De Hillige Histoarje. Diel 2. It Nije Testamint

De Messias en de Timpel
225

Doe't de Heare Jezus dy Sneins op syn ezel de stêd Jeruzalem ynkaem, tochten de skaren fêst, dat er earst nei de timpel gean soe. Hwer koe er him better ta kening kroane litte as yn Gods hillich hûs, hwer koe er better de offers baerne as yn it foarhôf, op it koperen alter? Wie ek dy oare Davidssoan, de jonge Salomo, syn keningswurk net bigoun mei in offerfeest? Mar dizze kear soe der noch oar bloed floeije moatte as fan kij en skiep en geiten: it bloed fan 'e Romeinske bisetting, dy't noch altyd legere wie yn 'e stins Antonia, flak njonken de timpel.

Fansels koe dat sa net bliuwe. De Romeinen soene noait in kening erkenne dy't hja sels net oansteld hiene, mar ek gjin kening fan Israël koe it gewurde litte, dat dêr op 'e brede muorren fan 'e stins de heidenen wachtrounen en delseagen op it timpelplein. Ut 'e timpel wei soe er mei syn trouwe Galiléers de fijân oanfalle en God soe him de oerwinning jaen. En as it sa fier wie en it stie der oan, dan soene se him allegearre helpe en him sjen litte, dat se noch wol hwat oars koene as hosanna roppe en mei palmtûken swaeije....

En dizze iene kear alteast die Jezus hwat se fan him forwachten: troch de strjitten fan 'e stêd ried er de

[p. 145]

kant op nei de timpel. Hy die it fansels net omdat de skaren it graech sa ha woene, ek net om't de discipelen it bigearden, mar om't it hearde by syn Messias-wurk. As in kening wie er hjoed yn syn haedstêd kommen en as de Messiaskening fan Israël hie er macht ek oer de timpel. De bêste keningen fan Juda, Asa, Hizkia, wiene har regearing bigoun mei de timpel to reinigjen en de offertsjinst wer yn to stellen - hy soe hjoed it folk fan Jeruzalem sjen litte, dat er ek sa'n kening wie, in echte Davidssoan, dy't de timpel, it hillich hûs fan God, suverje soe fan alles dat ûnhillich wie en ûnrein. Mar as er it aenstouns die, dan soe it dochs wer hiel oars wêze as dit forbline folk forwachte. Nou jubelen se noch om't er op wei wie nei de timpel, mar dy jubel soe foroarje yn haet, as se wisten hwat er dwaen soe. Gjin wylde stoarm-oanfal soe it wurde op it garnisoen fan 'e Romeinen - ek dizze kear soe er wer stean tsjin it eigen folk, tsjin de âldsten en de oerpreesters: Gods Messias tsjin it âlde Godsfolk. O, hwerom woene se him net bigripe, hwerom woene se har noait deljaen ûnder syn tucht? Hjoed gyng syn paed oer it timpelplein, mar oan 'e ein fan dy wei stie net de keningstroan, mar it wrede krús. Mar dochs soe er dwaen hwat syn Heit yn 'e himel him oplein hie.

* * *

Der wie doedestiids hiel hwat to suverjen yn 'e timpel. Fan âlds hie it altyd sa west dat hwa't gyng to offerjen sels it offerdier meinimme moast. Dat wie net altyd maklik, binammen net as men fier ôfwenne en om 'e minsken to geriven wie der letter in soart fan merk ynsteld, ticht by de timpel. In great gemak wie dat en de keaplju dy't kij en skiep en douwen forkochten, diene goede saken, foaral yn 'e tiid fan 'e greate feesten.

