De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

It oardiel

It wie let op 'e middei en op it Plein by de hege muorre wie it hast al tsjuster. Flak by de poarte sieten de hege boargers fan Sodom en bisprieken de dingen fan 'e dei. Ek Lot siet yn it formidden. Om't er tige ryk wie en út 'e famylje fan Abraham - de man dy't har destiids rêdden hie út 'e macht fan 'e Elamiten - koene hja him net passeare en hie er in stim mei op it Poarte-plein.

Net dat hja him oars folle achtsloegen, de mannen fan Sodom. Hja koene it mar net forjitte dat er út in oar lân kaem en dat er oer forskate dingen hiel oars tocht as hjasels. En dat er nea meidie oan har goddeleaze stikken, dat er dêr lêst fan hie en it him ek skine liet, dat koene se alhiel net forneare. Dat Lot sei der mar net folle mear fan; hja woene dochs gjin rie fan him oannimme en hy makke it der minder mei.

Ek dizze middei die er der almeast it swijen ta; it waerd nammers ek tiid om nei hûs. Doe seach er op; út 'e nauwe poarte-gong kamen twa jonge mannen to foare en bleauwen stean op it Plein. Lot waerd der kjel fan. Hwer kamen se wei dy lette reizgers, dat se net wisten hoe nuodlik it wie om yn Sodom to kommen, krekt foar de nacht?

Hastich liet er him fan 'e hege stoel glide en djip bûgde er foar de beide mannen. ‘Och, myn hearen’, sei er, ‘kom dochs by my yn 'e hûs en bliuw in nacht oer en moarnier meije jim der bitiid ôfgean en tsjoch jim wegen.’ Dat wie yn Sodom it bêste: sa gau as it koe ûnder dak en moarnier sa gau mûglik wer fuort. Hy hope mar dat hja it nou bigrepen hiene; dúdliker koe er it net sizze dêr't al dy oaren by sieten.

De beide reizgers lykwols hiene nearne euvelmoed yn. ‘Né’, seine se freonlik, ‘mar wy woene op it Plein oernachtsje.’ Lot biloek der suver fan. Sliepe op it Plein, dat diene mear reizgers as hja krekt foar de nacht yn in frjemde stêd oankamen, mar dat koe net yn Sodom. Hwa't dêrre by nacht en tsjuster bûten bleau, dy wie syn libben net feilich. Dat mei noch mear klam frege er har yn 'e hûs, sa lang hâldde er oan dat hja mei fatsoen net mear wegerje koene en syn sin diene. Bliid gie er har foar, it Plein oer, de stêd yn nei syn hûs. Thús, by it flikkerjend lampeljocht makken se de gasten it joun-miel ré. It wie al let doe't it iten dien wie en hja har ré-makken foar de nacht. Doe ynienen wie de strjitte fol lûden, it sljurkjen fan hastige stappen, it roppen fan rauwe stimmen, forheftich bounzjen op 'e tichte doar.

Lot waerd sa wyt as in deade. Dit wie om syn gasten to rêdden! It hie gjin sin mear dat hja bisochten om fuort to kommen: it hûs wie fêst al bisingele. Bûten stie in koar fan stimmen op: ‘Bring ús dy beide mânlju hjirre, dat wy se bikenne.’

Mar al to goed wist Lot hwat se dêrmei bidoelden. Oanrande woene se de beide mannen en, as hja de lange nacht mei har omknoeid hiene, wachte har yn 'e moarntiid de dea. Hy huvere doe't er der om tocht. In helt wie er net, Lot, mar hy wie in rjochtfeardich man en hy stoar leaver as syn gasten út to leverjen oan dy binde dêr bûten. Biret riisde er oerein en foar't de húsgenoaten it wisten stie er al op 'e strjitte; de doar sloech er achter him yn it slot.

Sa stie er dêr, allinne, wanhopich, de rêch tsjin 'e sletten doar, de dea foar eagen. Der wiene mear as er tocht hie; de strjitte wie suver fol. Deftige boargers wiene der by en it rûge folk út 'e stegen, jonge jonges en krebintige âlde keardels; it like wol

[p. 32]

as wie gjin man to Sodom thús bleaun. Der wie oars gjin wei op: hy moast yn goedens, al hoe't er dit folk forachte.

‘Myn bruorren’, sei er, ‘doch dochs gjin kwea. Yn it lân dêr't ik wei kom is de gast hillich, dat ik kin jim dizze beide mannen net oerjaen, dy't kommen binne ûnder it skaed fan myn dak; mar ik haw twa dochters thús, jongfammen; as ik dy nou ris útbrocht. It is better, dat jim har kwea dogge, as dy oaren’.

