld ik it.’

[p. 90]

mei him foar hie en dat er dêrom sa folle ûnderfine en safolle leare moast. As it nou ris sa wie dat hy letter it folk fan Israël forlosse moast út it tsjinsthûs fan Egypte, as hy ienris har lieder wurde moast en har bringe nei it lân dat Abraham tasein wie? Hearlik soe dat wêze: dit folk fan slaven frij to meitsjen en har to lieden nei Kanaän, it lân fan 'e rest! It soe net maklik wêze, hwant de Farao wie wreed en sterk, mar as God it woe, dan barde it. Hy wie jong en moedich en, as God him rôp en de kâns wie der, dan doarst er it oan!

Op in kear gyng er nei de grins, dêr't noch altyd tûzenen fan syn folk wurken by de bou fan in nije stêd. Hy hie al folle heard fan har fordrukking, fan it swiere wurk ûnder de gleone sinne en by de hite ovens, mar nou woe er it sjen. De hiele dei bleau er op it wurk en neat ûntkaem him; ek net hoe't de opsichters en de driuwers it folk noch mear oansetten, om't dy hege prins der by wie. Hja hiene it ris witte moatten!

Op it lêst kaem er op in plak dêr't in Egyptner de wacht hie oer in hiele rige arbeidsslaven; hy siet der op syn gemak by, de stok tusken de knibbels en syn skerpe eagen gyngen alle kanten út, om to sjen oft elk wol goed syn bêst die. Yn-ienen sprong er op; fan 'e lange rige wie der ien achterbleaun. Hy soe dy luije Hébréër en mei greate stappen gyng er op him ta. Triljend bleau de man stean, smekend heve er de hannen omheech: doe kletste de stok del op syn holle, op syn earmen, op syn bleate rêch; hy krûpte yn it sân en it bloed roun oer syn gesicht, mar dy Egyptner sloech mar troch.

Noch noait hie Mozes sa djip de skande field fan dizze slavetsjinst, noch noait hie er him sa lilk makke. Dat dy man ûnskuldich slein waerd, dat er krûpte yn it stof, dat er jammere as in bern en him sa mar slaen liet - dat fordroech er net. Mar hy, Mozes, soe dit ûnrjocht wreke; dy wrede beul soe stjerre; dit wie de lêste dy't er rânsele hie. Hy seach om him hinne: der wie gjin Egyptner to sjen, oars net as slaven en dy mochten it witte! Hy roun rjocht op 'e Egyptner ta; dy doarst ek noch to laitsjen: de tosken blonken wyt yn syn wrede brune kop. Mozes triek syn swurd. Hy hoegde mar ien kear to slaen. It spiet him net dat er it dien hie. Hy naem in stik ark en bidobbe it lyk en gyng syn wegen. Dy jouns waerd de lokkichste fan syn libben. Nou koene dy fortrape en forachte slaven dan mar sjen dat der ien wie dy't it foar har op naem; nou wisten se dat hy, prins Mozes, de soan fan Farao's dochter, oan har kant stie. Moarnier gyng er der wer hinne! Hwat soene se him dan mei oare eagen oansjen; hwa wit soene se net op him ta komme en him freegje oft er har helpe woe. ‘As der ien is dy't ús forlosse kin’, soene se sizze, ‘dan binne jo it, prins! Wês dan ús lieder, biskik ús wapens en wy sille jo folgje en út dit lân fan skande en ûnrjocht optsjen nei in oar, in better heitelân.’ En as hja him fregen soe er net wegerje! En God soe him helpe, dat leaude er fêst; deselde God dy't him biwarre hie yn it bizen kuorke en dy't him brocht hie oan it hôf fan 'e kening...

Mar de oare moarns doe't er wer op it wurk kaem, wie alles oars as er tocht hie. De Egyptyske driuwers rounen noch like greatsk oer it fjild mei har hurde stokken en de slaven skrepten noch like hurd as oare dagen. Der kamen gjin minsken dy't him fregen om har to helpen; der wiene gjin eagen dy't opljochten doe't er foarbykaem.

Der wiene allinne in pear Israëliten dy't rûzje hiene en yn alle ellinde ek noch fochten. Wyld sloegen se op elkoar yn, mar de iene wie gâns sterker as de oare en Mozes seach dat it op moart en deaslach útrinne soe. Fluch gyng er der hinne en rôp: ‘Skammest' dy net en slach dyn eigen kammeraet?’ Sûnder erch hie er de hân al wer oan 'e greep fan it swurd. De Israelyt hâldde op fan slaen, mar net om't er him skamme. Kjel die er in stap to-bek; doe rôp er, mei opset sin tige lûd, dat elk it hearre koe: ‘Hwa hat dy ta rjochter en oerste oer ús set? Of woestû my miskien ek dea-slaen, lyk astû juster dy Egyptner dea-slein hast?’

