De Hillige Histoarje. Diel 2. It Nije Testamint

Filippi
279

De stêd Filippi wie yn dy tiid in Romeinske koloanje: elk dy't dêr wenne hie it Romeinske boargerrjocht en hoewol't der ek Griken har thús hiene, waerd der dochs mear Latyn as Gryksk praet. Ek it bistjûr fan 'e stêd wie op Romeinske wize ynrjochte: twa hege amtners, de duümviri, hiene it biwâld en wiene tagelyk de heechste rjochters; elke kear as hja de stêd yngyngen, rounen de liktoaren foar har út mei har bondel roeden en har skerpe bile, klear om elke wetforbrekker to kastijen of to deadzjen. De beide rjochters fielden har noch al en steurden har net altyd oan 'e strange Romeinske wet, dy't krekt oanjoech hoe fier har macht gyng; wol pasten se op, dat hja by it folk yn 'e gunst bleauwen, mar frjemden, en foaral ek Joaden, moasten it faek ûntjilde.

* * *

Yn dizze drokke stêd, op in krúspunt fan wichtige wegen, kamen Paulus en syn trije helpers op in goede dei oan. It die bliken, dat der gjin synagoge wie en dêrom gyngen se de earste sabbat de stêd út nei de

[p. 267]

rivier: às der in pear Joaden wennen to Filippi, dan hiene se fêst it gebet bûten de poarte, by streamend wetter. Hja founen der lykwols allinne mar in pear froulju, dy't tige bliid wiene mei de ûnforwachte bisikers en mei greate oandacht harken. Foaral ien fan harren, Lydia, dy't ôfkomstich wie út Thyathira en in saek hie yn poarper-stoffen, naem har it wurd fan Paulus tige nei en liet har mei al har húsgenoaten dope.

Fansels wie hja tige tankber, dat hja it heil fan Kristus foun hie en hja achte it har plicht om nou ek hwat foar Paulus en de oaren to dwaen. It wie har yn 'e wei dat de fjouwer mannen by heidenen yn 'e hûs wiene en hja noege har út om by har yn to kommen: romte wie der genôch en ek oars wie it gjin biswier. Dat de minsken der wolris oanstjit oan nimme koene - fjouwer frjemde mânlju by in frou dy't sels gjin man hie! - dêr joech se neat om. It wie de mannen earst fiersten to mâl, mar doe't Lydia oanhâldde en sei: ‘As jimme wier fan bitinken binne, dat ik yn 'e Heare leau, dan moatte jim by my komme’, doe doarsten se net mear to wegerjen. Dat sa kaem it, dat Paulus to Filippi net hoegde to arbeidzjen foar de kost, mar dat er al syn tiid en krêft jaen koe oan it sindingswurk. En ek nou woe God de forkundiging seingje en waerd der in gemeente stichte. Krektlyk as to Troas lykwols, moast Paulus ek to Filippi syn wurk ûntidich ôfbrekke.

* * *

It barde op in Sneon, doe't hja meiïnoar nei de rivier gyngen, dat in jonge slavin har neiroun en al mar rôp: ‘Dizze minsken binne tsjinners fan 'e allerheechste God en forkundigje jimme de wei fan it bihâld.’ Paulus en de oaren bearden dat hja neat hearden, mar lestich wie it fansels wol, dat gerop; der koe in hiele oprin fan folk út fuortkomme en dat soe fêst it wurk net to'n goeden komme. It wie ek wol wier, hwat it fanke sei, mar it folk op 'e strjitte soe der wis net folle goeds fan meitsje en it lei Paulus by, dat der kweade machten mei mank wiene.

Doe't hja der nei fornamen, hearden se, dat it ek sa wie: de slavin hie in kweageast en dêrtroch koe se ek wiersizze: hûnderten minsken kamen it jier lâns by har en har hear en frou makken der in fikse winst mei. It bleau net by dy iene kear en doe't hja dei-oan-dei har nei-rôp, krige Paulus syn nocht; ûnforwachts roun er op har ta en strang sei er tsjin de geast: ‘Yn namme fan Jezus Kristus, gean daliks út har.’ Tsjin de hillige namme fan Jezus hie de démon gjin forwar: hy moast it fanke frijlitte en tankber gyng se nei hûs, bliid dat hja nou forlost wie fan 'e geast, dy't har sa lang al yn 'e macht hie. Dat hja nou net mear wiersizze koe, foun se neat net slim, dêr tocht se net oan.

