De Hillige Histoarje. Diel 2. It Nije Testamint

It fonnis
250

De giseling sa't de Heare Jezus dy ûndergean moast, wie in tige wrede en fornederjende straf; neffens it Romeinske rjocht koene allinne slaven en bûtenlanners der ta foroardiele wurde. De gisel dêr't mei slein waerd wie in koarte stok mei in mannich lange, tinne rimen, dêr't faek noch skerpe stikjes koper of izer oan sieten en dy't freeslike wounen makken. Fan âlds stiene der fjirtich slaggen foar, mar letter wie it wenst wurden om mei njoggen en tritich op to hâlden; fansels makke dat gjin forskil: it barde likegoed noch wol, dat de foroardielde de fûle pinen net drage koe en ûnder de hannen fan syn beulen stoar.

Dat it wie gjin wûnder dat Pilatus al syn bêst dien hie om Jezus frij to krijen, to-mear net, om't er mar al to goed wist, hoe wreed syn soldaten wiene. Al de soldaten dy't hy ûnder him hie, wiene Syriërs en hja stiene der foar bikend, dat hja de Joaden op it fûlst haten. It soe har in freugde wêze in Joad to giseljen, binammen as dy Joad dan ek noch in Messiaskening en dus in rebel wie. It wie wol earder bard, dat de iene of oare rebel him útjoech foar de Messias en altyd roun dat út op in wylde oanfal op it garnisoen fan Antonia, dat it altyd earst ûntjilde moast. Dat hja hiene in bittere wrok op alle Seloten en op elk, dy't him Messias neamde, en dat soene se fêst op Jezus forhelje. En sels Pilatus, de lânfâld, koe dêr neat oan foroarje: it wie nou ienris soldate-rjocht dat hja in misdiediger dy't gisele wurde moast, mishannelje en pleagje mochten. Dat Jezus gjin misdiediger wie en gjin kwea dien hie, dat koene dy Syriërs fansels net witte. Nammers, as hja it al witten hiene, dan soene se him likemin ûntsjoen ha.

Doe't Pilatus Jezus oerjown hie oan 'e centurio, kaem de hiele kohorte yn it rjochthûs gear; dit lieten se har net ûntkomme: it kaem har net alle dagen oer, dat hja in Messiaskening to giseljen hiene. Spitich, dat er sa stil wie en sa geduldich: sels doe't hja him de klean ûtteagen en him bounen oan 'e giselpeal, kaem der gjin wurd oer syn lippen. Mar dat kaem noch wol: hja hiene noch noait ien meimakke dy't gisele waerd, dy't net jammere of flokte.

In soldaet kaem nei foaren, de gisel yn 'e sterke fûst. Doe't de centurio de hân opstiek, sloech er út alle macht. De Heare Jezus kromp yninoar, mar hy joech gjin lûd, ek net doe't al mear slaggen foelen en doe't de soldaet de wrede rimen al djipper troch de iepene wounen helle. Hy wist dat er dit drage moast, net om't er skuldich wie, mar allinne om't er de sûnden droech fan syn folk. Pilatus hie it rjocht net om him to kastijen, hy hie neat tsjin de wetten fan Rome dien, mar lykwols wie it rjocht dat er lije moast: syn Heil yn 'e himel strafte oan him de sûnden fan Syn bern. En dat joech him moed om alles to dragen, hoe swier it ek wêze mocht, hwant sa allinne koe er har forlosse út 'e macht fan Satan. En doe't op it lêst syn rêch ien rauwe, iepene woune wie, doe't er hast net mear stean koe en yn 'e touwen hong, doe tocht er oan 'e Skriften, dy't fol wiene fan him en dy't ek fan dit lijen sprutsen hiene. ‘Ploegers hawwe my de rêch to-ploege; hja hawwe lange fuorgen lutsen....’ Mar yn dyselde Skriften stie ek fan syn hearlikheit, dy't nou gau komme soe....

Doe't it oer wie, makken de soldaten him los. Hy koe hast net op syn fuotten stean, mar yn syn donkere, drôve eagen wie noch in frjemde, hege majesteit. It makke de soldaten razend. Nou miende er noch, dy greatske Joad, dat er mear wie as har, nou woe er noch gjin mûle tsjin har iependwaen. Suver as wie er de Messiaskening en hie er de stins Antonia al nommen.... In moaije Messias, mei syn to-sleine rêch en it bloed, dat dripte dêr't er stie.... Mar hja wisten hwat betters foar him, hwat, dat better foege by syn hege steat!