‘Né’, raesden se, ‘dyn dochters wolle wy net ha en dyn fromme praetsjes ha wy al lang ús nocht fan. De gast is hillich, seit erl Neat is ús hillich en wy litte ús fan frjemden de wet net stelle! Wacht mar, nou sille wy dy mear kwea dwaen as har!’ En mei de fûsten omheech, flokkend en bearend, krongen se op him oan. Dit wurdt myn dea, tocht er. As nou dy twa noch ûntkomme kinne, dan stjer ik net forgees! En doe kreake achter him de doar iepen, fjouwer sterke hannen namen him en skuorden him yn 'e hûs; mei in fûle slach foel de doar yn it slot.

Hy wist sa gau net hwat er der oan hie; noch trille er op syn skonken; hy hime. Dit hiene de beide mannen dien; har libben hiene se foar him ynset. Hwat wie dat moai! mar aenstouns kaem de binde wer fansels, en dan mocht God har genedich wêze. Buten flokte en tjirge it folk; skille stimmen rôpen, mar net ien roerde de doar! Doe hearde er dat it lûd fierderôf wie, syn hûs foarby. Op it lêst waerd it stil; in frjemde, ûnwennige stilte nei dat wyld trelit fan niist. Binijd seach er om him hinne. Njonken him sei ien fan 'e gasten: ‘Hja komme net wer; wy ha se mei blinens slein, dêrom koene se de doar net fine.’ En doe earst bigriep Lot. Dit wiene gjin reizgers dy't er herberge hie, dit wiene ingelen, boaden fan Abrahams God. Nou hoegde er net bang mear to wêzen; hwa soe him kwea dwaen kinne as Gods ingelen de wacht hiene yn syn hûs? Hy die in stap nei foaren, hy woe foar har delbûge, mar earnstich sei de ingel: ‘Rop dyn frou en dyn dochters, hwant de Heare hat ús stjûrd om de stêd en de Streek to fordjerren.’

Doe't er har helle hie harken se nei it boadskip fan 'e ingel, bang en forslein. De sûnde fan Sodom wie sa great dat God it net langer oansjen woe; strak soe it fjûr fan 'e himel reine en hiel de flakte soe yn 'e flammen ûndergean. Allinne Lot en syn húsgenoaten soene bihâlden bliuwe; hja mochten flechtsje de kant nei de bergen op en as er faeks noch mear famylje hie, soannen of dochters of miskien oantroude bern, dan mocht er dy noch ophelje. Oars soe gjin ien út 'e stêdden it libben der ôfrêdde. En às er noch guon ophelje woe, dan moast it daliks, hwant de tiid dreau.

Démoedich bûgde Lot de holle. Sa't God it bisletten hie, sa soe it komme. Mei ien slach rekke er alles kwyt: hûs en have, fé en slaven, mar syn frou en bern en it eigen libben wie mear wurdich as alle skatten. En nou wist er dat it forkeard west hie dat er him hjir nei wenjen set hie. De sûnde fan Sodom hie er nea oan mei-dien, mar dit wie gjin plak foar him. Dy earste kear, doe't de Elamiten him fuortfierd hiene, dat hie in warskôging west, mar hy hie der gjin acht op slein. Doe hie er alles weromkrige, mar dizze slach kaem oars oan.

Mei in sucht sloech er de mantel om en gaspe de gurle fêster. Hy moast de beide jongemannen warskôgje dy't mei syn dochters trouwe soene. De froulju gûlden doe't er de doar útgie. It is hurd, as men ryk is, om alles oer to jaen.

It wie stil yn 'e stêd; de mannen fan Sodom sliepten har lêste sliep. Hwat soene se sizze, dy beide feinten, as er syn boadskip sei? Soene se him leauwe en alles efterlitte en mei har flechtsje út 'e faeije stêd? Hy hie net folle hoop. Mei in swier moed kloppe er op 'e doar en rôp. Lang moast er wachtsje foar't se him hearden. Doe't de feint by de doar kaem, slûch en noartsk, die er syn forhael. De jongeman lake him yn syn gesicht út. Dêr leaude er neat fan, dat de stêd forgean soe. As Lot ris wer sokke grappen bitocht, dan leafst by dei! It wie in hiele forsteuring yn 'e nacht! Doe klapte er de doar ticht en gie wer op bêd. By de twadde gie it net better. Hoe't Lot ek praette, ek dy leaude him net. Dy beide frjemden hiene him hwat wysmakke, of miskien hiene se to folle wyn dronken jouns! En dat it ingelen wiene, dy twa reizgers, kom, dat leaude er ommers sels net.