Mar nou wie alles de lêste jierren noch wer geryfliker wurden: de hegepreesters Annas en Kajafas hiene tastimming jown om 'e merk op it timpelplein sels to hâlden, yn it foarhôf fan 'e heidenen. Dat, hwa't nou in offer bringe woe, dy koe yn 'e timpel sels in bist keapje en hoegde der net mear mei de strjitten lâns. It spriek fansels, dat it de keaplju wol oanstie, dizze nije regeling, ek al koene se wakker beare oer it hege merkjild, dat hja bitelje moasten en dat foaral de hegepreesterlike famylje to'n goede kaem. Ek it folk wie der tige mei ynnommen dat it offerjen sa maklik wurden wie en it kaem net yn har op, dat op dizze wize de timpel op it slimst ûnthillige waerd, noch net iens it meast troch al dat fé, mar mear noch troch de roppende en bearende keaplju, dy't alles diene om de klanten to lokjen en dy't ek lang altyd net earlik wiene. It kaem wol foar, yn in tiid dat de douwen krap wiene, dat nja de earme minsken tsien, tweintich, tritich kear de gewoane priis ôfsetten en soms lieten se in gewoane dou mei goud bitelje.

En net folle better as de douwe-keaplju wiene de jildwikselders. Dy sieten breed en machtich achter de platte tafels en foar har lei yn kreaze steapels it blinkend sulverjild fan 'e Romeinen en de âlde, hillige munten út 'e tiid fan 'e Makkabeën. Sok jild waerd der net mear makke, fansels, mar yn 'e timpel koe gjin ien der sûnder, hwant it wie strang forbean om de Romeinske ‘ûngodskoppen’ yn it offerblok to dwaen en sadwaende moast elk ta de wikselders forfalle. Dat dy koene in hege priis meitsje foar har âlde munten, foaral as hja ienfâldige minsken foar hiene, dy't se oer koene en sels de earmsten mijden se net.

Fansels wisten de hegepreesters wol, dat der gâns ûngerjochtichheden barden, mar dat koe har neat skele: as it offerjen sels mar krekt neffens de foarskriften barde, dan koe der fierder hiel hwat op troch. En bûtendat, dy hiele merk mei al dat fé en dy tsierende keaplju wie ek noch net iens yn 'e echte timpel, mar it bleau yn it foarhôf-fan-'e-heidenen, dêr't de frjemdlingen en de lammen en blinen bidde moasten en om sok folk hoegde dochs ek alles net oer to gean!

Elke kear wer as er yn 'e timpel kaem, hie de Heare Jezus dy ûnhillige drokte oansjoen en elke kear op 'e nij hie er der lêst fan hawn. Hy koe it net fordrage dat hja fan syn Heite hûs in fémerk makken en dat de earme minsken by it alter ôfset waerden. Oan't nou ta hie er der noait hwat fan sein, mar nou hjoed, nou't er as Messias nei de timpel ried, nou soe er der in ein oan meitsje en it hûs fan God suverje fan bidroch en rôf.

Doe't er by de timpel kommen wie, liet er de beide ezels werombringe en mei syn trouwe Galiléers roun er it bûtenste foarhôf op. It wie sa fol, dat der hast gjin trochkommen oan wie, mar lykwols ûntkaem der him neat. Fol grime hearde er nei it balten fan it fé en nei de skille stimmen fan 'e keaplju. Hoe koene se de timpel sa ûntwije, it hillichdom, dêr't God sels wenje woe en dêr't er harke nei it bidden fan syn folk? As der nou in heiden kaem, dy't heard hie fan Isrels God en dy't Him oanroppe woe yn Jeruzalem, hwat mocht dy wol tinke fan sok in timpel?

Hy bûgde him en socht in pear touwen op dy't dêr oer de groun leine en hastich frissele er se yninoar ta in soarte fan swipe. Driigjend stie er dêr en lûd en strang hiet er de keaplju om it foarhôf út to gean en har bisten mei to nimmen. Hja seagen him forheard oan. Hwat hie dy rabbi to meitsjen mei har handel en hwa hie him de macht jown om har to fordriuwen? Wist er dan net dat hja djûr bitelle hiene foar it rjocht om hjir hannel to driuwen? En koppich bleauwen se stean by har bisten en by de wide kuorren mei douwen.

