De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

De healbroers

Hja kamen yn it twadde hon-gerjier, de tsien soannen fan Jakob, hwant de alfte, Benjamin, dy mocht net mei. Sûnt Jozef doe net thúskommen wie fan dy reis nei Dothan, fortroude er Benjamin net mear fan hûs. En foar gjin jild yn 'e wrâld soe er him mei gean litte nei Egypte. It like wol dat de oaren der ek tsjin oansoargen, hwant by alle krapte fan iten makken se neat gjin haest en op it lêst moast er se suver noch fuortdriuwe. Hy hope mar dat alles goed gean mocht en dat hja mei gauwens wer thúskamen, soun en goed, en de sekken fol nôt. Alhoewol, tocht er mei in sucht, it hoegde jin gjin nij to dwaen as it nèt goed kaem: alle dingen wiene him tsjin yn dit libben. Ra-

[p. 75]

chel wie der al lang net mear en Jozef wie al jierren wei - tritich jier hie er nou al wêze kinnen! - en nou dy honger wer. En hoe soe it gean, dêr yn Egypte? Hja hiene jild genôch mei, dêr soe it net oan stean, mar soene se forkeapje wolle oan frjemden? Hy woe dat hja mar wer thús wiene, mar dat koe noch lang net...

Doe't Jozef hearde dat der tsien mânlju út Kanaän wiene, dy't earbiedich fregen om nôt foar de honger fan har bern, gyng er út er haest nei it gebou dêr't hja wachten. It hert sloech him. Soene se it wêze, de tsien healbroers, of wiene it miskien oare mânlju dêr't er net ienris kunde oan hie? Kanaän wie sa great! En dôchs? Krekt tsien! De jongste, Benjamin, dy soe miskien net mei meije, sa fier.

En dan dy oare fraech: as hja it àl wiene, soe er it dan sizze? Hwat soene se eagen opsette as er tsjin har sei: Ik bin Jozef, jimme broer, dy't jim forkocht hawwe nei Egypte! Lilk wie er net mear op har; it wie sa lang al lyn en dat âlde hertsear wie hast al wer forgetten... Of noch net alhiel! Né, hy koe net sa mar wer gewoan mei har prate; hy soe har strang oansprekke, har bang meitsje en dan soe er wol gewaer wurde oft hja noch like wreed wiene as doe dy deis to Dothan, of dat hja foroare wiene. En yn elk gefal soe er it praet op Benjamin bringe; hy woe witte oft hja dy ek sa haten as him doe en oft hja noch like oergunstich wiene. Miskien wol net en dan soe er har neat dwaen. Mar earst moast er hurd wêze, en har hifkje.

Doe't er se stean seach, tsienrisom yn 'e wide seal, koe er se daliks. Dat wie Ruben, de âldste en njonken him stie Simeon; dat wie altyd ien fan 'e slimsten destiids; en Levi wie der en Juda en alle oaren. Suver neat wiene se foroare, allinne hwat âlder wurden yn 'e tsien jier dat er fuort west hie. En fansels koene se him net mear; doe't er nei Egypte gyng wie er noch sa jong, by de tweintich om, en nou wie er in man, hiel oars yn 'e klean en hja forwachten him hjir alhiel net.

Sadré't hja him seagen kamen se op him ta en lieten har oer de groun falle; in telmannich bleauwen se lizzen, tsien mannen yn har wide bûnte mantels, de hannen útspraet, de holle oan 'e hurde flier. En foar har, heech en rjocht stie Jozef en seach op har del. Strang stiene syn eagen en nimmen koe him oansjen hwat der omgyng yn syn hert. It lei him op 'e lippen om to sizzen: Kenne jim my dan net mear? Libbet ús heit noch? En hoe is it mei myn broer, mei Benjamin? mar hy bihurde syn hert. Nou net swak wêze, tocht er; nou folhâlde en de strange hearsker spylje. Hy sei in pear wurden yn it Egyptysk, mar hja skodhollen en bigriepen him net.

Hy wonk en in tolk gyng njonken him stean en fortaelde hwat hy sei en hwat hja antwurdden; hy woe net wêze dat er elk wurd forstie dat hja seine.

‘Ik leau net’, sei er strang, ‘dat jim komme om nôt to keapjen. Jim binne bispieders en wolle sjen hwêr't it lân iepen is en dan komme jim letter mei man en macht en falle Egypte oan!’

