Inleyding tot de hooge schoole der schilderkonst: anders de zichtbaere werelt

Tiende hooftdeel.
Van allerley Huisraet.

⁺IN den Huisraet moetmen de Schilderyen niet vergeeten, die wy echter met allerley kabinetten, pronktafels, spiegels, rustbedden, legersteeden, schabellen, banken, stoelen, kussens, troonen, voorhangsels, tapijten, spreijen, gulde leeren, beestevellen, franjen, quasten, koelbakken, en wat de weelde oyt bedocht heeft, overslaen.

Men plach groote waterpotten met Corinthys werk in te leggen, en in ⁺Lesbos maekte men gegraveerde vaten. De Atheners hadden kopere vaten, die zy Prosupoutta noemden, ontrent den mond met Leeuwen of Ossenhoofden versiert: en de konstenaers, die de zelve maekten, wierden Pro-

+ Huisraet.

+ Vaten van koper.

[p. 162]

sopopoioi, ⁺dat is tronymakers genoemt. Het gemeen aerdewerk by de Romeinen plachmen grof, maer d'allerfijnste zinnelijk en nae de kunst te bootseeren. ⁺Haere glaeze koppen en bekers waren, zoo wel als d'onze, met wijngaertranken gedrilt of gesneeden. Haere kruyken, kannen, lampen, kandelaers, wierook vaten, en allerley tuig, is van aerdich maeksel geweest. ⁺Ja zelfs het broot, als uit Plinius te merken is, dat anders kruiskant was, en lichtelijk van een brak, om dat het met sneedekens aen een hing, was met verscheiden soorten van graveersel versiert. Wilt gy overdaet uitbeelden, zet vry een geheel verken met klein gebeent opgevult, op een Roomsche tafel. Dit opdissen is eerst van eenen Servitius bedacht geweest, en van andere nagevolgt. De Lakoners waren vernustich in 't maken van onkostlijken ⁺en gemaklijken huisraet, haren beker Kothon is beroemt geweest, byzonderlijk by 't krijgsvolk, om dat hy alzoo gemaekt was, dat men door de verwe het water niet en konde kennen, dat somtijts zeer troebel zijnde, in de legers gedronken wiert, en indien by geval eenich slijk in de grond was, het zelve bleef in den buik, en door de keel quam niet als het zuiverste voor de geene, die dronk. Menalkas beuke bekers, by Virgiel, waren door Alcimedons konst, met een taejen wijngaert, daer bleek veyl en beezien van eykloof zich met een luchtigen zwier omkrulden, versiert; daer twee beelden Konon, en den vinder van den graedboog, in 't midden gesneeden stonden. Maer in die van Dametas was Orfeus, die bosschen na zich sleepte, in 't midden van zacht beereklaeuw uitgebeeld. Zet de oude Helden gebrade Ossetongen ⁺voor. Maer wilt gy de maeltijt, die Hekamede voor Nestor en Patrokles bereyde verbeelden, zoo stel een heerlijke tafel met metale voeten, en zet daer een kopere schotel met ajuin op, verschen honich, broot en geheylicht meel, en laet de maegt het meel met verscheyde wijnen mengen, in een heerlijke kroes, met goude nagels beslagen, en met vier handvatsels, twee onder en twee boven, en aen yder hand vatsel twee goude duiven, daer genoeg ⁺aen te tillen schijnt. Maer toen d' overdaedt Roma verheert hadde, en de dartelheit meester wiert, toen vond men uit, des Somers den drank in Ys en Sneeuw te verkoelen: en 't was armoe, zoo men des Winters geen roozen by de wijn hadt.

⁺Anders hadden de Romeynen ook tafels, die van Dolfynen onderschraegt waren, en drinkvaten van 't zelve maeksel. Ook wierden haere zoutvaten nae de gedaente van eenich Godt gemaekt.

⁺Maer oft u voorviel in de Oosterse en zelfs Roomsche pracht door handsaeme slaeven branthout aen den haert te doen brengen, laet het vry Cederen, en kostelijk hout zijn. Jae somtijts geheel over vergult; want zoodanigen overdaet is 'er al gepleegt geweest.

+ Aerde,

+ En Glas.

+ Broot. Spijze.

+ De Lakonischen beker.

+ Nestors tafel.

+ Somer-en winterdrank.

+ Tafeltuich.

+ Branthout.

[p. 163]

Polidoor en Rosso hebben de keuken-en tafel-gereetschappen der ouden als vernieuwt, en de volheyt daer van aen onze Eeuw naegelaeten.

⁺Wyders zoo waren de voeten der oude ledekanten veeltijts met het beelt van Merkurius besneeden, als een bezorger van slaepen en droomen.

⁺De wiechjes der jonge kinderen plachmen met allerley soorten van verscheydenverwich hout konstich gesneeden in te leggen.

⁺Den wagen van Koning Darius had aen beyde zijden veel goude en zilvere beelden der Gooden: het jok was met Edele gesteenten bezet, uit het welke twee goude beelden, elk een elle lang, uitstaeken, 't eene zijnde dat van Ninus, en 't ander van Belus, en tusschen beyde stond een Arend met gespreyde vleugelen.

Indienge voor hebt hollende wagens, of karren, die in d' Olympsche speelen om prijs loopen, neem acht op uw voorneemen, want Aristides ⁺maekte de wagenwielen, als ofze omdraeiden, en onzen Douw heeft dit zelve in een snel om loopend spinwiel ook te weeg gebracht.

⁺Die van Sparta hadden zekere draegsetels: van gedaente als Gryphoenen, Harten, of van Bokken, daermen de jonge dochters op voerde, in de gewijde ommegangen, die men door de stadt deede. Maer zoodanich maektmen tans onze sleeden, daer de jeugt des winters mede over het Ys, of langs de besneeuwde wegen vaert.

⁺Wilt gy Moskovische heeren, in stee van Karos, ter sledewaert voeren? Gy zult de sleeden met rooden Damast of Atlas voederen, witte beerenhuiden daer over spreiden, en noch daer over schoone Turksche dekens leggen. Schilder dan de trekpaerden met vergulde maenen, en behang haer met vossestaerten.

+ Ledekanten.

+ Wiegen.

+ Wagens.

+ Wielen.

+ Draegzetels. Plutarch: in Agesilaus.

+ Sleeden der Russen. Olearius.