Geld verdienen zal ik er nooit aan. Briefwisseling Ed. Hoornik en A.A.M. Stols, 1938-1954

[p. 162]

131 A.A.M. Stols aan Ed. Hoornik, 24 september 1940

24-9-1940

Beste Eddy,

Dank je zeer voor je brief van 19 dezer. We zijn dus accoord over jouw honorarium (10 termijnen à ƒ20.-) en dat voor de auteurs, mits geen debutanten (ƒ20.- maximum per nummer).

Wat de lijst voor 1941 betreft: ik weet niets van Buddingh, Evenhuis en Dendermonde. Ik wil aannemen, dat het werkelijk eclatante debuten zijn. Neem ze nog niet vast aan, want je kunt nooit weten, wat je nog aangeboden wordt.

Ik ben direct accoord met Aafjes, Achterberg, van Hattum en Du Perron. Met Gabriël Smit ga ik beslist niet accoord: hij is onverkoopbaar, en hij heeft me indertijd als auteur leelijk in den steek gelaten. Ik geef dit bundeltje dus niet uit: laat hij het maar bij Kuyle doen.⁴⁹⁴

Wat Anthonie Donker betreft: dit wil ik alleen uitgeven, als hij het onder zijn eigen naam doet, niet onder pseudoniem. Ik ben toch al niet gek op 's mans poetische opera, maar zeker geef ik ze niet uit onder een ander pseudoniem.⁴⁹⁵ Zie dus dat je hem overreden kunt, of wijs hem af.

De in memoriam gedichten voor Marsman en Slauerhoff zou ik alleen dan in Helikon opnemen, als je geen goede bundel meer kunt krijgen. Ik zou nl deze teksten liever ‘mooier’ uitgeven.⁴⁹⁶

Met de keuze uit ‘Werk’ en ‘Criterium’ kan ik eventueel accoord gaan, al gaat mijn voorkeur uit naar een apart bundeltje voor Helikon, en geef ik ook dit liever, desnoods in hetzelfde formaat, als los deeltje.⁴⁹⁷

Het spijt me, dat je Anna Blaman hebt afgewezen. Daar ik brief en adres niet heb, zou ik het zelf nog eens willen overwegen. Zou je haar even een briefkaartje willen schrijven, als je me een dienst wilt bewijzen.⁴⁹⁸

Met de afwijzing van Boekraad (in geen geval aannemen),⁴⁹⁹ van Baaren en Franquinet kan ik wel accoord gaan. Ik hoop, dat je van Lehmann een beteren nieuwen bundel kunt samenstellen. Doe je best eens!

Heb je al eens gedacht aan den jongen Den Tex?⁵⁰⁰ Is dat niet iets?

Graag zie ik je nummers van De Vrije Bladen tegemoet. Bij voorbaat mijn dank.

Met hartelijke groeten

van

494 Gabriël Smit had bij Stols twee bundels gepubliceerd: Voorspel. Gedichten (1931) en Requiem in memoriam matris (1932). Waarschijnlijk waren de bundels van Smit geen kassucces, terwijl Stols op dat moment juist in grote financiële problemen verkeerde. Dit bleek bijvoorbeeld uit een brief van Du Perron aan Stols van 4 mei 1932: ‘Amuseer je met Gabriël Smit en veel succes met de schuldeischersproblemen. Ik wou dat je uit deze impasse kwam’. (Zie E. du Perron, Brieven (ed. Piet Delen [et al.]), dl. 3, Amsterdam 1980, p. 285-286.)
Albert Kuyle (pseud. van Louis Maria Kuitenbrouwer, 1904-1958) was in 1925 mede-oprichter van De Gemeenschap, het tijdschrift voor vooruitstrevende katholieke jongeren. Kuyle scheidde zich eind 1933 met enkele geestverwanten van het tijdschrift af, en richtte het al snel in fascistisch vaarwater terechtkomende tijdschrift De Nieuwe Gemeenschap op. Kuyle was betrokken bij uitgeverij Het Spectrum te Utrecht, waar van Smit in 1939 Maria-lof verscheen. Bij deze uitgeverij verschenen van hem een jaar later twee bundels, Angelus en Glorie van Pasen. Welke van deze bundels Gabriël Smit bij Stols had aangeboden, was niet vast te stellen.

495 Anthonie Donker was het pseudoniem van de Amsterdamse hoogleraar Nederlandse letterkunde N.A. Donkersloot. Ondanks Stols’ bezwaren werd de bundel Marathon van Donkersloot toch onder het pseudoniem Aart van der Alm in de Helikon-reeks opgenomen, Voor de buitenwacht was de dichter een debutant en Stols meende daarom ook geen honorarium verschuldigd te zijn. Met tegenzin betaalde hij Donkersloot tenslotte toch ƒ20,-.

