De Hillige Histoarje. Diel 2. It Nije Testamint

Jezus en de Wetgelearden
231

Doe't de Farizeën hearden dat Jezus ek de Sadduceën stilpraet hie, kamen hja dyselde deis noch gear om to bipraten hwat der nou fierder dien wurde moast. Net fansels, dat it har om 'e Sadduceën bigreate: dy greatske oerpreesters mei har oanhing, dy't fan gjin opstanning en fan gjin ivich libben witte woene, mochten bêst sa'n tobekset hawwe. Mar dat dy rabbi út Galiléa nou alwer in oerwinning bihelle hie, dat er altyd mar wer mear by it folk yn 'e gunst kaem, dat wie har wol tige yn 'e wei. En dat net allinne, mar yn syn antwurd oan 'e Sadduceën oer it libben nei de dea, hie er ek har to nei west: hja leauden fêst, dat de minsken yn 'e himel wol trouden en dat hja ek dêr noch bern krije koene. Dat hja woene it noch ien kear bisykje om him yn forlegenheit to bringen, sa dat hy ek ris foar hiel de skare yn 'e timpel biskamme stean soe. Hwat in triomf soe it wêze as hja him ris ien kear fornederje koene, as har ris slagge hwat de wize Sadduceën mislearre wie!

Ek dizze kear hiene se alles fan to foaren goed oerlein; de fraech soe gean oer de wet fan Mozes en de hillige Skriften en ien fan har knapste wetgelearden

[p. 159]

soe der Jezus oer ûnderstean. En in maklike fraech soe it net wurde. De deskundigen hiene útmakke, dat der yn 'e hillige Boeken seis hûndert trettjin geboaden stiene, to witten twa hûndert acht en fjirtich dêr't hwat yn gebean en trije hûndert fiif en sechstich dêr't hwat yn forbean waerd en nou wie it in wittenskip apart om al dy foarskriften to fordielen yn greate en lytse, yn wichtige en minder wichtige, yn geboaden dy't altyd en oeral fan krêft wiene en sokke dêr't men de hân mei lichte koe. It spriek fansels, dat ek yn dit stik fan saken de gelearden it lang net iens wiene en dus mocht men forwachtsje dat dy rabbi, dy't net ienris leard hie en dy't net deskundich wie, der tominsten net útkomme koe.

Mar der wie ek noch in oare mooglikheit. Miskien soe er wol sizze, dat al dy geboaden fan 'e âlden en fan Mozes har tiid hawn hiene en dat hy kommen wie om in nij gebot to jaen; hy hie wol ris earder soks útlitten. ‘Der is sein fan 'e âlden...., mar ik siz jimme....’ En dan koene se him fansels biskuldigje fan heechmoed, dan sette er himsels boppe Mozes en briek er de wet fan God en dan soe ek it folk yn 'e timpel him de rêch takeare.

Sa kaem dan de wetgelearde op Jezus ta en frege: ‘Rabbi, ik wol graech de wet dy't Mozes ús jown hat, yn alles hâlde, mar soms twivelje ik wolris oft ik der genôch fan wit. Siz jo my nou: hwat is in earst en great gebot en hokker fan al dy foarskriften moat ik foar alle oare dwaen?’ En hy sette der in gesicht by as wist er it werklik net goed en as woe er graech fan Jezus leare.

Mar ek dizze kear liet de Heare Jezus him net fange. As dy wetgelearde hope dat er al dy âlde geboaden leechlizze en mei nije komme soe, dan wie er wol fier mis. Hy wie net op ierde kommen om de wet to ûntbinen, mar krektoarsom om alle geboaden to folbringen; hy soe net ien gebot fan syn Heit forachtsje, mar se allegearre oan 'e ein ta dwaen. Mar krekt omdat er alle geboaden folbringe moast, woe er yn it minst net witte fan in ûnderskieding yn greate en lytse, fan wichtige en minder wichtige; elk gebot wie him oplein fan syn Heit yn 'e himel en hwat dy him oplei wie altyd ‘great’. It iene gebot wie net better as it oare, it iene hoegde net foar it oare to wiken, hwant de hiele wet is ien. Hy soe net ien fan 'e geboaden nimme en sizze dat dat nou it earste en it fornaemste wie en dat de wetgelearde dêr foaral om tinke moast, mar hy soe him de iene wet fan God op it herte bine. En tagelyk soe er de skare om him hinne hearre litte, dat dy wetgelearde sa dom net wie as er him foar die, dat er wol wist hwat er frege, en dat er net kommen wie om fan him to learen, mar om him to forsykjen.

