Loterijspel
(1998)–Jan van Hout–
Auteursrechtelijk beschermdRuyt bewerpRuyt bewerpGa naar voetnoot1 van een speeltgen, dienende tot verwellecominge vande cameren der redenryckers, daer van den zin in tcort vervaet esGa naar voetnoot2 in de volgende vier regelen: De vier des werelts staten, zynde zeer beladen,
Zoucken vertroostingen in haer hertclemmende zwaerheyt
Doer by hem te landt, water, locht ende vuyr geledene schaden,
Alom te vergeefs, mer vindense in de heylgevende waerheyt.
Personagen
| |||||||||||||||||
Ie uytcomsteBouwen beclaecht hem zyn geleden schaden, als tverlies van zyn besaeydeGa naar voetnoot7 deur den inbrecGa naar voetnoot8 van de dycken, tsterven van zyn beesten daer op gevolcht; tlant beverst zynde,Ga naar voetnoot9 zyn houve mit zant overlopenGa naar voetnoot10 tewesen ende deur de bracheyt of zilticheyt zyn geplantte boomen uytgegaenGa naar voetnoot11 te zyn, etc. Zeyt, dat hy zyn coster dicGa naar voetnoot12 heeft horen zeggen datmen van outs in grote zwaricheyt toevlucht nam tot het Delfsche dryaeckel, daer de goden uyte ketel antwoorden; neemt voorGa naar voetnoot13 om tzelve ooc te besoucken. | |||||||||||||||||
[pagina 396]
| |||||||||||||||||
IIe uytcompstBouwen, te Delff geweest hebbende, vint daer niet dan grote zwaricheyt ende clachten van al veel groter scadelydingen, geen hulp ter werelt; mer dat hy gewesen es ter naester stede naer zodanige luyden te vragen. Steven comt uyt. Ende malcander gegroet hebbende en vragende waer de reys leyt, begint Steven [fol. 1v] te vertellen dat hy gecomen was van de Ver ende de Boc;Ga naar voetnoot14 dat hy onder wegen geslagen hadde tegen een zeerover, die hem quetsen ende III van zyn maets ofslougen.Ga naar voetnoot15 Doch ontslagenGa naar voetnoot16 zynde, was eyntelicken vande MalcontentenGa naar voetnoot17 genomen, hadde zulx schip en goet verloren. Hy was gevangen gestelt, gepynt. Eyntelicken, dat hy op een nacht droomde dat hy staende aen troer, de maen claerschynende, LeydenGa naar voetnoot18 voor hem hadde gesien ende daer naer schietende, hadde 't hooch gevonden op 44 graden - zo dat hy giste te wesen onder Cabe de VeynsterGa naar voetnoot19 - dat een stemme tot hem zeyde: ‘Hout op Leyden aen, gy vint daer troost ende onderwys om gaern u scha te lyden’. Hy, ontwaect zynde, overpeyst zijn droom andachtich, zouct middel om tontcomen, breect uyt, loopt wech. Zy beclagen vastGa naar voetnoot20 onderling mit een grote onverduldicheytGa naar voetnoot21 haer geledene schaden; eyntelicken comen te Leyden. | |||||||||||||||||
IIIe uytcomenCalleken zit en spint ende zingt een liedeken, daer zy allemans feylen in overhaelt.Ga naar voetnoot22 Bouwen en Steven comen by haer, geven malcanderen een cout.Ga naar voetnoot23 Vragen eyntelicken naer de man die hem in haer lyden vertroosting geven ende onderwysen zoude connen, om haer geleden schaden gaerne ende mit gedult te connen lyden en dragen. Zy en weet van zulcken man niet, zulcke luyden zyn daer onbekent, daert al besich es om te winnen, zy deur twiel te winnen en wennen, tgaerne om de spil te winnen. Elc es daer besich om winst en baet en draecht als pest de schade haet. Scha te lyden gaern? Dat zodanige menschen dol en gec zyn, etc. Bouwen en Steven: ‘Daer moet hier zulcken man woonen’. Bouwen: dat zyn coster hem geseyt hadde dat het was een gevylde soop.Ga naar voetnoot24 Calleken: ‘Een gevylde soop? Nu zo weet ic u te wysen. BachtenGa naar voetnoot25 de slootmaecker, die altyts vylt, daer woont eenen, hiet Commer Crimpraet, [fol. 2r] die zodanige schadelydende luyden weet te helpen.’ Dignum comt voort mit een arm vol pleytsacken ende, hen ziende overhoopGa naar voetnoot26 staen, comt toe loopen; vraecht watter te doen es. Zy vragen, als vooren, naer zulcken man. Hy, zulx horende, begint hem ooc te beclagen zyne geledene schaden deur 't verliesen van zyn | |||||||||||||||||
[pagina 397]
| |||||||||||||||||
opte wint gefondeerde processen; voucht hem by Bouwen en Steven. Calleken laet haer spinwiel staen ende geleyt hen naer Crimpraet. | |||||||||||||||||
