De Hillige Histoarje. Diel 2. It Nije Testamint

De Man fan Karioth
236

Dyselde wyks kaem yn ien fan 'e timpelgebouwen it Sanhedrin gear om to rieplachtsjen oer Jezus. It wie net de earste kear en lang fan to foaren wie it bislút al fallen, dat er stjerre soe; it gyng der nou mar allinne mear om hoe't hja him it bêste fange en deadzje koene.

As er in gewoan man west hie, dy Nazarener, in reizgjend learaer of wûnderdokter, lyk as der doedestiids wol mear it lân troch teagen, dan hiene se der wol wei mei witten: der wie altyd wol in man to finen, dy't foar in grou stik jild in moart dwaen woe. Soks wie tsjin de wet fansels, mar in great kwea koe it net wêze: dy forlieder fortsjinne net better en as it folk der nou mei bihâlden wie? De Seloten diene it ek wol en as de moardner it hwat bihindich oanlei, kraeide der gjin hoanne nei; sels de Romeinen makken har net drok oer in deade Joad mear of minder, to-minsten as it net ien fan har freonen wie.

Lykwols wie it dúdlik, dat it sa net koe mei Jezus. Sels as der gjin skare by him wie, moast men altyd noch rekken hâlde mei dy tolve learlingen, dy't him oeral hinne folgen en dy't alles foar him oer hiene; it wie ienfâldich ûnmooglik om him ûngemurken oan to fallen en to deadzjen. Mar sels al soe it kinne, yn 'e nacht bygelyks en bûten de poarte, dan soe it noch neat jaen. Hy hie de skaren sa bilêzen, dat hja noch yn him leauwe soene, sels al wie er net langer by har; syn discipelen soene sizze dat er fuortgien wie nei de wyldernis en dat er letter weromkomme soe om him to iepenbierjen as de Messias en it folk wie dommernôch om sok in forhael to leauwen.

Dat der wie mar ien wei op om him kwyt to wurden: hja moasten him finzen nimme en him as in rebel oan 'e Romeinen oerleverje; earst as Pilatus him foroardiele hie en hy as in falske Messias oan it krús hong, soene de Galiléers ynsjen, dat er har bidragen hie en dan soe meiïens har forearing omslaen yn gleone haet.

Mar sels as dat alles fêst stie - en alle partijen yn it Sanhedrin wiene it dêr oer iens! - dan noch moasten se tige hoeden to wurk gean. It mocht dan wier wêze, dat it folk sa heech net mear mei him wei-roun as de Sneins fan 'e yntocht, dêrom wie it noch net to weagjen en slach de hannen oan him op it folle timpelplein. Hoe maklik, as hja him seagen mei de boeijen om, koe dy âlde leafde wer opflamje en koene se in

[p. 171]

oanfal dwaen op 'e soldaten fan 'e timpelwacht - en as it sa fier kaem, wie fierder alles mooglik. Der broeide dochs al forset yn 'e folle stêd, nou't op it Peaske-feest de rebel Bar-Abbas mei twa fan syn hantlangers krusige wurde soe.

En sa foel dan dy deis it bislút: de timpelwacht soe Jezus finzen nimme, as it koe noch foar it feest en oars de wyks nei Peaske, mar yn gjin gefal op it feest en net op it timpelplein. Mar doe't hja har wegen gyngen nei de lange gearsit, hiene de mannen fan it Sanhedrin noch de rjochte moed net: it wie al sa faek misroun mei har plannen tsjin Jezus.

En doe, dyselde deis noch, wylst de oerpreesters oerleine mei de offisieren fan 'e timpelwacht, barde der hwat dêr't gjin-ien op rekkene hie en dat alles gâns makliker makke: Judas Iskarioth, ien fan 'e tolve, kaem by har en bea har oan, om Jezus oan har oer to leverjen foar jild....