Fansels tochten har eigeners dêr gâns oars oer; hja wiene razend op Paulus en forgrime gyngen se de stêd yn om wraek to nimmen. Skatten hiene se noch mei dat fanke winne kinnen en hou hie dy forflokte Joad mei ien slach alles bidoarn. Mar hy soe der foar bliede, dy duvelbander út Antiochië!

Hja troffen it wol; yn 'e stêd kamen se Paulus en Silas tsjin en wylst hja lûd om help rôpen, sprongen se op har ta en griepen har beet. Fan alle kanten kaem it folk opsetten en ear't de beide mannen noch wisten, hwat se der oan hiene, waerden se al meisleept en foar de rjochters brocht, dy't rjochtdei hâldden op 'e merk. De duümviri seagen út 'e hichte del op 'e beide Joaden en fregen de eigener fan 'e slavin, hwat hja dien hiene. It like de goede man better ta de wierheit net to sizzen en forheftich rôp er: ‘Dizze lju bringe de hiele stêd yn opskuor; it binne Joaden en hja leare frjemde seden, dy't wy, Romeinen net oannimme meije.’ En ek it folk op it plein bigoun to roppen en bilastere Paulus en Silas.

* * *

It lei nou op 'e wei fan 'e rjochters om de finzenen sels to hearren, mar it hie net folle sin, tochten se: it wiene mar Joaden en bikenne woe sok folk dochs net. En it moasten wol swiere misdiedigers wêze, oars soene al dy minsken net sa fûl tsjin har wêze. Hja wonken de liktoaren. ‘De klean út en mei de roeden.’ Yn in pear tellen hiene se Paulus en Silas de klean fan 'e rêch skuord en daliks sloegen de liktoaren der op los. Paulus rôp noch hwat, mar syn lûd waerd wei yn it wyld tumult fan it oerstjûre folk, dat de liktoaren oanfjurre. Hja moasten it goed fiele, dy bretale Joaden, dy't de goede stêd Filippi sa yn opspraek brochten! De liktoaren diene oars wier har bêst wol: hja switten der fan en sloegen oan't hja net mear koene. Paulus en Silas leine beide oer de groun, har rêch ien rauwe, iepene woune, en doe joegen de hege rjochters it teken om op to hâlden. Wreed skopten de liktoaren har oerein en sloegen har de mantel om; doe brochten se har yn optocht de strjitten troch nei it tichthûs. Dy mars troch de stêd, wylst elke stap har sear die, wie slimmer marteling as de giseling sels....

De finzenis to Filippi wie net in botte hecht gebou, mar de rjochters leine de sipier mei klam op, dat er har goed biweitsje moast: der soe hwat swaeije as er har ûntsnappe liet! Dat de sipier naem gjin risico en sette se yn 'e binnenste sel, in soarte fan hoale, heal yn 'e groun, dêr't it altyd donker wie. De earmen waerden mei keatlingen oan 'e muorre fêstset en de fuotten kamen yn it blok en sa sieten se dêr mei har tosleine rêch en forgyngen fan 'e fûle pine. De rjochters fan Filippi koene gerêst wêze en to-freden gyngen se

[p. 268]

nei hûs: de oare deis soene se har wol biriede hoe't it fierder mei dy kweadwaners moast....

It wie ûren letter. De minsken fan Filippi wiene lang al yn 'e nachtrêst en de duümviri sliepten de sliep fan 'e rjochtfeardigen. Om sa'n aksidint mei twa Joaden koene Romeinske magistraten dochs wier de sliep net brekke!.... Paulus en Silas sliepten net. Noch diene alle lea har sear, mar de allerslimste pinen wiene oer en hja koene wer tinke. Hoe kaem it nou moarn? Wachte har, nei de hurde kneppels, de bile fan 'e liktoaren? Of soene se har sa wer frij litte? Mei sokke rjochters wie alles mooglik.... Yn elk gefal wiene se yn Gods hân. Hy hie har roppen yn Macedonië en Hy soe noch wol mear wurk foar har hawwe....

By har yn 'e finzenis sieten noch mear minsken. Miskien hie it op har wei lein om ek har it wurd to bringen, mar it koe noch net, hja wiene noch to wurch om in bitooch to hâlden. En doe kaem ien fan har op it idé om to sjongen. Sjongen wie makliker as sprekken: as hja mar ien kear op gleed wiene, gyng it hast fansels. En mei triljend lûd, mar aloan fêster, bigounen se to sjongen fan har leafde foar Jezus; hja forgeaten der suver har lêsten by! Sels de tichthúsboeven harken der nei en flokten en drigen net om dy forsteuring yn 'e nacht. Fan de wurden bigriepen se it measte net, mar dat dy mannen songen nei sa'n giseling, dat wie in wûnder! De measten fan har wisten it by ûnderfining, hwat wurk dy roeden makken!