Mismoedich gyng Lot nei hûs. Swier sleepten syn fuotten troch de moudige strjitten; it wie soel, as broeide der yn 'e fierte ûnwaer op. It wie al nacht doe't er einlings thúskaem. De beide fammen jammeren lûd;

[p. 33]

... hwa't nei Sodom omkocht, sil mei Sodom stjerre.

[p. 34]

syn frou hie de triennen yn 'e eagen. Miskien soe it noch hwat tafalle, miende se. Hja koene dochs net alles sa mar efterlitte; it húsrie, alle klean, it sulver en it goud? ‘Hwat wy drage kinne, nimme wy mei’, sei Lot. Mar hy hie de moed net om hwat yn to pakken. It foel him swierder as er earst tocht hie. Hy roun fan it iene plak op it oare; dan foel er wer del en bisocht de beide fammen to treasten. ‘Stil mar’, sei er, ‘jim krije wol wer in oare man.’ Hy fielde sels net, hoe dwaes it hearde, sok sizzen, op sok in tiid.

Sa gyng de koarte nacht foarby en doe't yn 'e iere moarn de dage oer de loft gie, namen de ingelen har by de hân en setten se ta de doar út. Troch de sliepende stêd brochten se har bûten op it fjild. Wiid lei de flakte ûnder in hege, grize loft. Yn 'e fierte leine donker de oare stêdden: Gomorra, Adama, Séboïm en it lytse Soär. It wie stil en soel; boppe de kym flimere de wearljocht; yn 'e fierte boldere it al.

De iene ingel naem foar it lêst it wurd. ‘Rêd jimme’, sei er earnstich, ‘om wille fan jim libben. Bliuw net stean op 'e flakte en sjoch net om ûnderweis, hwant hwa't nei Sodom omsjocht sil mei Sodom stjerre.’

It wie oft Lot doe earst goed bigriep dat it om dea of libben gyng. Hy wie los fan Sodom, los fan alles dat him boun oan dy stêd-fan-sûnde; hy hie mar ien doel mear: flechtsje en it faeije libben rêdde. Mar de flakte wie sa great en de bergen sa fier en dimmen frege er: ‘Och, myn hear, lit my dochs to Soär bliuwe, en sparje dy stêd; it is mar lyts en nei de bergen, dat is to fier foar my.’

‘It is goed’, sei de ingel, ‘ik sil Soär net omkeare, mar haestje jim dan, hwant wy kinne neat bigjinne ear't jim net feilich binnel’ Doe joegen se har op reis, sa fluch as se koene, Lot en syn beide dochters; strak hâlden se it each op Soär en net ien kear seagen se om. Boppe de huzen fan Soär riisde de sinne doe't hja troch de poarte kamen. Achter har boldere de tonger en skeat de wearljocht oan ien wei út de donkere loften. Doe't se stean bleauwen by de poarte, wurch en yn 'e ein, seagen se dat Lot syn frou der noch net wie. Hja doarsten net werom om har op to heljen. ‘Hwa't nei Sodom omsjocht, sil mei Sodom stjerre’...

Doe briek it oardiel los oer de fjouwer stêdden. De groun spjaltte en wolken sweveldamp skeaten omheech. De frou fan Lot, dêrbûten op 'e flakte, seach hoe't de wearljocht der yn sloech en hoe't in rein fan fjûr oer de stêdden en de lannen foel. Beammen, huzen, alles sprong yn 'e brân; op plakken baernde it pik yn 'e groun. Doe 't hja fuort woe, wie it to let. Hja hie it wurd fan 'e ingel yn 'e wyn slein en mei Sodom is hja omkommen. It wie eigen skuld.

Tiden letter, doe't it sâlte wetter fan 'e Deade Sé oer de flakte hinneroun wie, wiisden de minsken elkoar oan 'e kant fan 'e sé noch har lyk oan. It wie net forgien, mar oerdutsen mei glinsterjende sâltkristallen. Lange, lange jierren had it dêr stien, in warskôging foar elk, dy't it seach.

De moarns fan 'e ramp stie Abraham op in hege heuvel om to sjen oft it oardiel ek kommen wie. Doe't er fier yn it Easten de donkere reekwolken seach wist er genôch: der hiene gjin tsien rjochtfeardigen yn Sodom west. Letter kaem de tiding dat Lot út Soär wei nei de bergen tein wie en dat er dêr mei syn dochters wenne. De beide froulju hawwe letter noch in soan krige: de Ammoniten en de Moabiten stamme fan harren ôf. Fan beide folken hat Israël letter noch gâns ûnderfoun.