De Hillige Histoarje. Diel 2. It Nije Testamint

De heit dy't twa soannen hie
208

Earne yn 't lân fan Israël wenne in boer dy't twa soannen hie. Doe't de beide jonges great wiene, moasten se mei helpe op it lân; de heit koe har skoan brûke, hwant wol wie der gâns in keppel slaven, mar yn it drokst fan 'e tiid koene se it net mei eigen folk rêdde en hierden se der arbeiders by.

Foaral de âldste soan hie nocht oan it boere-wurk; hy libbe der yn en suver neat wie him to folle, de kjeld yn 'e winter net, noch by 't simmer de gleone sinne. Trou die er hwat him oplein waerd en de minsken founen, dat de boer it wol troffen hie mei sa'n fikse soan. Hja koene ek net witte dat er net syn bêst die út leafde foar syn heit, mar earst en meast foar himsels. Hy wie de âldste ommers en as syn heit de holle dellei, krige hy it dûbeld diel fan 'e erfenis. Dat wie him noait út 'e gedachten en elk stik fé, dat hja der by krigen, elk stik lân, dat hja kochten, elk sulverstik, dat hja weileine, makke syn erfdiel greater.

De jongste soan wie hiel oars. Ek hy die it wurk, dat de heit him hiet, mar hy gyng der net sa yn op as syn broer. It bidriuw koe ommers dochs noait fan him wurde en hy fielde der neat foar om altyd ûnder syn broer to stean. Syn heit soe dochs de pleats net yn twaën ha wolle, dat it wie better, dat er syn part opfrege en om fierrens gyng; yn in oar lân, earne yn in greate stêd, koe er handel driuwe en hwa wist waerd er noch net riker as syn broer ea wurde koe. It wie wol in hiel ding, sa jong noch en dan de wide wrâld al yn, mar der wiene mear dy't it diene en it aventûr lokke him.

Hy praette der oer mei har heit en dy foun it ek goed. It foel him wol swier om syn jongste gean to litten, mar it wie foar alles it bêste: it bidriuw hoegde net yn twaën en de beide jonges pasten elkoar op 'en dûr dochs net. Hy wie noch wol tige jong om al op himsels, mar as it der in kear fan komme moast, wie it mar better en wachtsje net to lang.

Op in kear fordielde de heit alles dat er hie yn trijen en de jongste soan krige it treddepart dat him takaem; doe't er alles oan jild makke hie, laedde er it sulver op syn kamiel en sa gyng er op reis nei it fiere lân. De heit seach him fuortriden, jong en moedich. Soe er him oait wer sjen? En hoe soe er weromkomme, as er àl wer kaem, nei lange, lange jierren? It ôfskie wie him swierder fallen, as er tocht hie; it wie goed, dat it wurk der wie, de soarch foar it lân, de noed om fé en slaven en, fansels, de âldste soan. As er dy net hawn hie, dan hie er net witten hoe't er it úthâlde moast, dy earste ûnwennige wiken.

* * *

Yn in greate stêd, earne yn in heidensk lân, sette de jongste soan him nei wenjen; hy hierde in great hûs en liet it weeldrich ynrjochtsje, sa't it foege foar in soan fan in rike heit. Sa gau as er wend wie en hwat thús mei de minsken, soe er in saek opsette....

Al hiel gau krige er freonen yn 'e frjemde stêd, jong en fleurich, lyk as hysels en hy bigoun him thús to fielen. Fansels tocht er noch wolris oan thús, oan syn heit en syn broer, mar hie gjin langst om werom. En mei it wurk woe er ek net daliks bigjinne: it kaem him wol ta, dat er earst ris hwat wille makke, nei al dy

[p. 113]

jierren op it lytse doarp en op it wide fjild. Hy hie jild genôch en as er him der letter ta sette, koe er der wol mear by winne. Yn sa'n stêd koe it net slim wêze om ryk to wurden. Mar it hie de tiid noch wol.

En alle dagen kamen de fleurige maten en alle dagen wie it feest. Hy hie noait witten dat it libben sa goed wêze koe en dat er sa folle mist hie thús; hy hie noch wol hwat yn to heljen! Dat praetten de freonen him ek foar, de freonen dy't libben fan syn jild en hja brochten him yn 'e kunde mei forkearde froulju; doe waerden de feesten noch helte wylder en soms duorre it de nacht út. Hy rekke oan 'e drank en hy krige al minder sin oan earlik wurk; hy hie der sels gjin erch yn, hoe hurd it jild him troch de fingers roun; it wie krekt as miende er, dat it net op koe. It kaem sa fier, dat er alhiel net mear oan wurkjen tocht en hoe soe er ek noch in saek opsette, nou't hiel de stêd him koe as in wylde bruijer, dy't it jild fan syn heit der troch jage?

* * *

Hy hie al net folle jild mear, doe't der in hongersneed kaem yn it lân dêr't er wenne. Yn koarte tiid wie alles op en wei en wist er net mear, hwat er ite soe. Yn dy greate need gyng er nei syn freonen en frege oft hja him helpe koene; hja hiene ommers syn jild mei opmakke, dat it wie net mear as har plicht om him to ûnderhâlden. Mar ynpleats fan to helpen, wiisden se him de doar en woene nearne fan witte. Dan hie er mar net sa dom wêze moatten, om alles der troch to bringen....

