Proza-bewerkingen van het leven van Alexander den Groote in het Middelnederlandsch

Regelnummers proza verbergen

Hoe Alexander sijn heere vergaderde(n).
Cap. XIII.

1Na Philips, des conincs, doot wart Alexander ghecroent 2coninc in Corintheen, dat is die hoeftstat van Grieken. Ende 3doe vergaderde hy sijn heer, ende wan die van Athenen ende 4⁺ van Thebeen. Op eenre nacht dair Alexander op sijn bedde⁴ 5lach ende peynsede, hoe hy Asiën winnen mochte, so quam 6Got voir hem mit alle den ghewaden verciert, die der Joden 7groete papen plagen an te doen in sinen dienste inden tempel, 8ende mit sijnre claerheit wart die nacht inder zaelen lichter 9ende claere dan die dach wesen mochte. Ende hy sprac 10Alexander an ende seide hem, dat hijs hem betrouwede ende

+ fo. 71c.

4 Opeenrenacht enz komt Alex. I. 1329 in hetzelfde verband voor.

[p. 59]

tekstkritische noten

11dat hy trecke ten rijckewart ten Oesten. Want hy soude hem 12helpen, dat hijt al winnen soude. Ende doe hem Alexander 13vragede, wie hy wair ende hoe hy hiete, so seide hem Got: 14‘Wairby vraghestu mijnen name, die wonderlijc is? Doet dat 15ic dy segge ende dien mensche, dien du zien selste in deser 16gelikenissen, doet hem ere.’ Ende hiermede ontfoer hem † Got. 17Te dier tijt plachmen ende oic dair te voren wast costume,^17. 18dat elc mensche na sinen vader ofte na sinen liefsten vrient 19dede maken een beelt, als hy doot was, die properlic ende wel^19. 20gelijc was. Dit dede Alexander doen ende alst ghemaect was, 21so ginc hy byden beelde sijns vaders staen ende seide tot sinen 22volke: ‘Die hem te wapine wille(n) geven mit my, Alexander, 23die make hem bereet. Want my dunct nu tijt ende oic recht, 24dat wy beginnen eerste te striden optie gene, die ons hier 25voirtijts gescaedt hebben, ende die ons nu alle dage onse vrieheit 26nemen willen.’ Ende alle die ridders ende dat edele volc 27warens Alexander toe in deser zaken. Ende Alexander ondede 28sijns vaders scat ende hy gaf te soudiën gout ende silver ende 29wapene, diese te doen hadden. Ende hiermede vergaderde hy 30een groet heere te orsse ende te voete LXX^M VII^C ende IIII

11. C. trecken solde; E. trocke; wart (ontbr.); H. toghe; B.E.H. van oesten; F. souden helpen. 12. C. hie alle; C. vrageden. 14. H. vraechstu; na B.E.H. doch dat ic. 15. B.F. dy (ontbr.); C. den mensche den; G. mensch die; H. ghi sien selt in dese; B.F. suls; C. sulste; E. sels. 16. C.E.G.H. gelijkenisse; G. ende (ontbr.); hire. 17. C. tot; B. oic (ontbr.); B.E.F.H. wast (ontbr.); costume (ontbr.). 18. G.H. mensch; of; H. na (ontbr.); C. alreliefsten vriende; F. liefste; H. lieven. 19. E. deden; B. ene beelt. B.E.F.H. die properlic ende wel gelijc was. 20. B.E.F.H. alst ghemaect was (ontbr.) 21. B.E.F.H. doe ginc; G. by dat beelde staen; II. staende over; E. sprac. 22. H. ter wapen; C. wapenen. 23. B.E.F. si (E.F. die) gherede hem vast; H. die bereyden; C. maken. 24. B.C.E. yerst; H. optie gene (ontbr.); G. hier (ontbr.). 25. C. voertijds; G. voirtijs gescaet; F. ons (ontbr.); B.E.F.H. dage (ontbr.). 26. E.F.H. Ende (ontbr.); C.G.H. edel. 27. G. toe (ontbr.); volgende in desen; E. desen; C.F. ontdede. 28. H. hi (ontbr.); te (ontbr.); C. tot soldien; E. te sout; F. soutdien; C. golt; E.F.G.H. sulver. 29. C. wapenen; E. wapen dies; H. wapen diet; G. wapine; B. wapen diere; F. hadde. 30. B. heer onder tors; C. heer te peerde; E. heer ende te paerde; F. onder ors; G. to orsse; H. onder orsse. H. LXX dusent ende seven hondert ende vier stoute manne.

17. Hier begint Sp. Hist Cap. XV.

19. Sp. Hist. I⁴. XV. 3: Dat hi hem na sinen gelike Een beelde maecte properlike.

[p. 60]

tekstkritische noten

31stouter mannen onder jongelinge ende oude ende grauwe, die 32voirtijts mit hem ende mit sinen vader gheoerloghet hadden.^32. 33Want in Alexanders heere en hadde nyemant vogedie, noch 34heerscappie, hy en was LX jaer out. Ende binnen alle sinen 35heere en peynsede nyemant om vlien, mer altoes om den sege 36ende om te verwynnen. Ende hy nam sinen cost myldelic uut^36. 37sijns vaders scatte ende dede voel scepe maken, ende dairmede 38⁺ voer hy in Creten ende in Lichamyen ende dat lant toech hy 39mit vrientscappen an hem. Ende hierna wan hy Ceciliën. Ende 40daerna cort so voir hy doir tlant van Ytaliën ende dair ontfincken 41die stat van Romen eerlic ende wel. Want sy seynden 42in sijn gemoete heymelic, dair die stat van Romen al an stontaant.^42. 43ende dese brachte(n) Alexander een scoen, diere crone, ghemaect 44van goude ende van gesteente. Ende dese crone gaf hy 45hem te enen teyken ende tot enen gedencken, dattie vrientscap 46tuschen hemluden lange duren soude. Alexander ontfinc dese 47crone harde gheerne, ende onthaelde Emilium sonderlinge wel 48mit scoenre talen, als hy wel conste. Ende doe liet hine vrien-