* * *

Der hie in tiid west, yn it earstoan, dat Jezus troch de stêdden en doarpen fan Galiléa gyng, dat ek Judas yn him leaude en tocht, dat er de Messias wie. It spiet him net, dat er alles forlitten hie om de rabbi to folgjen; it wie him in hege eare, dat hy, de man út Juda, in learling wêze mocht fan 'e profeet út Galiléa en hy leaude fêst, dat ien kear it hiele folk fan Israël him oannimme soe as har Messias. Dat soene blide dagen wurde, as Jezus siet op 'e troan fan David en hearskippij hie oer de folken fan 'e wrâld. Hwat hindere it, dat er nou noch earm wie, dat er gjin eigen hûs bisiet, dat er fan jowne stikken libje moast, as sok in hearlikheit foar him wei-lein wie? Troch lijen ta hearlikheit - gyng it sa net altyd mei hwa't yn wierheit great wie? Wie it ek mei Jozef net troch de djipte gien, mei Mozes, mei kening David? Sprieken de profeten net oer it lij[en] fan 'e Messias, mear hast noch as oer syn hearlikheit? Né, it soe wol goed komme mei de Man fan Nazareth en hy, Judas, hy woe alles mei him drage: dit heukerich libben, it swalkjen fan stêd nei stêd, toarst en honger op 'e lange marsen, de gleonens fan 'e simmerdagen en de kjeld fan 'e winter, de fijânskip fan 'e minsken, alle smaed en hún. Hwant hoe greater it lijen dat hja útstean moasten, hoe greater de gloarje, dy't komme soe.

En lang soe it ek fêst net mear duorje. Dit wurk yn Galiléa koe net oars wêze as in bigjin en as noch greater skaren him folgen en noch mear minsken yn him leauden, dan soe er optsjen nei Jeruzalem en it keningskip oangean. Gjin macht yn 'e wrâld soe him keare kinne, Pilatus net, noch alle legioenen fan Rome. En hja, de tolve discipelen, dy't alles forlitten hiene om him to folgjen, soene mei him hearskje en diele yn syn gloarje. It lei him by, dat hy, de iennichste Judeër fan 'e tolve, net de minste wêze soe....

En doe kaem de dei dat Jezus har útstjûrde, twa by twa, troch de doarpen fan Israël. Ek Judas gyng mei en forkundige it evangeelje fan 'e Messias dy't kommen wie; ek Judas lei de siken de hannen op en ek foar him joegen de démonen bilies. Hy wie oer alle mjitten bliid en naem it as in teken fan 'e hearlikheit, dy't stie to kommen. Soms seach er himsels al sitten yn in heech paleis, mei tsjinners dy't foar him bûgden en slaven, dy't fleagen op syn winken. En mar ien troan yn alle wrâld soe heger wêze as sines: dy fan 'e Messias sels! Hy hie der gjin erch yn, mar doe al, wylst er noch yn Jezus leaude, tocht er mear oan syn eigen eare as oan 'e gloarje fan 'e Kristus, mear oan himsels as oan Jezus.

* * *

Net lang nei dy wûndere reis troch it lân fan Israël wie de omkear kommen: de Seloten woene neat mear fan him witte, it folk, dat noch altyd jubele by elk wûnder dat er die, leaude net yn him en, hwat it slimste wie, de lieders fan it folk haten him. It kaem allegearre oars as Judas tocht hie en Jezus die net, hwat er fan him forwachte. As er dan de Messias wie, hwerom die er dan net syn bêst om it hiele folk foar him to winnen? Dat er him net ôfjoech mei dy wylde Seloten, dêr koe men ynkomme, mar hwat sin hie it en stegerje de Farizeën en de Sadduceën ôf mei syn skerpe wurden? As it oait hwat mei him wurde soe, moast er dy hege mannen ommers dochs brûke?

En dan dy frjemde dingen dy't er sei! Syn keninkryk wie net fan dizze ierde - Hy wie net kommen om oer syn folk to hearskjen, mar om it to tsjinjen -. Joech soks nou pas foar ien, dy't út it skaei fan David wie? Stie der dan net yn 'e Skriften, dat de Messias de heidenen hoedzje soe mei in izeren skepter? Soe hy dan Israël suverje, hy, dy't mei tolgearders oan tafel gyng? Al sokke fragen kamen by him op; hy koe der net útkomme en hy wie to greatsk, om der mei nei Jezus to gean.