496 Na de oorlog gaf Stols de boekjes In memoriam J. Slauerhoff. Overleden 5 October 1936 (1946) en In memoriam H. Marsman. Overleden 17 Juli 1940 (1945) uit, elk in een oplage van 300 exemplaren, gedrukt op geschept papier van H.F. de Charro. (Zie ook n. 396.)

497 De bloemlezing Twee lentes. De beste gedichten uit ‘Werk’ 1939 en ‘Criterium’ 1940 verscheen niet in de Helikon-reeks. Stols gaf haar uit in een groter formaat (23.7 x 15.6 cm) dan de Helikon-deeltjes (12.4 x 20.5 cm).

498 Hoornik stuurde Anna Blaman inderdaad een kaartje, waarin hij haar verzocht zich in verbinding te stellen met Stols, teneinde ‘diens overwegingen tot een eventuele uitgave van [haar] gedichten buiten de Helikon-reeks’ te horen. (Zie H. Struyker-Boudier, Speurtocht naar een onbekende. Anna Blaman en haar Eenzaam avontuur, Amsterdam 1973, p. 30).
Stols had Anna Blaman (pseud. van Johanna Petronella Vrugt, 1905-1960) op 21 december 1938 geschreven: ‘Tot mijn spijt moet ik U het manuscript van uwe gedichten terugzenden als zijnde niet geschikt voor publicatie in mijn fonds. Het aantal gedichten, waaruit een eigen toon spreekt en waarin het onderwerp iets nieuws brengt, is te gering om tot publicatie van een bundel over te gaan.’ Stols adviseerde Blaman gedichten te zenden aan Jo Landheer, die toen redactrice van Helikon, Tijdschrift voor Poëzie was, en om te proberen gedichten geplaatst te krijgen in Werk en De Vrije Bladen. In Werk 1 (1939) 4 (april) p. 23-26 debuteerde ze met de novelle ‘Romance’; later dat jaar werden in Werk 1 (1939) 11 (november) het verhaal ‘De rode duivel’ (p. 5-8) en een achttal gedichten (p. 9-11) opgenomen. Jo Landheer accepteerde de verzen ‘Dans’, ‘Concert’ en ‘Zij kwam, verschrikt, uitdagend, onverwacht’ voor Helikon 9 (1939) 3, p. 55-57. De Vrije Bladen zou geen werk van Blaman publiceren.
Op 1 oktober 1940 stuurde Blaman opnieuw gedichten aan Stols, die haar in een brief van 14 oktober verzocht meer gedichten te zenden, zodat hij meer keuze zou hebben om een bundel samen te stellen. Stols was meer geïnteresseerd in haar proza en had haar op 3 maart 1939 al geschreven of ze misschien een roman of verhalen had geschreven. Blaman debuteerde in 1941 met de roman Vrouw en vriend bij uitgeverij J.M. Meulenhoff te Amsterdam, bij wie ze haar meeste werk zou onderbrengen. (Zie ook C. van Dijk, Alexandre A.M. Stols 1900-1973, uitgever/typograaf, p. 334-335.)

499 Leo Boekraad (1914-1979) studeerde humaniora aan het seminarie te Heemstede en was bevriend met Bertus Aafjes en Pierre H. Dubois, Hij publiceerde de gedichten ‘Maria-lichtmis’ en ‘De avond wacht’ in De Gemeenschap 15 (1939) 6 (juni), p. 256-257 en in Criterium 1 (1940) 12 (december), p. 790-791 verscheen van zijn hand het gedicht ‘Lied’. Zijn eerste bundel, getiteld Valse triste, verscheen pas in 1945. Dat Stols geen bundel van Boekraad wilde opnemen lag wellicht aan het feit, dat Boekraad publiceerde in door de bezetter gelegaliseerde tijdschriften, zoals het fascistische blad Aristo-, waaraan ook Gabriël Smit en Albert Kuyle meewerkten.

500 Emile den Tex (geb. 1918) studeerde geologie in Leiden en debuteerde met de twee gedichten ‘De cirkel’ en ‘Zeilboot’ in Werk 1 (1939) 11 (november), p. 63. In 1940 had hij niet voldoende verzen voor een bundel, maar in 1942 verscheen zijn bundel Slagzij bij Stols als deel twee van de serie Atlantis.