De Hillige Histoarje. Diel 2. It Nije Testamint

De Rike en de Earme
211

Der wenne earne yn Israël in man dy't tige ryk wie. Hy hie gâns lân en gâns fé en mear jild as er oait opmeitsje koe. Syn hûs wie it greatste fan 'e stêd en alle dagen weroan gyng er yn 'e feestpronk: it fine linnen en it poarper dat ek de keningen droegen. Hwant wurkje die er net; foar it wurk hie er syn tsjinners en in hiele rige slaven en sels hâldde er alle dagen feest. ‘Seis dagen silstû arbeidzje en al dyn wurk dwaen’, sa stie it yn 'e wet fan Mozes, mar dat stie der fansels net foar him! Hy liet him de wet net stelle, sels net fan sa'n hillich man as Mozes. Hwat soe er him ek drok meitsje oer de geboaden en oer de tsjinst fan God? Hy hie alles, dat syn hert bigearde en hy koe alles krije dat foar jild to keap wie. En dat oare: it heil des Heare en it ivich libben, dat wist er net, hwat er dêr fan tinke moast. De Farizeën, dy diene wakker har bêst om de himel to fortsjinjen, mar as der nou ris gjin himel wie? De Sadduceën wienen ek gelearde mannen en dy hâldden stiif en strak fol, dat der neat wie en dat nei de dea alles út wie. Dat hy wist it net, mar de ierde, dy wie der yn elk gefal al en dêr hâldde hy it op. In prachtich hûs, goed iten en drinken, moaije klean - dan mochten oaren om him de himel hawwe.

* * *

Yn deselde stêd, dêr't de rike man wenne, wie in bidler, dy't gjin famylje noch freonen hie en dy't bûten dat noch tige siik wie. En it wie gjin bêste kwael, dêr't er mei oanhelle wie: hy koe net mear rinne en syn lichem wie bidutsen mei swolmen. It waerd al mar slimmeroan en de buorlju, dy't it sels ek al net rom hiene, wisten net hoe't hja der mei oan moasten. In man mei sokke iepene wounen koene se dochs net yn 'e hûs nimme: men wist net iens of it net oanhong en it soe net bêst wêze, as der har hwat fan oer kaem! Doe't it noch slimmer waerd, namen se him op en droegen him nei it hûs fan 'e rike; foar de brede poarte leine se him del en en gyngen har wegen. Al sachts dat der yn sok in hûs noch ris hwat foar him ôffoel en sa net, dan wie der noch net folle wei....

De rike man wie der net bêst oer to sprekken, dat dy sike bidler dêr nou krekt foar syn doarren lei. Elke kear as er der lâns kaem yn syn prachtige draechstoel, elke kear as er útried, hie er der lêst fan. Mar hwat koe er der oan dwaen? Hy lei net op syn gerjochtichheit en as er him fan 'e strjitte helje liet, hie er him mei-iens ek op syn noed. Dat hy die mar, as seach er him net, ek al skamme er him foar syn hege gasten. Der wie ien treast: lang koe it noait mear duorje....

Dat wist de bidler nammers sels ek wol, dat er net lang mear libje soe. It spiet him ek net, hwant hy wie net bang foar de dea. By al syn illinde, bitroude er dochs op God en hy leaude fêst, dat syn sûnden forjown wiene en dat er ienkear yn 'e himel komme soe. Lazarus hiene syn âlden him neamd en it wie in goede namme, hwant Lazarus bitsjut: ‘God is myn help.’ En om't er dat wist koe er alles drage. Hy jammere net en klage net en hy flokte de rike net, as er foarby-

[p. 119]

ried, de poarperen mantel om en de noas yn 'e wyn; hy hie net iens mei him ruilje wollen!

En dochs foel it him by tiden swier; hy wie ek mar in minske en hy hie hast altyd pine. En slimmer noch as dy pine, wie de honger. Soms tocht er: As ik my nou noch ien kear sêd ite koe, goed sêd, hwat in wielde soe dat wêze. Dan lei er stil en wachte oft de slaven net kamen mei hwat iten, dat oerbleaun wie fan it feest....

