De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

Abram en Lot

Nei dy tocht nei egypte bleauwen se net yn it Suderlân, mar setten se har nei wenjen by Bethel. Dêr wie mear gêrs, mar der wennen ek mear minsken en dat joech al gau nije swierrichheden.

De Kanaäniten, dêr't hja tusken yn kamen to wenjen, hiene it net op sokke frjemde ynkringers stean: it boulân wie al tiden ompart en de greiden wiene krap. En net allinne Abram hie greate keppels lytsfé, mar ek Lot hie gâns skiep en geiten. Net dat hja Abram en Lot hwat misseine; tsjin twa mannen mei sa'n heap feinten en slaven doarsten se net to bigjinnen, mar wol seagen se har mei skeane eagen oan en de forhâlding wie net sa't it hearde.

It waerd nuodlik, doe't der ek noch skeel kaem tusken de slaven fan Lot en fan Abram. It folk fan Abram miende dat har hear de earste rjochten hie: hy wie it haed fan 'e famylje en as it der op oan kaem wie dit lân him tasein en Lot net! De slaven fan Lot hâldden út dat it gêrs en it wetter harres meiïnoar wie. Dat joech iderkear wer spul en bytiden wiene se slaende deilis. It holp net folle dat Abram en Lot it hwat delbêdden, der wie nou ienris gjin romte genôch foar twa fébisitters en iderkear wie der wer hwat.

Abram bigriep wol dat it sa net langer koe: op 'en dûr soene hy en Lot ek rûzje krije en dêr wachten de Kanaäniten op. Hja moasten hjir wei, hoe gauwer hoe better, mar dan elk in kant út. It wie wol spitich, Lot hie gjin heit mear en hy wie de iennichste dy't Abram folge wie nei de frjemdte, mar it koe net oars.

As âldste fan 'e famylje hie er Lot fuortstjûre kinnen, mar sa woe er net en dêrom praette er mei him en sei dat it mar better wie om útinoar to gean. Lot moast mar sizze hwer't er hinne woe en dan gie hy, Abram, de oare kant út. It kaem net yn Lot op om syn omke de kar to litten: hy wist wol in goed plak en doe't er de kâns krige sloech er gau ta. ‘Goed’, sei er, ‘dan kies ik de Streek fan 'e Jordaen, dêr't de stêdden Sodom en Gomorra lizze.’

Abram hearde der suver nij by op, dat Lot dy kant út woe. It wie in fruchtbere streek, dat wie sa, mei gâns greiden en tige gaedlik foar in fé-hoeder, mar de stêd Sodom stie ek bikend om syn sûnde en ûngerjochtichheit. Dat wist Lot wol, mar sok ding telde er net as it om 'e bisten en om 'e rykdom gyng. Al gau gie er op reis, it Easten yn. Doe't er letter hearde dat Abram wer nei it Suderlân tein wie, tocht er: hwat komt it goed út dat ik doe fuort mar tapakt haw. Foar gjin noch sa folle woe er wer nei Hébron ta, dat toarre heuvellân, dêr't it altyd lijen wie mei wetter en dêr't elke droege rite in slimme ramp wie. Dan wie it hjir better yn 'e flakte fan Sodom...

En it like yn it earstoan ek wol dat Lot it dêr yn 'e flakte mar skoan troffen hie. Syn keppels waerden aloan greater en al mear folk en slaven krige er. Mar hy hie noch net lange jierren yn 'e Jordaen-streek west, doe't sa mar ynienen in swiere ramp him trof.

Yn it keninkryk Elam, fier yn it Easten, hearske yn dy tiid in machtich kening, Kedor Laomer. Hy fierde hearskippij oer gâns lannen en stêdden en ek de keningen

[p. 24]

fan 'e Streek brochten him elk jier swiere skatting. Machtige keppels lytsfé waerden elk jier nei Elam dreaun en ek Lot, dy't by Sodom wenne, sil dêr syn part wol ta levere ha. Mar nou hiene al dy folken en stammen yn it Westen har nocht en omdat Kedor Laomer yn it Easten ek fijannen hie, en dêr de hannen fol hie, seine se him de tsjinst op. Hiene se nou ek meiïnoar stien en in fiks leger yn it fjild brocht, dan hiene se it faeks rêdden, mar dat diene se net. Elk tocht dat it mei syn lân wol hwat tafalle soe en de oaren moasten mar om harsels tinke.

It kaem fansels net ta to fallen. Kening Kedor Laomer wachte dy hjerstmis forgees op 'e fette skiep en geiten; de lange winter forbiet er syn grime, mar doe't it oare jiers de wegen opdroege wiene nei de stjelpige maitiidsrein, stjûrde er in binde soldaten om dy opstannige stammen ris goed nei to sjen. En dy wylde, wrede mannen forstiene har fak: stêd nei stêd foel har yn hannen, al hwat wapens tsjin har brûke doarst waerd delhoud, en fierder sleepten se alles mei: mânlju, froulju en bern en net to forjitten it fé, it sulver en it goud; neat kaem har fan ûnpas.

It like earst as soe de Streek der noch goed foar wei komme; wol baernden nachts yn it Easten de loften read, mar de fijân sakke ôf it Suden yn en sloech de stammen dy't dêr wennen. Dwers troch it lân fan 'e Amalekiten gie it en doe troch it westen wer it Noarden yn, om Sodom hinne. Mar doe, ûnforhoeds, namen se har draei en teagen dochs noch op 'e fette flakte ta.

