De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

It bidroch

En wer gyngen de jierren foarby. De beide bruorren wiene by de tachtich en har heti, Izaäk, waerd in âld man, wurch en sa goed as blyn. Hy wie net siik en it iten smakke him noch bêst, mar as men sa âld is kin elke dei de lêste wêze. It waerd tiid dat er oarder op saken stelde en mei syn soannen praette. Dêr lei er faek op bêd oer to tinken, hoe't dat nou moast, mei Jakob en Ezau. Syn heit hie him foar syn forstjerren ek in seine meijown en him alles tamakke: jild en fé en slaven. Mar dy hie it makliker hawn as hy nou, dy hie mar ien soan mear en hoegde net to kiezen: Ismaël en de oaren wiene lang al fuort. Hy hie twa soannen en hwa moast er nou de greate seine trochjaen en it dûbeld diel fan 'e erfenis? It kaem winliken Ezau ta, dat wie de âldste, mar dy joech net folle om God en die alles dat him yn 'e holle opkaem. Nou, fjirtich jier letter, hiene syn âlden der noch altyd lêst fan dat Ezau doe dy beide heidenske froulju nommen hie. Spitich dat dy jonge sokke wylde wegen gyng; hy mocht him oars sa graech lije en net ien koe it wyld sa lekker briede as hy!

En dan wie dat godswurd der noch, dat Rebekka krige hie, lang lyn doe't de twillingen der noch net wiene. ‘De âldste sil de jongste tsjinje.’ Ûnbigryplik wie dat dochs en soms tocht er: soe Rebekka it wol goed oerbrocht ha? Hja stie der fêst op en it koe ek wol wier wêze, mar fansels, Rebekka hâldde it altyd mei Jakob!

En as er Jakob al seinge, hwat soe Ezau dan sizze? Hy woe net graech dat der rûz-

[p. 45]

je fan kaem; hy wie al sa wyld en opljeppen, syn âldste. Mòcht er him winliken wol foarbygean? It wie gjin lytse saek: in dûbeld berne-part, de greate seine en it forboun mei God! En dat om in wurd fan tachtich jier lyn, dat er sels net ienris heard hie! Hwa wist, soe it ek net hwat tafalle mei Ezau? As er jitris goed mei him spriek en him op syn plichten wiisde, soe er dan net hwat evenrediger wurde, hwat kalmer, hwat frommer faeks? En às er Ezau de seine joech, soe it dan net sa wêze dat God him seingje mòast. It koe ommers wêze dat Ezau der mei bihâlden wie en Jakob, dy soe him wol rêdde, dêr hoegde men gjin noed mei to hawwen, dy wie snoadernôch...

Op in dei naem er in bislút en liet er Ezau roppe: ‘Sjoch, ik bin âld en wit de dei fan myn dea net, dat nim dyn jagersark en sjit my wat wyld en meitsje my in smaeklik miel klear, dat ik der fan yt en myn siele dy seingje mei, ear't ik stjer.’

Mei greate, moedige stappen sette Ezau de lannen út, de pylkoker op 'e heupe, de bôge oer de rêch. Hy lake lûd en spotsk, doe't er oan Jakob tocht. Nou rekke er dochs noch by de seine troch, dy snoade Jakob, dy't it rjocht fan 'e earste berte kocht hie foar in panfol iten. Hwat hie dat iten him doe skoan smakke! En nou de seine der noch op ta en fan alle have it dûbeld diel! Dêr moast er oanienwei oer tinke, wylst er oer de heuvels swalke. Mar like goed gyngen syn fûle jagerseagen alle kanten út...

Hja hiene der neat fan fornommen, de heit en de soan, mar Rebekka hie alles heard dat Izaäk sein hie; hja hie op 'e hark stien en gjin wurd wie har ûntkommen. Hwat gemien, tocht se, hwat troch alles hinne gemien! Sels hat er Jakob it rjocht fan 'e earste berte forkocht en nou seit er neat en nimt er de seine dochs! Hja hie it op 'e lippen om to rappen, mar doe bitocht se har. As it oer Ezau gyng, woe har man ommers dochs gjin reden forstean. Mar de seine krige er net, dêr soe hja wol foar soargje.