Fansels kamen se net. Allinne de hounen, dy wisten him wol to finen, de wylde hounen dy't gjin thús hiene en op 'e strjitten swurven. Lang koene se om him hinne slûpe, de reade tongen út 'e bek, de wrede tosken bleat. Al tichter kamen se by, net oars as wisten se, dat er gjin macht mear hie om har fuort to jeijen. Hy koe al lang gjin stien mear tille.... In pear fan 'e bretaelsten kamen flakby en slikken syn iepen wounen. Freeslik sear die dat, mar hy forbiet syn pine en lei deastil; by de minste biweging soene se trochbite. In wûnder, dat se dat oan't nou ta noch net dien hiene....

* * *

En doe kaem der in dei dat de earme Lazarus stoar en dat de hounen krigen, hwêr't se sa lang al op longere hiene. De minsken hellen de skouders op en gyngen wer fierder. Gjin bigraffenis! It wie hast it slimste, dat in minske oerkomme koe. Mar hja hiene altyd al tocht, dat God him gram wie, ek al hiet er dan Lazarus. Sa'n namme, dat holp ek al net! En dat wie dus it lêste....

Hja koene it ek net witte, dy froede boargers, dat dit de ein net wie, dat it ynpleats in bigjin wie, in bliid bigjin. Hwant deselde deis dat de hounen fochten om syn meager lyk, droegen de ingelen de siel fan Lazarus nei boppen, nei de himel ta.

Net lang dêrnei stoar ek de rike man en hiel de stêd roun út, doe't er to hôf brocht waerd. Noch noait hiene se by in bigraffenis safolle roukleijers sjoen en safolle muzikanten, noch noait hie der safolle folk roun achter de bier, noch noait hie it leedmiel sa oerdiedich west. Dit wie al oars, as doe mei Lazarus!

Der wie noch hwat, dat oars wie by de dea fan 'e rike: der wiene gjin ingelen, mar dat wisten de minsken net. Lazarus hie by al syn illinde op God bitroud en dêrom waerd er bihâlden; de rike man hie God net leaf hawn en dêrom gyng er forlern.

* * *

Doe't er syn eagen opsloech, wie er yn 'e hel, yn 'e flammen. Hy hie noait tocht, dat it koe, mar nou wie it dochs wier. En it wie syn eigen skuld! Hwerom hie er him net foroare, doe op ierde, doe't it noch tiid wie? En nou wie it to let, nou moast er boete dwaen foar syn kwea, sa lang oan't de lêste sûnde soend wie. Hoe lang moast er hjir noch lije yn dizze lôge? Jierren en jierren noch....

Né, it soe net ivich duorje, dat koe net. De heidenen, dy moasten ivich baerne en hy, hy hie it ek fortsjinne, mar hy wie in Joad, in soan fan Abraham. Ien kear, as er lang lit hie, dan soe Abraham komme en him helje en him dochs noch yn 'e himel bringe. Sa learden de Farizeën it en sa moast it wêze. De Sadduceën, dy leauden net, dat der in hel wie.... Dy dwazen.... O, God, dy flam, dy hite toarst....

En dêrmei seach er yn 'e fierte de himel iepen en oan 'e ein fan 'e tafel, op it eare-plak, lei Abraham. Hy seach him dúdlik, it koe net misse, it wie Abraham, de freon fan God, de heit fan alle Joaden. Né, hy koe nou noch net komme, it wie noch to gau, mar dat er him seach, dat er om him tocht, dat wie al in treast. Nou leaude er fêst, dat er hjir net ivich smachtsje soe, dat der dochs noch help foar him wie....

En noch skerper seach er. Hoe koe dat? Wie dat werklik Lazarus, dy't dêr lei njonken Abraham? Ja, it wie him, hy seach it nou dúdlik. Hwa hie dat tinke kinnen! Dy't op ierde gjin tel wie, koe dy dêrboppe lizze oan 'e side fan Abraham? As er dat witten hie, dan hie er alles al oars dien. Der hie wol in keamer west yn syn hûs, dêr't Lazarus lizze koe en dêr't er dochs gjin ien yn 'e wei wie. En iten hie der ek wol west. Ien mûle mear of minder, hwat makke dat út?

En nou wie it to let. As Lazarus him nou ris seach en him oanklage by God.... Mar dat soe er net dwaen; hy hie him dochs ek noait kwea dien en Lazarus moast in goed man wêze, oars wie er dêr nou net. En Abraham, dy soe ek net lilk op him wêze! Hwa koe nou lilk wêze yn 'e himel, oan 'e tafel des Heare? Hy soe sels net komme kinne, dat wie noch to gau, mar faeks soe er Lazarus stjûre wolle....

