Abraham, de aartsvader
(1728)–Arnold Hoogvliet–
Auteursrechtvrijin XII boeken
[pagina 78]
| |
Abraham, de Aartsvader.
| |
Inhoudt.
DE Aartsvader Abram,
door Voorzichtigheit geleidt,
Trekt uit Egipte, en komt na vele
sukkelingen
Te Bethel, daar hy Godt bewyst zyn
dankbaarheit.
De Hemel kroont zyn deugt met ryke
zegeningen.
De toorts der Tweedracht steekt het
herdersleger aan.
De wangunst baart gevecht, en doet de herders
scheien.
Loth kiest de vlakte van de welige
Jordaan;
Maar Abram leeft in vrede in Hebrons vette
weien.
Vyf Vorsten vallen af van Elams
heerschappy;
Maar raaken om den hals, en Loth in
slaverny.
Ga naar margenoot+DE gulle blytschap
vliegt, met d'aankomst van den herder
De tenten uit en in, en spreidt de mare al verder
Door 't herdersleger, in den stillen avontstont.
Men hoorde 't bly gejuich der knapen in het ront
Weêrgalmen over 't velt; en huppelende reien
Van herderinnen, die van vreugde spelemeien,
| |
[pagina 79]
| |
En zingen Abram met zyn Sara wellekom.
De boschgalm baaut het naa, en kaatst den klank weêrom
Op hooge heuvels tot hy rolt door lage dalen.
Geen jagers, die in 't wout een ondier achterhalen,
En nederslaan, hoe zeer het brult en zich verweert;
Of boereknapen, die een lam, nogh ongedeert,
Den wolf ontzetten, en den roover met veel slagen
Ter neder vellen; en hem in triomf omdragen;
Verwekten zulk een vreugde ooit in de herdersschaar,
Dan nu de wederkomst van myn gezegent Paar.
De bruine nacht was reeds, schoon trager als voor
dezen,
Ga naar margenoot+
Uit de oosterkimmen aan den hemel opgerezen,
En had het zwarte sloers op 't aardryk uitgespreit.
't Sliep al wat oogen had; wanneer Voorzichtigheit,
Een Hemelgeest, die lang, door Godts bevel gedreven,
Den herder leidde, en trou was aan zyn zy' gebleven,
Hem aansprak in den slaap, en zei: ô wakkre Man,
Verlaat Egiptenlant. vertrek naar Kanaän,
Eer u de buien van den herfst den aftocht hinderen,
En gras, en kruiden; waar gy komen zult, verminderen;
Of eer de winter het gebergt met sneeu bedekt.
Ga naar margenoot+
Des Vorsten heir beschermt u tot gy hene trekt:
De weêrhaan van 't geluk kan licht weêr ommedraaien,
En moght, by 't omslaan van den hofwint, onweêr kraaien.
Vertrou geen volk, dat uw geluk en heil benydt.
De wellust, vleyery, de haat en bitse spyt
| |
[pagina 80]
| |
Bewonen 't vorstlyk hof met vuil bedrogh en logen.
Dus sprak zy, en de slaap ontvlucht uit 's Vaders oogen.
De zorg bekruipt het hart; en 't eerste morgenlicht
Ontdekte naau den top der heuvels aan 't gezicht,
Ga naar margenoot+Of Abram overlegt met Harans zoon de zaken,
En hoe men alles tot de reis zou vaerdigh maken.
Een groote voorraat wordt van allerhande graan
Fluks opgekoft, en op de kemelen gelaan.
Hier sloopt men tenten, en men rukt ze uit harde gronden:
Daar worden pakken op het torschend dier gebonden,
Terwyl de veeknaap vast vooruit de schapen weidt.
Ga naar margenoot+Dus trekt
myn Abram heen, door Faroos volk geleidt
Tot aan de grenspaal van Egipte, en komt in 't zuien
Van Kanaän, pas voor den herfst vol onweerbuïen;
En reist langs Adama, en Seboïm al voort
Voorby Gomorra, en in 't gezicht van Sodoms poort,
Daar men de boosheit dient met opgeheven handen.
Hy trekt langs Soär heen, door Hebrons vette landen.
't Gebiet van Zalem laat hy aan de linkerzy,
En reist de Palmstat aan zyn rechterhant voorby.
Ga naar margenoot+En komt met Sara, Loth, zyn voorraat en zyn schatten,
En al de dieren, die de velden naau bevatten,
Na zoo veel sukklens en ontelbaar ongemak,
In 't ent by Bethel in het vruchtbaar Aische vlak,
Daar hy weleer den Godt zyns heils een' altaar bouwde:
Hier sloeg hy 't leger neêr, op dat men dankdagh houde;
| |
[pagina 81]
| |
En roept vol blytschap: wees gegroet, ô heiligh lant,
Ga naar margenoot+
ô Zaalge velden, daar de Goddelyke hant
Ons weêr geleidt heeft! weest gegroet, ô vruchtbre streken,
Die d' Opperlantheer my beloofde, en gy, ô beken,
En frissche bronnen, die myn dorstige ooien laast,
En ryzige eiken, die hen koele schadu gaaft!
