De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

Ismaël

Yn it jier dat abraham hûndert waerd en Sara njoggentich, kaem einlings de lang-biloofde soan; lyk as de Heare sein hie, krige er de namme Izaäk, dat is ‘Se laitsje’. En mannichien dy't Abraham allinne mar fan namme koe en net wist fan syn machtige God, koe it laitsjen net litte, doe't it nijs oer de heuvels fleach. Sokke âlde minsken en dan noch bern, dat koe net, mienden se. Letter, doe't hja der mear fan wisten, en doe't hja it bern en de mem mei eigen eagen sjoen hiene, doe laken se wer: fan blidens dizkear om it greate lok fan Abraham en Sara.

[p. 35]

Ien wie der, dy stie de holle net nei laitsjen: Hagar. Hja koe wol gûle as se nei dy lytse jonge seach. Nou wie dy lytse Izaäk de earste, nou draeide fuortoan alles om him, nou soe Ismaël net de iennichste erfgenamt wêze fan syn heit en net wurde hwat hja sa hertstochtlik hope hie de rykste fan it Suderlân. Nou joech Abraham fansels neat mear om har, nou wie Sara alles en it slimste wie dat hja der ek noch neat fan sizze koe: nou't Sara sels in soan hie koene se har en Ismaël wol slite. As hja nou wer opstannich waerd, dan stjûrden se har fuort en dan hie Ismaël, de âldste, alhiel gjin rjochten mear. Dat hja moast op elk wurd passe dat se sei en beare dat se bliid wie, mar djip yn har hert hate se it bern en syn mem. Dat koe se allinne mar biprate mei Ismaël, dy't nou al in jier of sechtsjin wie, in man hast al wer. En dy tocht der krekt sa oer.

Doe't de lytse Izaäk in jier as twa âld wie en Sara him ôfwend hie, joech Abraham in great gastmiel. Alle freonen en kunde waerden bean ta it feest en alle boaden sieten mei oan 'e lange platte tafels yn it skaed fan 'e brede beammen. In great feest moast it wurde, de tafels bûgden ûnder de steapels brea en it brette fleis en elk wie fleurich en bliid en liet him de goede spizen smeitsje.

Allinne Hagar siet mei in stûf gesicht tusken de blide gasten. Moasten se dêr nou sa'n drokte om meitsje, om sa'n ûnnoazel bern? En gjin-ien tocht om hàr soan, om Ismaël!

Doe't it feest op it hichtepunt wie brochten se de lytse Izaäk by syn mem. Sara har hert sloech fan blidens; har eagen blonken. Fiif en tweintich lange, bittere jierren hie se op him wachte; wie it wûnder dat er har alles wie? As hja dit foarút witten hie, as hja dit leaud hie, dan hie se Abraham net mei Hagar trouwe litten; hwat in hertsear hie se harsels dan bisparre. En dan hie Izaäk nou de iennichste erfgenamt west! Mar ien ding wie har ta djippe treast: Godsels hie sein dat Er mei Izaäk Syn forboun oprjochtsje woe en net mei Ismaël. O né, tocht Sara, se binne net gelyk, de soan-fan-'e-slavin en de soanfan-'e-frije; foar de wet net, mar foar God ek net!

Greatsk seach se de fleurige rigen bijlâns. Al dy minsken wiene hjir om har soan to earjen; dit wie syn feest, syn dei. En dêrmei foel har each op Ismaël. Hy stie oerein en Sara seach hoe't er nei Izaäk wiisde. Syn smel brún gesicht wie forlutsen, syn donkere eagen spegelen bretael. Om 'e earste tafel waerd it stil en Sara hearde syn húnjende wurden. Wie dat nou de muoite fan in great feest wurdich, dat neatich skepsel, wie dat nou de soan fan it Forboun? It bloed fleach har omheech; stiif sloech se de earmen om har jonge hinne, as moast se him biskermje tsjin wankend kwea. It wiene noch net iens de wurden dy't er sei, it slimste wie de fûle spot, de haet dy't der út spriek. En dat hie er net fan himsels! Dat hie Hagar him ynstutsen!

Hja seach nei har man. Dy moast rjochtdei hâlde! Dy soe nou dochs ek wol ynsjen dat it sa net bliuwe koe. Nea soe der frede komme yn har tint as Hagar en Ismaël bleauwen. Altyd soe har haet as in donkere driging hingje oer de holle fan Izaäk. Doe't Abraham neat sei naem Sara sels it wurd. Miskien wie it net fatsoenlik; it koe har neat skele; hwat joech se om fatsoen nou't it om 'e takomst gyng fan har bern? En lûd en dúdlik sei se: ‘Jo moatte dy slavin fuortjeije mei har soan, hwant de soan fan 'e slavin sil net ervje mei myn soan, mei Izaäk.’

It feest gyng wer fierder, der waerd net mear praet oer it foarfal, mar de rjochte stimming wie der net mear. Dyselde jouns bigoun Sara der wer oer, doe't se allinne by Abraham wie. Hja sette alles op alles: dizze slach soè se winne! Hja forgeat dat se ûnreedlik wie, dat Ismaël ek de soan fan Abraham wie en dat him yn elk gefal in part fan 'e erfenis takaem. Hja forgeat ek dat it har eigen skuld wie; dat hja destiids Abraham twongen hie om Hagar to nimmen. Alles forgeat se, fan neat woe se mear witte: Hagar moast fuort en dan forfoelen ek alle rjochten fan har soan. Doe't Abraham net tajaen woe, waerd se lilk. Sa roun de blide feestdei op rûzje út. Beide koene se net bêst sliepe, beide hâlden se har ein fêst.

