De Hillige Histoarje. Diel 2. It Nije Testamint

In noedlike séreis
295

It barde yn dy tiid faek, dat misdiedigers dy't ta de dea foroardiele wiene, nei de haedstêd brocht waerden om har straf to ûndergean; yn 'e aréna waerden se dan forskuord troch de wylde dieren of hja moasten elkoar op libben en dea bikampje. It folk fan Rome wie wyld op sokke wrede toanielen; by elke torjochtstelling wiene de tribunes stampfol en út alle provinsjes fan it greate Ryk gyngen de transporten ûnder swier eskorte nei de haedstêd ta. De reis gyng almeast oer sé en de finzenen hiene it net bêst op in bihindich skip, dat fakenfolle ek noch fracht meinaem. Sa net, it wiene ek net fan 'e bêsten, dy rôvers en moardners, en om't hja wisten, dat in wrede dea har wachte, wiene se faek ûnforskillich en joegen nearne net om.

Festus bigriep, dat er Paulus, dy't ûnskuldich wie en bûtendat noch Romeinsk boarger, net sa mar by in transport foroardielden yndiele koe, mar hy koe fansels ek net in ôfdieling soldaten de lange reis nei Rome meitsje litte om ien inkelde Joad. It moast dan sa mar en hy koe tsjin Julius, de kommandant fan it eskorte, sizze, dat er Paulus sa folle mooglik frij litte moast. Oan boart fan in skip koe it hwat lije en de apostel wie gjin man om to ûntsnappen: net de frijdom, mar syn wurk en syn rjocht wie him it heechste. It trof ek noch, dat de centurio Julius in fatsoenlik man wie.

* * *

It wie al yn 'e nei-simmer, dat it transport op reis soe, en it slagge Julius net in skip to finen, dat ynienen trochgyng nei Rome; hy mocht al bliid wêze, dat er plak bisprekke koe op in kustfarder, dy't nei Adramyttium yn 'e provinsje Asia moast. Doe't alles foarinoar wie, krige Paulus oansizzing, dat er him ré-meitsje moast foar de lange reis. De apostel wie bliid, dat it der nou dochs fan komme soe, hwant al wie it in weachstik, in sé-reis sa let yn it jier, it wie altyd noch better as dit doelleas wachtsjen. En oer syn libben hoegde er dizze kear net yn to sitten: hy wist, dat er feilich to Rome komme soe.

Der wie net folle tiid mear om alles to regeljen, mar hy koe de gemeente to Caesaréa noch birjocht ta krije en der waerd bisletten, dat Lukas en Aristarchus de reis mei meitsje soene; de beide mannen koene him al de lange wiken op it skip selskip hâlde en him mei alles helpe; it soe de ûngeryflike reis in stik makliker meitsje.

De deis, dat hja ôffearen wie it prachtich waer; de loft wie klear en de wyn flak súd, dat de jouns wiene se al to Sidon, dêr't it skip fracht ynnimme moast. De oare deis joech de centurio Paulus frij om mei in pear soldaten de stêd yn; by de lytse gemeente waerd er tige gastfrij ûntfongen en doe't er wer oan boart moast, krige er fan alles mei: de beide soldaten koene de pakken mar amper drage.

Fan Sidon gyng it al gau wer fierder it Noarden yn, mar doe't hja in dei-mannich op reis wiene, draeide de wyn nei it westen. It einde nou lang sa hurd net mear en fan it plan om súd fan Cyprus lâns to farren en in fiks ein ôf to snijen, koe neat mear komme; ynpleats lavearren se stadich by de kust fan Cilicië en Pamfylië lâns nei de havenstêd Myrra en dêr wurpen se it anker út.

* * *

Yn 'e haven fan Myrra troffen se in skip út Alexandrië, dat mei in lading nôt op reis wie nei Rome. It wie gâns greater en steviger as de kustfarder, dêr't hja mei kommen wiene en de nôtskippers út Egypte stiene bikend as bêste sé-lju, dat Julius bitocht him net lang en liet de soldaten en de finzenen dêr op oergean. Ek Lukas en Aristarchus namen passaezje en doe't alle passagiers oan boart wiene, die it bliken, dat hja mei syn twa hûndert seis en sawntigen wiene.