U, heiligh outer, daar de Almaghtige voor dezen
Aan my verscheen, en zyn genade heeft bewezen,
Zal ik doen blaken met myn dankbare offerhand'.
Dus spreekt hy. slacht het dier, en stak het inden brant
Toen viel hy neder in het aanzien zyner knapen;
Hy bad de Godtheit aan, die alles heeft geschapen,
En dankt den Vader der genade voor zyn heil,
Ga naar margenoot+
Zyn bystant in 't gevaar, en zegen boven 't peil.
Na de offerhande, als 't volk van 't outer was gescheiden,
Laat hy den avontdisch ter welkomstfeest bereiden,
En noodt den vromen Loth met al zyn huisgezin
Aan zyne tafel, daar de deugt en broedermin
Malkandere den nap te boorde vol in schonken,
En op den welkomst van den langen toght toedronken.
Nu leeft myn Herder met zyn schoone Herderin
Ga naar margenoot+
Op zyn beloofden gront in ongestoorde min:
Daar zyne velttent, in de lommer van de blaren,
Het vorstelyk paleis, met marmere pilaren
En trotsche bogen, tart; daar hy de grootsche pracht,
De luister, staatzucht en de hovaardy veracht.
| |
[pagina 82]
| |
De starrenhemel is zyn paviljoen, waar onder
Hy in bespiegling van Godts grootheit, en het wonder
Vernuft der Almacht zit: het velt is 't vloertapeet,
Met bloemen geborduurt, waarop hy vreedzaam treedt.
De wyngaart schenkt hem most; het aartryk schaft hem spyze.
De eenvoudigheit dekt op een vriendelyke wyze
De tafel, daar hy met zyn Sara vrolyk leeft;
En nyvre bezigheit hen smaak en eetlust geeft.
Terwyl de vogeltjes door duizent orgelkelen,
Met meer dan koninklyk muzyk hunne ooren streelen.
Ga naar margenoot+Swicht, trotse Staatzucht, met uw ydel hofgezin,
De valsche grootheit, waan, bedrogh en eigemin,
Voor de edle Nedrigheit en hare veltgespelen,
De lieve vrede en rust, die hart en zinnen streelen.
Gy moogt vry wankelbaar op scherpe heuvels gaan;
Daar deze veiligh treedt op zachte rozeblaân,
En voedt de vrye deugt by 't herderlyke leven:
Gy moogt den Vorsten hun gewaande grootheit geven,
Hun oog verblinden met het blinkend kroonegout,
Terwyl ge boeien smeedt, en nare kerkers bouwt,
Om 't koninklyk gemoet in slaverny te voeren
Van euveldaden, die het hart met angst beroeren;
't Geweten pynigen, terwyl een dichte drang
Van zwarte zorgen, en van lastigh staatbelang,
Door 't purpre staatsykleet in hunnen boezem dringen,
En veel getrouwer dan de lyfwacht hen omringen:
| |
[pagina 83]
| |
Maar Nedrigheit bevrydt den geest van slaverny
En geeft myn' Abram zelfs aan Abrams heerschappy,
Dien hy als vorst regeert, en boeit de ryksgedrochten,
De looze driften en begerelyke tochten;
Op dat zyn vrye ziel met Godt in vrede leef,
En op de vlerken van 't geloof ten hemel zweef.
De magere Armoê, die, uit noot en onvermogen,
Ga naar margenoot+
Den mensch, zyns ondanks, slechts vernedert in zyne oogen
Vlucht ook voor Abram en voor zynen overvloet.
De almaghtige Opperheer, de Vader van al 't goet,
Van wien de giften en volmaakte gaven dalen,
Heeft hem gezegent, uit de azuure hemelzalen,
Met vee, en have, met wit zilver, en fyn gout,
En kostlykheden, die het menschdom dierbaar houdt;
Met knechten, maagden, en met slaven en slavinnen.
De vrolyke oogstmaant doet hem rype vruchten winnen,
En vult de kuip met wyn, de schuur met goutgeel graan;
Ga naar margenoot+
De vruchtbaarheit bewoont zyn tenten, waar ze staan.
Zyn stieren missen niet. geen koei heeft ooit misdragen.
Geen ooilam werpt te vroeg zyn lammers in de hagen.
Geen Schurft of evel treft de schapen, zacht van wol.
Het zaat wordt nimmer door een muis of blinde mol
Geknaagt of omgevroet. geen klander eet het koren;
Noch mier, bekommert voor gebrek, zwiert door de voren.
Dus zit de welvaart hier op eenen gouden troon,
Ga naar margenoot+
En deelt haar gaven ook aan Harans vromen zoon,
| |
[pagina 84]
| |
Die 't witgevlokte vee en drift van runderdieren
Ziet hangen aan 't gebergte, en door de dalen zwieren.
Ga naar margenoot+Maar wrevle Tweedraght, een gezworen vyandin
Van vrede en welvaart en van ongestoorde min,
Komt met den bleeken Nyt, wen Loth en Abram slapen,
Het twistvuur stoken in het hart der herdersknapen.
Verwaande Hoogmoet trouwde aan snoô Begeerlykheit,
En werdt door 't eerste paar in 't Paradys geleidt,
Daar men de bruiloft hieldt met dier verboden vruchten.
