Geld verdienen zal ik er nooit aan. Briefwisseling Ed. Hoornik en A.A.M. Stols, 1938-1954

[p. 163]

132 Ed. Hoornik aan A.A.M. Stols, 25 september 1940

25-IX-'40.

Beste Sander,

Met zeven van de tien voorgestelde bundels ga je dus accoord, indien althans Buddingh, Evenhuis en Dendermonde ‘eclatante debuten’ zijn. Wel, Buddingh en Dandermonde zijn zéér goed; over Evenhuis aarzel ik nog; diens bundel moet ik nog eens doornemen, schiften enz. Je zult binnenkort zelf gelegenheid hebben over Buddingh en Dendermonde te oordelen; ik geef hun met Aafjes de eere-plaatsen in het poëzie-nummer van ‘Criterium’.⁵⁰¹

Gabriël Smit's bundel heb ik geretourneerd.

Anna Blaman heb ik geschreven. Dat meisje schrijft zeer behoorlijk proza; in haar poëzie zie ik niets. De bundel, die jij mij zond, hebben ook Debrot en Hoekstra gelezen. Niet één vers eruit kwam voor publicatie in ‘Criterium’ in aanmerking!⁵⁰² Nochtans vroeg ik haar zich opnieuw met jou in verbinding te stellen.

De verzen, die Donker onder pseudoniem (laat dit in ieder geval geheim blijven) wil uitgeven, heb ik nog niet gelezen. Zijn ze werkelijk goed - hij zou ze me binnenkort sturen - waarom dan niet? Bij het samenstellen van de Helikon-reeks leg ik in de eerste plaats aesthetische criteria aan, maar ik houd ook terdege rekening met de belangen van den uitgever, Welnu, ik ben ervan overtuigd, dat dit bundeltje uitstekend zal worden verkocht, zoodra uitlekt, wie zich achter het pseudoniem verbergt. En dat gebeurt altijd! De Amsterdamsche studenten (vooral de vrouwelijke) zullen dan verdraaid graag willen weten, wat hun professor te ‘verbergen’ had! Maar eerst moet ik de gedichten lezen en er met Donker over spreken. Zonder pseudoniem kan hij natuurlijk op veel betere voorwaarden bij Van Tricht terecht.⁵⁰³ Wel heb ik met Donker gesproken over de bloemlezing, die hij met Halbo Kool maakt, en waardoor hij jou schade berokkent. Ik kreeg niet den indruk, dat hij zich daar erg druk over maakte, maar in ieder geval zou hij je schrijven, als het zoover is. Dit ‘zoover’ is voorjaar 1941; de bundel verschijnt bij H. Meulenhof, Heerengracht 86, Amsterdam.⁵⁰⁴

Den Tex is nog lang niet aan een bundel toe, wat omvang betreft. Ik zal al zijn gedichten eens opvragen; misschien is het toch iets voor eind 1941, als laatste deeltje b.v.

Met Hendrik de Vries ben ik, zooals je weet, nog in correspondentie, evenals met A. Marja.⁵⁰⁵ Morriën heeft helaas geen nieuwe gedichten, evenmin als R. van Lier.⁵⁰⁶

Nu zou ik nog graag het volgende weten:

1^o	Zal ik de In Memoriam-gedichten voor Slauerhoff en Marsman verzamelen of niet? Zoo ja, wanneer moet je ze hebben?
2^o	Een ruime keuze uit ‘Werk’ en ‘Criterium’, eventueel met een inleiding van mij, te verschijnen in het voorjaar zou ik zéér toejuichen. Het kan een prachtige bloemlezing worden, die met dien van Donker zal kunnen concurreeren. Kan ik daaraan beginnen?

De ‘Vrije Bladen’-afleveringen liggen in een berghok. Ik heb thans de jaargangen van ‘Roeping’ en ‘De Gemeenschap’ gesorteerd;⁵⁰⁷ mijn vrouw is thans op zoek naar Vrije Bladen. Wat ik heb, zal ik zoo gauw mogelijk sturen.

Ik zond je als drukwerk de gecorrigeerde proef van ‘De Erfgenaam’, voor zoover de bundel althans gezet was.

Hartelijke groeten

Je Eddie

N.B. Heb jij er iets van gehoord, dat tijdschriften, wier abonné-aantal beneden 500 ligt binnenkort op bevel van hooger, d.w.z. Duitscher hand moeten verdwijnen.⁵⁰⁸ Zou dit dan ook gelden voor Helikon, Halcyon etc. Kun je Huebner niet eens polsen?⁵⁰⁹ Criterium heeft er 220, Groot Nederland 500 à 550.