En ek de oare discipelen koe er net mei prate oer dy dingen; hja bigriepen Jezus ek lang altyd net, mar hja skikten har en namen syn wurden oan, ek al gyng it tsjin alles yn dat hja hopen en forwachten. Hy koe sa net; hy woe Jezus folgje, mar allinne as er sels wis wie fan 'e wei. De alve leauden yn Jezus, mar it wiene meast fiskerlju út Galiléa, dy't de wrâld en de minsken net koene; hja seagen net yn, dat it mei de rabbi de forkearde kant út gyng. Sels leaude er al net mear, dat Jezus de Messias wie. Yn elk gefal soe er de eagen iepenhâlde en as it nedich wie, soe er op 'e tiid syn draei nimme. Hy soe wol oppasse, dat er net neaken en earm efterbleau, as it mis gyng mei Jezus....

[p. 172]

Yn dy tiid bigoun er to-mûk hwat efter to hâlden fan it jild, dat er útdiele moast oan 'e earmen. Yn it earst skamme er him noch, mar letter wende it en gyng it fansels. En dat it noait hwat wurde koe mei dat keningskip, dat waerd mei de dei dúdliker. Jezus hie al in pear kear sprutsen oer syn dea en as dat wier wie, dan hie alles om 'e nocht west. In Messias, dy't net spriek fan striid en oerwinning, mar fan lijen en stjerren.... En doe't hja letter nei Jeruzalem reizgen en Jezus dêr syn wurk bigoun, doe wie it to-minsten dúdlik. Hy die syn bêst net om it Sanhedrin to winnen, mar ynpleats jage er se allegearre tsjin him yn it harnas. It wie bytiden as socht er de dea! Men koe fan tinken wol hawwe, hwêr't dat op útrinne moast; hy wie net mear feilich yn Jeruzalem en moast him biskûl hâlde bûten de grinzen fan Juda. En sa'n ien woe dan de Messias wêze, tocht Judas bitter, de greate Davidssoan....

Noch ien kear, op dy frjemde tocht nei Jeruzalem, doe't hja net troch it lân fan 'e Samaritanen teagen mar ynpleats mei de skaren nei de timpel trieken, hie Judas de hope hawn, dat it dochs noch goed komme soe. Dy mars troch Jericho, de rop fan Bar-Timéüs, de jubel fan 'e Galiléers, de palmtûken op 'e wei.... Soe er nou dochs noch kening wurde? Doarst er it dochs oan? As er mar woe, as er alles op alles sette, dan koe it! Mar it wie dúdlik, dat dit ek syn lêste kâns wie....

Dyselde jouns noch, yn 'e seal dêr't Maria Jezus salve, wiene him foargoed de eagen iepengien. Gjin keningseare wachte Jezus, gjin kroan en gjin gouden skepter, mar it tsjuster grêf. ‘Yn it foar hat hja my salve ta myn bigraffenis.’ Dat wurd koe er net wer kwyt wurde, oan-ien-wei kaem it him wer yn it sin en hy tocht himsels al lilker. It wie dus net syn doel om it keninkryk oan to gean en lykwols liet er him ‘Soan-fan-David’ neame en naem er de hulde oan fan 'e Galiléers. Hy hie har allegearre bidragen, de tolve, de skare op 'e wei, it folk fan Jeruzalem. En as hja net oppasten, dan sleepte er ek har mei yn 'e dea!

En dan dat wurd oer it jild fan 'e earmen en dat hja de earmen altyd wol goed dwaen koene, dat forjoech er him noait wer. De toan, dêr't er it op sein hie, forwitend en lokjend tagelyk.... Hy wist dus, dat er it jild fan 'e earmen nommen hie, mar hy hie der neat fan sein. As er him doe noch bistraft hie, as er him foar al dy oaren to skande set hie - dat hie er bigripe kinnen, mar dit stil forwyt, dat koe er net fordrage. Hy koe noch by him komme en syn skuld bilide, mar dat woe er net. Hy, Judas Iskarioth, hy woe net bidde en smeke om forjowing, hy woe net libje fan genede: hy woe syn rjocht! It wie rjocht dat Jezus kening waerd, dat er hearske oer alle folken en dat Judas, syn discipel, diel mei hie oan syn gloarje! It wie ûnrjocht as er al dy kânsen forsmiet en de dea socht en noait soe Judas in Messias folgje, dy't him ûnrjocht die!

