sMenschen Sin en Verganckelijcke Schoonheit

VII. Wijze van uitgeven

Bij deze uitgave heeft vooropgestaan de bedoeling om ook lezers buiten de kring der vakgenoten een leesbare tekst aan te bieden, o.a. door het opnemen van verklarende aantekeningen, zonder daarmee aan de bruikbaarheid voor wetenschappelijke doeleinden al te veel afbreuk te doen. Een en ander leidde voor het vaststellen van de tekst tot de volgende gedragslijn:

[p. 101]

1. Het zeer willekeurige hoofdlettergebruik van het handschrift is aldus genormaliseerd, dat elke versregel en elke nieuwe zin met een hoofdletter beginnen, en dat de naam van God, eigennamen en aardrijkskundige namen in de toneelaanwijzingen en in de dialoog van hoofdletters zijn voorzien (Gewoonte, Manier, sMenschen Sin, Verganckelicke Scoonheit, Moijses, Venus, Leijen, etc.). De aanduidingen van de personages boven de clausen zijn klein kapitaal gedrukt, de naam van Verganckelicke Scoonheit, waarvan nu eens de ene dan de andere helft wordt weggelaten, telkens voluit.

2. Een moderne interpunctie is aangebracht, met handhaving van:

a. het onregelmatig gebruikte pauzeteken: de schuin-verticale streep.

b. twee gevallen waar het hs. een forse punt heeft (314 achter Juijn, 340 achter binnen) en de dubbele punt of wat daarvoor kan doorgaan achter gedaen in 313.

c. de ronde haakjes voor het aangeven van parenthesis in de vss. 33, 133, 137, 171, 173, 259, 337, 426, 620, 639, 643, 651, 869, 892/3, 912, 924, 927 en 930. De overige zijn door ons aangebracht.

d. het vrij vaak gebruikte vraagteken, dat er in het hs. uitziet als een punt en een ronde haal naar rechts erboven, in de volgende verzen: 32, 35, 37, 41, 53, 65, 70, 95, 97, 99, 108, 175, 178, 181, 184, 308, 321, 330, 416, 712a, 712b, 762 en 767.

De overige vraagtekens zijn van ons afkomstig.

3. Gehandhaafd bleef de dubbele schuin-verticale streep ter aanduiding van het dubbel- en binnenrijm. Dit teken is veelvuldig, zij het ook niet geheel consequent, in het hs. aanwezig, doch nooit op het eind van een vers en, met uitzondering van vs. 893, niet achter het sluithaakje bij parenthesis (bijv. 259).

Soms bleef het ten onrechte achterwege, bijv. in de vss. 235, 239, 475 en 776.

[p. 102]

De delen van afleidingen die in dubbelrijm betrokken zijn worden door dit teken niet van elkaar gescheiden, bijv. 227 scoonheit - 228 croon // breijt - 229 thoon // greijt; vgl. ook een geval als: 391 danck begaen - 392 swancke // gaen - 392 rancke // staen; wel de componenten van een samengesteld woord, bijv. 317 stoot // deghen - 318 loot // weghen - 319 noot // creghen; 389 an // stellen - 390 man // vellen - 391 dan // sellen; vgl. ook 49.

Enkele malen is het teken voor dubbel- en binnenrijm ten onrechte aangebracht, bijv. in vs. 239 en 766.

Op twee plaatsen met binnenrijm staat een enkele schuine streep i.p.v. een dubbele: achter tot in vs. 32 en achter köninginne in vs. 457.

In al deze en dergelijke gevallen is de tekst conform het hs. afgedrukt.

4. Naar modern gebruik genormaliseerd zijn i/j en u/v.

5. De vocaal van woorden als tijt, sijn etc. wordt meestal met ij gespeld, maar vrij vaak ontbreken één of beide stippen, al of niet in combinatie met een variant van de letter zelf. Er valt geen enkel systeem in te ontdekken. Wij hebben steeds ij gespeld.

6. Het voor de afschrijver Reyer Gheurtz karakteristieke letterteken ‘o met een bovengeschreven kleine e’, voor de eu-klank, is door ons weergegeven met ö.

7. Verder gebruikt hij het teken ‘u met een klein kringetje erboven’, in de woorden dûcht (562, 566, 858), flûcx (36, 127, 292, 789; in 347 echter zonder het kringetje), mûcht(en) (129, 297, 390, enz.), mûsten (224), triûmphe (400), ûp (41, 43, 58, etc., ook in samenstellingen), vûlle (353).

Verder, in combinatie met een volgende e, in woorden als gûet, sûet etc., en in combinatie met een volgende ij (y) in woorden als blûijen, mûijte, etc.

In alle gevallen hebben wij het kringetje vervangen door een kapje (û).

[p. 103]

8. Wat de mise en page betreft hebben wij bij verdeling van een versregel over twee of meer clausen deze delen van het vers ‘trapsgewijs’ afgedrukt, in afwijking van het handschrift, dat elke claus voor aan de marge laat beginnen. Achter zulke versstukken, voorzover ze een volledige claus vormen of het begin zijn van een claus, staan in het hs. dikwijls kortere of langere horizontale strepen, soms in de vorm van een verlengde haal van de laatste letter, om de namen van de personages tussen twee clausen en de tekstregel duidelijk van elkaar te scheiden. Ze zijn bij onze wijze van afdrukken overbodig en om die reden weggelaten.

9. Enkele kennelijke fouten in het hs. zijn door ons verbeterd. Woorden of delen van woorden die door de afschrijver zijn doorgehaald zijn niet opgenomen. Deze en alle verdere bijzonderheden van de gedrukte tekst t.o.v. het manuscript zijn in de aantekeningen verantwoord.

10. Afkortingen als dē hoochstē prijs / en grāmage (335) zijn stilzwijgend opgelost.

11. De versnummering in de marge is van ons afkomstig. Volgens onze telling omvat het spel 934 verzen; dat is vier verzen minder dan de afschrijver aan het eind van de tekst opgeeft: vermoedelijk heeft hij zich enkele malen, b.v. bij de telling van gebroken regels, vergist.