Sadré't Ezau fuort wie stjûrde se ien fan 'e feinten út om Jakob to heljen. Hy moast komme en oars mocht gjin ien der fan witte. Doe't er foar har stie, hymjend fan it hurde rinnen, hie se har plannen al klear: as Jakob krekt die sa't hja sei, dan krige er de seine! It koe net misse. Hastich fortelde se him hwat der bard wie en lei him op hwat er dwaen moast. Twa bokjes moast er slachtsje en strûpe; it fleis moast er har bringe en dan soe se it briede, krekt sa lekker as Ezau it oars die. Dan moast er Ezau syn klean oan dwaen dy't noch yn har tint hongen en dêr't de rook fan it fjild oan wie en sa moast er nei syn heit ta gean en sizze dat er Ezau wie. Syn lûd koe er wol hwat foroarje en as er him net forpraette, dan murk Izaäk it fêst net. It kaem mar goed út dat de âldman blyn wie, oars hie it sa net kinnen. Hja fielde net iens, hoe gemien it wie om jins eigen heit sa to bidragen, hoe swier har skuld wie, dat se har soan soks oplei. Hja tocht mar oan ien ding: Jakob moat de seine hawwe; al it oare telde se net.

En hie Jakob doe mar sein: ik doch it net; ik wol myn âlde, bline heit net forlige. Mar dat sei Jakob net; hy doarst it net oan, mar hy wóe it wol. Hy woe alles dwaen om dy seine to krijen. ‘It kin net’, sei er mismoedich, ‘ús heit sil my fêst bifiele en dan komt it út, hwant Ezau is in hierrich man en ik bin in glêd man. En as heit it fornimt dan soe ik in flok oer my helje, ynpleats fan in seine.’

‘It moat dochs!’ sei Rebekka. ‘As der in flok fan komt, dan draech ik dy foar dy, myn soan. Ik haw alles foar dy oer; mar jim heit hoecht it net to fornimmen! Bring my de feilen fan 'e bokjes, dan strûp ik se dy oer de polsen en ik doch in stik om dyn hals, dan fielt it krekt as Ezau. Dat praet nou net langer, mar doch hwat ik dy gebean haw.’

Doe gyng Jakob en die hwat syn mem him oplein hie. Hy seach der tige tsjin oan, mar hy soe syn bêst dwaen. It gyng him net alderearst om it dûbeld diel fan 'e have, net om skatten fan jild en fé, it wie him alderearst to rêdden om dy seine, om it forboun fan God en hy bigriep net, dat men Gods genede net stelle kin...

Doe't alles klear wie, de bokjes bret, de wyn ynskonken, de mantel fan Ezau om, gyng Jakob de tint fan Izaäk yn. Syn wangen gloeiden; it hert sloech him wyld, mar syn lûd trille net doe't er ‘Heit’ sei.

Fan it bêd kaem in forhearde stim: ‘Sjoch, hjir bin ik. Hwa bistû, myn soan?’

[p. 46]

Jakob antwurde: ‘Ik bin Ezau, jins earstberne; ik haw dien lyk as jo sein hawwe; jow jo dochs oerein en yt fan myn wyld, dat jins siele my seingje mei.’

De âlde man riisde oerein op it bêd.

‘Hoe hastû sa gau hwat krige, myn soan?’ Sûnder him to bitinken sei Jakob: ‘Omdat de Heare, jins God my in bist yn 'e mjitte skikt hat.’ Krekt sa soe Ezau it sein ha: jins God. Mar yn 'e haest tocht Jakob der net om dat er syn lûd forbrekke moast en doe wist Izaäk hielendal net mear hwat er der oan hie.

‘Kom dochs tichterby, dat ik dy bifiele mei, ofstû wier Ezau bist, of net.’ Djip skamme Jakob him doe't er de hannen op 'e tekken lei en him bûgde oer it bêd. It wie as stie it hert him stil, doe't dy smelle, âlde fingers glieden oer de fellen om syn polzen, oer de rûgens yn syn hals. Hy hearde de âldman sizzen: ‘Frjemd, mar de stim is Jakobs stim en de hannen binne Ezau's hannen.’ En jitris frege er: ‘Bistû dan wìer myn soan Ezau?’

‘Ik bin it’, sei er fêst. Oer it antlit fan 'e bline glied in blide glim. Fansels wie it Ezau, syn leafste soan. It wie as klonk syn stim hwat oars, mar dat soe wol fan syn âlde earen komme; hy hearde sa skerp net mear as yn syn jonge jierren, mar syn fielende fingers, dy wiene noch wissernôch. En gjin man op Gods wide wrâld hie sokke rûge earmen, sok in rûge hals, as Ezau.

‘Set it by my’, sei er, ‘dat ik ite en dy seingje mei.’