Ga naar margenoot+De naakte zonde, elende, en naberou, en zuchten,
Zyn t'eenerdraght geteelt uit dien vervloekten echt.
Hier uit is ook de Nyt en Tweedraght, naar men zegt,
Gesproten, die terstont hun redenlooze tochten
Uitbliezen overal, en eerst den vreê bevochten:
Maar 't eerste broederpaar zag 't proefstuk van hun maght;
Als elk zyn gaven op het outer had gebraght,
Ga naar margenoot+En Abels offer wierd met hemelsvuur ontsteken:
Toen kwam de looze Nyt de broedermin verbreken,
En uit het steene hart van Kaïn met zyn hant
Het vuur van wangunst slaan, dat Tweedraght blaast in brant,
En steekt de gramschap aan, en maakt het bloet aan 't koken,
Dat d'oogen branden en de onstelde hersens rooken;
Tot hy de handen aan zyn' vromen broeder sloeg.
Onnoozele Abel riep: ach! Broeder, 't is genoeg:
Bedaar, myn Kaïn! 'k heb geen kwaat aan u bedreven.
Godt heeft u immers ook belooft zyn heil te geven,
| |
[pagina 85]
| |
Indien gy wel doet. ach! bedaar, myn Broeder, ach!
Ga naar margenoot+
Toen gaf hem Kaïn een' afgryselyken slagh,
Dat hy ter aarde viel, gelyk een hooge ceder,
Die door een donderbui geslagen wordt ter neder.
Daar legt d' onnoozelheit, door 's broeders euvelmoet,
Te wentelen in brein en in onschuldigh bloet.
Een eeuw'ge duisternis bedekt zyn stervende oogen,
Zyn roode mont wordt blaau met lootverf overtogen,
En 't aangezicht verliest al zyn bekoorlykheên:
Gelyk een bloem, die, door den majer afgesneên,
Legt neêrgevallen in het stof en slyk der paden,
En geur en kleur en glans verliest uit zyne bladen.
Het hoog gebergte zag het stuk, en klaagt en weent.
De Pison, opgesiert met gout en ryk gesteent,
Vliet vanden schrik te rug, en 't aartryk riep van onderen,
En deed zyn stem om wraak in 't oor der Godtheit donderen,
Die neder kwam en 't bloet hing, tot een eeuwigh merk
Van Abels onschult, aan den hemel van Godts kerk.
Die twee gedrochten, die den rykdom meest verzellen,
Ga naar margenoot+
Zyn nu in aanslagh, om myns Abrams rust t' ontstellen.
De Nyt sluipt in het hart des Kananyts, en ging
De wangunst zaaien in den woesten
Ga naar voetnoot* dorpeling,
Die in de steden klaagt, dat vreemde woestynieren,
Met zulk een meenigte van allerhande dieren,
| |
[pagina 86]
| |
Die 't lant niet dragen kan, hem in een' korten stont
Verdryven zouden van den vaderlyken gront,
En dringen uit zyn erf, om balling 's lants te zwerven,
En met zyn kinders in een vreemden oort te sterven.
Ga naar margenoot+Maar ondertusschen
loopt de Tweedraght heen en weêr
Door 't herdersleger met een toorts, die zy weleer
Aan 't helsche vuur ontstak, en komt de herdersknapen
Van vromen vader Loth verschynen daar zy slapen,
Van geest nogh half verstoort om een' gewaanden hoon.
Hoe! (zegt de Snoode) is dan uw slaafsche ziel gewoon
Het juk te dragen van gedwonge slavernye?
Heeft de eene herdersknecht meer recht tot heerschappye
Dan de ander? merkt gy niet, Slechthoofden, hoe gestaag
Het volk van Abram, tot uw ongemak en plaagh
De beste waterput bezet; u om doet dwaalen,
Om 't vee te drenken, of om 't water ver te halen?
En dat zyn vee gestaag, in zulk een' overvloet,
De gronden afscheert, en uw grage kudde moet
Op 't afgegraasde velt het zober kostje vinden?
Zoo wordt men haastigh ryk ten koste van zyn vrinden.
Slaapt vry, Bloohartigen, tot Abrams huisvoogt weêr.
Het vee verweie, en u verwaant den nek toekeer':
Dryft dan uw geiten vry in afgelege streken,
Daar u de Ferisyt wel haast den hals zal breken.
Dus spreekt ze, en zwaait de vlam den knapen in het hart,
Elk springt uit zynen slaap, door angst en schrik benart,
| |
[pagina 87]
| |
En noopt zyn vennoot, om het vee vroeg uit te leien,
En keur te nemen van de beste klaverweien,
En Abrams veeknecht af te keeren met gewelt:
Dus gaat de Nyt zyn gang: dus wint de Tweedraght velt.
De dageraat, in 't geel gekleet, gehult met rozen,
Ga naar margenoot+
Deed naau de toppen van het hoog gebergte blozen,
Of Abrams herderdom dreef 't vee ook uit den stal.
