De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

Rebekka

Op 'e greate karavaen-wei nei it Noarden ried in lytse karavaen: in mannich mânlju, tsien kamielen en, foar de oaren út, in âld man mei in lang griis burd. In lange reis soe it wurde út it Suderlân fan Kanaän nei de stêd Haran en aloan fitere de âldman de feinten oan. Hy soe bliid wêze as dizze frjemde reis mar wer achter de rêch wie en bûtendat: thús wachte Abraham syn hear, fol spanning hoe't it komme soe. Hy soe net graech wolle dat der Abraham hwat oer kaem, foar't hja goed en wol wer thús wiene en hy waerd der dochs al net better op sûnt de dea fan syn frou.

In nuvere reis wie it, as men der goed ynkaem en net om 'e nocht hie de âldman, heech op syn kamiel, de tearen yn 'e foarholle fan it tinken. Hy soe ek wolris witte wolle oft ea in man op sa'n boadskip útstjûrd wie as hy op dizze tocht nei Haran. Fansels, as âldste en fortroude slaef fan Abraham hie er wolris faker wichtige dingen regele en troch-en-dei gyng alles sahwat op him ôf, mar sa as nou...

Suver kjel wie er wurden doe't er de opdracht krige! It waerd tiid, hie Abraham sein, dat syn soan Izaäk in frou krige, mar hy woe foar gjin jild yn 'e wrâld dat er mei in Kanaänityske troude. It bêste soe wêze dat er in frou krige út 'e famylje fan Nahor, de broer fan Abraham, dy't noch altyd to Haran wenne. Spitich dat dat sa fier fuort wie. Hysels waerd to âld foar sa'n lange reis en as Izaäk der sels hinne teach... Hoe licht koene se him dêr net oerhelje dat er him yn Haran nei wenjen sette en dat mocht net. It wie fierwei it bêste dat der immen oars hinne gie, in man-op-jierren, ien dêr't er op oan koe en dy't wist hoe 'n frou as by Izaäk paste.

De âldman hie der raer by opharke. Fansels, it wie in hege eare en in biwiis dat Abraham him fortroude, mar it is al net maklik om foar jinsels in frou to sykjen, lit stean dan foar in oar en dan yn in stêd dêr't er gjin minske koe! Hy wist net hoe't er dit hawwe moast, mar as de hear gebiedt dan moat de tsjinstfeint gean! Hy hie noch frege: Mar as ik nou àl in frou fyn dy't my geskikt ta liket en hja wol net alhiel nei Kanaän ta, moat ik dan myn hear Izaäk nei Haran bringe? Abraham hie sein fan né. Sels as hy wei wie, dan noch moast Izaäk yn dit lân bliuwe. In eed hie er dwaen moatten dat er Izaäk ûnder gjin bitingst bûten Kanaän bringe soe.

Hy hie der noch tsjin ynlein. Mar as sa'n jongfaem nou perfoast net mei woe? Doe hie Abraham earnstich sein: ‘Sit dêr mar net oer yn. Ik leau fêst wol dat it goed komme sil! De Heare, de God fan 'e himel dy't my út ús heite hûs en út it lân fan ús sibbe nommen hat, dy sil syn ingel foar dy útstjûre, datstû dêr myn soan in frou mei wei nimst.’

Dat sadwaende ried er hjir nou. It wie as hearde er dat wurd fan syn hear nou noch yn syn earen. Abraham twivele net, God sels soe Izaäk in frou biskikke. Mar dan mocht hysels nammers ek net twivelje! As it sa fier wie soe er bidde en dan mocht er it fierder oerjaen.

Doe't hja dagen en wiken reizge hiene, kamen se op it lêst by de stêd Haran. By de wetterboarne, ticht by de poarte, liet er de kamielen knibbelje. Hy koe gjin better plak bitinke om to rêsten: hjir moasten ommers op 'e neidei de fammen komme om wetter to heljen foar de nacht. Hwa wit, as God him seinge, koe er hjir de frou net treffe dy't er mei ha moast nei Kanaän?

Bitrouwend bûgde er de grize holle. ‘Heare, God fan Abraham’, bea er, ‘hjir stean

[p. 41]

ik by de boarne en aenstouns sille de fammen fan 'e stêd om wetter komme. Jow dan Heare, as ik ien fan harren om drinken freegje, en hja seit út har sels: “Ik sil ek de kamielen drinken jaen” - jow dan dat dat de jonge frou wêze mei dy't Jo Izaäk útsjoen hawwe.’