Jakob sei neat mear; hy hie ek al genôch leagens sein en hy tocht der net oan dat alles dat er die, syn swijen likegoed, bidroch en leagen wie. Flak foar syn bline heit sette er it iten del en sels stjûrde er de taestende hannen. Strak seach er nei de âldman. En Izaäk, by dit kostlik miel, forgeat alles om him hinne. Hy mocht dan âld wêze en swak en wurkje koe er net mear, mar hy koe noch tsjin in jongkeardel ite! En hwa koe it wyld sa kostlik briede as Ezau, de wylde jager? Dit wie al edeler smaek as fan Jakob syn nuete bokjes! Doe't er sêd wie, brocht Jakob wyn en hy dronk der fan, stadich, mei lytse swolchjes. It wie oft alle wurgens by him wei foel; rjochtop siet er op it bêd, jong suver en moedich.

‘Kom, myn jonge, patsje my!’

En wer bûgde Jakob oer it platte bêd; syn lippen roerden syn heite foarholle, de bûnte mantel fan Ezau foel oer it bûnte tekkenguod. Doe roek de âldman de rook fan Ezau's klean, de rook fan it wide fjild en alle twivel foel by him wei. Dit wie hwat oars as de skieppe-rook dy't Jakob oeral mei hinne naem, dit wie syn âldste, Ezau en sa mar yn-ienen foun er de wurden fan Gods greate seine.

‘Sjoch, de rook fan myn soan is de rook fan it fjild, dat de Heare seinge hat. Mei God dy jaen de dauwe fan 'e himel, en it fette fan 'e ierde, en oerfloed fan weet en druvesop. Folken sille dy tsjinje en naesjes sille har foar dy bûge; wês in hear oer dyn bruorren en de soannen fan jimme mem sille foar dy bûge. Forflokt moat wêze hwa't dy forflokt en hwa't dy seinget mei seinge wêze.’

Doe't er alles sein hie, liet er him yn 'e kessens sakje. Hy wie tige wurch en tige bliid. Hy woe nou rêste en tinke oer de takomst. Ezau... syn greate, sterke soan!

Sûnder in wurd to sizzen gyng Jakob de tint út. Nou hie er dan de seine, dy't er sa lang en sa fûl bigeard hie. Mar nou wie it krekt as koe er der sa bliid net mei wêze as er earst tocht hie. En hoe moast er nei dizze dei noch wer by syn heit komme!

Rebekka lake om syn noeden en soargen. Har slimme plan wie slagge: Jakob hie de seine en it rjocht fan 'e earste berte. Al it oare telde se net!

Yn 'e fierte, oer it iepen fjild, sette Ezau op hûs ta; in sketten bist hong oer syn sterke rêch en hy lake breed en foldien yn syn rossich burd.

It wie wer in skoft letter, dyselde oerdei. Yn 'e skimer fan 'e tint slûge de âlde Izaäk nei dat oerdiedich miel. Doe wie der bûten in swiere stap, it tintkleed rissele iepen, in lûde stim sei: ‘Hjir bin ik al. Gean nou oerein heit en yt fan myn wyld en seingje my mei jins hiele hert.’

Kjel riisde Izaäk oerein op it bêd. Hwa koe dat wêze, dat syn lûd sa op it lûd fan Ezau like? Hwa woe him nou noch iten bringe, nou't er al iten en seinge hie? Woe Jakob nou ek noch...

‘Hwa bistû dochs?’

Dyselde stim sei, forheard en hast forwitend ‘Mar heart heit dat dan net? Ik bin ommers Ezau, jins earstberne soan!’

[p. 47]

‘...gean oerein, yt fan myn wyld en seingje my mei jins hiele hert!’

[p. 48]

Doe kromp de âldman yninoar, sa skriklik kjel waerd er. Nou wist er it; dit wie Ezau, syn stap, syn lûd, syn rook. O, mar hwa hie him dan niist dat kostlik iten brocht, hwa hie him bidragen en de seine stellen dy't er Ezau tatocht hie? Allinne Jakob koe it wêze, syn jongste soan. En hy miende sa fêst dat it Ezau wie!

‘Myn jonge’, sei er drôvich, ‘dû bist to let! Der is ien dy't my wyld brocht hat en ik haw iten en him seinge. En gjin minske kin dy seine wer werom nimme.’

Hy wachte hwat Ezau sizze soe. Hy tocht net oars, as nou soe er freeslik lilk wurde en flokke en oangean. Mar Ezau flokte net; hy gûlde, lûd en bitter. It gyng Izaäk troch alles hinne. Syn sterke, wylde soan, dat dy nou sa skrieme moast! Hy koe neat bitinke om him to treasten.

‘Dyn broer is kommen mei bidroch en hat dyn seine weinommen.’

Ezau fage de triennen út 'e eagen. ‘Jakob’, sei er bitter, ‘it wurd bitsjut: bidrager en in bidrager is er. Earst hat er my it rjocht fan 'e earste berte ûntset en nou hat er myn seine stellen.’ En dêrmei fleach it him op 'e nij wer oan. Hy wóe dy seine net misse, it wie biloofd, nou moast it ek.