Niet ver van 's Heeren tent lag een vermaaklyk dal,
Belommert met geboomte en schaduryke hagen:
Hier zou men dezen dagh de jonge lammers jagen,
De lust van Sara, zacht van wol, en wit van vacht,
En die zy dikwerf streelde, en malsche bladers braght;
Maar 't volk van Loth, alreê voor dou voor dag aan 't razen,
Liet hier zyn runders en zyn hoge kemels grazen,
Ga naar margenoot+
En juichte, en schimpte, en riep: staat morgen vroeger op;
ô Tragen! dryft nu 't vee op gintsen heuveltop,
En tapt daar yder uur den melk van uwe schapen.
Gelukkigh vee, gehoedt door zulke wakkre knapen.
Nu vult de bitsche spyt, tot berstens toe, het hart
Ga naar margenoot+
Van Abrams herdren om dien schimp en smaat benart.
Hoe (roept er een) zal dan een hoop van lompe boeren
En koeiendryvers ons met fchemptaal dus beroeren?
Staat ons, geboren in myns Heeren huis, dien hoon
Van slaven, hier en daar gekoft, gehuurt om loon,
Te lyden? neen. ik heb noch kracht in deze handen.
Hier zweeg hy, en men hoort van spyt hem knarsetanden:
| |
[pagina 88]
| |
Maar Jebus, lang vermaart in 't werpen van den steen,
Een knaap, behendigh van vernuft, maar grof van leên,
In Therahs huis geteelt, en hierom nogh veel stouter;
Grypt van den gront een stuk van een gebroken kouter,
Ga naar margenoot+En snort het door de lucht op groven Tefon aan:
Gaa, Snorker, (roept hy) die zoo vroeg zyt opgestaan,
Slaap nu gerust, en leer met meer beleeftheit spreken!
Had Tefon niet te vlug het slingrend hout ontweken,
Hy waar gevallen in den doodelyken slaap.
De ploegstaart vliegt voorby en raakt een' andren knaap
Noch schampende voor 't hart, dat borst en ribben kraken.
Het volk van Loth begint een groot geschreeu te maken,
Ga naar margenoot+En komt op
't harderdom van Abram woedende af,
Dat moedigh palstaat met den opgeheven staf,
En zynen vyant groet met vreesselyke slagen.
Men zegt dat d' Eendracht nu beklom haar' gouden wagen,
En reed die lantstreek uit, terwyl de zachte bant,
Die harten 't samenbint, slipte uit haar teedre hant;
En dat de vrede en rust haar op het voetspoor volgen:
Maar het is zeker dat de twist, nu gansch verbolgen,
Met ysselyk geschreeu vervult de ruime lucht.
Elk komt van wederzy toeschieten op 't gerucht.
Al 't herderdom raakt op de been, de harderinnen
En maagden schieten toe, en jeugdige slavinnen.
Ga naar margenoot+Een deel begeeft zich al te driftigh in den stryt,
En helpt zyn vennoots, die van haat en bitse spyt
| |
[pagina 89]
| |
Vast razen onder een, en nieuwe gramschap wekken:
Die zoeken vrinden uit het naakt gevaar te trekken,
En deze pogen, met een vrindelyke list,
Het vuur te dooven van den opgerezen twist;
Terwyl de bloode, en door den schrik verbaasde, vrouwen,
Van verre al schreiende die vredebreuk beschouwen.
Gelyk wanneer 'er brant in eene buurt ontstaat,
En 's nachts al flakkrende in de korenschuuren slaat;
Al 't volk te samen loopt, door 't naar geroep gedreven;
Daar sommigen zich in het heet gevaar begeven,
En andren rukken, wat men bergen kan, daar uit;
Die giet het water in de lichte vlam, en stuit,
Het alverterend vuur, tot dat men, na veel rampen,
De vlam verdwynen ziet in rook en dikke dampen.
De Aartsvader, staag gewoon naar 't eenzaam wout te
gaan,
Ga naar margenoot+
Al eer de morgenzon zich in den Oceáán,
Haar' gouden spiegel tooit, en schikt haar kuif van stralen;
Daar hy de Godtheit looft, en dankt, en meenigmalen
Zich in de zee van zyn bespiegeling verliest:
't Zy hy Godts Wezen tot zyn onderwerp verkiest,
En met zyn' aandacht blyft op zyn volmaaktheit staren:
't Zy hy zyn' geest door 't groot Heelal laat spele varen;
Door duizent bogen en ontelbre kringen zweeft;
Of in beschouwing van den schoonen aartkloot leeft;
Daar duizent tekens van 't oneindigh Alvermogen
In al de schepselen zich opdoen voor zyne oogen:
| |
[pagina 90]
| |
Ga naar margenoot+Die groote Herder, dus door godtvrucht aangespoort,
Wordt door 't rumoer nu in die lieve rust gestoort,
En uit het eenzaam wout verbaast te rug gedreven.
ô Hemel (zegt hy) wil myn knechten krachten geven,
En moet en dapperheit, indien de Ferisyt,
Die mynen voorspoet met scheele oogen vol van nyt
Allang heeft aangezien, moght vallen op myn knapen.
Spaar 't vee op 's herders wil, den herder om de schapen.