Noch mar krekt hie er it bidden dien, of der kaem al in jongfaem oan. Hy seach har yn it foarbygean oan en murk dat se tige tsjep wie. Stil wachte er, wylst hja nei ûnderen gyng en wetter helle; doe't hja wer omheech kaem, de folle krûk op 'e holle, frege er om in slok drinken. Daliks liet hja de krûk sakje. ‘Drink, myn hear.’ En noch wylst er dronk sei se freonlik: ‘Ik sil jins kamielen opputte oant hja sêd dronken hawwe.’

Lang seach er nei har sa't se op en del gie mei de wetterkrûk, fan 'e boarne nei de drinkersbak en fan 'e bak wer nei it wetter. Tsien kamielen kinne gâns wetter op, nei in lange mars oer de moudige wegen, en de âldman wie al lang de tel kwyt fan har reizen. It wie as forgeat er alles om him hinne, as seach er oars net mear as dat slanke jonge fanke mei har donker hier en har linige earmen. En hoe langer as er nei har seach, hoe fêster as er wist dat syn gebet forheard wie! Hy hie bidden om ien dy't de kamielen boarne woe, en dizze die it, sûnder dat er it frege hie, alhiel út harsels! Dit wie in frou dy't hwat foar in oar oer hie en dy't net bang wie foar it wurk. Hy gyng nei syn kamielen en naem út ien fan 'e pakken in gouden ring en twa swiere gouden earmbannen. Doe't it boarnen dien wie gyng er op har ta en hong har de ring yn 'e noas; de beide earmbannen skoude er om har brune earmen. Hja krige in kleur as fjûr. Mocht se sa mar geskinken oannimme fan in man dy't se nea earder sjoen hie? It soe fêst neat hinderje: hy wie sa goed en sa âld; om 'e jierren hie er bêst har pake wêze kinnen. Mar nou moast se nedich nei hûs en alles oan har mem fortelle. En hwat soe har broer Laban dan greate eagen opsette! Dy hâldde wol fan moai, binammen as er it sels net hoegde to biteljen.

Mar foar't hja fuortkomme koe moast se noch hiel wat fragen bianderje. Hja fortelde dat se Rebekka hiet en in dochter wie fan Béthuël, de soan fan Nahor; dat hja yn Haran wennen en dat der romte genôch wie thús, foar him en de feinten en foar alle tsien kamielen. En dy âlde man lake mar en knikte mar, lyk as hie er har famylje al jierren en jierren kennen. Hja bigriep it net.

En wylst Rebekka hurd nei hûs ta roun, bûgde dêr by de boarne in âld man de grize holle en tanke God út 'e groun fan syn hert. Doe gie er sitten en wachte dat hja him helje soene; hy foun it net fatsoenlik om sa mar mei de hiele karavaen dêr foar de doar to kommen. Lang hoegde er net to wachtsjen. Ut de poarte fan 'e stêd kaem mei flugge stappen in jonge man op him ta; hy seach dat it famylje fan 'e jongfaem wêze moast, sa like er op har. Doe't er him bikend makke hie, - hy wie Laban, de broer fan Rebekka - moasten se daliks mei: it hûs wie rom en der wie plak en strie foar de kamielen. De âldman glimke tankber. Dit wie wol in bysûnder wolkom, mar hy soe wolris witte wolle oft it ek net in bytsje mei om 'e ring en de earmbannen wie...

Dy jouns siet er by de tafel yn it gastfrij hûs fan Béthuel. De fuotten hie er wosken yn koel en helder wetter, de kamielen leine yn it strie en hiene folop foer hawn; de feinten ieten mei de boaden fan Béthuel. Hja droegen it iten op. ‘Kom’, noegen se, ‘jo sille wol honger bireizge hawwe en der is genôch.’

Earnstich skodde er de holle. ‘Ik sil net ite, foar't ik myn wurd sprutsen haw.’ Binijd seagen se him oan. Hwat boadskip koe er hawwe dêr't sa'n haest by wie, dat sels it iten wachtsje moast? Ticht skikten se by him en harken nei alles dat er fortelde. Hoe't God de Heare Abraham seinge hie mei skiep en kij, mei goud en sulver, mei slaven en slavinnen, mei ezels en kamielen en hoe't Er him, op syn âlde dei, noch in soan, Izaäk, jown hie. En dat dy soan nou al wer fjirtich jier wie en dat er nou op 'n paed wie om foar Izaäk in frou to sykjen. En noch frjemder harken se op doe't er fortelde fan syn gebet by de boarne en dat God himsels de frou oanwiisd hie dy't er mei ha moast: Rebekka. ‘En nou moatte jim it mar sizze’ sei er, ‘oft jim myn hear dy greate gunst dwaen wolle en jow my it fanke mei. En sa net, siz it dan rounút, dat ik oars om sjen kin.’