[p. 304]

It skip, mei syn swiere lading, lei djip yn it wetter, mar it wie stevich boud en al koene se dan net mear foar de winter to plak, in fikse hael koene se noch al dwaen ear't de hjerststoarmen bigounen! Alteast as de wyn net oan-ien-wei westlik bleau. It roun har net mei: de wyn, dy't nou al wiken tsjin west hie, woe mar net draeije en it wie al hast mids Septimber ear't hja mei greate muoite de súdwestlike punt fan Asia hellen. Ynpleats fan 'e koartste wei, by de noardkust fan Kreta lâns, moasten se de súdlike route nimme; dagen lang lavearren se yn it westen op, sa ticht as hja koene by de hege berchkust lâns en hja wiene bliid, dat hja einlings in soarte fan haven founen mei de skoandere namme Goederede. It die al gau bliken, dat de namme better wie as de haven en de skipsoffisieren leine mei Julius oer, oft it net better wie en bisykje in ein fierder to farren, nei de stêd Phoenix, dy't gâns gaedliker wie om der de winter oer to bliuwen. It wie nou al yn Oktober, dat folle fierder koene se dochs net komme.

De centurio fielde wol foar de reis nei Phoenix, mar Paulus achte it net forantwurde; hy hie al mear sé-reizen makke en hy koe it klimaet yn dizze streken sa goed, dat er it sterk ôfrette. Goederede mocht dan gjin gaedlik plak wêze om to oerwinterjen, it wie altyd noch better as in ûnwisse reis yn Oktober, en earnstich sei er: ‘It leit my by mannen, dat wy gâns skea lije sille, net allinne oan skip en lading, mar ek oan ús libben, as wy sa let yn it jier ús noch fan 'e wâl jowe.’

In pear fan 'e sé-lju wiene it mei Paulus iens, mar de skipper en de stjûrman hâldden út, dat it bisocht wurde moast; allinne it paste har net om in bislút to nimmen, nou't hja in offisier fan 'e Augustus-kohorte oan boart hiene. Julius stie net lang yn bistân; as de skipper, dy't sa lange jierren op 'e séën swalke hie, it oandoarst, dan koe it net oergean om Paulus, in man dy't great wurden wie by de boeken. ‘Wy weagje it’, sei er biret, en dêrmei wie de saek bislist.

* * *

De oare moarns wie it prachtich waer en ynpleats fan dy stive westewyn, dy't har sa lang al pleage hie, waeide der in lichte brys út it suden. De matroazen hellen sjongend de ankers op en laken om dy frjemde Joad, dy't earnstich nei de bergen yn 'e fierte seach. Hwa koe nou noch oer it waer ynsitte, by sok in loft en by in sé, dy't as in blauwe spegel wie? Mar fan Joaden koe men alles forwachtsje: doe't hja dy moarns de waergoaden it offer brochten, hiene se him der net by sjoen! As hja mar ien kear feilich to Phoenix wiene, soe er wol ynsjen, dat er mis west hie....

Mar in ûre of hwat letter laken de matroazen net mar. Boppe de bergen fan Kreta hongen driigjende, donkere wolken en yn koarte tiid wie de hiele loft biroun. In skoft wie it deastil, de seilen hongen slop en it skip kaem amper mear foarút; de skipper seach ûngerêst nei it swurk, de centurio tocht oan hwat Paulus sein hie. Doe klommen de matroazen yn 'e touwen en rôllen yn alle haest de seilen op; noch mar krekt stiene se wer op it dek, of in fûle stoarm sloech fan 'e bergen del op 'e sé. ‘De euraquilo’, seine de matrozen, de wylde noardeaster, dy't dagen oanien waeije koe en dêr't al sa folle skippen yn forgien wiene. Hwerom hie dy centurio net nei Paulus harke?

En doe hiene se gjin tiid mear to tinken en spanden se har op it úterst yn om it skip mei de kop yn 'e wyn to hâlden. Mar hwat hja ek diene, it slagge har net om by lân to bliuwen; al fierder twong de fûle wyn har fan 'e kust ôf, al lytser waerden de bergen yn 'e fierte en op it lêst seagen se de kust net mear en dreauwen se de wide sé op. Forslein joegen se har del op it dek. Dit wie it bigjin fan 'e ein! Gjin lân mear, gjin sinne, en yn 'e nacht gjin stjerren, dan wisten se der neat mear fan hwer't se wiene. En somber seagen se út oer de einleaze, dynjende sé mei de grize, skomjende weagen.

Uren letter wie der ynienen wer lân, in hege, donkere rotskust boppe de wite streek fan 'e branning. It hert stie har suver stil, doe't hja deun by de skerpe klippen lâns jagen, de punt fan it eilân foarby. En dêrmei foelen se yn 'e lijte fan 'e bergen en wie de sé sa wyld net mear. De skipper wiisde nei de sloep, dy't fol wetter slein wie en swier achter it skip oansleepte; as hja him hjir net ynhellen, krigen se de kâns net wer. Mei gâns muoite slagge it har om it boat boppe wetter to krijen; doe strûpten se der sterke touwen om, mar it duorre noch in hiel skoft, ear't se it oan dek hiene.