Hy seach, hoe't hja fan kleur forskeaten en elkoar oanseagen. Ruben kaem nei foaren en die it wurd. ‘Myn hear moat net tinke, dat wy mei forkearde bidoelingen komme, mar de honger is swier yn it Suderlân, en as wy gjin nôt krije dan stjerre ús froulju en bern. Wy binne earlike minsken, hear en alle tsien binne wy soannen fan deselde heit. Dat wy kinne gjin bispieders wêze: hoe soe in heit tsien fan syn bern jaen ta sok nuodlik wurk?’

‘Hawwe jim mear broers?’ frege Jozef. Ruben sloech de eagen del. ‘Wy hiene mei syn tolven wêze kinnen, mar ien dy is der net mear en de jongste is thús by ús heit.’ De ûnderkening seach har oan; it wie oft syn donkere eagen troch har hinne seagen en liezen hwat hja tochten. ‘Ik leau nòch dat jim bispieders binne’, sei er koel, ‘mar ik wol jim noch in kâns jaen. As it wier is hwat jim my forteld ha oer dy jongste broer, dan sil ik alles hwat jim sein hawwe leauwe en oannimme dat jim earlik folk binne. Ik sil jim yn 'e finzenis sette, alle tsien, mar mei trije dagen sil ik ien fan jimme loslitte en nei Kanaän stjûre om dy jongste broer op to heljen. As dy hjir komt dan sil ik jim leauwe en jim kinne nôt keapje sa folle as jim wolle, mar sa net, by de Farao, dan wachtet jim de dea!’

Hja woene hwat sizze, pleitsje, mar Jozef kearde him om en gyng de doar út. Soldaten kamen en brochten har fuort...

Trije dagen letter stiene se wer foar him, beevjend en bang. Hwat soe er oer har bislute, dy machtige hearsker en hwa soe de iene wêze, dy't nei hûs mocht? De oaren

[p. 76]

soene opsletten bliuwe, mar dy hiene tominsten noch oanhâld oan elkoar en hoe soe dy iene har âlde heit ûnder de eagen komme doare? Tsien greate soannen hie er útstjûrd en ien kaem der thús. En dy kaem om Benjamin!

En doe hearden se de tolk, dy't sei: ‘Myn hear is sa strang net as er liket: hy frezet God! Ynpleats fan ien, sil er njoggen man nei Kanaän stjûre en mar ien hoecht hjir to bliuwen. En as de njoggen werom komme en de lytse broer is by har, dan sil ek dy frij wêze en hiele Egypte sil foar jim iepen stean.’

Doe't de tolk fuortgien wie en de ûnderkening him omkearde, praetten se lûd en forheftich. Hwat joech it dat der njoggen nei hûs mochten, as har heit dochs Benjamin net meijaen woe? En dy iene, dy't hjir bliuwe moast! ‘Mar wy hawwe it fortsjinne’, seine se, ‘al dizze rampen, hwant wy hawwe gjin meilijen hawn doe't Jozef ús om genede bea en nou komt dit ús oer! God straft oan ús it ûnskuldich bloed fan ús broer.’

‘It is jimme skuld’, sei Ruben. ‘Ik haw noch sà sein: Bisûndigje jim net oan 'e jonge, mar jim woene net harkje. En nou sil ik wol bliuwe moatte, om't ik de âldste bin.’ Hja seagen hoe't de ûnderkening him omkearde en nei har seach, doe roun er fluch de doar út. Hwat bitsjutte dat nou wer? Hwerom wie alles sa frjemd en ûnbigryplik yn dit lân? Hwerom waerden hja foar spionnen oansjoen, hwerom setten se har ûnskuldich yn it tichthús? Hwerom? Hja wachten mei klopjend hert. En wilens stie Jozef yn syn eigen keamer en skriemde; syn skouders skokten der fan en de triennen rounen him oer de wangen. Hy wist sels net iens hwer't it om wie, mar doe't er de bruorren praten hearde wie it him sa mar oanflein: hy wie wer in jonge yn 'e delling fan Hebron, hy boarte wer by syn heite tint, hy gie wer it fjild yn mei de keppels. In wylde langst fleach yn him op nei de âlde heuvels, nei it tintekamp, nei syn heit, nei syn mem dy't sa lang al wei wie, nei al it âlde fan doe, nei syn forlerne jeugd... En hy seach himsels wer by Dothan, hoe't hja him oanpakten en him de mantel útskuorden, hy seach de haet wer yn har eagen, hy hearde Simeon wer razen en de fûle spot fan 'e oaren. En doe de kûle... de mars nei Egypte... Potifars hûs... syn frou en it somber tichthûs. Hy gûlde om alles dat er trochmakke hie, om al dy lange, forlerne jierren, om alle ûnwennigens yn dit frjemde lân; en miskien gûlde er ek wol fan blydskip om't er de bruorren wer sjoen hie, om't er Benjamin sjen soe en syn âlde heit.