Sa stie er dêr yn 'e frjemde stêd en bitterder noch as alle earmoed, bitterder as de fûle honger, wie him de hún fan syn freonen. Nou wist er dan, hwat de freonskip fan de wrâld wurdich wie en nou tocht er wer oan syn heit, dy't him leaf hie en hwaens jild hy der trochbrocht hie. Mar dat wie foarby, foar altyd foarby. Noait doarst er syn heit wer ûnder de eagen to kommen.

* * *

Hy gyng nei in man dêr't er kunde oan krigen hie en frege om wurk; alles woe er wol dwaen en in heech lean bigearde er net. De man skodholle; wurk hie er net en hy wist net iens hoe't er al syn slaven de kost jaen soe yn dizze tiid fan krapte. De jongste soan joech noch net bilies; it gyng om it libben en hy liet him net mear fuortstjûre. Sa lang hâldde er oan, dat de oare sei: ‘Ik soe noch in man brûke kinne om op 'e bargen to passen, mar dat is fansels gjin wurk foar in Joad.’

De jongeman huvere. Dy ûnreine bisten, dy't gjin Israëlyt oait oanroere mocht! Mar hy koe it net wegerje en sunich sei er: ‘Ik nim it oan.’ Dit moast syn heit ris witte, dat hy, syn leafste soan, sa djip fallen wie! En doe't er dy jouns by de bargen siet, seach er mei bigearige eagen nei it foer yn 'e trôch. It wiene hurde, brune puollen dy't de minsken net ite koene en dy't earst roastere wiene, oars koe sels it fé se net fordrage, mar hy hie him der graech sêd oan ite wollen. En alle dagen die er syn wurk, mar it iten, dat er krige koe er net mei ta en noait wie er sûnder honger. En noait wie der ien, dy't him hwat joech fan it foer, dat de bargen ieten.

En doe't dat lang sa gien wie, dagen en wiken, bigoun er al mear oan syn heit to tinken. As er nou ris thús wie yn it âlde hûs, en heit siet oan 'e ein fan 'e tafel en de slaven droegen it jounmiel op. As er syn heit noch ien kear sjen mocht, noch ienkear syn freonlike eagen, noch ien kear syn seingjende hannen boppe it brosse brea. Syn heite jild, dêr't sa foar wrotten wie en dêr't er skatten mei winne kind hie, dat hie er fordien mei drank en froulju en nou siet er hjir yn in heidensk lân by dizze ûnhuere bargen. Mar sa mocht it net langer! Hy moast nei hûs en syn skuld bilide en sizze: ‘Heit, ik haw sûndige tsjin de himel en foar jo, ik bin net mear wurdich jins soan neamd to wurden, mar nim my oan as ien fan jins arbeiders.’ Miskien soe syn heit him noch yn 'e hûs nimme en sa net, dan hie er to-minsten syn sûnden biliden en dan koe er rêstiger stjerre....

* * *

Dy selde deis noch joech er him op reis. Hy hie mar amper mear de krêften ta de lange mars, hy roun op bleate fuotten en hy moast biddelje om brea, mar hy sette troch en moannen letter wie er wer yn it âlde lân en ticht by it âlde doarp. Hoe lang wie it lyn, dat er fuorttein wie, heech op 'e roeikjende kamiel, de sekken fol rinkeljend sulver? En nou kaem er thús as in earme bidler, de fuotten iepen, de wangen hol fan 'e honger. Mar slimmer as dat alles wie de skuld dy't er op him laden hie, de sûnde, dy't er noait wer goedmeitsje koe....

* * *

De heit stie bûten, doe't er der oan kaem en hy koe him al út de fierte. It like al oars as dy deis, doe't er fuortgien wie, mar it wie dochs syn soan, syn stal, syn stap.... En hastich, sa fluch as syn fuotten him drage koene, roun er it paed del en foel him om 'e hals en patte him. Hy frege neat en forwiet him neat; hy sei net: Hoe hast dit hawn, dat ik dy sa wer thús krij? Hy wie allinne mar bliid, dat er him wer hie en dat er, út 'e sûnde, de wei nei hûs wer foun hie. Doe naem er him by de hân en sa, net oars as wie er in hege gast, brocht er him nei hûs.

[p. 114]

De soan koe earst gjin wurden fine, sa skamme er him en sa bliid wie er. Noch noait hie er witten, hoe great de leafde wêze kin fan in heit foar syn ûntrou bern. En stammerjend fortelde er hwat er dien hie en neat forswijde er. ‘Heit, ik haw sûndige tsjin de himel en foar jo en ik bin net mear wurdich jins soan neamd to wurden.’ Dat oare, dat er ek sizze woe: Meitsje my ien fan jins arbeiders, dat woe him net oer de lippen. Nei sok in wolkom paste it net mear; it soe in hún west hawwe foar de heit, dy't him al oannommen hie ta syn soan.