Dus gaat hy voort, en klimt een hoogen heuvel op,
Op dat hy al het velt beschouw van zynen top,
Daar Harans wakkre zoon hem fier komt tegen treden,
Ga naar margenoot+Die 't veltkrakeel vertelt, en klaagt, met schampre
reden,
Hoe 't volk van Abram, door zyn heerschappy en list,
Zyn knechten staag beschimpte, en noopte tot dien twist.
Ik heb hen (zegt hy) nogh te naauwernoot gescheien,
En myne herders naar de kaalgeschoren weien
Te rug gedreven, elk geordent by zyn vee;
Maar hunne zinnen zyn de baren van de zee
Gelyk, die, schoon de storm bedaart, nogh yslyk klotsen,
En krullen boven 't vlak, en geesselen de rotsen.
Ga naar margenoot+De groote heiligh van 't gelovige geslacht,
Altyt eenparigh in de deugt, hoe onverwacht
Hem dit verwart geval komt in den boezem dalen,
Voelt straks het hemelsch licht der redezonnestralen
Zyn ziel beschynen met een gloet van broedermin.
Ai laat (dus spreekt hy) toch de Twist, die vyandin
| |
[pagina 91]
| |
Van liefde, ô Toghtgenoot, in ons, noch onze knechten,
De gulde vrede noch de vrintschap ooit bevechten;
Ga naar margenoot+
Want wy zyn vrinden, wy zyn broeders met malkaar.
Wy hebben eenen Godt den Opperkunstenaar
En Bouwheer van die stadt met vaste fondementen,
Die wy verwachten, schoon wy nu in draagbre tenten
Omzwerven hier en daar. wy zyn geen Kaïns zaat:
Maar 't nageslacht van Seth: zou dan de wrevle haat,
De nyt, de gramschap, all' vervloekte razernyen,
In 's aartryks nacht geteelt, aldus ons hart bestryen?
Of zullen wy, door twist en tweedraght, onderling
Malkaar verdelgen? of in 't zorglyk pleitgeding
Staan voor den rechtbank der geveinsde Kananyten?
Dat waar hun wensch: dat is het doel der Ferisyten.
Neen. zoo niet, waerde zoon myns dierbren broeders, neen;
Maar is dees wyde streek voor al ons vee te kleen?
Of kan het herderdom malkander niet gedoogen:
Ga naar margenoot+
Wel aan. legt al het lant niet open voor uwe oogen?
Ai schei u toch van my. verkies het beste lant.
Gaat gy ter linkerzyde, ik trek ter rechterhant;
Of meent gy vetter gront in 't zuiderdeel te ontdekken,
Dan zal ik met myn volk ten noorden hene trekken:
Ga naar margenoot+
Op dat 'er ruimte zy van weiden voor ons vee.
Zoo stille 't veltkrakeel: zoo leef de broedervreê:
Zoo woon' de lieve rust in zalige landsdouwen;
En d' edle vrintschap zal haar rechten proef behouwen;
| |
[pagina 92]
| |
De ware vrintschap, die, of schoon gy my verlaat,
Door 't afzyn in het hart weêr nieuwe vonken slaat;
Gelyk de goude zon daalt in de wester kimmen,
Om 's morgens met meer glans heur heirbaan op te klimmen.
Ga naar margenoot+De fiere Loth, geraakt door die zachtmoedigheit,
En 't vreedzaam voorstel, dat zyn gramschap nederleit;
Slaat de oogen op, en meet met zyn gezicht de streken
En ruimten, tusschen het gebergte, en langs de beken,
En zag de vlakte van den goddelyken stroom
Jordaan, alwaar hy schiet langs zyn begraasden zoom,
En, opgezwollen door de wederzydsche vlieten,
En bronnen, die 't kristal in zyne stroomkruik gieten,
Het dal bevochtigt, dat, door vruchtbaarheit beroemt,
Weleer de vlakte der vyf steden werd genoemt:
Een welige landsdou die nu in Abrams dagen,
Ga naar margenoot+Eer nogh de Godt der wraak, met vuur en
zwavelvlagen,
Het godtloos Sodom en Gomorra had verbrandt;
Den lusthof was gelyk, weleer door Godt geplant,
Het zaligh Paradys, besproeit van vier rivieren.
Daar Kedron bochtigh kwam door Soärs dalen zwieren,
En zilvre droppen in de schaau der cederblaân,
Versmolt in 't kristallyn der heilige Jordaan,
Sprong dikwerf in den oogst de stroom, hoog opgewassen
Door 't Fiälaasche nat en Galileesche plassen,
Zyn boorden uit, spanseerde op 't kleurigh lant, en liet
Een vruchtbaar slibbe, eer hy weêr dook in 't spichtigh riet.
| |
[pagina 93]
| |
Gelyk de Nylstroom, daar natuur den regen weigert
Ga naar margenoot+
Aan 't laag Egipte, zwelt, en uit zyn oevers steigert,
En klimt op de akkers, die hy vriendlyk laaft en drenkt,
En, eer hy zeewaart trekt, met vruchtbaarheit beschenkt.
Dat Eden van dien tyt, daar malsche klaver groeide,
Ga naar margenoot+
En dat van honigh, most, en melk en boter vloeide,
Verkiest nu herder Loth, op Abrams voorstel reê.