31. C. stolter ende olde; ende grauwe (ontbr.); E. jongelinghen. 32. C. die in voertijden; myt hem ende (ontbr.); E. gheoerloech. 33. C. heer soe; F. had nyeman; E.G.H. voechdie. 34. H. LXX. 35. C. heer soe en dachte; E.F. allen sinen; F. peinsden; G. pensede; F. nyeman; mer si peinsden; E. om die. 36 B.E.F.H. te (ontbr.); B.E.F.H. sijn coste; C. myldelice. 37. B.E.F. scat; F. wel scepen. 38. H. Grecen; B.H. Lichaoniën; B.E.F. trac hi. 39. H. vrienscap; Celiciën. 40. H. cort daer; na so (ontbr.); E.F. so (ontbr.); H. voer over hi daert; G. dorch dat lant. 41. C.F.G. ontfinc hem; H. ontsinckghen; eerlicen wael; E. seiden. 42. F. in sijnen; C. heymeliken; F.H. alle. 43 E.H. brochten; C. duerbaer croen gemaet; G. scone; H. duerber crone 42. C. van golde ende van silver ende van duerbaren; H. van finen goude ende; van (ontbr.); F. gesteenten; G. gaven sie. 45. C.E G.H. tot; ende (ontbr.); C. gedenknisse; B.E.H. omdat die; F. om dat hi; E.G.H. vrienscap. 46. F. lude; G. hem beiden; H. van hem luden; F. ghedueren; C. Alex die; H. dede croen; hard. 47. C. gerne; C. onthalde; F. onthaelden; B. Enuluisse; E.F. Emiliusse; H. herde wel; C. sonderlingen. 48. F. coste, H. talen die; F. doen; C. hie hem vriendeliken.

32. Sp. Hist. I⁴. XV. 25: Die metten oem ende met dien vader, en ook Vinc. Spec. Hist. XXIII heeft: qui cum patre patruisque militaverant.

36. d.i.: Traciën ende in Licaoniën; Sp. Hist. I⁴. XV. 36. heeft: Gratiën, dat door de uitgevers verbeterd wordt in Traciën, naar Vincentius.

+ fo. 71d.

42. l in sijn gemoete Emuluse (= Emilius). Zie de aant.

[p. 61]

tekstkritische noten

49delic van hem sceyden. Hierenboven zeynden die Romeyne 50Alexander II^M man ende XL pont gewegens gouts. Dus voir^50. 51Alexander te Affrikenwart. Hy doerreet alle Lybiën mit 52sinen heere sonder enige weer. Ende hy quam dus mit alle 53sinen volke in Egipten, beide te scepe ende te lande. Ende 54doe hy in Egipten quam, so ontfingen sy en oever haren heer 55eerlicken ende wel.

48. B.F. sonden; C. Romeynen; H. Romeyns. 50. B.E.F.H. mans; C. ende (ontbr.); aldus. 51. B.E.F.H. hi dorreet sonder enighe were (H. weer) mit allen (H alle) sinen here al (II. alle) Lybiën. 52. C.E. aldus; E. al. 53. E.F.H. beide (ontbr.); B.E.F.H. mit scepe. 54. C. quam doe; H. so (ontbr.); C. sie oen voer; E. sine; H. si hem. 55. H. eerlic ende wel over haren heer; E.F. eerlic.
Opschrift: C. dat xiiii Capittel; Cap. XVI (ontbr.).
1. B.C.E.F.H. beelde. 2. C. mormelsteen; F. mermorsteen; C. vrageden; B.E.F. die beelde; C.H. beelde. 3. E.F. bedieden; G. bedude; H. bediede; B.E. die beelde; C.H. beelde; E. ende seide (ontbr.). 4. B.E.F. dat si waren; H. dattet; C. (ontbr.); Neptabanus; C. wilneer; H. welneer; B.F. dien van Pertsen; E.H. Pertsen; B. vloen; F. wat ut. 5. B.F.H. alse hem Othus die den (H. den ontbr.) coninc van Pertsen tlant (H. dat rijc) afwan; E. als hem Othus die den coninc was van Pertsen tlant afwan. 6. C. Neptabanns 7. E.F.H. doe (ontbr.); B. toe teghen; C. ontiegen; H. goden; B. ute lande; C. uut dem. 9. B. deser beelden ere; C. dit hoerden; E.F. deser beelde; H. dien beelde; C.F.H. als 10: B. anebedene ende gruetedze; C. aenbeden oen ende gruten oen ontmoedeliken; E. aenbedese ende gruetese; F. ende gruetene (ontbr.)

50. Sp. Hist. I⁴. XV. 58: Ende XL^M pont nochtan Gewegens selvers; Vincentius XXIV: Argenti pondera talentorum XL milia, men leze dus ook hier XL^M pont gewegens silvers. - Het opschrift van den Sp. Hist. Cap. XVI luidt: Hoe Alexander Egypten wan.