En earnstich spriek er: ‘My tinkt, dit is it earste en it greate gebot: ‘Dû silst de Heare dyn God leafhawwe mei dyn hiele herte en mei dyn hiele siel en mei hiel dyn forstân. En it twadde gebot: Dû silst dyn neiste leafhawwe as dysels, is neat minder as it earste, hwant it is der ien mei en it komt der út fuort. En oan dizze beide geboaden: God leaf hawwe boppe alles, en dyn neiste as dysels, hinget hiel de Skrift, hingje de wet en de profeten. Der is gjin ien gebot dat tsjin dizze twa geboaden yngiet en gjin ien dat dêr boppe útkomt, hwant de wet des Heare is ien.’

De wetgelearde hie net op dit antwurd rekkene en hy koe der ek neat tsjin ynbringe: it wie it iennichste biskied dat paste op syn fraech. En doe die it bliken, dat hy sa falsk en sa haetlik net wie as de Farizeën, dy't him stjûrd hiene, hwant nei dit wurd fan Jezus forgeat er hwer't er om kommen wie en foar alleman dy't hearre woe, joech er Jezus gelyk. ‘Master, dat hawwe jo goed en nei wierheit sein, hwant God leaf to hawwen út jins hiele hert en út jins hiele forstân en út alle krêft, en jins neiste leaf to hawwen as jinsels, dat is mear as brânoffer en slachtoffer!’

Jezus antwurde: ‘Jo seine, dat jo kamen om fan my to learen, mar nou hear ik, dat jo alles fan to foaren al wisten. Doch dan hwat jo nou sein hawwe, hwant jo binne net fier fan it keninkryk Gods.’

De wetgelearde krige in kleur. Nou kaem it him yn it sin hwa't him stjûrd hiene en mei hokker opdracht mar ynpleats dat hy Jezus fêstpraet hie, hie de rabbi him trochsjoen. Nou koe elk witte, dat er net earlik west hie en dat ek hy frege hie, hwat er mar al to goed wist. Mar nou moast dat folk ek wer net miene, dat der foar him gjin fragen mear oerbleauwen, dat hy alles sa mar fansels folbringe koe! Sa maklik wie it net om dy beide geboaden nei to kommen! Sels by dat twadde gebot kamen de fragen op jin oan. De rabbi hie him oplein, dat er de neiste leavje moast - mar hwa is de neiste? Heit en mem, broer en suster, frou en bern, dy yn elk gefal, mar hwa noch mear? Hoefier gyng soks? Foelen frjemden der ûnder, minsken dy't men net lije mocht, fijannen faeks? Dêr woe er dy rabbi dochs wol ris oer hearre. En dan kamen se faeks dochs noch ta in débat, dat syn opdrachtjowers bifredigje koe.

En om himsels to rjochtfeardigjen foar it folk en foar de Farizeën, en tagelyk ek wer net sûnder ûntsach foar de wysheit fan Jezus, frege er: ‘Mar siz my dan, rabbi: hwa is myn neiste?’

De Heare Jezus antwurde yn in gelikenis, mar al wie it dan gjin rjochtstreeks antwurd op 'e fraech fan 'e wetgelearde, it wie sa dúdlik, dat er it bigripe moàst. It wie it forhael fan 'e Barmhertige Samaritaen.

* * *

It barde op in kear, dat in man op reis wie fan

[p. 160]

Jeruzalem nei Jericho, de iensume, rotsige wei lâns dy't fan 'e bergen delrint nei de flakte fan 'e Jordaen. Wylst er dêr sa allinne roun yn 'e holle wei tusken de rotsen, kaem der ûnforhoeds in binde rôvers op him ta mei swurden en stokken. Hy koe neat bigjinne tsjin de wapene banditen en nei't hja him heal-dea slein hiene, strûpten se him de klean út en namen al it jild, dat er by him hie; doe lieten se him lizze oan 'e kant fan 'e wei en gyngen har wegen. Dat er dêr omkomme moast en in wrede dea stjerre, koe har neat skele.

Sa lei er dêr dan yn 'e gleone sinne en wachte op 'e ein. Ut syn iepene wounen dripte it bloed, al syn lea wiene him stikken en hy koe net oerein komme. As der gjin ien lâns kaem en him holp, dan waerd dit syn dea. Mar hoe lang koe dat noch duorje? It hie barmhertiger west as hja him fuort mar deaslein hiene, dat wie better as dizze lange marteling. En dat er hjir nou stjerre moast, dat er noait syn frou en bern wer sjen soe, dy't thús op him wachten, dat er miskien net ienris in grêf ha soe! O God, tocht er, hwerom moat my dit nou oerkomme?....