Hy stemt de scheiding toe, en doet het wolligh vee,
Zyn hooge kemels, en zyn drift van loeiende ossen,
Langs Jericho, en zyn vermaarde pallembosschen,
Ga naar margenoot+
Vast hene dryven, brak zyn leger op, en nam
Een teeder afscheit van den vromen Abraham.
Trek vry, ô Fiere Loth, naar welige valeien:
Neem van uw' gryzen oom den voorkeur van de weien:
Ga naar margenoot+
Ga uwe tenten vry tot Sodom nederslaan,
Daar honigh in uw' mont, en balsem van de blaân
Op uwe haren druipt, en zweet uit hooge boomen,
Daar d'edle wyngaart groeit, en olibeken stroomen;
Ja sla uw woning neêr in 't weligh dal, en weid
Uw grage runders daar in ruimer eenzaamheit;
Kies vry dat Paradys, dat Eden uwer dagen;
Maar gy, gy zult, ô Loth, u dezen keur beklagen!
De hofslang wellust schuilt in 't dartel loof, en plukt
Ook heillooze appels, den verboden tak ontrukt,
Ga naar margenoot+
En doet den lantaart van die grouwelbeten zwellen.
Gy zult uw vrome ziel om zyne boosheit kwellen,
| |
[pagina 94]
| |
Wanneer gy dagh aan dagh de goddeloosheit ziet,
En 't hemeltergend kwaat, dat in dien oort geschiedt;
En mogelyk uw huis en knechten zal besmetten.
't Is zorgelyk zich by de weelde neêr te zetten,
En by de ledigheit en walglyke overdaat
Te wonen, daar men deugt en zuivre godtvrucht haat,
En d' ondeugt wierook zwaait op 't outer der godloosheit;
Want als de trage wraak het zwaert op hunne boosheit
Eerlang ter scheede uit rukt, zult gy, ô Loth, misschien
De slavernye van den oorlog niet ontvliên!
Ga naar margenoot+Maar Godt, de Schepper, en de Vader aller volken,
't Almachtig Wezen, sloeg zyn oogen uit de wolken,
Zyn alziende oogen, op den vromen Abram neêr,
En zag zyn' Bontgenoot in rust gelyk weleer;
Hy daalde, op vleugels van zyn eeuwigh Alvermogen,
Op Bethels heuvelen, die zich eerbiedigh bogen,
En bloosden van den glans der Hemelheerlykheit.
Thans klinkt de zuivre stem der Oppermajesteit:
Slaa de oogen op, ô Vrient! en laat ze al dees landsdouwen,
Nu noort- en zuid- en oost- en westwaart aan beschouwen;
Want al dit lant, dat gy nu ziet; dit Kanaän,
Zoo ryk, zoo vruchtbaar, zal ik u, ô brave man,
En uwen zade tot een eeuwige erfnis geven,
Ga naar margenoot+Ik
zal uw geestlyk zaat, dat in 't geloof zal leven,
Vermenigvuldigen, oneindigh van getal:
Zoo dat men eer het stof des aardryks tellen zal,
| |
[pagina 95]
| |
Dan al uw magen, die, op onderscheide trappen
Van myn genade, in uw geloovigh voetspoor stappen,
En erven zullen 't heil ten horen uitgestort,
Wanneer gy Erfgenaam der heele waerelt wordt.
Welaan, ô Abram, maak u op, trek uit deeze engte,
En wandel Kanaän vry door in zyne lengte,
Of in zyn breete, waar 't u lust; want al dit lant
Zal ik u geven, tot een eeuwigh onderpant
Van 't hemelsch Kanaän, alwaar my de Englen loven.
Dus sprak de Almachtige, en voer op den wint naar boven,
En liet noch achter zich een' straal van hemelsch licht.
Myn vrome Helt, die thans lag op zyn aangezicht,
Ga naar margenoot+
Gelooft, en juicht, en trekt uit Bethels vette weien,
Met al wat hy bezat, langs heuvels en valeien,
En doet zyn woning in de lommer van de blaân
Van Mamres eikenbosch weêr eindlyk nederslaan,
Een altaar bouwen, en zyn offerdieren kelen.
De lieve vrede en rust, die zoete veltgespelen,
Ga naar margenoot+
Gaan nu in dezen oort weêr hant aan hant ten rei
Door 't herdersleger, daar de schelle veltschalmei,
Der knapen klinkt door al de lommerryke dalen.
Hier magh het tierigh vee gerust zyn hart op halen
In versche klaver, en zyn' gragen lust voldoen.
Hier treedt myn Herder met zyn Herderin in 't groen
Op lage broosjes, daar de morgenstralen schynen
Op vloeibre paerelen en levende robynen.
| |
[pagina 96]
| |
Hy leidt zyn Sara met de hant ten heuvel op,
En zegt, daar zy het vee zien grazen van den top:
Ai zie, myn Schoone, in welk een vruchtbaar lant wy wonen.
De hoogte is best om u Godts zegen aan te toonen.
Zie welk een ruimte lants de kudde alreê beslaat.
Zoo ver ge zien kunt door de breede beemden, gaat
Ons vee spanseren: gints ziet ge onze loeiende ossen
En koeien grazen in de schaau der eikenbosschen:
Hier vult het wolligh vee het klaverryke dal.