Letter, doe't hja it lytse eilân al lang wer foarby wiene, fleach de eangst har op 'e nij wer oan. As de wyn net foel en hy bleau yn 'e selde hoeke, dan soene se dwers oer de sé nei Afrika driuwe en op 'e sânbanken fan Syrtis rinne. Om 'e feart fan it skip hwat to minderjen, kappen se de greate ra en lieten dy mei seil en al troch it wetter slepe, mar hja koene net fornimme dat it holp: de fleanende stoarm jage har like hurd it súdwesten yn.

In lange nacht gyng foarby sûnder moanne en stjerren en sûnder sliep. De deis dêroan wie it noch itselde waer en om't it skip to djip lei, setten se in diel fan it nôt oer board. Dwers oer it glêdde, weagjende dek makken se in ketting en sa wurken se ûren, swijend en forbiten, oan't de earmen har lam wiene fan wurgens en hja net mear stean koene. It skip lei nou heger en der sloech safolle wetter net mear yn, mar de tredde deis die it bliken, dat it kopswier wurden wie en om it to forhelpen kappen se alle mêsten en touwurk, op ien lytse mêst op it foarskip nei en bruiden it yn 'e sé. Doe koene se neat mear dwaen en

[p. 305]

wurch en illindich wachten se op 'e ein fan 'e stoarm. Ien kear moast dochs dy wyn wer falle en de sinne troch de wolken brekke....

* * *

Der wie mear as in wike foarby gien en noch altyd wie de loft biroun en waeide dy stoarmige wyn. De matroazen hiene al lang de moed forlern jown en seagen nearne mear nei om. Noch noait hiene se it mei-makke, dat de sinne sa lang oan-ien net skynde, dat yn safolle nachten gjin stjer to sjen wie. Allinne de goaden wisten, hoe fier't hja noch fan 'e deadebocht fan 'e Syrtis wiene en de goaden, dat wie nou wol dúdlik, woene har ûndergong! Lang koe it nou noait mear duorje, dan soe de dea har fine en soene se allegearre omkomme yn 'e weagen. De dea, dy makke gjin ûnderskie; de centurio Julius wie likegoed faei as de finzene Paulus, de skipper likegoed as de minste matroas, de soldaten gyngen der likegoed oan as de boeven dêr't hja om tinke moasten. Dat hja spanden har net mear yn en lieten har driuwe dêr't de wyn en 'e weagen woene: it soe gjin sin hawwe en gean tsjin 'e goaden yn. Sels om to iten hiene se gjin moed mear. Der wie nôt genôch, mar hwa soe foar al dy minsken mealle en brea bakke op in skip, dat sa stampte en slingere? Dy't ite woe, moast sels mar bakke, mar hja diene it net mear! It kaem der net folle op oan oft hja mei de lege of mei de folle mage fordronken. Hja hopen mar ien ding, dat it net to lang mear duorre....

* * *

En dêrmei seagen se de apostel Paulus kommen. It wie har in riedsel, hoe't dy man noch sa moedich wêze koe! Sels hie er de centurio warskôge, mar ynpleats dat hja nei him harke hiene, wiene se dochs yn sé gien en sleepten se him mei yn 'e dea! Sa'n man soe forgrime wêze en har forflokke, mar hy sei neat en glimke yn syn burd. Midden tusken har yn bleau Paulus stean en spriek: ‘Mannen, jim hiene nei my harkje moatten, dan soe dizze skea en dit lêst ús bisparre bleaun wêze. Mar nou't wy ien kear fan Kreta ôffearn binne, soe ik jim oanriede wolle: hâld moed; hwant ik wit, dat net ien fan jimme fordrinke sil, mar dat allinne it skip forgean moat. Hwant fannacht hat der in ingel by my stien, in boade fan 'e God dy't ik tsjinje en hy hat tsjin my sein: “Wês net bang, Paulus, hwant dû silst feilich to Rome komme en foar de keizer stean; en sjoch, God hat dy it libben skonken fan allegearre dy't mei dy farre.” Dêrom, hâld moed, hwant ik leau fêst, dat it komme sil, sa't de ingel sein hat. Mar wy moatte nou mei gauwens op in eilân forfalle.’

