Inleyding tot de hooge schoole der schilderkonst: anders de zichtbaere werelt

Zevende hooftdeel.
Van de meetinge eens menschelijken lichaems.

DE maetschiklijkheit in een menschelijk lichaem, is een wonderlijke overeenkoming der deelen, zoo onderling als met het geheel. Zommige willen, dat de Arke, die Noach uit het bevel Godts maekte, eenige gemeenschap zoude gehadt hebben met de maete eens menschen, die uitgestrekt op zijnen rug leyt, Want zoo luid den Text, driehondert ellen zy de lengte, vijftich ellen de wijtte, en dertich ellen ⁺de hoogte: 't welk, nae de stelling van onze beelden in de letter C, zoude uitmaken een figuer of gedaente van vijftien palmen lengte, van twee palm en twee duim breete, 't zy van vooren of van achteren, en van een palm en twee duim diepte, te weten van ter zijden. Dat nu onze beelden hier niet mede overeenkomen, om datze op d'een plaets breeder en op d'andere smalder zijn, is waer: maer de Arke bestont in rechte linien, en als men in een menschenbeelt zijn breetste en smalste te zamen reekende, zoo zoude d' overeenkomst mooglijk gevonden zijn. Maer laet ons hier geen tijdt mede verletten: want ik wilde wel dat ik de Schilderjeugt een zoo korten bericht kon geven, dat zy 'er deur waren, eer zy 't wisten. Ik zal dan een proef doen met dit vaersje, daer een beelt van acht hoofden lang in wort afgeteekent, en in gelijke deelen verdeelt:

⁺Men meet, nae d' oude gang,
Een beeldt acht hoofden lang,

Eerst van de kruinter kin,

Voort tusschen tepels in,

Ten dat den in den navel,
Ten vierden tot de snavel,

Ten vijfden halver dgie,

Ten zesten onder knie,

Ten zevenst' op de scheenen,
Ten achtsten 't eynd der beenen.

+ Noachs Arke nae de maete eens menschen.

+ Ruig bewerp der maeten van de beelden 1. 2. in de plaet C

[p. 58]

Hier diende wel een vygebladt, maer wy ontleden de naekte waerheyt. Wyders zoo keuren wy den zin van de volgende vaersjes voor goedt, al luidenze wart vreemt:

Een menschen beelt bequaem,
Is lang zijn juiste vaem.

Zijn Middellengt men acht,

In d'aers op 't gemacht;

Maer rekt hy als gekruist,
Dan is 't den navel juist.

De vrouwen is het bovenlijf wat langer, nae proportie, als dat van de mannen. Maer dit zal nu vaersjes genoeg zijn, zooge deze volgende niet overslaet:

Aen hand of treny deelt
Men 't tiende van het beelt.

En deze laetste:

Een zeste deel men moet
Verschaffen aen den voet.

Zeg nu vry, dit kunnen de kleyne kinderen wel by de vyer leeren, zoo zal ik'er by voegen, dat groote meesters zich somtijts zoo draegen, als of zy zelfs dus veel niet en wisten.

Beschrijving van de Beelden in de plaet C.

MAer wy zullen de moeite neemen van een beelt van drie zijden eens wat keurlijker af te meeten. En voor eerst van een man, die wy zeven en een half hooft lang zullen maeken. Ik zal zijn geheele lengte in vijftien halfhooftmaeten of groote Palmen verdeylen, en de breette der gemelde palmen ook ter zijden uitzetten. Ik bevind het getal van vijftienen zeer bequaem, schoon ik wel geleezen hebbe, dat de oude dat van eenentwintigen pleegen te gebruiken. Wat reeden zy daer toe gehadt hebben, laet ik anderen onderzoeken. Wy vinden, dat aenmerkelijk is, dat ons lichaem voor eerst in vijftien voornaeme deelen bestaet: als het hooft, de Borst en den buik. Yder been in Dgie, scheen en voet: en yder arm in boven-en onder Elleboog en Hand; 't welk vijftien samen is. De gewrichten der vingeren in yder hand maeken ook vijftien uyt. Zoo heeft yder voet ook bynae dergelijk getal. Wy dan, als gezeyt is, noemen yder vijftiende deel een Palm, die wy wederom in vier gelijke deelen deylen, die wy duimen zullen noemen; zijnde yder zoo veel als een seltichste deel van des beelts geheele lengte. Yder duim deelen wy wederom in tienen, en noemen die deeltjes greynen, zoo dat het geheele beelt dan zes hondert greynen in lengte beslaet. Maer dit komt aldermeest in het meeten der diktens te pas, want belangende de lengte, wy zullen daer niet anders als geheele palmen toe gebruiken. Als van den topscheydel af

[p. t.o. 58]

[p. 59]

Tot in d'oogen een palm.
Tot in de strotpijp	de 2.
Tot onder de schouderleen	de 3.
Tot op de tepels	de 4.
Tot de korte ribben	de 5.
Tot den navel en heupe	6.
Tot 't begin der billen	7.
Tot onder de billen en schaemte	8.
Tot middeldgie	9.
Tot boven de knie	10.
Tot onder de knie	11.
Tot op 't dikste der kuiten	12.
Op 't dikst onder de kuiten	13.
Boven d'enkelen	14.
Onder de Zoolen	15.

	Palm.	Duim.	Grein.
Den Voet is lang	2	1	5
Den arm uit het Schoudergewricht tot d'Elleboog	2	2	4
Uit d'Elleboog tot in't gewricht der hand	2		3
Voort 't eynde der vingeren	1	2	6

Belangende de breette, wy zeggen dat dit van achteren en van vooren staende beelt 3 en 4. in de plaet C. breet is

	pal.	dui.	gr.
Boven't Voorhooft	1	2
Over d'Oogbraen	1	2	2
Onder Neus en Ooren	1	1	2
Den Hals onder de Kin		3	5
Over de Tepels, of tusschen d'achterste Oxelé	2	3	8
In het Weeke	2	1
Over de Navel	2	2	3
By't eynde des Buiks	2	3	5
By 't eynde der Billen is elk been breet	1	1	3
De Dgie in't midden	1		5
Boven de Knie		3	8
In de Knie		3	5
Onder de Knie		3	1
Midden de Kuiten		3	8
Op 't dikst onder de Kuiten.		3
Boven d'Enkelen		1	7
Onder d'Enkelen		2	1
Den voet is breet		3	7
Den arm in 't dikst van den bovensten Elleboog.		2	6
Achter d'Elleboog		2	4
Voor den Elleboog		3
Bet na de Hand		2	4
By't gewricht		2
De open hand is breet		3	4

Resteert noch het beelt van ter zijden 5. dat wy zeggen breet te zijn

	pal.	dui.	gr.
Van't begin des hairs tot achter de kruin	1	1	6
Over de oogbraen	1	3	1
Over de Neus	1	2	3
den hals onder de kin		3	9
De linie boven de borst	1	2	6
Over de Tepels	2		4
De linie daer onder	1	3	8
Over den Navel	1	2	8
By't eynde des buiks	1	3	2
't Been is dik
Onder de billen	1	1	8
De Dgie in't midden	1	1	6
De Dgie onder	1		7
De knie dik	1		1
Onder de knie		3	5
Midden de kuiten	1		2
Onder de kuiten		3	1
Boven d'enkelen		2	4
Den arm in de Schouder is dik	1
By d'achterste oxelen		3	8
In den Elleboog		2	5
Bet nae de hand		2
In't gewricht		1	4
De hand is dik		1	7

Dit beelt de hand opheffende tot de hoogte des hoofts, beslaet een kring, waer van de Navel het middelpunt is.