De grote schouwburg

Schildersbiografieën

[p. 140]

Bibliografie

Arnold Houbrakens De Groote Schouburgh der Nederlantsche konstschilders en schilderessen verscheen in de jaren 1718-1721 in drie delen te Amsterdam. Van de tweede, licht gewijzigde editie 's-Gravenhage 1753 verscheen in 1976 bij B.M. Israël bv te Amsterdam een facsimile-uitgave. Over Arnold Houbraken en zijn Grote Schouwburg is bitter weinig geschreven. Behoudens afzonderlijke notities over het leven van veelbesproken schilders als Rembrandt, Dou en Brouwer, moet een geïnteresseerde lezer het doen met de overigens nog steeds bruikbare studie Arnold Houbraken und seine ‘Groote Schouburgh’ kritisch beleuchtet door C. Hofstede de Groot uit 1893 en in Den Haag uitgegeven. Sinds kort zijn de voorbereidingen begonnen voor een kritische, volledig geannoteerde tekstuitgave, die bovendien met een Engelse vertaling zal verschijnen. Naar verwachting zal dit onderzoek, dat onder leiding staat van prof. P. Hecht (Universiteit Utrecht) binnen drie, vier jaar tot de eerste publikaties leiden.

Een goede bron om zicht te krijgen op de achttiende-eeuwse kunstenaarsbiografie is: A.J.M. Broos, Tussen zwart en ultramarijn. De levens van schilders beschreven door Jacob Campo Weyerman (1677-1747). Amsterdam 1990. Een baanbrekende studie over de interpretatie van de kunstenaarsanekdotiek is: E. Kris en O. Kurz, Die Legende vom Künstler. Ein geschichtlicher Versuch. Wenen 1934. Lezenswaardige informatie over het gedrag en het karakter van schilders door de eeuwen heen biedt het standaardwerk: R. en M. Wittkower, Born under Saturn. The character and conduct of artists: a documented history from antiquity to the French revolution. New York/Londen 1969. Voor de studie van Karel van Mander is het werk van Hessel Miedema van grote betekenis. Zijn belangrijkste studies worden genoemd in het toegankelijke Ter liefde der const. Uit

[p. 141]

het ‘Schilder-boeck’ (1604) van Karel van Mander. Uitgegeven met een inleiding, aantekeningen en commentaar door W. Waterschoot. Leiden 1983.

Voor een gedegen overzicht van de Nederlandse schilderkunst van de zeventiende eeuw, met een opsomming van de belangrijkste literatuur per schilder, zie: B. Haak, Hollandse schilders in de Gouden Eeuw. Amsterdam 1984. Onmisbare informatie verschaft verder het kunsthistorische handboek bij uitstek: U. Thieme, F. Becker e.a., Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart. 37 delen. Leipzig 1907-50.

De literatuur over de schilders wier biografie in deze bloemlezing is opgenomen, is schier oneindig. Voor ieder van hen volgt hier daarom een recente monografie of een publikatie die specifiek Houbrakens levensbeschrijving van de betreffende meester belicht. (1) Hercules Segers: J. van der Waals, De prentschat van Michiel Hinloopen. Den Haag 1988, p. 135-162; (2) Pieter van Laer: D.A. Levine e.a., tent.cat. I Bamboccianti. Niederländische Malerrebellen im Rom des Barock. Keulen (Wallraf-Richartz-Museum) 1991, p. 188-208; (3) Adriaen Brouwer: K. Renger, tent.cat. Adriaen Brouwer und das Niederländische Bauerngenre, 1600-1660. München (Alte Pinakothek) 1986, p. 13-18; (4) Rembrandt van Rijn: J. Emmens, Rembrandt en de regels van de kunst. Amsterdam 1979, p. 101-114; H. Bevers e.a., tent.cat. Rembrandt. De meester en zijn werkplaats. 2 delen. Amsterdam (Rijksmuseum) 1991; (5) Anna Maria van Schurman: M. de Baar e.a., Anna Maria van Schurman (1607-1678). Een uitzonderlijk geleerde vrouw. Zutphen 1992; (6) Gerrit Dou: P. Hecht, tent.cat. De Hollandse fijnschilders. Amsterdam (Rijksmuseum) 1989, p. 24-64; (7) Govaert Flinck: H. Bevers e.a., tent.cat. Rembrandt. De meester en zijn werkplaats, deel schilderijen. Amsterdam (Rijksmuseum) 1991, p. 314-321; (8) Emanuel de Witte: J. Giltaij en G. Jansen, tent.cat. Perspectiven. Saenredam en de architectuurschilders van

[p. 142]

de 17e eeuw. Rotterdam (Museum Boymans-van Beuningen) 1991, p. 183-210; (9-11) Philips Wouwermans/Claes Berchem/Jan Baptist Weenix: P.C. Sutton e.a., tent.cat. Masters of 17th-century Dutch landscape painting. Amsterdam (Rijksmuseum) 1987, respectievelijk p. 527-534, p. 262-268 en p. 520-522; (12) Paulus Potter: A. Walsh e.a., tent.cat. Paulus Potter. Paintings, drawings and etchings. Den Haag (Mauritshuis) 1994, p. 10-19; (13) Jan Steen: L. de Vries, Jan Steen, ‘de kluchtschilder’. Dissertatie Rijksunversiteit Groningen 1977; (14) Melchior d'Hondecoeter: E. Vlieger ‘Melchior d'Hondecoeter (1636-1695)’ in: Kunstschrift (1995), nr. 4, p. 14-23.