De apostel hie sa rêstich sprutsen en hy like sa wis fan syn saek, dat it skips-folk dochs wer hwat moed krige. As de god fan dy finzene syn ingel stjûrd hie, dan wie alles noch net forlern. Koe it dan dochs noch wêze, dat dit skriklik waer har net oerkommen wie om't de goaden har gram wiene, mar allinne om't dy ûnbikende god har syn macht iepenbierje woe? Suver earbiedich seagen se nei Paulus op. Foar it earst nei al dy donkere dagen foel der wer in strieltsje ljocht yn har wanhopich hert.

* * *

It wie de fjirtjinde nacht sûnt hja fan Kreta ôffearn wiene. Noch altyd wie de loft donker en wiene der gjin stjerren to sjen, mar it lei de sé-lju by, dat hja ticht by lân wiene. Kaem it nou al nei, hwat Paulus sein hie? Wie dit it eilân faeks, dêr't hja op forfalle moasten? Om wissichheit to hawwen wurpen se twa kear it djiplead út: de earste kear wie it tweintich fiem djip, fuort letter fyftjin. It wie dúdlik, dat it lân hurd tichterby kaem en dat hja der yn it donker rjocht op oan rounen. Yn alle haest smieten se fan it achterskip fjouwer ankers út en wûnder boppe wûnder pakten se yn 'e sânnige groun. It skip dounse dronken op 'e weagen, mar it kaem net fierder: de tsjûke ankertouwen hâldden it. It wie om midnacht hinne en mei klopjend hert wachten se op 'e dage.

Letter yn 'e nacht waerden se dochs wer bang. It hearde wol moai, dat Paulus har allegearre it libben ta-sein hie, mar hwa garandearre har, dat it wier wie? It skip soe forgean, dat hie er sels sein, mar hoe moasten dan al dy twa hûndert seis en sawntich minsken oan lân komme? De sloep wie der noch, mar dy berge net folle en de measten koene der har ek net mei rêdde. As it der op oankaem, hie gjin ien hwat oan dy sloep, as hjasels!

* * *

Earne op in hoeke fan it dek hokken de sé-lju byinoar en flûsterjend praetten se oer in plan, dat by har opkommen wie. As hja it boat ris yn sé setten en stil nei it lân ta roeiden. Yn sa'n lichte sloep koene se maklik oer de sânbanken hinne komme en hja koene letter altyd sizze, dat hja it net helpe koene en dat de wyn har nei de wâl dreaun hie.... It wie miskien net moai, dat hja dy oaren yn 'e steek lieten, mar elk is him sels it neist....

Hja gyngen nei Julius ta en seine, dat hja bisykje woene om ek foar in pear ankers út to bringen; sa wie it net fortroud: de iene of oare kear moasten de touwen brekke en dan wie it net bêst. De centurio, dy't net it measte forstân hie fan sok ding, joech har daliks frij om de sloep yn sé to bringen. Hastich gyngen de matroazen to wurk en it lytse boatsje hong

[p. 306]

al yn 'e touwen, boppe it wetter, doe't Paulus der by kaem. De apostel stie it net rjocht: hy hie it al trije kear mei-makke, dat it skip dêr't er op reizge, forgyng, mar noch noait hie er sjoen, dat de sé-lju har yn in boat op 'e iepen sé weagen, allinne om it skip of de passagiers to rêdden. Dizze mannen wiene him hwat al to iverich. En doe't er in wurd-mannich opfongen hie, waerd alles him dúdlik: de matroazen wiene fan doel it skip yn 'e steek to litten om it eigen libben to rêdden. Mar dat mocht net! Noait soe it skip oer de sânbanken komme, as de bimanning der net mear by wie. Hy bitocht him net mear en gyng nei Julius ta, dy't by syn soldaten wie. ‘As dy dêr net op it skip bliuwe, kinne jimme net bihâlden wurde!’ De centurio wie daliks biret. Paulus koe dat sémans-folk better as hysels. It hie ek gjin sin, dat er der mei de skipper oer praette: dy soe it dochs ûntstride en biwiis hie er net. ‘Dy sloep’, sei er hastich, ‘dy sloep mei net fuort. Mei it swurd!’ In pear soldaten, mei it bleate swurd yn 'e fûst, sprongen nei de kant, dêr't de boat boppe it wetter skommele. Wyld houden se op 'e touwen los en ear't de forbjustere matroazen noch goed wisten hwat hja der oan hiene, plofte de lege sloep yn it wetter. In telmannich seagen se him noch op 'e kop fan 'e weagen, doe waerd er wei yn it donker fan 'e nacht. De sé-lju seagen raer op 'e noas, mar tsjin Julius doarst net ien hwat sizze. Der siet oars net op as to wachtsjen op 'e moarn. Noch noait yn har libben wiene in pear ûren har sa lang fallen....