Zie daar de geiten langs dien frisschen waterval,
Ga naar margenoot+Die 't bochtigh beekje doet door laager velden
vlieten.
Hoe geestigh wyken de gezichten en verschieten
Langs gintse heuvels, daar de kemel 't oog ontwykt,
En, hangende aan 't gebergte, een teder lam gelykt!
Hoe tierigh is ons vee! hoe huppelen de schapen!
Hoe dartel springt de geit! hoe bezigh zyn de knapen,
En vlugge maagden, in de lommer van de blaan,
Daar onze schuuren en de zuiveltenten staan!
Die wascht de lammertjes; dees scheert de wollige ooien:
Hier drenkt men ze aan de beek; daar zuivert men de kooien:
d'Een melkt, en d'ander torscht volle emmers naar de tent.
Elk weet zyn werk en is aan zynen plight gewent.
Gewis de Godtheit geeft ons deze rust en zegen.
Ga naar margenoot+De Hemel
stort zyn heil gelyk een' zomerregen.
Hy deelt de voorspoet uit met zyne milde hant,
En maak ons ryker dan de Vorsten van dit lant.
| |
[pagina 97]
| |
Loof dan, myn Hartvriendin, met my 't oneindigh Wezen,
Den Zegenaar, dien wy in zyn volmaaktheit vreezen;
Die ons veel schooner goet, en groote heerlykheit,
Ga naar margenoot+
In onzen Zade, door 't geloof heeft toegezeit:
Een onbegryplyk heil, hier boven te verwachten!
Hier zwygt de man, verrukt door heilige gedachten.
Maar ondertusschen loopt het zorglyk krygsgerucht
Ga naar margenoot+
Door al de steden van het lant, en vult de lucht
Met nare tyding, uit het leger van den grooten
Kedor Laömer met zyne fiere Bontgenooten.
De Kryg, een snoot gedrocht, uit hovaardye en weeld',
Nu in 't wellustigh dal van Siddim voortgeteelt,
En in de gruwelen en vuilbedurve zeden
Gekoestert, en gevoedt van vyf vervloekte steden:
Een yslyk monster, dat met gout zyn' honger boet,
En zynen dorst verslaat met purper menschenbloet;
En leeft in oproer, by het moorden en het branden;
Slaat nu zyn vloektoorts in der Vorsten ingewanden.
Het vyftal Koningen, dat in een vyfgetal
Ga naar margenoot+
Van steden heerschte, in 't schoon en vruchtbaar Siddimsdal,
Had zes paar jaren aan den Vorst van Elam koren
En schattingen betaalt, en hulde en trou gezworen:
Net zoo veel jaren was, naar 't oude lantgerucht,
De dartle moeder weelde ook zwanger van die vrucht;
Maar in het volgend jaar, toen Hovaerdy de vorsten
Voor raatsman diende, om 't juk, dat hunne schouders torsten,
| |
[pagina 98]
| |
Ga naar margenoot+Te schudden van den hals, de vryheit, schoon van aart,
Te koopen met hun bloet; toen werd de Kryg gebaart.
Strak vloog dat schrikdier in het hart van Siddims Grooten
Die d' opperheerschappy van Elam fluks verstooten.
De booze Bera, die in 't godloos Sodom heerscht,
Ga naar margenoot+Laat wapens smeden, en bestemt den afval eerst:
Oproerge Birsa, Vorst der dartle Gomorryten,
Doet Kedors Lantvoogt in den donkren kerker smyten:
Sinab, de trotsche, die in Adama regeert,
En Semeber, die zich in hoerery verteert,
De vorst van Seboïm; met Soärs dartlen Koning,
Doen hunnen Schattingheer vermoorden in zyn woning,
En roepen: zoo moet ook de dwingelant vergaan;
Op dat de vrye kroon weêr op het hooft magh staan!
Ga naar margenoot+Dus blaast de snoode Kryg den oproer in de zinnen,
En vliegt uit Siddim met de vlugge tyding binnen
Het hof van Kedor, daar hy zit op zynen troon,
En steekt hem 't wraakvuur in de borst, om zulk een' hoon.
De woênde Ryksvorst doet het oorelog verkonden.
Straks wort 'er krygsgeweer en moorttuig uitgevonden:
Men smeet het wapentuig, en maakt het scherp van sneê.
Een trits van Vorsten maakt zich tot den optogt reê,
Om meê te deelen van den roof uit Siddims streken,
En Vorst Laömer van den hoon te helpen wreeken.
De dappere Amrafel, de vorst van Sineär,
En fiere Ariöch, Heer van 't maghtigh Ellasar,
| |
[pagina 99]
| |
Staan met hun benden reê, verzien met spiets en dolken.
Ga naar margenoot+
De wakkre Tidal, Vorst der Galileesche volken,
Trekt vast naar Elam met zyn huisliên, grof van leên,
Gewapent met den knots en zwaren slingersteen.
De zon had naaulyks in zyn jaarkring ront geloopen,
Ga naar margenoot+
Toen Elams Koning, met zyn saamverbonde hoopen,
Alreê door Basan trok, en overwon 't geslacht
Van Rafa, groot van lyf, gezont en sterk van kracht.