En doe earst seach de heit de slaven, dy't hastich nei bûten kommen wiene en dy't alles hearden. ‘Fluch’, sei er, ‘bring it bêste kleed en tsjoch it him oan, en doch in ring oan syn finger, en sandalen oan syn fuotten, en bring it meste keal, en slachtsje it, en lit ús ite en fleurich feest hâlde, hwant myn soan hjirre wie dea en is wer libben wurden, hy wie forlern en is weromfoun.’ En gjin ûre letter bigoun it blide feest.

* * *

It wie net ier mear, doe't de âldste soan thús kaem fan syn wurk. Fan fierrens seach er al, dat der hwat bysûnders wie; út alle finsters skynde ljocht en hy hearde de muzyk en it dounsjen. It moast wol in hege gast wêze, dy't sa ûntfongen waerd. En oan in slaef dy't it hiem oer roun, frege er hwat der oan wie en oft er wol nei binnen koe yn syn wurkersklean.

De slaef antwurde: ‘Jins broer is weromkommen en jimme heit hat it meste keal slachte, om't er him soun wer thúskrige hat.’ En hy fortelde alles dat er wist. De âldste soan stie forslein en koe it earst hast net leauwe. Doe waerd er lilk en woe net yn 'e hûs. Mar dat wie ommers troch alles hinne! It jild, dêr't heit en hy sa swier foar arbeide hiene, dêr't er skatten mei winne koe, hie er der trochjage en as in bidler wie er thúskommen. En dat er noch thúskomme doarst; dat er him net skamme! En dat de âldman net wizer wie! Ynpleats dat er him fan it hiem ôfreage hie, hiene se him it meste keal slachte. Dat wie foar him, de âldste, noch noait bard. Nou koe men dan sjen fan hwa't har heit it measte hâldde! Mar sa gyng it yn 'e wrâld: dy't syn heite jild der trochjage, dy waerd mei muzyk ynhelle en dy't thús bleau en altyd trou syn plicht die, die wie gjin tel. Yn elk gefal soe hy net mei oansitte oan it feest. ‘Siz mar, dat heit op my net rekkenje moat.’

* * *

Doe't de slaef it boadskip oerbrocht hie, riisde de heit oerein en roun hastich nei bûten. Dy middeis hie er de jongste thúshelle en nou gyng er om syn âldste út, dy't er net minder leaf hie. ‘Jonge’, sei er freonlik, ‘kom nou by ús, hwant hoe sil ik feestfiere, as ien fan myn soannen mist?’

En bitter sei de âldste: ‘Sjoch, ik tsjinje jo al sa folle jierren en noait bin ik tsjin in gebot fan jo yngien, en jo hawwe my noait ris in geitebokje jown om mei myn freonen feest to hâlden. Mar nou't dizze soan fan jowes kommen is, dy't jins jild fordien hat mei lichte froulju, nou hawwe jo him it meste keal slachte.’

Mar de heit sei tsjin him: ‘Bern, ik hoegde dy dochs neat to jaen, hwant dû bist altyd by my en al hwat mines is, is ek fan dy en dû koest witte, dat ik dy ek leaf haw. Mar nou moasten wy feesthâlde en bliid wêze, hwant dyn broer hjirre wie dea en is wer libben wurden, hy wie forlern en is weromfoun.’

* * *

Der stiene net allinne tolgearders by Jezus, doe't er dizze gelikenis fortelde, mar ek forskate Farizeën en foar allebeide wiene syn wurden ornearre. De tolgearders, dy't it mei de heidenen hâldden en tsjin it eigen folk stiene, dat wiene de forlerne soannen fan Israël en út it forhael dat Jezus forteld hie, koene se leare, dat der dochs noch hope foar har wie. Hja mochten mei har skuld en sûnden ta Jezus gean en as hja dat diene, soe God ek har oannimme ta syn bern. Hwant sa great is Syn leafde foar sûndige minsken, dat er se allegearre forjaen wol, as hja ta him gean, ek de slimsten, mei al har kwea.

* * *

Mar ek de Farizeën, as hja goed harke hiene, hiene harsels weromfine kinnen yn de gelikenis fan de man, dy't twa soannen hie. Hja wiene as de âldste soan en koene it net fordrage, dat Jezus ek nei de tolgearders harke, dat er har leare woe en sels mei har iet. It forhael dat Jezus fortelde, wie in earnstige warskôging foar har en as hja har net foroaren soene forskate tolgearders har foar gean yn it keninkryk fan 'e himelen. Hwant it keninkryk fan God is net foar minsken dy't tige from en tige bêst binne en dy't it och sa nau nimme mei wet en regel: it is foar har dy't birou hawwe en yn Jezus leauwe en allinne op him bitrouwe. It is foar de tolgearder en foar de rôver, foar de moardner en de dief - as hja har bikeare; it is ek foar de Farizeër en de Saduceër, foar de rêstige boargers en foar de Seloten - mar ek mar allinne, as hja har bikeare. It is foar de jongste soan, as er werom giet nei it heite-hûs; it is ek foar de âldste soan, as er him bikeart.