‘Hearen, what moat ik dwaen om bihâlden to wurden....?’

Al wer in nij liet. En tagelyk briek it ôf. Djip ûnder har yn 'e donkere ierde rommele it en fuort dêrop weage de flier fan de hoale op en del, de muorren skuorden, de kettingen foelen rammeljend los, de blokken sprongen iepen. En dêrmei wie it wer stil. Gjin ien sei in wurd. In ierdbeving! Hast altyd kamen der nei sa'n earste skok noch mear. Hja forgeaten yn 'e fûle spanning dat hja frij wiene en dat alle doarren iepen stiene.... Noch ien sa'n skok en hiel it gammele bousel foel boppe op har. As it dan to-minsten mar net lang mear duorre; dit wachtsjen wie net to dragen....

* * *

Op it binneplein gyngen hastige stappen. Troch de iepen doar seagen se de sipier stean, donker en great foar de ljochte loft. Har koe er fansels net sjen, mar mei al dy iepen doarren moast er wol tinke, dat de finzenis leech wie. O, sjoch!;.... Hja seagen hoe't er syn swurd loek en de skerpe punt op syn boarst sette. De boeven fan Filippi hâldden de siken yn. Hwat in nacht! In ierskodding, alle doarren iepen en in sipier dy't himsels to koart die! Hy hie noch gelyk: hja soene it wol sûnder him rêdde!....

En dêrmei kaem út it donker de stim fan Paulus, lûd en twingend: ‘Man, doch josels gjin kwea, wy binne hjir allegearre noch!’ In pear tellen stie er deastil, de sipier, forbjustere fan 'e blide skrik, doe liet er it swurd falle en rôp om in fakkel. Der kaem in slaef oandraven en mei it ljocht yn 'e hân sprong er de tsjustere hoale yn en liet him falle foar Paulus en Silas. Nou bigriep er alles: dizze mannen wiene ûnskuldich en har god hie de ierdbeving stjûrd om har to forlossen. ‘Hearen’, sei er earbiedich, ‘kom mei út dizze hoale en siz my, hwat ik dwaen moat om bihâlden to wurden.’ Op it skymrich binneplein wachte er op har antwurd. As soe dy machtige god him noch sokke swiere boete oplizze, hy soè it bitelje. Mar Paulus frege gjin boete en gjin offers, hy sei allinne mar: ‘Leau yn 'e Heare Jezus en jo sille bihâlden wurde.’

De sipier bigriep net hwat Paulus bidoelde, mar hy hie in sterke langst om der alles fan to witten, om him alhiel oer to jaen oan dizze frjemdling, om to leauwen yn dy god dy't Jezus hiet. Mar dat koe hjir bûten net en hy moast earst dy beide mannen helpe; hja koene noch hast net stean en trillen op 'e skonken. Hy naem har mei yn syn hûs en hiet de slaven, dat hja wetter bringe moasten; doe wosk er har sels de rêch en salve de iepene wonnen. Hja koene har net bigripe, dat dat

[p. 269]

nou deselde hannen wiene, dy't har dy oerdeis yn it blok skroefd hiene!

En doe rôp er al syn húsgenoaten byinoar en setten se har ta harkjen. De apostel spriek lang, hy forgeat der syn pinen by en God seinge syn wurk: oan 'e ein fan dizze frjemde preek doopte Silas har allegearre. Doe ieten se noch meiïnoar mei in bliid en tankber hert en om't it al hast moarntiid wie, gyngen se mar net mear op bêd; der wie noch sa folle to bipraten en fan sliepen hie dochs neat mear kommen.

* * *

Der wiene mear minsken to Filippi dy't dy moarns al bitiid by de wurken wiene. Nei't de ierdskodding har sa wreed út 'e dreamen skrille hie, koene de beide rjochters net maklik de sliep wer fine. As dit mar net om dy beide Joaden wie! Men hearde soms sokke frjemde forhalen oer dy god fan Jeruzalem! It hie dochs net goed west, sa'n wrede giseling, sûnder forhoar. Frjemd, dat it yn 'e nacht en by donker sa folle slimmer like as dy middeis op 'e merk mei al dat folk der om hinne! It soe faeks it bêste wêze, dat hja har frij lieten....

Dy moarns al yntiids stiene de liktoaren foar de poarte fan 'e finzenis en brochten it birjocht, út namme fan 'e duümviri, dat de beide finzenen frij wiene en gean koene dêr't hja woene. De sipier wie tige bliid en optein fortelde er it greate nijs. Fansels hie er se graech noch langer hâlde wollen, mar nei alles hwat hja to Filippi ûnderfoun hiene, woene se fansels graech sa gau mooglik de stêd út. En mei triennen yn 'e eagen sei er: ‘Tsjoch dan hinne en gean yn frede.’

