De Hillige Histoarje. It Alde Testamint (Deel 1)

[p. 19]

boek II
it folk

[p. 21]

Abram, de roppene

Net fier fan 'e mouning fan 'e rivier de Eufraet lei de greate drokke stêd Ur. Tûzenen minsken wennen binnen de mânske muorren, machtige keningen hearsken neffens strange wetten, karavanen brochten skatten oan út fiere, frjemde lânnen, rike féhoeders, dy't simmers mei de keppels swalken en yn tinten wennen, hiene yn 'e stêd har winter-hûs. Ien fan dy hoedersfoarsten wie Tearach, in man út it slachte fan Sem. Hy hie trije soannen, Abram, Nahor en Haran; de beide lêsten hiene sels al greate bern, mar Abram, dy't mei syn healsuster Saraï troud wie, hie gjin soan.

It wiene hiel gewoane minsken, dizze lytse famylje fan Semiten, wol ryk oan fé fansels, mar fierder neat bysûnders: hja diene trou har wurk, pasten op 'e keppels en fan tiid ta tiid, om 'e goaden ta freon to hâlden, brochten se in offer yn 'e rimpel. Allinne Abram wie oars as de oaren; hy hie gjin frede by de tsjinst fan al dy goaden en goadinnen en sels de moannegod Sin, dy't de measte offers krige, leaude er net oan. Hy tocht dat der mar ien God wêze koe, in God dy't himel en ierde makke hie en alle ding bistjûrde, mar net ien koe him de namme fan dy God fortelle en dus wist er ek net hoe't er Him tsjinje moast. Soms hie er langst om fuort to tsjen, fier fan dy stêd mei timpels en preesters, om in nij libben to bigjinnen yn in nij lân. Mar dêr praette er mar net ienris oer mei de oaren: hja soene him dochs net bigripe.

Mar hy wie al bliid doe't syn heit op in kear de famylje gearrôp en sei dat er forfarre woe, it Westen yn, de kant op nei Kanaän. Dat wie to-minsten gjin lân fan machtige stêdden en greate timpels en krekt in oarde foar har mei har keppels lytsfé.

Hja gyngen allegearre mei, op Haran nei, dy't stoarn wie. Om de iene of oare reden kamen se lykwols net yn Kanaän, mar sahwat op healwei, yn 'e stêd Haran, setten se har nei wenjen. It foldie har dêr bêst, de keppels dijden en hja krigen de romte fan fé en slaven. Ek Abram skikte him en hy tocht net oars, as hy soe syn dagen fierder yn Haran slite.

En krekt doe't hy sels der net mear oer tocht om fierder, wie it Gods tiid. Op in kear, it sil wol yn 'e stilte fan 'e nacht west ha, spriek de Heare him oan: ‘Gean út dyn lân en út dyn sibbe en út dyn heite hûs nei it lân dat Ik dy wize sil. En Ik sil dy ta in great folk meitsje en dy seingje; Ik sil dyn namme great meitsje en wês in seine; en Ik sil seingje dy't dy seingje en forflokke dy't dy forflokt en yn dy sille alle slachten fan it ierdryk seinge wurde.’ Lang tocht Abram oer dat Godswurd nei en hy wie tige bliid. Nou soe er dochs noch fuort moatte en brekke mei de goaden fan Haran, nou soe er de Iene God dochs kennen leare en tsjinje, syn libben lang! Allinne koe en him net bigripe hwerom't hy krekt roppen waerd en hwerom't dy stream fan seine nou krekt foar him wêze moast. En hoe koe hy ta in great folk wurde, in man fan fiif-en-sawntich jier en sûnder bern? Hy koe der net by, mar ien ding stie fêst: hy soe gean dêr't God him rôp! Syn folk en lân moast er forlitte, mar hwat hindere dat, nou't er sels ta in great folk wurde soe? En dat er út syn heite hûs gean moast, dat wie net slim, nou't God syn heit wêze woe en mei him reizgje nei it frjemde lân. Hy wist net iens hwêr't er hinne moast, mar it lei him by dat it Kanaän wêze soe, it lân dêr't destiids syn heit al hinne woe.

Net folle dagen letter gie de karavaen op reis: Abram, syn frou Saraï, Lot, de soan fan syn forstoarne broer en dêrefter de slaven mei de keppels. It ôfskied fan syn âlde heit en fan 'e oaren hie swierder west as er earst tocht hie, mar dat wie nou foarby en moedich, fan syn hege kamiel, seach Abram de fjilden oer en de takomst yn. Mei sa'n heap fé by har koene se fansels net fluch reizgje en faek hiene se al de tinten opslein foar de nacht, ear't se yn 'e fierte de wite sniekoppen seagen fan 'e Libanon en, tichteby, de blauwe marren fan 'e Jordaen. Mar dêrmei wiene se dan ek yn Kanaän en fan Noard nei Súd reizgen se it hiele lân troch.

It wie by Sichem, ûnder de greate Wiersizzersbeam, dat Godsels by Abram kaem en sei, dat dit nou it lân wie dat Er foar him ornearre hie en dat hjir nou letter it folk des Heare wenje soe. Op datselde plak brocht Abram de Heare in offer en doe teagen se mar wer fierder, it Suden yn. Tichtby de âlde stêd Hebron, yn it Suder-

[p. 22]

lân, dêr't net folle minsken wennen en dêr't romte wie foar de keppels, sloegen se foargoed de tinten op.

Abram en Saraï tochten fêst dat God har nou mei gauwens bern jaen soe, soannen en dochters, it bliid bigjin fan it biloofde folk...