IIIIe uytcomenBlasius comt voort, beclaecht hem de grote schade by hem geleden, dat alle zyn glasen deur een quaet aspectGa naar voetnoot27 der planeten zyn gebersten, al zyn hoop verdwenen ende wechgerooct es. In tspreecken comen Bouwen, Steven, Dignum ende Calleken tsamen voort, vragen Blasius de oorzaec van zyn clachten. Hy gaet daer mede voort, zeyt dat hy zouct eenen wysen Philosooph om hem te troosten in zyn lydende schade. Comen tsamen by Crimpraet, vragen of hy zodanigen man es, daer van zy gehoort hebben. Crimpraet zeyt neen, zulcken man niet te kennen, ooc niet te geloven, datter zulcken een es. Zy zeggen jae, dat zyt wel weten. Dignum zeyt dat hy opten dach als hy zyn proces verloor voor den Hogen Raet, twelc gebeurde onlangs naer de grote Tesselschae, verstont van zyn advocaet datter zulcken man was gecomen, ende dat hy hem daer aen gewesen hadde, mer dat hy, besich zynde mit zyn revisie, de man noyt gesproocken en hadde, ende nu zyn raet ende hulp mede van doen hadde. Crimpraet vraechde: ‘Wel, waer woonde hy?’ Dignum: ‘Niet wyt, zeyde hy, vander scholen, opten houc van een steech daer men gaet in dolen.’ Crimpraet: ‘Hoe naer zeltGa naar voetnoot28 in de lombaertGa naar voetnoot29 zyn?’ Ende hy neemtse al aen om daer te leyden. [fol. 2v] | |||||||||||||||||
Ve uytcomenCrimpraet, Bouwen, Steven, Dignum, Blasius, Calleken comen tsamen tot Grypal; Crimpraet doet het rapport.Ga naar voetnoot30 Hy begint te kijven, zeggende dat daer niemant en compt dan om winst; verhaelt de nutheyt ende tprofyt twelc de bancken doen en inbrengen, dat elc een daer ter noot geholpen wort. Calleken smyt alomme haer snater tusschen beyden. Om hulp versocht zynde, zeyt tegen Bouwen: ‘Laet hier u rocgenGa naar voetnoot31 en spae, ic zalder een schellingGa naar voetnoot32 op leenen. Legtse in de lotery, gy zult tgrote lot crygen.’ Hy doet zo, neemt tgelt, gaet vrolic wech. Steven ooc raet vragende, seyt:Ga naar voetnoot33 ‘Hier spant of u pij,Ga naar voetnoot34 tes niet genouch, mer vouchter by het mesgen van u zy. Ic leen u twaelf stuvers, legt die inden lotery, gy zult het hoochste lot hebben.’ ‘Dat hebdy Bouwen toegeseyt.’ ‘Ic dool, tsal het 2e zyn.’ Hy neemt tgelt en gaet vrolic wech. Dignum begeert gelt te leen op zyn pleytsacken,Ga naar voetnoot35 twelc Grypal weygert, mer neemt hem aen om te wesen solliciteurGa naar voetnoot36 van zyn processen. Die gaet daer mede binnen. Blasius versouct gelt te leen op zyn versleten blaes- | |||||||||||||||||
[pagina 398]
| |||||||||||||||||
balch, dat weygert wert, mer accorderen tsamenGa naar voetnoot37 om de alcumisterij byden hant te nemen ende gaen daer mede binnen. Steven, Bouwen, Crimpraet en Calleken comen tsamen voort. Verblyden hem zeer in den hoop vanden prysen die zy zullen crygen, maecken facitGa naar voetnoot38 wat zy mit tgelt zullen doen ende wat Calleken ende Crimpraet voor haer goede anwysinge daer uyt zullen hebben. Eyntelicken comt uyt Ware Onderwysinge, die, de trompet steeckende, elc een roupt om onderwesen te zyn. Ende van hen de oorzaecke haer blyschaps mit verhael van haer voorige schaden verstaen hebbende, onderwyst hen haer dolinge, ten 1en dat tgeen zy clagen verloren te hebben hen niet en was,Ga naar voetnoot39 als buyten haer lichaem zynde, ende dat zy niet eygen en connen reeckenen dan te hebben een goede consciëntieGa naar voetnoot40 in een gesont lichaem mit een eerlicke naem en faem verselt. Dat de schade die zy clagen geleden te hebben, de wille zy geweest van Gode, die zy daechlix bidden dat geschieden moet,Ga naar voetnoot41 dat zy zedert versorcht geweest zynde van spys tot genouchdoeninge van de natuyr ende van clederen tot afweringe van coude, evenGa naar voetnoot42 hun gebet om haer dagelix broot becomen hebben.Ga naar voetnoot43 Dat zy hem in tverder gelaten stellen,Ga naar voetnoot44 [fol. 2r] hen mit gedult begevende in zodanigen staet daer inne hen God jegenwoordelicken stelt, haer verstant en handt naerstich te werc stellende, laetende de verder zorge ancomende opten Almogenden, die ze voorheen behouden heeft, ende insonderheyt van tguntGa naar voetnoot45 hen deur zynen godlycken zegen zal mogen overen,Ga naar voetnoot46 den armen mildelicken mede te deelen. Ende recommandeertGa naar voetnoot47 hier ernstich de loterye, mit een verclaringe, dat elck die hier inne mit een hart tot den armen genegen mildelicken inneleyt, prys verseeckert es, of hier of hier naer.Ga naar voetnoot48 Ende hier mede alle de angecomen cameren,Ga naar voetnoot49 mit verhaelGa naar voetnoot50 van de woorden ende blommen, te verwelcomen mit een begeringe,Ga naar voetnoot51 dat hem een yegelicken binnen de palenGa naar voetnoot52 des behoorlicheyts behouden; dat alle zaecken mit vreden ende vreuchden, gelyc die voorgenomen zyn, mogen werden beleytGa naar voetnoot53 ende dat niemant oorsaeck en werden gegeven van de conste der redenryckers te lasteren of verachten, mer dat op tfondament der liefden tcasteel van eendracht mach volbout werden. |
|