Mar Paulus skodholle earnstich. It wie moai, dat hja frij wiene, en dat nou it wurk wer fuortgong hawwe koe, mar as de hege hearen mienden, dat nou alles yn oarder wie, dan hiene se it dochs mis. Hja gyngen nou de stêd út, mar de lytse gemeente bleau achter en der soe gjin blaem op har rêste, as hy der hwat oan dwaen koe! Filippi soe witte, dat de folgelingen fan Jezus gjin misdiedigers wiene!

Hy gyng nei bûten, dêr't de liktoaren wachten. ‘Siz tsjin jimme hearen’, sei er koel, ‘dat hja sa net fan ús ôfbinne. Hja hawwe ús, dy't Romeinen binne, sûnder forhoar en yn it iepenbier giselje litten en ûnskuldich yn 'e finzenis set en nou sille se ús to-mûk de stêd útsette? Wy binne genegen om fuort to gean, mar allinne op bitingst, dat hja sels komme en ús útliede.’

De duümviri woene wol troch de groun sinke, doe't hja it boadskip hearden. Hiene se mar better ûndersyk dien, ear't hja dy mannen giselje lieten! Mar hwa hie ek tinke kinnen, dat dy twa Joaden boarger-fan-Rome wiene? As dit útkaem en de keizer hearde der fan, dan koe it har it libben kostje! Dat der siet oars neat op, hja moasten mei dy Joaden de stêd troch. En it folk fan Filippi, dat juster lake en oangyng doe't de liktoaren der op sloegen, soe har nou net minder formeitsje! Mar as it net oars koe en dy Paulus stie op syn stik, dan soe it moatte....

* * *

En sa stiene se dyselde moarns noch foar Paulus en Silas en fregen oft hja sa goedwêze woene om fierder to reizgjen. Dy giseling, dat hie in tragysk forsin west, mar hja wiene genegen om it wer goed to meitsjen. As it moast koene se har de stêd útliede.... En dat wie al it minste, dat hja dwaen koene, sei Paulus; yn it iepenbier wie har ûnrjocht dien, hy twivele der net oan dat de hearen it ek yn it publyk wer goed meitsje woene. Hwat harsels oanbilange, hja wiene ré om Filippi to forlitten, - de hearen magistraten mochten har ris wer forsinne! - mar earst moasten se noch ôfskie nimme fan 'e gemeente. Dat as de hearen noch in skoftsje geduld dwaen woene.... De rjochters knikten démoedich; it kaem fansels net op in ûre oan.

It wie ek net sa mar klear, dat ôfskie; de gemeenteleden moasten gearroppen wurde en doe't hja der allegearre wiene, naem Paulus de tiid der ôf om in taspraek to hâlden. Hy boun har op it hert om trou to bliuwen, ek al soe der forfolging komme. It wie wol spitich dat hy en Silas sa gau al fuort moasten, mar to'n earsten bleauwen Timotheüs en Lukas noch; en ek as dy mei 'er tiid wer fierder trieken, hoegden se gjin noed to hawwen: it hie noch noait oan minsken stien en God soe syn tsjerke biwarje oan 'e ein ta. Mar nou wie it dan de tiid foar it ôfskie; hy mocht de hearen net langer wachtsje litte....

En sa rounen se dan troch de strjitten fan 'e stêd, twa Joaden tusken de magistraten fan Filippi en foar en efter har de liktoaren mei bile en roeden. De minsken dy't tafallich bûten wiene, seagen har de eagen út 'e holle. It koe al hurd foroarje, tochten se, mar hja gunden it de hege hearen fan herten. It wie de muoite wurdich om yn Filippi to wenjen: juster in ûnforwachte giseling en nou dizze frjemde optocht!

En nimmen wist hwat der yn dy beide Joaden omgyng, dy't dêr sa stiif en stram tusken har rjochters stapten. Tochten se miskien oan dat âld forhael fan Mordechai en Haman? As it al sa wie, dan wiene se yn elk gefal sa greatsk net as doe dy tsjinner fan kening Ahasfearos, yn syn poarperen mantel, heech op it keningshynder. Hja wiene op it lêst gjin tsjinners fan in machtich hearsker, mar oars net as slaven fan Jezus Kristus. En as hja dat al ris forjitte soene by dy mars troch Filippi en hja soene oanstriid krije ta greatskens, dan wiene der altyd dy iepene rêggen noch en dat jûke net!