Sûnt dy jouns yn Bethanië hate er syn Master, mar hy liet it him net skine en gyng as in freon mei him om. Hy roun foaroan by de yntocht yn Jeruzalem, hy stie njonken Jezus doe't er de timpel suvere, hy siet stil to harkjen doe't er spriek oer de ûndergong fan 'e stêd. Mar boppe de hosanna's fan 'e Galiléers, boppe it bletterjen fan 'e offerskiep, boppe Jezus' drôve wurden, hearde er iderkear wer dat wurd: ‘....ta myn bigraffenis.’ De dea en it grêf.... Mar it hie net hoegd, as Jezus it net wollen hie! En al greater, al skrikliker waerd syn grime en syn haet.

* * *

De oare deis hearde er, dat it Sanhedrin bisletten hie om Jezus to deadzjen en dat de oerpreesters en de timpel-offisieren rieplachten oer de bêste manear om him to fangen. Doe wist er hwat him to dwaen stie: hy soe har helpe en sa soe er syn wraek nimme oer alles, dat de rabbi him oandien hie!

Hy wifke net mear, mar joech him daliks op wei nei de timpel. Hy naem it koartste paed en hy roun oft alle duvels út 'e hel him rieden. Dit wie syn dei! Hy hie oars gjin gedachten mear as oan syn wraek. Wraek oer alle idele forwachtingen, oer alle hope, oer alle earmoed en skande, oer alle leafde fan Jezus en oer syn great geduld. Hwant wylst er hjir roun troch de stille strjitten, wist er djip yn syn hert, dat Jezus him nòch net loslitten hie, dat er nòch ta him komme mocht, dat er him nòch forjaen woe. Hie er it sels net sein: ‘sawntich kear sawn kear’? Mar hy gyng net werom, hy woe net; hy hate Jezus en it meast noch hate er him om syn leafde!

Lûd bounze er op 'e doar en doe't de tsjinner him der yn liet, roun er rjocht op 'e oerpreesters ta. ‘Hwat wolle jim my jaen’, sei er heas, ‘as ik jim Jezus, de man fan Nazareth oerleverje?’ Hy wachte en seach net hoe't har eagen blonken fan in ûnhillige blydskip; hy murk net iens, dat hja de holle bûgden, dat er net sjen soe hoe bliid hja wiene.

Doe't hja harsels wer yn 'e macht hiene, naem de âldste it wurd. Suver koel en út 'e hichte spriek er: ‘As jo ús de Nazarener oerleverje, yn alle stilte en op in plak dêr't it gjin each jowt, dan sille wy jo tritich sulverlingen jaen.’ It wie gjin hege priis foar sok in lef forrie, mar dochs altyd noch in lytse fyftich goune: hy koe der in hoekje lân foar keapje, flak by Jeruzalem, dêr't de groun it djûrst wie. En as it him al to min wie, dan koe der altyd noch oer praet wurde! It soe net om in mannich sikkels oergean!

Mar Judas Iskarioth frege net mear, hwant greater as syn jildsucht wie syn hate tsjin Jezus. ‘Ik nim it oan’, sei er koart. Doe't hja alles bipraet hiene gyng

[p. 173]

er fuort, de stêd troch, nei it plak dêr't Jezus wie. Hy skamme him net oer syn forrie.

* * *

Yn 'e seal by de timpel praetten de oerpreesters noch lang nei oer dizze ûnforwachte bisiker. Hwa hie dit oait tinke kinnen? En dan ien fan syn tolve freonen! Hy moast him wol djip haetsje, dy man fan Karioth, dat er syn Master forkocht foar tritich sulversikkels! Yn elk gefal soe nou alles noch goed komme en sûnder opskuor. Mei help fan Judas soe it nou ek noch kinne op it feest; it hie nou gjin sin mear om it út to stellen. En bliid gyngen se har wegen, de fromme preesters....