De fiif keningen fan 'e Streek - dy fan Sodom, Gomorra, Adama, Séboïm en Soär - seagen it swurk driuwen en rôpen har folk op ta de striid. Hja stelden de slachoarder yn in fjild dêr't gâns pikputten wiene; as it har slagge de fijân dêryn to twingen dan wie er forlern. Mar de rôvers fan Kedor Laomer fochten as liuwen en, hoewol hja gâns folk forlearen, de slach wounen se en de mannen út 'e Streek rekken sels ynpleats yn 'e putten.

De Elamiten plonderen Sodom en Gomorra; de oare stêdden diene se har net mear oan tiid: hja moasten nedich op nei hûs, har keppel wie gâns bilune nei dizze fûle slach en hja hiene in ûngemaklike sleep fé en minsken mei. Ek Lot waerd ophelle en moast mei op mars. Yn lange rigen waerden de finzenen oaninoar keppele en sa, as bisten, it Noarden yn dreaun. En njonken de kolonnes rounen de soldaten en sloegen der ûnbarmhertich op as it har net hurdernôch gyng. Hwa't net mear rinne koe waerd losgaspe en oan 'e kant smiten: dy soe wol stjerre fan toarst of honger en dan wisten de roppige gieren der wol wei mei...

Faeks sil Lot op dizze skriklike reis noch wolris tocht ha oan it heuvellân fan Hebron, dêr't it sa rom net omkaem foar it fé, mar dêr't foar rôvers ek sa folle net to heljen wie.

Abram krige it birjocht fan ien fan Lot syn slaven, dy't ûntkommen wie. In wylde grime lôge yn him op. Lot mocht it dan hûndert kear himsels oandien ha, hy wie dochs syn omkesizzer, syn eigen flesk en bloed, de iennichste fan 'e sibbe dy't him folge wie nei it frjemde lân! Hy soe him helpe en God soe mei him gean op it oarlochspaed. ‘Ik sil forflokke dy't dy forflokt...’, dat wurd wie Abram noch net forgetten.

Mar dêrom moat men sels jins bêst ek dwaen! Syn trije buorlju, Aner, Mamré en Eskol, dy't him wol faker holpen hiene, gyngen mei en Abram wapene alle slaven dy't mist wurde koene by it wurk. Al mei al hie er trije hûndert achttjin wapene mannen, doe't er it greate aventûr oangie. It waerd in lange bloedige mars, hiel Kanaän troch fan Súd nei Noard, oer heuvels en troch flakten, oer moudige wegen ûnder in gleone simmersinne. Fan tiid ta tiid sloegen se der hwat iten troch, op 'e middei sliepten se en in pear koarte ûren nachts en fierder diene se har gjin rêsten oan tiid. Fansels koe de fijân mei al syn fé en slaven lang sa hurd net en yn it uterste Noarden hellen se him yn. It die bliken dat de Elamiten gjin oanfal mear forwachten, hja ieten en dronken en dounsen en de wacht hâlde diene se mar net.

Doe't it tsjuster wurden wie bisingelen Abram en syn mannen it kamp en doe, fan trije kanten, foelen se de rôvers oan. Wyld houden se der op yn en de forbjustere Elamiten stouden alle kanten út; doe krigen Abrams mannen der aerdichheit oan en setten se efternei oan Hoba ta, in plak dat Noard fan Damaskus leit.

En sa foel it hiele tintekamp, mei alle bút fan fé en reau en minsken har yn hannen.

[p. 25]

Ek Lot libbe noch en krige de frijdom wer. Doe't alle man hwat bikommen wie en útsliept, gie it stadich wer op nei hûs. De tiding fan 'e oerwinning fleach troch it lân en ûnderskate minsken gyngen Abram yn 'e mjitte en huldigen him. De preesterkening fan Salem, Melchizédek, in man dy't ek de allerheechste God tsjinne, brocht brea en wyn en seinge Abram; út tankberens joech dy him it tsiende fan 'e bút. Ek de kening van Sodom helle Abram op. Hy wie yn dy forlerne slach alles kwytrekke en neffens it oarlochsrjocht fan dy tiid, wie alles nou fan Abram. Allinne om 'e minsken frege er; dêr wie Abram dôch forlegen mei en dan koe er alle fé en oar spul hâlde. Mar sa woe Abram net. Gjin heidensk kening soe letter sizze: ‘Ja, dy Abram, dy tsjinner fan dy frjemde God, is ryk wurden fan myn have.’ Dat alles dat der oer wie, nei't de helpers har part nommen hiene, joech Abram wer oer, de minsken mar ek it fé, de klean en it jild, oant de lêste sandael-riem ta en de lêste sulversikkel.

Nei de bifrijing sette Lot him nei wenjen yn 'e stêd fan Sodom. Net dat er him dêr tige thús fielde, en de sûnde fan Sodom hie er alle dagen lêst fan, mar hwêr soe er oars ek al hinne yn in lân dêr't de bêste groun forpart wie en mei syn keppels dy't to great wiene om by Abram sines? En de flakte fan Sodom wie sa'n bêst plak foar in man mei fé.

Doe't er in skoft to Sodom wenne hie, krige er dêr kimde; foar syn greate dochters socht er dêr in man en Lot waerd boargermei: hy hie in sit yn 'e poarte en regele de saken mei fan stêd en bistjûr.

Allinne dy slimme sûnden, dat wende net...