Mar it kaem hiel oars út. Dat jiers, doe't hja noch mar krekt yn it Suderlân wennen, kaem der in greate droechte. Yn it heuvellân droegen de beken út en op 'e brune fjilden fortoarre it gers. Alle dagen wer oan stie de gleone sinne oan in blauwe loft: it tilde fan hjittens; de rein bleau wei. Abram bigriep it net. Wie dit nou it lân dat God foar him útsjoen hie, dizze droege toskroeide grounen? Wie dit de seine dêr't God fan sprutsen hie, dy wûndere nacht yn Haran? Biloofde er bern, dy ûnbigryplike God, en joech er ynpleats honger? Doe't ek de hjerstrein net foel op 'e tiid en it lytsfé stoar op it fjild, bigriep Abram dat er net langer bliuwe mocht. Wer rôllen se de donkere tinten op en pakten de have op ezels en kamielen en wer gyng de lange karavaen op stap, de moudige wegen lâns en oer de toarre steppen, de kant út nei Egypte, it lân dêr't wetter wie en iten foar minsken en fé.

Egypte, in grien en bloeijend lân moast it wêze, mar ek in lân mei frjemde seden en strange, ûnbigriplike wetten. Yn tiden fan droechte en krapte koe elk mar nei Egypte tsjen en foar elk wie der brea en wetter, mar fierder hie in fremdling der ek gjin rjochten. Der wie gjin wet dy't him biskerme en alles dat er hie, syn fé en slaven, syn frou en bern, koe de Farao bislach op lizze. It wie wol bard dat in frjemde reizger yn Egypte formoarde wie, allinne om't in rike Egyptner sin hie oan syn frou.

Oer sokke dingen tocht Abram doe't er dêr foar de karavaen útried, heech op syn roeikjende kamiel, en hoe mear't er him der ynjoech, hoe banger't er waerd. Saraï wie tige tsjep en hy hie wolris heard dat de Egyptners it foaral forsjoen hiene op froulju út syn lân. Hy huvere yn 'e wide mantel. It wie as seach er himsels al lizzen foar de tint, in Egyptyske dolk tusken de ribben, de bûnte klean ûnder it bloed. Sa soe it gean as er net oppaste! En Saraï koe er dochs net helpe; as hja har ha woene, namen se har dochs!

Der wie foar him mar ien middel om it faeije libben to rêdden: hja moasten beare dat se broer en suster wiene ynpleats fan man en frou. Fansels soene se Saraï dan noch gauwer helje, mar dat wie dochs net to kearen en sa hâldde hy to-minsten it libben. It bigreate him wol om har, mar hja wie op it lêst in frou en hy mòcht hjir ommers net stjerre: hy moast wer nei Kanaän ta en it great folk wurde. En in slimme leagen wie it ek noch net iens: hja wie nou ienris syn healsuster en Tearach wie ek har heit! It kaem net by him op, dat God machtigernôch wie om Saraï to biwarjen, ek sûnder syn lef bidroch...

Hy lei it har strang op hwat hja sizze moast en sa, as broer en suster, sloegen se har tinten op by de keningsstêd. It kaem krekt sa't Abram tocht hie, mar it wie de Farao sels, dy't fan syn frou hearde en har helje liet foar syn harem. Dat sa waerd Saraï de frou fan 'e kening en sa waerd Abram de Farao syn sweager. Fan alles joech de kening him: fé en slaven, sulver en goud en Abram moast it wol oannimme en beare dat er der wakker wiis mei wie. Hy hie nou ienris sein dat hja syn suster wie en nou doarst er de wierheit net mear sizze.

En doe gyngen de dagen en wiken foarby en Abram tocht fêst dat er syn frou foargoed kwyt wie. Hy hie it ek fortsjinne: om syn eigen libben to rêdden hie er har de kening jown; allinne út leffens hie er de frou forkwânsele dy't God him jown hie. Mar sels yn syn sûnde woe God him helpe en forgeat er Abram net. Yn it keningshûs briek sa mar ynienen in swiere pleach út en doe't de Farao ûndersyk dwaen liet hwêr't dat fan komme koe, kaem it al gau út dat de kening libbe mei in oarmans frou. Dêr moast wol in slach op komme, seine de riedslju fan 'e kening, dat de iene of oare God, miskien de God fan dy frjemdling sels, bisocht it paleis mei pleagen. Der wie mar ien middel op: dy frou moast fuort, sa gau mûglik!

Wyld lôge de grime fan 'e Farao op: hoe doarst dy féhoeder út it Suderlân him sa bidrage? Wie it gjin skande en forkeapje de kening in frou dy't lang al troud west hie en hwaens man noch libbe? Hy hie de dea fortsjinne, dy Hébreër, en as er net sa'n machtich God hawn hie, dan hie er

[p. 23]

der ek wis oangien! Yn elk gefal soe de Farao him ris goed de wierheit sizze en hy gie it lân út, dy bidrager.

En sa is it doe bard: Abram moast foar de kening komme en krige syn frou wer mei, mar foar it paleis wachten soldaten him op en gyngen mei him nei hûs. Daliks moast alles ynpakt wurde en mei al syn hawwen en hâlden waerd er oer de grins set. De geskinken dy't de kening him foar Saraï jown hie mocht er mei-nimme: it wie de Farao to min en nim werom hwat er ienris jown hie.

Sa fluch as it koe reizgen se wer nei Kanaän, gâns riker as doe't hja hinneteagen, bliid, mar ek biskamme. Dat forgeat Abraham fuort net wer, hoe't er dêr as in bidrager foar de strange kening stien hie, hy, de freon en roppene fan God. En dat hie er ek leard op dizze frjemde reis: God soe him biwarje, hwêr't er ek hinne swalke en hwat er ek die en Hy wie machtiger as de heechste kening.

En doe wachten se to-gearre wer op 'e biloofde soan.