Hoe lang't er dêr lein hie wist er net, mar ynienen hearde er fuortstappen. Mei muoite tilde er de holle op en seach in man de wei del kommen, in preester, dy't de kant op gyng nei Jericho. Syn hert bounze fan blydskip. God wie him dochs net gram mear en stjûrde in hillige preester om him to helpen! Hy liet de wurge holle sakje en die de eagen ticht. Nou kaem alles dochs noch goed, nou kaem er dochs wer thús....

De preester hie de man wol lizzen sjoen en syn earste gedachte wie, dat er op him ta gean moast en freegje oft er helpe koe. Mar doe't er tichterby kaem, seach er hoe slim it wie. Dy man koe net lang mear libje, sa like it him ta; it wie net to weagjen, dat er him holp: hy koe him wol ûnder de hannen stjerre. Fansels, hy hie syn tsjinst yn 'e timpel dien en wie wer op reis nei hûs, dat it soe net sa slim wêze as er in deade oanrekke: ear't it syn beurt wer wie om nei Jeruzalem, hie er alle tiid om him to reinigjen. Mar hy hie it altyd foar wenst hawn om ek tusken syn tsjinsten yn rein to bliuwen, lyk as mear fromme preesters diene, en as der hwat kaem mei dy man, dan hie al syn muoite om 'e nocht west! In preester moast de minsken helpe, dat wie sa, mar krekt as preester hie er alderearst in ropping foar God oer. It wie hurd, mar soms moat de minske wike foar it hillige. En al soe er helpe, hwat koe er dan noch dwaen? Hy hie gjin bist om him sa fier to dragen. Miskien hie er him ek noch net ienris oankommen sjoen.... Hy roun nei de oare kant fan 'e wei en sa hurd as er koe gyng er foarby. Noch ien kear seach er om. It wie in Joad oan 'e klean to sjen, mar hy hie gjin kunde oan him en it wie gjin preester. Gjin ien koe oait sizze, dat it syn neiste wie!....

De man oan 'e kant fan 'e wei hie gjin hope mear; as in preester him foarby gyng, hwat koe men dan noch fan gewoane minsken forwachtsje? Hy soe hjir stjerre yn 'e iensumens, forgetten fan God en minsken. De pine waerd aloan slimmer, de koarts baernde troch syn lea, de toarst wie net mear to dragen. As it mar net al to lang mear duorre.

En wer wiene der fuotstappen en it risseljen fan in lange mantel. It wie in Levyt, ek ien fan 'e timpel, mar hy wie net minder from as dy oare en ek hy gyng oan 'e oare kant foarby. Faeks doarst er ek net iens to helpen: hwa wist, loerden dy moardners ek net op him. It koene Seloten wêze en dy mijden neat, sels gjin timpeltsjinners!

It die de reizger gjin iens nij mear, dat ek dizze Levyt him net holp. Elk tocht oan himsels yn dizze wrâld en gjin ien soe him yn gefaer jaen om him. Mar it wie wol freeslik, sa to stjerren. Gjin ien dy't syn hân beethâlde soe, de lêste, bittere stoune; gjin hân dy't syn stekkende wounen wosk, gjin wurd fan treast, gjin slok wetter. Allinne dy razende pine en dy toarst.

* * *

En doe ynienen hearde er wer hwat: de flugge stap fan in ezel oer de hurde wei en noch ien kear kaem de langst yn him op om to libjen, om wer better to wurden, om nei hûs ta. Hy tilde de wurge holle op en seach.... Mei in smak liet er him wer falle. O God fan Abraham, tocht er, hwat haw ik dien, dat jo de spot mei my driuwe yn myn leed? Earst wie it in preester en dy gyng foarby; doe in Levyt en hy seach net nei my om, en dizze, dizze tredde is in Samaritaen.

Hark, hy hâldde de ezel yn. Fansels, dit liet er him net ûntkomme; in Joad, in fijân, dy't hjir to stjerren lei oan 'e kant fan 'e wei! Nou soe er oer him hinne bûge, him forflokke en yn it gesicht spuije!....

Hy lei dêr stil en kreunde net, mar hy hie gjin each fan dy oare ôf, dy't by de ezel stie en socht yn syn reistas. Hwat woe er? Socht er de dolk?

En dêrmei kaem de Samaritaen op him ta en glimke freonlik en tilde syn holle op en joech him wyn to drinken. It wie as krige er nije moed en nije krêft en syn hert sloech fan greate blidens. Dit wie in wûnder fan God: in preester en in Levyt, dy't foarbygyngen en in Samaritaen dy't him holp....

