De Hillige Histoarje. Diel 2. It Nije Testamint

Antiochië
273

Doe't nei de dea fan Stéfanus de Gryksken út Jeruzalem fordreaun wiene, trieken forskate fan harren it Noarden yn en forkundigen it evangeelje yn 'e stêdden oan 'e kust. En net allinne yn Caesaréa wie in gemeente fan Jezus Kristus, mar ek yn Antiochië, de haedstêd fan Syrië.

Doedestiids wie Antiochië in drokke, bloeijende stêd mei in heal miljoen ynwenners; it lei yn 'e fruchtbere delling fan 'e Orontes op it krúspunt fan 'e greate hannelswegen en net al to fier fan 'e kust en de havenstêd Seleucië. It wie net allinne in rike stêd, mar it wie ek tige sterk: de fjouwer aparte wiken hiene elk in mânske muorre en dan wie der om alles hinne noch in twadde muorre mei tuorren en poarten en der wie sels in wetterlieding oanlein. Fansels wie Antiochië op en út in heidenske stêd en de ynwenners stiene bikend om har lichte en losse seden; binammen yn 'e timpel fan 'e goadin fan 'e Leafde barden dingen, dy't men net ienris neame mei en dêr't sels fatsoenlike heidenen skande fan sprieken.

Doe't de Grykske discipelen yn Antiochië kamen, brochten se earst it evangeelje allinne oan 'e Joaden; letter, doe't it bikend waerd, dat Petrus ek oan ûnbisnienen it wurd bitsjinne hie, weagen se it om ek ta de heidenen to gean. En ek dat wurk seinge de Heare; it duorre net lang of der wie in greate gemeente, de earste dêr't net allinne Joaden, mar ek bikearde heidenen by hearden. Dat makke, dat nearne as yn Antiochië de jonge tsjerke sa opfoel; dit wie net mear in nije godstsjinst, oars as alle heidenske religy's, mar ek hiel oars as alle rjochtingen yn it Joadendom. En de mannen fan Antiochië, dy't oeral bikend wiene om har bitende spot, founen foar dit nije in apart wurd en neamden de discipelen net oars as ‘Kristenen’. It wie fansels bidoeld as in skelnamme - ‘dy minsken dy't it altyd oer dy Kristus hawwe!’ - mar de leden fan 'e gemeente waerden der net lilk om en skammen der har net foar: hoe koene se better neamd wurde as mei de namme Kristenen, hja dy't har sels it eigendom fan Kristus wisten?

* * *

Fansels waerd it nijs dat der to Antiochië in great tal heidenen by de gemeente gien wie, ek to Jeruzalem bikend en forskate fan 'e discipelen hearden der nij by op. Dat koe dochs fêst net, dat dy ûnbisnienen sa mar mei Joaden oan ien tafel sieten; hja hiene dochs earst Joad wurde moatten, ear't hja lid waerden yn folle rjochten?

It wie mar goed, dat de apostelen sels it better ynseagen en dat foaral Petrus noch net forgetten wie hwat God him doe to Joppe leard hie. ‘Hwat God rein forklearret, silstû net ûnrein neame!’ Hy wie bliid, dat Gods Geast nou ek ûnder de heidenen wurke en as dy minsken dêr to Antiochië yn Jezus leauden, hwerom soene se dan minder wêze as oaren? It koe net op har wei lizze om dy bruorren leech to lizzen: it wie earder har plicht om har to helpen. Om't it lykwols gâns in ein ôf wie en hja net bêst mist wurde koene to Jeruzalem, gyngen se net sels, mar stjûrden se Barnabas der hinne. As dy ta de konklúzje kaem, dat it goed wie, hwat dêr barde, koe er der in skoft

[p. 256]

bliuwe en de jonge tsjerke leare út 'e Skriften en oars koe er altyd noch in pear fan harren ophelje.

* * *

Hja hiene net maklik in geskikter persoan fine kinnen as dizze Barnabas; net allinne dat er in man wie as Stéfanus, mei in sterk leauwe en fol fan 'e Geast, mar om't er fan Cyprus ôfkomstich wie, koe er him better as de oaren yntinke, hwat dizze nije gemeenteleden nedich hiene; hy wist fan har biswieren, hy bigriep har striid en hy biwûndere har moed om mei har forline en har formidden to brekken en har oer to jaen oan Kristus. Doe't er sjoen hie hoe't alles om en ta gyng yn 'e jonge gemeente, wie er oer de mjitte bliid. Dit wiene gjin twadde soarte discipelen, al wiene se dan net bisnien; har leauwe en har iver koene munsterje by dy fan Jeruzalem.