Doe hellen se hastich in âlde, reade mantel op en sloegen dy om syn iepene rêch; in reidstôk twongen se him yn 'e hân, dat wie syn keningsskepter. Nou hie er al mear fan in kening, mar ien ding ûntbriek der noch oan: de oerwinningskrâns. Ien fan harren gyng it plein op en socht in pear tinne tûken; der sieten skerpe toarnen oan, mar dêr wie it dizkear net minder om. Hy frissele der hastich in soarte fan krânse fan en sette dy Jezus op. En laitsjend stiene se om him hinne en

[p. 200]

rôpen: ‘Nou is er krekt de Messiaskening mei syn poarperen mantel en syn gouden skepter en mei de krânse fan 'e oerwinning om 'e sliepen.’ Hwa wist, as hja him dy nachts net ophelle hiene yn Gethsémané, hie er hjoed syn oanfal net dien! Dan hie er hjir miskien echt as oerwinner stien en hiene hja ynpleats bliede moatten! En spottend foelen se oan syn fuotten en heven smeekjend de hannen op: ‘Sparje ús, o kening en deadzje ús net!’

Ek dizze wrede spot droech Jezus swijend en mei great geduld. Hy fielde de smaed wol djip, dy't hja him oandiene, har sûnde wie him wol bitter leed, mar hy wie net lilk op har. As syn eigen folk him hate en him oan it krús ha woe, hwat koe men dan forwachtsje fan dizze heidenske Syriërs?

Sels de hurde soldaten fielden, dat dy swijende rabbi dêr foar har gjin gewoan minske wie en dat er fier boppe har stie, mar krekt dêrtroch waerd har grime noch helte greater. Wyld sprongen se op him ta en bigounen him to slaen en to stompen. Hja soene it him leare, dat er de striid net woun hie, dat hja nou de macht hiene en dat syn Messias-dreamen foargoed foarby wiene! Ut syn hillige hannen skuorden se de stôk en sloegen der him mei op 'e holle, dat de skerpe toarnen noch djipper yn syn sliepen krongen. It bloed roun yn tinne strepen by syn holle del. En al wylder, al wylder sloegen se....

* * *

Doe't hja al har grime en forachting útfierd hiene en neat mear bitinke koene, joech de centurio Jezus wer oer oan Pilatus. De lânfâld seach him oan. Hy hie yn syn libben al safolle sokke toanielen meimakke, dat er der net gau mear oars fan waerd, mar dit spiet him dochs. Dat dit nou krekt in ûnskuldige oerkomme moast! Bar-Abbas, dy hie it fortsjinne en dy wie nou frij en Jezus moast der foar bliede! Mar sa gyng it faek yn it libben. En hy hie genôch syn bêst dien om him frij to krijen. It wie allegearre de skuld fan dy Joaden....

En miskien wie dy wrede grap fan syn soldaten dochs noch earne goed foar. Hy soe Jezus it plein oer bringe litte, dat al it folk him sjen koe, sa yn it spotkleed, mei krâns en skepter. Har kening, dy't hja oerlevere hiene.... Dan soene se bigripe dat de soldaten yn Jezus har bispot hiene, har folk, har Messias-forwachting, har takomst en dan soene se ta ynkear komme en bliid wêze, dat er him frijliet. ‘Bring him nei bûten’, gebea er, ‘en set him foar dat folk.’

En wer forsinde Pilatus him; noch hie er net bigrepen hoe great har haet tsjin Jezus wie. Hy roun it plein oer en wylst er nei him wiisde, sei er: ‘Der is de minske dan!’ Hy hie it noch hast net sein, of it koar fan preesters en wachters bigoun op 'e nij: ‘Krusigje him! Krusigje him!’

En wanhopich sei Pilatus: ‘Ik haw jimme biskuldiging ûndersocht en ik haw yn dizze man neat foun, dat de dea-straf weardich is. Wol haw ik him giselje litten om hwat er dien hat, mar nou't er dy straf ûndergien hat, moat ik him frijlitte: nimmen kin twaris straft wurde foar itselde misdriuw. Dat as jimme miene, dat er oan it krús moat, nim him dan mei en oardielje him foar in oar, en slimmer, forgryp.’

De mannen fan it Sanhedrin hiene daliks it antwurd klear. ‘Dat ha wy al dien’. rôpen se. ‘Net om dat earste allinne ha wy him foroardiele - hoewol't ek dat slimmernôch wie! - mar ek om hwat oars, dat noch folle slimmer is: hy hat himsels de soan fan God neamd. Hwa't dat docht, set himsels boppe de keizer en is dus in gefaer foar de Steat. Dat nou hâlde wy jo oan jins wurd en forwachtsje, dat jo ek dizze nije oanklacht ûndersykje.’