Nou wie alles dien, dat hjir bûten dien wurde koe: de wounen wiene wosken mei wyn en oalje en doe forboun en de slimste pinen wiene oer. De Samaritaen sloech de earmen om him hinne en tilde him op 'e ezel en doe gyngen se op reis, de lange, gleone wei del. Hy hong mear as er siet, mar njonken him roun dy frjemde en steunde him. Sa ridend diene him de lea wer sear, mar hy biet op 'e tosken en glimke moedich; by alle lijen wie er oer de mjitte bliid..

[p. 161]

De Samaritaen brocht him yn 'e herberch to Jericho. Sels seach er der op ta, dat er in goed bêd krige en doe't er de oare moarns wer fierder moast, joech er de weard twa sulverstikken en sei: ‘Soargje goed foar him en hwat jo mear oan him bistelle meije, dat sil ik bitelje as ik weromkom.’ Doe seale er de ezel en gyng syn wegen.

* * *

‘En nou is dit myn fraech’, spriek Jezus tsjin de wetgelearde, ‘hwa fan dy trije, de preester, de levyt of de Samaritaen, wie de neiste fan 'e man dy't ûnder de rôvers forfallen wie?’

De wetgelearde koe der net foar wei; hy moast it antwurd jaen dêr't de rabbi him op ferge. Mar hy koe it net oer syn hert krije en siz: de Samaritaen; sels nei dit forhael dat Jezus forteld hie, woe dat haetlik wurd him net oer de lippen. Hy wie ré om de neiste leaf to hawwen - salang't dy neiste in Joad wie, mar net as it in Samaritaen of in heiden wie. En mei tsjinsin spriek er: ‘Ik tink, fan dy man dy't him barmhertichheit dien hie.’

Jezus antwurde: ‘Sa is it. Gean dan hinne en doch allyk sa!’

De wetgelearde bigriep bêst hwat Jezus bidoelde mei dat lêste wurd. It bitsjutte net, dat hy nou ek de wei nei Jericho op moast, om to sjen oft dêr faeks noch immen foar dea oan 'e kant fan 'e wei lei; it bitsjutte net, dat hy nou ek de wei nei Samaria gean moast om to sjen oft der gjin Samaritaen wie, dy't er helpe koe; it woe allinne mar sizze, dat er alle minsken leaf hawwe moast, dat sels in heiden en in Samaritaen syn neiste wêze koe en dat er dat oan it folk leare moast.

Hy wist der neat tsjin yn to bringen en biskamme gyng er fuort, de timpel út: in man dy't it sa goed wist en dy't net ienris fier wie fan Gods keninkryk, mar dy't der dochs noait yngean soe, om't er it iene net dwaen woe, dat Jezus fan him frege.

* * *

Doe't de wetgelearde fuortgien wie, kearde Jezus him nei de Farizeën dy't noch by him stiene. Nou't der net ien mear wie, dy't him hwat freegje doarst, gyng er sels yn 'e oanfal. ‘Hwat tinkt jim fan 'e Kristus?’ sei er, ‘hwaens soan is hy?’

Hja antwurden: ‘De Messias is Davids soan.’ En suver daegjend seagen se nei Jezus op. Dy Nazarener woe der dochs net op út, dat de Kristus net de soan fan David wie? As er dat sei, dan koe hiel it folk to-minsten sjen, dat er in leagener wie en dat er de Skriften net leaude!

De Heare Jezus tocht der net oer om it antwurd to jaen, dat hja forwachten. Ynpleats sei er: ‘As dat dan sa is, hoe neamt David him dan yn 'e Geast syn Heare? Hwant dat stiet yn ien fan 'e psalmen: “De Heare hat ta myn Heare sprutsen: Sit oan myn rjochterhân....” As de Messias dan Davids Heare is, hoe kin er dan tagelyk syn soan wêze?’

En wer stiene de Farizeën biskamme en koene se gjin antwurd jaen op Jezus' fraech. Hja bisochten it net iens en rounen by him wei, bang dat er har noch mear fragen foarlizze soe. Dizze iene wie al slimmernôch. Hja wisten fan in Messias dy't út it slachte fan David wie en op 'e troan fan David sitte en lyk as David de fijannen fan Israël fordylgje soe, mar hja leauden net oan in Messias dy't ek har Heare wie en har God. Hiene se dat mar leaud, dan soene se forstien ha, dat Jezus in gewoan minske wie en in soan fan David, mar tagelyk ek God en de Heare fan David; dan soene se ek bigrepen hawwe, dat er net alderearst op ierde kommen wie om it folk fan David to forlossen út 'e macht fan 'e heidenen, mar om to lijen en to stjerren foar elk dy't yn him leaude, ek foar har! Mar krekt dat lêste, dêr woene se neat fan witte.