* * *

De apostel Paulus seach har dêr sitten en hy bigriep, dat er har noch ris foar it lêst moed ynsprekke moast. ‘It is nou hjoed de fjirtjinde dei’, sei er earnstich, ‘dat jimme mar ôfwachtsje en gjin moed hawwe om to iten. Dêrom ried ik jim oan om nou dochs hwat to nimmen, hwant as it strak ljocht wurdt, komt it der op oan; en bang hoecht gjin-ien to wêzen, hwant der sil gjin hier fan jimme hollen falle.’ Doe naem er rêstich in brea en tanke God lûd-op en bigoun mei smaek to iten.

It foarbyld fan Paulus bleau net sûnder útwurking. De iene nei de oare helle iten op en doe't se der yn bieten, smakke it har better as hja tocht hiene. Mei de spizen wie it, oft hja nije krêften krige hiene en it duorre net lang of hja wiene allegearre oan it wurk. Mei man en macht skepten se it lêste nôt yn sé, om it skip noch lichter to meitsjen en doe't ek dat klear wie, waerd it einlings ljocht. Net fier fan har ôf wie in breed strân, dat gjin ien fan it skipsfolk koe; der wie in soarte fan ynham, dêr't it wetter kalmer wie, mar nimmen wist oft der ûnder wetter noch sânbanken wiene. Yn elk gefal moasten se it weagje om it skip op it strân to setten. Oan 'e koarte mêst op it foarskip hysten se it fokke-seil, doe kappen se de ankertouwen en mei gewelt skeat it skip foarút. Ien koart momint tochten se, dat alles goed gean soe, mar doe dreau de twirjende wyn har fan siden en roun it skip fêst yn it sân. Djip boarre it skerpe foarskip him yn it sân, dat it net foar noch achterút koe, mar it efterskip lei heech op 'e weagen.

De skrik sloech har allegearre om it hert. Elk bigriep, dat dit de ein wie. It achterskip waerd oan ien wei fan 'e weagen optild, mar it foarskip siet gjin biweging yn: it koe net lang duorje of it skip moast yn twaën brekke en útinoar slaen. Doe kamen de soldaten op Julius ta en fregen, oft hja de finzenen net deadzje moasten. Nimmen wist hwat eilân dit wie, of hoe great it wie en as der mar ien fan 'e foroardielden ûntkaem, wachte har allegearre de dea-straf; it wie feiliger en meitsje der op tiid in ein oan.

De centurio koe him skoan yntinke, dat syn mannen mei dit útstel kamen. De Romeinske wet wie ûnbarmhertich yn sokke dingen en dy boeven, dy't dochs nei Rome gyngen om der to stjerren, wie net folle oan forlern. Mar lykwols woe er gjin ta-stimming jaen. As hja al de misdiedigers delhouden, soene se ek Paulus net sparje: dy wie likegoed finzene en dy wie likegoed op har noed. En Paulus soe net stjerre, salang't hy noch hwat to sizzen hie! De man dy't har it libben rêdden hie, dy't har moed ynsprutsen en foar har bidden hie, dy liet er net sa mar delhouwe. Hy seach nei Paulus, dy't dêr sa kalm stie by de oare finzenen en dêrmei stie syn bislút fêst. Yn alle oare omstannichheden soe er ‘ja’ sein hawwe, nou wie it ‘né’. Foar dy iene, dy't sa'n machtich god tsjinne en dy't har foarsein hie hwat der barre soe, soe er syn libben weagje. ‘Né’, sei er biret, ‘wy deadzje hjoed gjin-ien. As der ien ûntkomme mocht, nim ik de skuld op my; jim geane yn elk gefal frij-út.’

* * *

Doe kearde er him om en spriek alleman oan dy't op it skip wie. ‘As aenstouns it skip yn stikken brekt, springe earst oer boart dy't swimme kinne en dan folgje de oaren; der binne planken genôch, dêr't it nôt tusken sitten hat en oars komt der wol wrakhout. It is net fier nei de kust, dat hâld goede moed!’

En sa harde it doe: it skip sloech útinoar troch it gewelt fan 'e weagen, mar allegearre dy't oan boart wiene, kamen bihâlden oan lân. Doe tochten se wer oan it wurd, dat Paulus sein hie, it boadskip fan 'e ingel dy't by him stien hie: ‘....en sjoch, God hat dy it libben skonken fan allegearre dy't mei dy farre.’ Wol in machtich god moast it wêze, dy't sa syn wurden wier makke.