Pilatus koe der net mear foar wei en op 'e nij joech er bifel om Jezus yn it rjochthûs to bringen. Nou bigoun alles wer fan foaren ôf! Wiene se him dan altyd oermânsk, dy Joaden? Wie it dan dochs better, dat er him net oan har steurde en syn eigen wegen gyng? As er Jezus frij liet.... Mar hja wiene by steat en meitsje oproer. It koe net, op Peaske en mei dy krusiging! Hy moast har biprate, dat wie it iennichste middel! En earst moast er dizze twadde oanklacht ûndersykje.

Hy frege Jezus: ‘Is dat wier, dat jo Gods soan binne?’ Jezus hearde de fraech wol, mar antwurde net. Ungeduldich forfette Pilatus: ‘Binne jo dan net fan dizze ierde?’ Mar wer joech Jezus gjin antwurd. Wie it om't er op dizze fragen net antwurdzje woe? Of wie it om it bitter ûnrjocht, dat Pilatus him oandien hie? De lânfâld bigriep it net en forbaesd sei er: ‘Antwurdzje jo my net? Witte jo net, dat ik macht haw jo los to litten en macht om jo to foroardieljen?’ Doe iepene Jezus de mûle en spriek: ‘It is wier, dat jo macht oer my hawwe, mar dy macht is jo fan boppen jown en dêrom sille jo ien kear rekkenskip jaen moatte fan hwat jo dien hawwe. Mar it is wier, dat jo net fan dy dingen ôfwitte, dat dy't my oan jo oerleverje, dy hawwe greater skuld.’

Dit wurd fan Jezus naem Pilatus him tige nei. As dat nou ris sa wie, dat dizze rabbi net fan 'e ierde wie, mar ‘fan boppen’? Hy huvere. Soe dan dy wrede giseling en de hún fan syn soldaten noch ris oan him thús-socht wurde?.... Dat brief fan syn frou.... Doe sette er syn eangst fan him ôf. Sok ding moast men net oan ta-jaen. Hy moast oan syn rjochterswurk tinke!

Ien ding stie dan nou wol fêst: dizze rabbi wie gjin rebel. Hy joech ta, dat hy, Pilatus, macht oer him hie

[p. 201]

en dat dy macht him fan boppen jown wie! Soks soe in man as Bar-Abbas net sein ha! Mei greate stappen roun er nei bûten. ‘Ik haw him op 'e nij ûnderfrege, mar ik wit nou, dat er net skuldich is: hy stimt it rjocht fan 'e keizer mei!’

De Sanhedristen woene al wer bigjinne to roppen, mar hy wonk, dat hja stil wêze moasten. Hy woe noch ien kear bisykje om har op oare gedachten to bringen en hy pleite foar Jezus sa goed as er koe. It gyng him net alderearst om it rjocht, mar hy doarst Jezus net los to litten en hy doarst him net to foroardieljen en dêrom smeke er har hast om har biskuldiging werom to nimmen. Nou like er neat mear op de hege, strange rjochter, dy't er oars sa graech wêze woe; hy bistelde net mear it rjocht, mar hy biddele om gunsten. En noch woe er net ynsjen, dat er de slach yn it foar al forlern hie.

Hwant de oerpreesters en de Farizeën bigriepen mar al to goed, dat Pilatus bang wie en dat er by einsluten dochs har sin dwaen soe. Hy woe Jezus los litte, mar hy doarst it net troch to setten! En wer stieken se de koppen byinoar. Der wie nou genôch tiid forpraten; as de lânfâld nou noch net it fonnis ûtsprekke doarst, dan wisten se wol better rie. En lûd rôpen se: ‘Jo binne in Romein en jo hawwe gjin forstân fan sokke dingen. As earne in Gryk of in heech Romein himsels “de soan-fan-god” neamt, dan is dat net slim en nimmen sil der oanstjit oan nimme: it bitsjut allinne mar, dat er yn bysûndere sin in gunstling is fan 'e goaden. Mar as in Joad fan himsels seit, dat er de Soan fan God is, dan is dat hwat oars. Dizze forlieder mient dat er sels God is en dat er ien kear wêze sil de kening fan himel en ierde; hy set himsels boppe alle macht op ierde en ek boppe de keizer. Dêrom steane wy hjir en dêrom hâlde wy fol, dat er steatsgefaerlik is, mear as alle rebellen meiïnoar. Wy nimme it jo net kwea ôf, dat jo dat daliks net bigriepen, jo binne nou ienris gjin Joad, mar nou't wy it útlein hawwe, nou sille jo der mei rekkenje moatte! As jo nou dy Nazarener dochs noch los litte, dan is it dúdlik, dat jo net foar de keizer opkomme en dan sille wy soargje, dat de keizer it heart!’