Mozes wist net hwat er hearde; it skeat der him fan yn 'e skonken en hy koe gjin foet mear forsette. It wie net alderearst om't syn manslach útkommen wie en om't der Egyptners by stiene en dy it nou ek wisten, it slimste wie, dat ien út syn eigen folk him forrette, dat gjin ien de moed hie ta forset, dat hja gjin hope en gjin idealen mear hiene, dat hja wiene hwat de Farao har meitsje woe: in folk fan slave-sielen.

[p. 91]

Dy't it har goed miende, dy forretten se oan 'e fijân en sels, yn dizze greate need, fochten se. Sa'n folk fortsjinne de frijdom net; sa'n folk wie gjin forlosser brek. En mei in bitter hert kearde er him om en gyng fuort. Dy moaije dreamen fan juster, dy soene noait wier wurde. Hy soe gjin bliid en tankber folk út it lân fan Egypte liede - hy hie gjin folk mear!

Doe't de Farao it hearde en bifel joech om him to deadzjen, flechte er it lân út en triek de woastine yn. Hy roun al mar fierder, sûnder doel, en it koe him neat mear skele hwer't er to-lânne kaem. Soms, op dy swiere mars, troch dy wyldernis fan sân en stien, tocht er: hie de prinses my doe mar net út it wetter helle; hie se it kuorke mar omkantele, dan wie my dit bisparre bleaun.

Earne yn 'e wyldernis, dêr't de stam fan 'e Midianiten wenne, gyng er sitten by in boarne. Om him hinne lei it wide fjild, toar en brún, mei hjir en dêr hwat raeijich gêrs en stikelige strûken. Fier yn it Suden wie de donkere streek fan 'e bergen.

Hy siet der mar stil en wachtte; by in boarne moasten altyd minsken komme. It kaem ek al sa út. Oer it fjild kamen de keppels op 'e boarne ta; mânlju mei skiep en geiten en tichterby in lytse keppel dêr't sawn jonge fammen op pasten; it moasten susters wêze, sa liken se op elkoar. Hy seach nei har en hie der syn niget oan hoe linich hja it wetter skepten en nei boppen droegen yn 'e stiennen drinkbakken. Doe't se fol wiene, rôpen se de skiep, mar dêrmei wiene de mânlju der ek en treauwen har oan 'e kant.

‘Wy wiene earst’, seine de sawn susters, ‘it is ús wetter; wy hawwe it opput.’ De mânlju laken spotsk. ‘Mânlju gean foar’, seine se en bretael dreauwen se har eigen skiep nei it wetter.

Mozes riisde oerein. Syn eagen flammen. Dit wie sa gemien, dy froulju it wetter putte litte en dan sels earst de bisten boarne. Mar dat soe net sa lang as hy der by wie. Foar't se der rjocht erch yn hiene, stie er foar de hoeders. ‘To-bek!’ sei er koart, ‘dy fammen wiene earst.’ Hy wie noait gjin man fan folle wurden en nou dôch, nei dy mars troch de wyldernis, wie de holle him gjin jellen lang. Syn hân gyng nei de gurle, nei de skerpe dolk. Miskien kaem it dêrfan, of oars fan syn frjemde, Egyptyske klean en fan syn twingende stim, mar de hoeders gyngen oan 'e kant. Hja mompelen lilk, mar gjin ien doarst in hân oan dy frjemdling to slaen. Doe boarnde Mozes fierder de keppel lytsfé; faek moast er noch nei boppen mei in krûk fol wetter, ear't de toarstige bisten har sêd dronken hiene.

Sa kaem it dat de sawn dochters fan 'e preester Rehuël bitiid thús kamen, dy deis. Doe't har heit it forhael heard hie fan de Egyptner, dy't har holpen hie tsjin 'e hoeders, liet er Mozes helje en doe't dy in skoftsje by Rehuël west hie, frege er oft Mozes net by har bliuwe woe; hy koe de keppel deis hoedzje en hy hie oars dochs gjin ûnderdak. En as er woe koe er ien fan Rehuël syn dochters ta frou krije: der wiene sawn en hy koe mar sizze hwa't er leafst hie. It hie Mozes syn doel net west om hjir syn hiele fierdere libben yn 'e wyldernis to bliuwen, mar hy liet him biprate. Hwat hindere it nammers ek? Syn libben wie dochs foargoed mislearre. De wysheit fan Egypte hie er omdôch leard, mar by de skiep op it fjild forgeat dat wol! Hy paste hjir krekt yn dit lân: toar wie it en ûnfruchtber en sa wie syn libben ek. Hy troude mei ien fan 'e sawn susters en krige in soan dy't er Gersjoom neamde; dat bits jutte sa folle as: In-frjemdlingdêrre. It duorre lang foar't er syn dreamen forgetten wie en him skikke koe, mar op it lêst learde dat wol. Hy wie tachtich jier, doe't God nei him omseach en him rôp ta it greate wurk...