Hy wie noch mar koart yn Antiochië, doe wie er al mei foaroan en spriek er like frijmoedich ta de heidenen as earder ta Israëls bern en God joech syn seine en brocht in greate mannichte ta bikearing. Barnabas koe it al gau net mear neikomme en seach út nei help. Fansels hie er ien fan 'e apostelen helje kinnen, mar it stie noch to bisjen, oft dy wol geskikt wiene ta dit wurk. Hja hiene oan't nou ta allinne mar ûnder har eigen folk arbeide en it wurk hjir to Antiochië frege in hiel oare oanpak en in hiel aparte métoade.

En doe tocht er ynienen wer oan dy man, dêr't er doe to Jeruzalem sa faek mei praet hie, Saulus fan Tarsus! As dy noch to Tarsus wie en hy woe him helpe, dan wie dat syn man! In echte Joad, mar great wurden tusken de heidenen en like goed in apostel as Petrus sels! Hy liet der gjin gêrs oer groeije en sette de stap nei de stêd dêr't Saulus berne wie. Hy foun him sûnder muoite en lei him syn fraech foar. Paulus - sa waerd er bûten Israël altyd neamd - wie daliks ré om mei nei Antiochië; hy wist nou dat syn gebet forheard wie en dat God him nou einlings brûke woe.

In jier lang wiene de beide mannen yn tsjinst fan 'e gemeente to Antiochië; hja learden de discipelen en brochten it evangeelje oan elk dy't it hearre woe en God seinge har boppe forwachting: in brede skare minsken kaem ta it leauwe yn Jezus Kristus.

* * *

Oan 'e ein fan dat wûndere jier kamen der mannen del út Jeruzalem, dy't profeten wiene en ien fan har, Agabus, profetearre dat der in greate hongersneed komme soe oer it hiele Romeinske ryk. It wie gjin bêst nijs: elk wist wol hwat in ramp soks wêze koe, foaral foar de earmen. En dan wie it noch net iens it slimst foar har: yn Antiochië, in drokke hannelstêd yn in fruchtbere delling foel it noch sachts hwat ta, mar hoe moast it to Jeruzalem komme? It nôt en de oalje hoegden mar in bytsje krapper to wurden, dan sprongen dêr de prizen omheech en it wie nou al net rom yn 'e gemeente. Hja praetten der lang oer en by einbislút waerden hja it der oer iens, dat hja helpe moasten: út Jeruzalem wei wie it evangeelje ek ta har kommen en de tolve wiene ek har lieders.

Der waerd in kollekte hâlden en om't elk joech nei't er misse koe, hiene se yn koarte tiid in fikse som byinoar. It like har it bêste ta, dat in pear man it jild persoanlik oerbrochten en dat Paulus en Barnabas yn elk gefal mei moasten. Hja hiene heard, dat in bipaelde groep to Jeruzalem net tofreden wie oer de tastân yn Antiochië en dan koe dy kwesje tagelyk trochpraet wurde. Paulus wist earst hast net, oft er wol mei soe: hy hie nou ienris net in aerd om sok ding maklik op to nimmen, en hy woe net graech, dat der ûnienichheit fan kaem; hy hoegde lykwols gjin bislút to nimmen: God sels droech him op om al mei to gean.

* * *

Nou't er wist, dat er yn Gods wei wie, joech er him ek mei hert en siel ta dit wichtich wurk en skromme er net om syn jonge freon Titus mei to nimmen. Net fansels dat der hwat op 'e jongeman to sizzen foel: hy wie in iverich wurker en leaude mei hiel syn hert, mar hy wie gjin Joad en dus ek net bisnien, dat de strange bruorren soene him wol mei skeane eagen oansjen!

Yn 'e gearkomste fan 'e gemeente waerd de députaesje út Antiochië mei greate blydskip ûntfangen. Der wie gâns foroare sûnt Paulus de earste kear yn har formidden wie. Doe wie er in flechtling, in man sûnder thús, sûnder freonen, ien dy't him forgrepen hie oan Gods útkard folk, - nou kaem er as de lieder fan in greate gemeente, as it haed fan in députaesje, mei in swiere sulver-skat. De tolve en al de oaren wiene tige tankber; it soe fan pas komme yn dizze tiid fan krapte. En hwat hja der net by seine: it foel har neat ôf fan dy gemeente dêr to Antiochië, mei al dy Kristenen-út-'e-heidenen, dat hja har lieding yn 'e Tsjerke sa iepenlik erkenden en sa roijael har bydrage joegen.