Pilatus waerd noch banger by dizze driigjende wurden. As hja de keizer oanpraeten, dat er in tige gefaerlik rebel de frijheit jown hie, tsjin de rie fan it Sanhedrin yn, dan wie er forlern; Tiberius wie dochs al sa mistrouwich en tocht altyd it slimste fan syn tsjinners. As er nou trochsette en Jezus losliet, dan forlear er syn amt en miskien syn libben. It wie net to weagjen; hy soe dy Joaden har sin jaen moatte. It muoide him om Jezus, mar elk wie him sels it neist....

En wer naem er it wurd en spriek: ‘Nou't jim my útlein hawwe, hwat dizze minske bidoelde mei dat sizzen dat er de Soan fan God is, nou kin ik my bigripe, dat jim him foroardiele hawwe; ik bin ré om jimme fonnis to bikrêftigjen en om it daliks út to fieren. As jimme dan mar goed bigripe, dat ik sels him net foroardielje soe: neffens ús wetten is er net de dea skuldich....’ Doe joech er bifel oan syn slaven, dat hja de rjochterstoel bûten bringe moasten en in skael mei wetter.

* * *

Foar it lêst dizze freeslike dei stie Jezus foar Pilatus. Hy wie deadlik-wurch nei in lange nacht sûnder sliep en nei alles dat er útstien hie, mar hy klage net. Hwat Pilatus nou dwaen soe, wie in greate sûnde, mar it moast sa komme. Hy seach nei de lânfâld en yn syn eagen wie in stil forwyt, mar ek in great en godlik geduld. Noch ien kear fleach it Pilatus oan en bitter sei er: ‘Dus, jim wolle, dat ik jim kening krusigje?’ Forgrime rôpen de mannen fan it Sanhedrin: ‘Hy is ús kening net; wy hawwe mar ien kening: de keizer!’ Doe earst bigriep de lânfâld hoe great har hate wie. Ear't in Joad sokke dingen sei.... Yn elk gefal soe er dit ûnthâlde!

Hy riisde oerein en wonk de slaef, dy't it wetter droech. Plechtich, dat elk op it plein it sjen koe, bigoun er syn hannen to waskjen; doe sprinkele er it wetter oer har hinne yn fine drippen: oer de oerpreesters, oer de Farizeën, oer de timpelwachters en it folk fan Jeruzalem. Hja bigriepen daliks hwat er bidoelde mei dy séremony: hy wosk de skuld fan Jezus' bloed fan syn hannen ôf en lei it ynpleats op har. It folk, dat earst mei it Sanhedrin roppen hie dat Jezus oan it krús moast, waerd der suver stil fan. Allinne de oerpreesters en har oanhing foroaren der har net om. Hwat koe har it bloed fan de Galiléer skele? As er mar oan it krús kaem, as hja him mar hingjen sjen koene, dan wie alles har fierder goed. Hja hearden Pilatus sizzen: ‘Ik haw gjin skuld oan it bloed fan dizze rjochtfeardige!’ Mar dêr woene se net oer stride mei sa'n heiden! En út alle macht rôpen se: ‘Syn bloed mei oer ús komme en oer ús bern!’

Doe gyng Pilatus sitten yn 'e rjochterstoel en yn 'e namme fan keizer Tiberius foroardiele er Jezus fan Nazareth om krusige to wurden.

* * *

Hy wist sels net hwat er dien hie, doe't er it fonnis sei. Dat er in ûnskuldige foroardiele hie ta in wrede dea, dat wist er wol, mar dat dizze rabbi út Galiléa de kening wie fan himel en ierde, de Soan fan God, dat bigriep er net. It kaem ek net by him op, dat it fonnis dat er dizze dei sprutsen hie, syn bitsjutting hawwe soe foar alle ieuwen, dat alles hwat er nou fierder noch dwaen soe, elk bislút dat er nimme soe, elk

[p. 202]

fonnis dat er wize soe, fan gjin bilang wêze soe by dit oardiel oer Jezus Kristus.

De mannen fan it Sanhedrin, dy't ta it folk fan Israël hearden en dy't de Skriften koene, dy hiene it witte kinnen, mar dy woene it net leauwe en bihurden willemoeds har hert. ‘Syn bloed mei oer ús komme en oer ús bern’, hiene se roppen. En mannich-ien fan dy't hjir stiene, soene it noch bilibje dat it oardiel kaem oer stêd en timpel. Hja hiene Pilatus twongen om Jezus to krusigjen - der soe in tiid komme, dat der om Jeruzalem in haech fan krusen stean soe. En dan, yn dy greate need, soene de mannen fan it Sanhedrin en it folk fan Israël noch ris komme to tinken oan dit skriklik wurd....