Noch ien kear warskôge er har en forwitend spriek

[p. 146]

er: ‘Myn hûs heart in hûs-fan-gebet to wêzen, mar jimme hawwe der in rôvershoale fan makke!’ Mar dat lieten se har net sizze fan sa'n rabbi út Galiléa, dat gyng dochs fêst to fier? As dit in rôvershoale wie, dan wiene hja dus de rôvers? En dat sei er tsjin har, dy't oars net diene as mei earlike hannel de kost winne foar wiif en bern en dy't tastimming hiene fan Annas en Kajafas sels! Nou gyngen se to-minsten net fuort!

En dêrmei stie Jezus al tusken har yn en swaeide syn swipe. De bisten waerden bang en skopten en hoarten oan 'e touwen en de skrik sloech de keaplju om it hert. Hja wiene machtich en Jezus hie oars gjin wapen as dy pear touwen, mar net ien doarst in hân nei him út to stekken. Yn alle haest makken se de touwen los en flechten, elk mei syn bisten. En hwa't net hurd makke dat er fuortkaem, dy krige in slach mei de swipe. Sels de douwekeaplju mochten net bliuwe: hy smiet har stuollen en skammels om en hiet har om de kuorren fuort to bringen.

Allinne de jildwikselders sieten der noch en glimken sahwat út 'e hichte. Miskien hie er net ienris ûngelyk, dy wûndere rabbi, dat er dy fékwânselders de timpel útjage en dat er dy bisten fuortdreau, mar tsjin har koe er gjin biswier meitsje. Hja makken it timpelplein net smoarch en fan har hie nimmen lêst!

Mar Jezus kaem ek op har ta en spriek: ‘Nim dat jild hjir wei en dy tafels en gean earne oars hinne.’ Lilk seagen se him oan en hja gyngen net. Hwat miende er wol, dy Nazarener, dat er har gebiede woe? Doe bûgde Jezus him en kantele har tafels om, dat it sulver oer it timpelplein rôlle. Hja gûlden it út, sa kjel waerden se, en daliks lieten se har falle en grabbelen nei har sulver. En oer de bûgde rêggen swaeide Jezus de swipe....

De discipelen hiene alles sjoen, hwat Jezus dien hie en hja wisten net hwat se der oan hiene. Wie dat har Master, dy't dêr de swipe swaeide yn syn gleone grime, dyselde dy't doe yn Galiléa dat wûndere wurd sprutsen hie: ‘As immen dy slacht op it rjochterwang, kear him dan ek it oare ta’? Noch noait to-foaren hiene se him sa sjoen, noch noait hie er de hân tsjin oaren opheve, sels net as hja him lasteren en húnden. Mar dizze kear gyng it net om himsels, hy naem gjin wraek oer hwat himsels oandien wie, mar hy kaem op foar de timpel, it hillich hûs fan syn Heit en foar de eare fan God. En der kaem har yn it sin hwat biskreaun stiet yn ien fan 'e psalmen: ‘....de iver fan Jins hûs hat my fortard.’ Dus fan him hie David dat profetearre en yn him waerd it wurd fan 'e psalmen wier! Mar dan wie hy ek wier de Messias dy't komme soe, de greate Davidssoan. Dan hie er ek it folste rjocht om fan dizze timpel to sizzen, lyk as er niist dien hie: ‘Myn hûs.’ Noch noait hiene se sokke wurden fan him heard, mar hjoed wie ommers alles oars....

It wie stil wurden op it timpelplein; it lêste bist wie nei bûten dreaun, de lêste keaplju hiene de flecht nommen, de lêste sulversikkel wie opsocht en de Galiléers droegen de tafels en stuollen fuort en setten it foarhôf ôf. Jezus koe gerêst wêze: net ien fan dy ôfsetters soe wer in foet yn it hillichdom sette! O, se gunden it har sa, dy oplichters, dat de Rabbi har sa smaedlik fuortdreaun hie. Noch seagen se him dêr stean, swaeijend mei de swipe. Hy koe dus dochs hwat oars as allinne de earmen en de siken helpe en moaie forhalen fortelle! In greate dei wie dit, mar it wie noch mar in bigjin. Hjoed de swipe oer de bisten en de keaplju en moarn it swurd oer de Romeinske hounen. Hwat hiene se hjir op hope, hwat hiene se hjir lang nei útsjoen, mar nou wie it syn dei en syn ûre. ‘Hosanna, de Soan fan David.’