Miskien dat der by alle blidens om it jild en by alle tankberens net ienris praet wie oer de kwesje fan 'e bisnijenis, as Titus der net by west hie. It wie wier net, dat hja it konflikt sochten, dizze mannen fan Jeruzalem, en ek net, dat hja net tankber wiene, mar hja koene har net stil hâlde mei dy ûnbisniene Gryk dêr njonken har oan 'e tafel. Hoe moast dat nou strak, as it iten opdroegen waerd? Hwat hoegde Paulus nou krekt dy iene mei to nimmen út in stêd, dêr't fjirtich tûzen Joaden wennen? En dat wie nou in man dy't in Farizeër west hie!

Dat hja bigounen der sa hoeden mooglik oer, dat hja neat op Titus tsjin hiene en dat hja bliid wiene, dat er yn Jezus leaude, mar hy wie nou yn Jeruzalem,

[p. 257]

de stêd fan God, en dêr leine de dingen al effen oars.... Dat as Paulus har nou in greate deugd dwaen woe en hy liet syn freon bisnije, dan wie alles yn oarder. It wie foar Titus ek in hege eare as er opnommen waerd yn it âlde Bounsfolk....

Paulus naem fuortdaliks it wurd; koart en skerp sei er hwer't it op stie. Noait soe er Titus twinge om him bisnije to litten, noait soe er it him freegje. Dit wie gjin kwesje fan skikken en fan ‘in deugd dwaen’, dit gyng om 'e wierheit fan it evangeelje. Hy hie syn gemeente to Antiochië leard, dat de sillichheit út it leauwe wie en net út 'e wet; dat in sûndich minske bihâldenis foun yn Kristus, net yn Mozes! Noait soe er dat weromnimme, dêr stie er foar mei hiel syn hert! Titus wie doopt en hy hie de Hillige Geast ûntfongen, wie dat net folle mear as dat âlde symboal fan 'e bisnijenis, dat mei Jezus' bloed-offer syn tiid hawn hie? Dy't de Geast hie, dy hoegde net mear Joad to wurden; dy't it eigendom fan Kristus wie, hwat hoegde dy noch slaef-fan-'e-wet to wurden?

Nou wisten se dan, hoe't Paulus der oer tocht, mar hja joegen gjin bilies en leine forheftich tsjin him yn. As hy hàr net mijde, dan soene hja him ek de wierheit sizze. It roun út op in fûl débat en hja waerden it net iens. Doe't it op it lêst al to heech roun, namen de apostelen it wurd en it slagge har om, sûnder dat hja sels partij keazen, de beide groepen del to bêdzjen.

Hja wiisden de strange Hebreën der op, dat der dochs in great ûnderskie wie tusken de gemeente to Jeruzalem en dy to Antiochië; hja moasten net forjitte, dat de greatste helte fan Paulus' gemeente fan komôf gjin Joaden wiene en dat hja dêr to Antiochië mei rekkenje moasten. Hwat to Jeruzalem koe en miskien wol nedich wie, dat koe dêrom noch net to Antiochië. En hwat Titus oanbilange: dy hearde net by dizze gemeente; hy wie hjir allinne as gast foar in koarte tiid en as er mei gauwens wer thús wie, dan foel it alhiel net mear op, dat er net bisnien wie! Dat it hie gjin sin, om dy pear dagen, him hwat op to lizzen dat syn eigen gemeente net nedich achte. Der mocht om sok ding gjin forwidering komme tusken discipelen fan Jezus. As elk syn wurd die, Petrus en de oaren to Jeruzalem en Paulus yn 'e heidenlannen, dêr't de Heare him yn it bysûnder ta roppen hie, dan wie alles yn oarder.

De Jeruzalemmers bigriepen, dat hja har sin net krije soene en skikten har en ek Paulus woe de saek net op 'e spits driuwe. Hy fielde wol, dat de kwesje net oplost wie, mar it wie der him net om to dwaen om de apostelen foar to skriuwen hoe't hja dwaen moasten; hy wie al to freden as er to Antiochië syn eigen wegen gean koe.

En sa waerden se it dus dochs iens: Petrus en de oaren joegen har de hân en seine, dat it wurk ûnder de heidenen foaral trochgean moast; hjasels soene dan yn it bysûnder ta de Joaden sprekke. Allinne forwachten se al, dat hja yn 'e heidenlannen de bân mei Jeruzalem oanhâlde soene en dat hja ek letter noch foar de gemeente dêrre kollektearje soene. Paulus sei it daliks ta; it hie ek noait syn doel west om de bân mei de earste gemeente troch to snijen en hy hat yn letter jierren noch greate sommen nei Jeruzalem stjûrd.