De vesting Karnaïm buigt met zyn sterke torens,
Daar Astaroth gedient wordt met haar zilvre horens.
De Emims en Susims, een geweldigh reuzenheir,
En den Horyt, die woonde op het gebergte Seir,
Ga naar margenoot+
Tot by de woesteny aan Parans effen velden,
Verwint hy schichtigh door den moet van zyne helden.
't Zeeghaftigh leger trekt nu recht op Siddim aan;
Het komt te Kades; slaat, al wat durft tegenstaan,
In 't lant van Amalek; ja 't moedigh volk verschoonde
Geen Emoryt, die in Hazezon Tamar woonde.
Gelyk een stroom, die door 't gesmolte bergsneeu zwelt,
Door dyk en dammen breekt, en bruischt door 't open velt,
En schuimt door d' akkers heen, vernielt de korenaren,
En overstroomt en huis en hof door zyne baren:
Zoo trekt het leger der vier Vorsten overal
Door 't omgelegen lant in 't vruchtbaar Siddimsdal,
Om, tuk op roof, op zyn vyf steden in te breken,
En Elams Koning van zyn' hoon en smaat te wreeken.
| |
[pagina 100]
| |
Ga naar margenoot+In dezen toestant, hoort myn Abram meê gestaag
Uit Hebron tyding van den wreeden nederlaag
Der nabuurvolken; en hoe vier verbonde Vorsten
Naar Sodom trekken met een heir van jonge borsten.
't Bekommert Hebron raakt allengs ook op de been,
En laat een meenigte van oorlogstuigen smeên.
De voorzorg wapent zich het algemeen ten besten.
Een trits van broedren trekt naar Abram uit de vesten:
De brave Mamre, Heer van 't lommrigh eikenwout,
Alwaar de Herder zich met zyne kudde onthouwt,
Met wakkren Eskol, en met Aner, groote Heeren,
Die 't bontgenootschap met den Herder thans begeren.
Zy komen eindelyk tot aan de lage tent:
De vrome Vader, die zyn braven Lantheer kent,
Ga naar margenoot+Ontfangt hen vrindlyk in zyn nederige daken,
Daar zy een vast verbont van vrede en vrintschap maken;
Om, of de krygsvlam moght uit Siddim overslaan,
Elkaar met wapenen en mannen by te staan.
Ga naar margenoot+Maar naaulyks was 't verdragh
gestaaft, en dier bezworen,
Of een rumoer klinkt in der Bontgenooten ooren.
Men brengt een' man, die vraagt naar Abram den Hebreeu:
ô Ramp! ô onheil! (roept hy met een luit geschreeu,
Zoo ras hy Abram zag) het leger is verslagen;
De Vorsten om den hals; het vee ten buit gedragen,
En Loth, myn' Heere, zelf in slaverny gevoert!
Een yder staat verbaast en door den schrik beroert,
| |
[pagina 101]
| |
En vraagt, en port hem aan om alles te verhalen.
Toen Vorst Laömer kwam in onze vruchtbre dalen
Ga naar margenoot+
Van Siddim (dus begint de man en yder zweeg.)
En toen hy van 't gebergte al 't heir in orde kreeg,
En daaglyks naderde met onvermoeide schreden;
Zyn onze Koningen, uit vyf vermaarde steden,
Ook opgetogen met een algemeene maght.
Men stelt het leger in slagordening, en wacht
Den vyant moedigh af met uitgetogen zwaerden;
Terwyl de vryheit pronkt in hunne veltstandaarden.
Het dal, dat tusschen bei de legers open lag,
Was vol lymputten, en gevaarlyk tot den slagh;
Voor vreemdelingen; maar de Vorst van Elam kende
't Gevaar van 't slaghvelt; trekt met zyne dappre bende
Ter zyde heen, en valt ons leger op het lyf.
Daar stryden met malkaar vier Vorsten tegen vyf.
Maar ach! de Siddimmyt, te zwak van arm en spieren,
Door weelde en wellust, kan de wapens niet bestieren;
Schiet over al te kort, en valt, of neemt de vlucht
Op 't hoog gebergte. een naar geschreeu vervult de lucht.
Een stroom van purper bloet vloeit over al de velden.
Vorst Kedor slaat het al te neêr met zyne Helden;
Gelyk de maajers in den oogst het goutgeel graan,
Op vruchtbaare akkers, met den zicht ter neder slaan.
Straks na dien zege wordt Gomorra leeg geplondert:
Toen Sodom; daar men al de spyze rooft in 't hondert;
| |
[pagina 102]
| |
Het vee en have neemt, en mynen Heere Loth
Met al zyn vee: ô ramp! ô wee! ten schimp en spot
Des dartlen krygsmans rooft, en voert in slavernye!
Ik zag hem zelf, ô wreet gewelt der dwinglandye!
Geknevelt en geboeit, in een' bedrukten staat,
Uit Sodom trekken met de tranen op 't gelaat.
En ben te naauwernoot (Godt wil het dus gehengen)
Ontvlucht om tyding van dit wreet geval te brengen.
Aldus verhaalde de bedrukte vluchteling
Van Siddims onheil, en hoe 't herder Loth verging.
|
|