It moat, tocht Sara, it giet om 'e takomst fan Izaäk.

It mei net, tocht Abraham, it is tsjin alle wet en regel.

Dyselde nachts krige Abraham in iepenbiering. God kaem ta him en lei him op

[p. 36]

om Hagar en Ismaël dochs fuort to stjûren. It wie net om't Sara gelyk hawn hie, dy jouns. Net foar har oergunst en haet moast Ismaël wike. Mar hiel dy histoarje mei Hagar wie frucht fan twivel oan Gods bilofte; Abraham hie net mei Hagar trouwe mocht en nou moast alles útsuvere wurde dat fan Hagar wie. De Heare hie ienkear Izaäk útkard en Ismaël net en as hja beide bleauwen yn Abrahams tint dan roun it út op striid en moart. En it hoegde Abraham net to bigreatsjen om syn âldste soan: God soe ek him seingje en stelle ta in machtich folk.

Doe bûgde Abraham de holle en skikte him. As God it sei, dan mocht hy net tsjin appelearje. Mar it foel him tige swier. Syn soan, syn âldste! Nea soe er him wer sjen, nea syn jonge stap mear hearre, nea wer harkje nei syn jonge stim, nea it fûnkjen wer sjen fan syn dryste eagen.

Dy moarns gie er der bitiid ôf, foar't Sara by de wurken wie en rôp Hagar en har soan. Syn lûd trille doe't er har it hurde fonnis sei. Hwerom koene nou dy beide froulju net yn frede libje? Hwerom net? Doe joech er Hagar de tas mei iten op, de learen wettersek. Dat wie alles. As hja der om frege hie - hy hie har slaven meijaen wollen, kamielen, pakezels mei iten en wyn. Mar Hagar frege net. Hja stoar leaver as nou noch om gunsten to freegjen. Mei har soan oan 'e hân gyng se fuort, greatsk en rjochtop; net ien kear seach se om.

Lang seach Abraham har nei; de triennen baernden achter syn eagen, it hert briek him suver om syn soan, syn eigen bloed. Stadich roun er nei de tint. Hy beve der tsjin oan om it tsjin Sara to sizzen: noch seach er it forwyt yn Hagar har donkere eagen; nou soe er de triomf yn Sara's eagen sjen. Miskien wie dat noch bitterder.

Lang rounen se dy deis, Hagar en Ismaël. In slavin sûnder frouwe; in soan sûnder heit. Earne njonken de wei sliepten se: twa forstjittenen sûnder hûs en dak. Yn 'e ieremoarn al gyngen se fierder. Súd fan Ber Séba, dêr't de karavaen-spoaren elkoar krústen, fordwaelden se. De sinne skroeide en op it lêst rekke de wettersek leech. It droege, kromlige brea koene se net mear troch de kiel krije; en al mar rounen se, wurch en yn 'e ein, slap fan 'e honger en forrêdde fan toarst.

Op it lêst koe Ismaël net mear. Hagar sloech de earm om him hinne en steunde him. En nearne wie wetter yn dizze toarre wyldernis. Dit is Sara har skuld, tocht se bitter, en Abraham, dat dy net wizer wie! En hwer bleau nou dy God fan Abraham, dy't har rêdden hie op dy earste reis! In great folk soe Ismaël wurde, in wâldezel fan in minske! It like der net folle op! Roungear hong er oan har earm, swier sleepten syn iepene fuotten, it bloed stie op syn tsjûke, droege lippen, fluitsjend kamen de siken út syn droege kiel.

Nou koene se net fierder. Ûnder in strûk liet se him falle; in mannich smelle strepen skaed foelen oer syn holle. Stroffeljend roun se fierder; hy jammere om help, mar hja koe him net stjerren sjen. In ein fierder foel se del en drukte de hannen foar de earen. Noch hearde se, swak en fierôf, syn jammerjen...

En doe wie der in stim, boppe har, njonken har, oeral om har hinne. Dat wie net it lûd fan in minske, dat wie de stim fan God sels. Wurd foar wurd koe se forstean. ‘Wês net bang, Hagar en help de jonge oerein, hwant hy sil net stjerre mar libje en ta in great folk wurde.’ Dus dôch! God hie har net forgetten! Hja fleach oerein. En ûnder it rinnen - hoe seach se nou ynienen sa skerp? - foel it each har op in stien, heal bidobbe ûnder it stouwend sân. Mei alle macht skuorde se de stien fan siden. Dêr ûnder, koel en klear, spegele it wetter. Doe pakte se de lege sek en liet him folrinne en brocht it Ismaël... Letter, doe't hja dronken hiene en iten, swalken se fierder. Súd fan Kanaän, yn 'e woastine fan Paran, founen se plak to wenjen. Dêr woechs Ismaël fierder op; in wyld en ûnbannich minske waerd er, forbittere en sûnder freonen: syn hân tsjin elk en elken-ien tsjin him. Syn mem helle him in frou, út har heitelân, Egypte.