Op 'e knibbels foar it bêd smeke er: ‘Hat heit dan gjinien seine foar my oerhâlden?’ ‘Jonge’, sei Izaäk drôvich, ‘ik haw him ta hear oer dy steld, al syn bruorren haw ik him ta slaven jown en ik haw him nôt en druven tasein, dat hwat soe ik dan noch foar dy dwaen kinne?’

Mar Ezau joech it noch net oer. Dat er destiids syn heite seine forachte hie, dat er nearne gjin rjocht mear op hie, dêr tocht er net oan. En jitris sette er syn lûd út en skriemde. ‘Hat heit dan mar ien seine, heit? Singje my, seingje my ek, heit!’

Doe koe Izaäk it net langer útstean. ‘Kom’, wonk er, ‘du silst dochs in seine hawwe, likegoed as Jakob. Stil mar.’ Hy praette as immen dy't in twingerich bern bisust: in bern fan tachtich jier. En op Ezau syn wyld prûk hier lei er syn beide hannen:

‘Sjoch, fier fan 'e fette ierde sille dyn wenten wêze, fier fan 'e dauwe fan 'e himel fan boppen. En fan dyn swurd silstû libje, en dû silst dyn broer tsjinje, mar it sil barre ast dy warst, dan silst syn jok fan dyn hals ôfskuorre.’

Sa seinge Izaäk syn âldste soan. Hy hie alles wol jaen wollen as it in bettere seine wurde mocht, mar hy koe en hy mocht net oars...

Mei greate stappen gyng Ezau fuort. Hy gûlde net mear en dy seine dy't er krige hie koe him nou neat mear skele. Mar yn syn hert broeide de haet tsjin Jakob, dy't him oermânsk west hie. Wacht mar, tocht er, ik sil Jakob deadzje! Ik wol it net dwaen, salang't heit noch libbet, mar as de âldman de holle delleit, dan sil ik wraek nimme. Hy praette der net oer tsjin Jakob sels; stil en stúmsk gyng er syn wegen, mar it wie him noait út 'e gedachten. Op in kear koe er it net mear forkropje en praette er mei oaren oer syn plannen. Dy fortelden it ek wer oan oaren en sa kaem Rebekka it to witten. It die har neat gjin nij fan har âldste soan: hja wist wol dat er wyld en opljeppen wie en dat er neat skromme. Mar it mocht net! As Ezau Jakob deamakke dan wie se mei ien slach har beide bern kwyt!

Hja fielde dat hja wer foar Jakob yn 'e bres moast. It bêste wie dat er fuort gyng, in goed ein fan hûs en dat er dêr bleau oan't Ezau syn woede bisakke wie. Ezau wie skriklik driftich, mar hy soe net jierren wrokje, sa goed koe se him wol. En as Jakob dan nei Paddan-Aram, nei har broer Laban gyng, dan koe er dêr mei iens in frou sykje. It waerd heech tiid dat er troude. It soe har wol swier falle, Jakob fuort, mar it gyng op it lêst om syn libben. Hwat lette it dan dat hja achterbleau mei in bline man en in soan dy't har net bigriep?

Sels praette se der oer mei Izaäk. Dat fan Ezau neamde se net, it wie better dat de âldman dat mar net wist. Hja sei allinne mar dat Jakob âlder waerd en dat it tiid wie dat er om in frou seach. ‘Lit him nei Laban gean’, sei se; ‘it is in fiere reis, mar as er thúsbliuwt dan nimt er de iene of oare kear in heidenske frou, krekt as Ezau, en as dat sa kaem, dan koe it libben my alhiel neat mear skele.’

Izaäk knikte en liet de saek yn him omgean. It wie wier, hwat Rebekka sei en faeks wie it ek mar better dat er Jakob in skoft net seach; it koe dochs fuort net wer goed wurde tusken har. Mar Jakob mocht dochs net sa mar op reis gean; hy

[p. 49]

soe wol lang weibliuwe en mûglik wie hy, Izaäk, der dan wol net mear. Jakob hie in great kwea dien, dat wie sa, mar hysels hie der ek skuld mei oan. It hie dochs net goed west dat er Ezau de seine ta-sein hie. Hy hie Ezau leafst, mar as God Syn forboun mei Jakob oprjochtsje woe, dan moast hy him skikke. En foar Rebekka waerd it in swier stik dat Jakob fuort moast.

Hy bûgde de holle. ‘Stjûr Jakob by my’, sei er, ‘ik sil sels mei him prate.’