En al wer moast de rabbi fanwegen komme om it foarhôf rom to hâlden. Skean oer it timpelplein kamen in mannich slaven oansetten mei swiere pakken op 'e rêch. Hja kamen net om to bidden of to offerjen, mar de timpel bisloech mei alle gebouwen gâns in plak yn Jeruzalem en as hja oer it foarhôf gyngen, dan bikoarte dat har reis in moai ein. It lei har wol by, dat it net alhiel wie sa't it hearde, mar hja diene it wol faker en gjin ien hie har oait saend of maend.

En nou stie dêr ynienen dy frjemde rabbi foar har, de swipe yn 'e fûst en lei har op om werom te gean. Hja doarsten der net tsjin yn to lizzen - it praette ek net maklik ûnder sok in swiere fracht! - en wrokjend gyngen se werom, de lange omwei om alle timpelgebouwen, mar earlik wie it net! Hy moast sels mar ris sa'n lêst to tôgjen hawwe, dy fromme rabbi... Hja koene ek net witte, dat dizze selde rabbi dy't dêr sa keninklik stie op it timpelplein, noch dyselde wyks in lêst drage soe dy't swierder woech as har swiere pakken: de krúsbalke, dêr't er oan stjerre soe....

* * *

De suvering fan it Foarhôf hie in djippe yndruk makke op 'e skaren yn 'e timpel. Nou wie it dochs wol dúdlik dat dy Jezus fan Nazareth net sa mar in gewoane rabbi wie en dat it net wier wie hwat der fan him sein waerd, dat er de timpel forachte en de wet fan Mozes briek. De hegepreesters hiene it hillichdom ûntwijd mei har merk foar offerdieren, hja lieten it gewurde dat it foarhôf in binnenpaed waerd foar luije pakkedragers - mar hy wie kommen en hy hie in ein makke oan al dy ûngerjochtichheden. As men der goed ynkaem, dan gyng it net alderearst tsjin dy féhandlers en dy jildwikselders, net tsjin dy douwekeaplju en dy swittende slaven, mar tsjin de heechste machthawwers yn 'e timpel, tsjin Annas en Kajafas en har oanhing. En dat hja der noch neat tsjin diene, dat hja mei gjin wurd tsjin Jezus ynleine, dat wie dochs wol frjemd.

[p. 147]

Hja hiene fansels al lang fan har tsjinners heard, hwat der bard wie.

‘Hosanna, de Soan fan David!’

It waerd wer fol yn it foarhôf fan 'e heidenen. Al mear minsken kamen op Jezus ta en al greater waerd de spanning. Soe er nou dizze middei noch it keninkryk oprjochtsje? Oan 'e oare kant fan it plein kamen in rige bern oanrinnen en doe't hja Jezus stean seagen, deselde rabbi dy't hja sjoen hiene op 'e ezel, bûten de poarten fan 'e stêd, bigounen se sa mar wer to roppen. ‘Hosanna, de Soan fan David!’ Oer it hiele timpelplein klonken har blide jonge stimmen. ‘Hosanna! Haw heil!’

De Galiléers om Jezus hinne woene de rop al oernimme mar krekt op dat stuit seagen se de hegepreesters kommen, al de hege timpel-autoariteiten mei de offisieren fan 'e timpelwacht. Hja kamen op Jezus ta en de Galiléers makken har al ré om har Messias to biskermjen. As it wêze moast, as nou de striid oangean soe om 'e macht oer de timpel, dan wisten se hwat har to dwaen stie.

Mar dizze kear hiene de oerpreesters gjin plannen om Jezus oan to fallen. Dizze suvering fan 'e timpel en dizze keninklike yntocht wie sa ûnforwachts kommen, dat hja net wisten, hwat hja der tsjin dwaen moasten. Hwa hie dat tocht, dat dy Nazarener mei syn Galiléers in oanslach dwaen soe op 'e timpel en it bûtenhôf bisette? Hja lieten it der fansels net by sitte, hja soene ien kear wraek nimme oer hwat der hjoed bard wie, mar nou koene se neat bigjinne. Mei al dy Galiléers om him hinne wie it net to weagjen en slach de hannen oan him; dat kaem letter, en as it wêze moast soene se de help ynroppe fan 'e Romeinen. Hy soe stjerre, dy forlieder, mar hjoed moasten se yn goedens.