Béthuel en Laban namen de tiid om der oer nei to tinken. Dit wie sa frjemd en sa

[p. 42]

ûnforwacht! Mar sa't er dêr siet, dy âlde, sa rjocht en sa hecht, sa earnstich mei syn grize lokken en syn wyt burd, hiene se de moed net om to wegerjen. Net as in slaef siet er dêr dy't foar syn hear in boadskip oerbrocht hat en nou op andert wachtet - hy like in profeet dy't in godswurd spriek en net twivele of it soe neikomme.

Doe seine de beide mannen: ‘Yn dizze saek kinne wy neat sizze, gjin goed noch kwea; God hat sprutsen en it past ús net tsjin Him yn to lizzen. Dat nim de jongfaem mei en lit har de frou wurde fan jins heare soan.’

En wer bûgde de âldman him nei de groun yn tank oan God dy't syn wei foarspoedich makke en doe dielde er út mei de romme hân: goud en sulverguod en kleanspul foar Rebekka, mar ek har mem en Laban waerden net foarbypart. Doe koene se dan einlings ite en let yn 'e joun joegen se har del ta de sliep.

Mar de oare moarns foar dau en dage wie de âldman al wer by de wurken; syn feinten makken de kamielen ré foar de lange reis. Forheard seine Laban en syn mem: ‘Hwat sille Jo sa bitiid al? Jim kinne dochs noch net fuort, sa gau. Lit Rebekka in dei of tsien thúsbliuwe en gean dan op reis’. Mar dêr woe er gjin praet fan hearre. ‘Ik moat nou wer fuort’, sei er, ‘it is net om my, mar myn hear wurdt minder en ik soe net graech wolle, dat er stoar foar't ik wer thús bin. Dat hâld my net op nou't de Heare myn wei sa foarspoedich makke hat.’

En wer doarsten se neat tsjin him yn to lizzen. Mar dit koe dochs net bûten Rebekka sels om gean! De foarige jouns, doe't hja har oan Izaäk ta-seine, in faem oan in man dy't hja nea to foaren sjoen hie, doe hiene se har net frege: yn sok ding wiene de mânlju baes. Mar dit wie sa frjemd, sa bûten alle regel, hjir moast se sels oer bislute. Rebekka hoegde har net lang to bitinken. ‘Ik gean mei’, sei se.

It waerd in drokke moarn. Fan alles moast der ynpakt wurde, hwant net allinne Rebekka gyng mei, mar ek in pear slavinnen dy't har tsjinje soene yn it frjemde lân. En doe kaem it ôfskie. Mei triljend lûd seinge Béthuel syn dochter en Laban, dy't net mei in bytsje to-freden wie, foun in prachtige spreuk: ‘O suster, wurd ta tûzen kear tsientûzenen en meije letter dyn bern de poarte fan 'e fijân bisitte!’ En mei dy seine en mei de triennen yn 'e donkere eagen, bigoun de jonge breid de reis nei har breidgeman...

Op in lette joun, ticht by it tintekamp, doe't Izaäk yn it fjild wie om to bidden, seach er de kamielen kommen. Hy hie net tocht dat hja sa gau komme soene. Mei klopjend hert roun er de karavaen to-mjitte. Doe seach er in jonge frou fan 'e kamiel gliden en op him ta kommen. Hja hie in donkere wale foar; hy seach oars net as twa fûnkjende eagen en in bosk swart hier. Syn breid! Dyselde joun noch trouden se en fierde er har yn syn memme tint...

Ek Abraham wie tige bliid. Nou wist er dan dat Izaäk in flinke frou hie, ien dy't wist hwat se woe en dy't 'him yn alles helpe soe. Nou koe er dan de holle rêstich dellizze. It lei him by dat dat ek net lang mear duorje soe!

It kaem lykwols hiel oars út. Abraham stoar noch net, hy hat noch mear as tritich jier libbe en troude letter sels noch mei in slavin. Ek dy har soannen hat er letter fuortstjûrd, hwant, krektlyk as Ismaël, mochten se net mei de soan fan 'e bilofte, mei Izaäk, ervje.