Hy skriemde oant er gjin triennen mear hie; doe wosk er him en gyng nei har ta. Syn gesicht stie wer like strak as earst. In pear soldaten naem er mei en hy droech har op om boeijen mei to nimmen. Dus Ruben hie in goed wurd foar him dien! Dan mocht Ruben mei nei hûs al wie er dan ek de âldste. Hy roun sûnder him to bitinken op Simeon ta en wiisde nei him. De soldaten krigen him beet; om syn polzen klikten de boeijen ticht. Mei de holle foardel roun er tusken de soldaten; dizze iene kear hie er neat to sizzen!

De oare moarns bitiid gyngen de oaren fuort. De ezels tôgen machtige sekken mei nôt, dy't de tsjinner fan 'e ûnderkening opladen hie. Der wie bitter forlet fan thús, mar nou koene se der net ienris bliid mear mei wêze. Hoe soe it mei Simeon wêze? Hwat moasten se tsjin heit sizze as hja thús kamen? En hja tochten oan dy oare reis, doe út 'e flakte fan Dothan wei, doe't Jozef net by har wie en hja allegearre nei har heit gien wiene om him to treasten. Dy sûnde dy waerd nou oan har straft! En dat Simeon nou krekt yn 'e finzenis siet, dat wie in teken dat dit fan God wie.

Fuort de earste jouns al, doe't hja de bisten fuorren en ien syn sek iependie, krigen hja in nije skrik: boppe yn 'e sek lei it jild dat hja der foar bitelle hiene. Hja wisten net hwat hja der fan tinke moasten. Mar hja bigriepen mar al to skoan hwat dy Egyptner der fan tinke soe: dat hja ek noch dieven wiene! Dy nacht duorre it lang ear't hja sliepe koene.

Doe't hja thúskamen gyngen se alderearst nei har heite tint en forhellen hwat reis hja hawn hiene. Jakob wie forslein doe't er it hearde. ‘Ik hie it wol tocht’, sei er bitter, ‘dat der hwat komme soe. Jim birôvje my fan bern! Jozef is der net mear en Simeon is der net en nou wolle jim Benjamin ek noch nei Egypte bringe.’

De soannen wisten net hwat hja sizze moasten. ‘Jimme birôvje my fan bern.’ It wie sa, mar noch oars as de âldman

[p. 77]

tocht. Hiene se dat mar noait dien, doe mei Jozef! Nou't hja âlder wiene en sels heit, nou like it ûnbigryplik, dat hja doe sa wreed wêze koene. Mar Benjamin, dy moast mei! Hja moasten iten helje en sûnder Benjamin koene se net foar dy man dêrre forskine.

Ruben kaem nei foaren. ‘Heit’, sei er twingend, ‘de jonge moat mei. Jow him my op 'e noed en ik sil him wer by jo thús bringe. En mocht ik him net werombringe - nim dan twa fan myn soannen en deadzje se foar him yn it plak.’

Hy miende hwat er sei, Ruben, mar fansels woe Jakob der net nei dwaen. Hwat soe it him ek jaen dat er twa fan syn bernsbern deade? Dêr krige er Benjamin net mei werom. Drôf skodde er de grize holle. ‘De jonge sil net mei jim reizgje! Syn broer is dea en hy is noch mar allinnich oerbleaun fan syn mem, en as der him in ûnheil oerkaem op 'e wei dy't jim gean sille, dan soene jim myn grize hierren fan hertsear yn it grêf bringe!’

Doe gyngen se, de mannen, elk nei syn eigen tint, mar it wie as smakke it brea har net. Hja moasten iderkear wer om Simeon tinke, Simeon tusken de soldaten, mei de boeijen om...