De grote schouwburg

Schildersbiografieën

[p. 143]

Verantwoording

Deze uitgave is gebaseerd op: Arnold Houbraken, De Groote Schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen. Amsterdam 1976. Fotografische herdruk van de tweede, herziene editie, 's-Gravenhage 1753. We hebben gestreefd naar een vlot leesbare versie van Houbrakens schildersbiografieën en er daarom voor gekozen ze in een gemoderniseerde vorm te presenteren. Zoals Jacob Campo Weyerman al opmerkte, is Houbraken geen groot stilist: ‘Arnold bedient zich van een ingewikkelde, platte, onbeschaafde, en ontzenuwde stijl, hy houd geen voet by stek, hy begint maar hy vervolgt niet, het is met den man, hier vind ik je, en daar verlies ik je.’ (De levens-beschryvingen der Nederlandsche konst-schilders en konst-schilderessen (1729), dl. 1, p. 11). Al zal er zeker enige onderlinge wedijver in deze uitspraak meeklinken, toch steekt er veel waarheid in. Wij hebben daarom doelbewust ingegrepen in Houbrakens tekst en elliptische zinnen, tangconstructies, congruentiefouten, overspannen samentrekkingen, onnodig complexe zinsconstructies en wat dies meer zij zoveel mogelijk aangepast of vermeden. Het uitgangspunt vormde daarbij steeds dat de strekking van de bewerking overeen dient te komen met het origineel van Houbraken.

Voor deze bloemlezing zijn veertien levensbeschrijvingen geselecteerd die alle langer zijn dan gemiddeld. Ze zijn niet alleen representatief voor de werkwijze van Houbraken, maar geven ook een goede indruk van het genre van de schildersbiografie. Op enkele plaatsen zijn de levensbeschrijvingen ingekort, bij voorbeeld wanneer het betoog een te kunsttheoretisch karakter krijgt of er al te zeer over schildertechnische zaken wordt uitgeweid. De veertien levens zijn chronologisch naar het geboortejaar van de kunstenaar geordend. Bij Houbraken zijn passages die zijn woorden authenticiteit moeten verlenen, cursief gezet.

[p. 144]

Te denken valt in dit verband onder meer aan citaten uit gepubliceerde dan wel ongepubliceerde bronnen, mededelingen van ooggetuigen of fragmenten uit brieven. Deze cursiveringen hebben wij gehandhaafd. De vele eigennamen in de tekst zijn weergegeven in de tegenwoordig gangbare spelling. Daarbij hebben we ons met name gebaseerd op het standaardwerk over de zeventiende-eeuwse schilderkunst van Bob Haak (zie bibliografie). De titels boven de biografieën en de tussenkopjes zijn van onze hand.

De toelichting bij de afzonderlijke levens belicht Houbrakens visie kort tegen de achtergrond van hetgeen nu over een bepaalde kunstenaar bekend is. Daarnaast treft men in de toelichtingen enige bijzonderheden over de personen, gebeurtenissen en schilderijen waarnaar verwezen wordt. Zoals Houbraken van de belangrijkste schilders een portret geeft, zo hebben wij in deze editie ook waar mogelijk een beeltenis van de behandelde kunstenaars opgenomen. Verder hebben we bij ieder leven één of twee toepasselijke illustraties gezocht, bij voorbeeld van een schilderij dat Houbraken beschrijft en dat geïdentificeerd kan worden, of van een werk dat typerend is voor de betreffende kunstenaar.