En mei in útset lûd rôp er: ‘Heit Abraham, erbarmje jo oer my en stjûr Lazarus, dat er syn finger yn it wetter dipt en myn tonge forkuollet, hwant ik lij swiere pinen yn dizze lôge.’

Mar út 'e hege himel wei antwurde Abraham: ‘Bern, bitink, datstû it goed hawn hast by dyn libben en Lazarus net, en nou wurdt hy hjir treastge, mar dû litst pine. Dû hast him net holpen, doe't er foar dyn poarte lei, nou jowt it gjin foech, dat hy de himel forlit om dy to helpen. En bûtendat, it soe ek net ienris kinne, hwant der is in djippe ôfgroun tusken jimme en ús; gjin ien fan ús kin oait by jimme komme, sels al soe men it wolle, noch kin ien fan jimme dêrwei oerkomme nei ús ta.’

De rike man bûgde de holle en alle hope stoar wei út syn hert. ‘Gjin ien fan ús sil oait ta jimme komme.’ Nou wist er, dat syn lot bislist wie en dat sels Abraham net komme koe om him to rêdden út dizze helske flam. Dus ek in bern fan Abraham koe foar ivich

[p. 120]

forlern gean! Mar hwerom hie gjinien him dat oait forteld, hwerom hie God him de boade net dien? It wie net rjocht! En syn fiif bruorren, dy't noch op ierde libben, dy wisten it ek net, dy soene hjir ek komme en him forwite, dat er har in forkeard foarbyld jown hie. O, dat mocht net, syn skuld wie sa al swierdernôch!

En jitris rôp er: ‘Dan freegje ik jo, heit, dat jo Lazarus stjûre nei de ierde ta, nei ús heite hûs, dêr't myn fiif bruorren wenje, om har alles to fortellen, dat hja ek net komme op dit plak fan piniging.’

Abraham lykwols sei: ‘Hja hawwe de boeken fan Mozes en fan 'e profeten, lit harren dêr nei harkje en har bikeare.’

De rike man skodholle. Dy boeken, dêr hie er sels ek wol yn lêzen, mar hy hie it noait leauwe kinnen. En, hast forwitend sei er: ‘Né, heit Abraham, mar as ien fan 'e deaden ta har kaem, dan soene se har bikeare!’

Noch ien kear naem Abraham it wurd en earnstich spriek er: ‘As hja nei Mozes en de profeten net harkje wolle, dan sille se ek net om sizzen jaen, al stie der immen út 'e deaden op.’

* * *

It wie wol in earnstige warskôging dy't Jezus joech mei dizze gelikenis. Hy woe de Sadduceën leare, dat it net út is mei de dea, dat der in himel is en in hel, dat de minske foar ivich forlern gean kin en dat er it ivich libben ervje kin en dat de beslissing falt by syn libben, noch foar syn dea. En de Farizeën woe er op it herte bine, dat net Abraham har rêdde koe en dat ek Abrahams bern forlern geane, as hja net leauwe yn him, dy't mear is as Abraham. Hy woe har ek leare, dat gjin rike hwat foar hat by God, mar dat de Heare it herte oansjocht: de earme dy't op God bitrout, dy wurdt bihâlden; de rike, dy't allinne libbet foar syn skatten, dy giet forlern.

* * *

Mar net allinne de minsken fan doe, mar elk dy't dit forhael yn it Evangeelje lêst, kin út dizze gelikenis hwat leare. Ek foar ús is der oars gjin bihâld as troch Jezus Kristus, troch him dy't riker wie as de man út it forhael en dy't om ús to helpen noch earmer waerd as Lazarus. It holp de rike net, dat er in bern fan Abraham wie - it soe ús net helpe, as wy lid wiene fan in tsjerke, as wy him net boppe alles leaf hiene.

En as wy yn him leauwe en alles fan him forwachtsje, dan sille wy miskien wol lijen en fortriet yn ús libben hawwe, mar dan sille de ingelen ús ek ien kear drage nei de himel ta, dêr't net Abraham, mar dêr't Kristus sels op ús wachtet.