En bitter seine se tsjin Jezus: ‘Hearre jo wol hwat dy bern dêr roppe? Forbied it har, hwant mei de Romeinen sa deun by, kin der fan alles út fuortkomme!’ Mar ek nou woe de Heare Jezus net mei har stride en hy sei allinne mar: ‘Ja, ik hear se ek wol. Mar jimme, hawwe jim net it wurd út 'e psalmen lêzen: Ut 'e mûle fan 'e lytse bern hawwe Jo lof taret?’ En dêrmei liet er har stean en gyng syn wegen. As hja dat wurd yn har del gean lieten, as hja nei him harkje woene, dan koene se nou witte dat yn him de profesij út 'e achtste psalm wier wurden wie en dat hy dus dochs de Messias wie. En as hja net om slzzen jaen woene, as hja ek dizze warskôging yn 'e wyn sloegen, dan wie it har eigen skuld en dan soe har oardiel nammersto swierder wêze.

De omstanners seagen, dat de oerpreesters dizze joun net mear tsjin Jezus yngyngen: hja lieten him mei rêst en gyngen fuort. It gyng wol tige maklik hjoed! Mei ien slach hie de rabbi út Nazareth de timpel biset en sels de timpelwacht doarst him neat to dwaen. Yn ien dei wie alles foroare! As er nou trochsette, dan wiene se ré om him kening to meitsjen en har libben foar him to weagjen. Mar ien wurd hoegde er to sizzen en hja folgen him oeral dêr't er woe....

* * *

Mar dat iene wurd dat hja forwachten en dêr't hja al har hope op set hiene, dat iene wurd spriek Jezus net. Hja koene nou witte, dat er har Messias wie, dat de profeten al ieuwen lyn fan him sprutsen hiene, dat er wier de Soan fan David wie, mar nou moasten se noch leare, dat er net in Messias wie sa't hja tochten. Net in kening nei har bigearen, gjin kening op in

[p. 148]

troan mar in kening op wei nei it krús. En as hja dat net woene, as hja him net oannimme woene, sa't er wie en sa't de Heit him jown hie, dan hiene se gjin diel oan syn keninkryk, likemin as de oerpreesters en de Farizeën, dy't him oan 'e dea ta haten. Hjoed hiene se hosanna roppen - nou waerd it tiid, dat hja de greate kar diene. Hja woene nêst him stride as er de oanfal op 'e Romeinen ynsette, noch in pear dagen, dan soene se útmeitsje moatte oft hja ek mei him lije woene. En hy wist nou al, oan 'e ein fan dizze blide dei, hoe't hja kieze soene....

En doe't it letter waerd op 'e middei gyng er nei de ein fan it foarhôf, dêr't de blinen en de lammen sieten en biddelen om in jelmis. Der wiene altyd forskate, hwant de minsken joegen noait mear as op 'e feesten, deun by it alter, en fierder as it foarhôf-fan-'e-heidenen mochten hja ek net komme. Hja wiene tige bliid dat dy machtige rabbi nou ek by har kaem en hja leauden, dat er har helpe koe. Doe lei er har allegearre de hannen op en makke se better.

Ek nou wer jubelen de Galiléers doe't se syn wûnders seagen. Hie der oait in profeet west, dy't sokke dingen die? Mar djip yn har hert foel it har dochs ôf dat it nou sa útroun: hja hiene, nei de yntocht op 'e ezel en nei de suvering fan 'e timpel, dochs noch hwat oars forwachte! Mar miskien kaem it nou moarn; hja joegen de moed noch net forlern. En doe't it tige let wie en Jezus de poarte útgyng nei Bethanië, dêr't er de nachts sliepe soe, gyngen hiele skaren mei him. Sels yn 'e sliep woene se ticht by him wêze en moarnier, op syn earste wurd, soene se ré wêze om foar him to striden.