501 Het november-nummer van Criterium was een speciale uitgave gewijd aan de poëzie van de dichters rond dit tijdschrift. Het droeg de titel Nieuwe poëzie. Poëzie-nummer van ‘Criterium’ en bevatte o.m. werk van Bertus Aafjes, G. Achterberg, Anna Blaman, C. Buddingh', Max Dendermonde, Jac. van Hattum, Ed. Hoornik, L.Th. Lehmann, A. Marja, A. Morriën, E. den Tex, G. den Brabander, L. Boekraad en Pierre H. Dubois. Van dit nummer verscheen in 1940 bij J.M. Meulenhoff te Amsterdam onder dezelfde titel ook een handelseditie, met een aangepaste paginering en een afwijkend omslag.
In deze aflevering van Criterium verschenen van Aafjes de gedichten ‘Après-midi’, ‘Rondeelen’, ‘Kleine ballade op de eigen dood’, ‘Panta Rei’, ‘Haar enkels’ en ‘Sonnet’ (p. 685-694); al deze gedichten werden later opgenomen in de bundel Het zanduur van den dood (Helikon 13).
Van Buddingh' verschenen in datzelfde Criterium-nummer de balladen ‘van het hart’, ‘van den dood’ en ‘van het dichterwoord’ en de gedichten ‘Herkennning’ en ‘kredo’ (p. 708-712).
Van Max Dendermonde werd de ‘Ballade van den gulden glimlach’ opgenomen (p. 713-718).

502 Ondanks Hoorniks afwijzende houding tegenover de poëzie van Anna Blaman, verschenen van haar toch twee verzen in Nieuwe poëzie. Poëzie-nummer van ‘Criterium’, namelijk ‘Winter’ en ‘Verduistering’ (p. 703-704).

503 Johan Leonard van Tricht (1883-1964) was vanaf 1920 directeur van Van Loghum Slaterus' Uitgeversmaatschappij te Arnhem. N.A. Donkersloot publiceerde vrijwel al zijn werk bij deze uitgeverij.

504 Deze bloemlezing van A. Donker zou nooit verschijnen. (Zie br. 130 n. 484.)
Hendrik Meulenhoff (1878-1936) begon zijn loopbaan als uitgever bij zijn broer J.M. Meulenhoff, en richtte in 1905 zijn eigen uitgeverij op. H. Meulenhoff was geen literaire uitgeverij, maar gaf een groot aantal kinderboeken uit. Ook verwierf deze uitgeverij bekendheid met het fonds voor taalmethoden en woordenboekjes. Rudolph Meulenhoff (geb. 1914) zette, na de dood van zijn vader, de zaak voort.

505 Uit een brief van Hoornik aan A. Marja van 9 januari 1941 bleek, dat Hoornik diens bundel Zon en sneeuw had afgewezen, omdat de meeste gedichten al eerder in bundels waren verschenen. In december, toen Hoornik de Helikon-reeks voor 1941 definitief vaststelde, wist hij niet dat Marja weer nieuwe verzen had. Van Marja verscheen geen werk bij Stols.

506 Rudolf Asueer Jacob van Lier (pseud. van R. van Aart, 1914-1987) debuteerde met Praehistorie dat in februari 1939 als cahier van De Vrije Bladen was verschenen. Van hem verscheen geen werk bij Stols.

507 Stols had het tijdschrift De Vrije Bladen van H.P. Leopolds Uitgeversmaatschappij overgenomen, en zou de voorraad losse afleveringen te koop aanbieden. Hij probeerde het tijdschrift zo compleet mogelijk in zijn bezit te krijgen; kennelijk gold dat ook voor andere tijdschriften, zoals Roeping (opgericht in 1922) en De Gemeenschap (opgericht in 1925).

508 Waarschijnlijk was dit slechts een gerucht. In 1940 was van het verdwijnen van tijdschriften op bevel van hoger hand nog geen sprake; wel in 1941. In een bericht, overgenomen uit het Algemeen Handelsblad, meldde het Nieuwsblad voor den Boekhandel op donderdag 20 oktober 1941 dat een aantal kleinere dagbladen en tijdschriften zou worden opgeheven.

509 Friedrich Marcus Huebner (1886-?) woonde sinds 1918 in Nederland. Hij schreef romans en vanaf 1931 tot 1940 leverde hij bijdragen aan de rubriek ‘Duitsche Letteren’ van Het Vaderland. In het begin van de oorlog was Huebner werkzaam bij de Kulturabteilung van de Duitse ambassade. Hij gold als een betrouwbare Duitser met veel sympathie voor Nederland. Stols vroeg hem enkele keren advies over ‘gevoelige’ kwesties, bijvoorbeeld of naar Huebners mening bepaalde uitgaven gevaar liepen na verschijnen door de bezetters in beslag te worden genomen. (Zie C. van Dijk, Alexandre A.M. Stols 1900-1973, uitgever/typograaf, p. 226-227.)