Memoriën en adviezen (2 delen)

XVI.
Redenen, bij mijn verhaelt op de propositie vanden Doorluchtigen, Hoochgeboorn Vorst ende Heere Mauritio, Prince van Orangien etc., om alhyer eenige personen vanden Raedt te verwisselen ende te veranderen.

Alsoo den Doorluchtigen, Hoochgeboorn Vorst en̄ Heere Mauritius, Prince van Orangien etc., op den tweden

[p. 328]

Nouembris anno 1618 na den middach alhyer was aengecomen, en̄ door zijn bevel den Raedt deser stede tegen den derden derselver maendt voor den middach was doen vergaderen; soo is zijne voors. Ex^e omtrent thyen uyren aldaer verschenen, voorstellende dat, dewijle den Raedt alhyer, gelijck oock in andere steden, in groot geschil was geweest om de zaecken en̄ questien vander religie en̄ dat daeruyt verder swaericheyden souden mogen ontstaen, hij daerom hyer gecomen was, om daerin mede te remedieren, gelijck hij in andere steden hadde gedaen, en̄ heeft dyenvolgende dye hele vergaderinge van haren dienst bedanckt en̄ van haren eedt ontslagen. Dan alsoo alle dye heeren int gemeen daerop begonsten op te staen om te vertrecken, zonder dat bij yemandt opdt voors. geproponeerde yedt werde geseyt, soo hebbe ick goedtgevonden den heeren Burgemeesteren in der tijdt, Jacob Gerridtss. Hoing en̄ Doctor Dirck Bas (bij absentie van d'ander twee Burgerm̄r̄n) te vragen, off zij daerop oock yedt begeerden te seggen. Dan alsoo zij daerop verclaerden, neen, gelijck hem oock mede nyemandt anders om yedt te spreecken openbaerde, soo hebbe ick verclaert, dat ick daerom mijn in mijn gemoedt, uyt kracht van onsen eedt, gedrongen vondt, een weynich daerop te seggen. Versoeckende daerop ootmoedelick, dat zijne voors. Ex^e mochte believen mijn daertoe consent te geven, met verder verclaringe, dat bij zoo verre hem dat nyet beliefde te doen, ick het alsdan oock zoude laten.

Maer alsoo zijne voorseyde Ex^e mijn goedichlick gunde vrij te spreecken, zoo hebbe ick hem daervoorn oodtmoedelick bedanckt, en̄ vooreerst geseyt, dat het op Lichtmisse eerstcomende zoude wesen xxxv jaren, dat ick in den Raedt was beroepen, en̄ gedurende alle dyen tijdt een goedtwillich dienaer vanden Huyse van Nassauw, zoo van zijne. Ex^e tegenwoordich, als van zijn heer vader, hog. mem., hadde geweest. Oock dickwils van deser stede wegen ter

[p. 329]

vergaderinge vanden heeren Staten van Hollandt eff Westvrieslandt, als oock vanden heeren Staten Generael was gecompareert. Ende alsoo middelertijdt oock eenige misverstanden onder de vaerluyden, tusschen dese stadt ende den steden Haerlem ende Leyden varende, waren ontstaen, dewelcke van tijdt tot tijdt hoger ende hoger waren lopende, zulcks dat dye voors. steden onder den anderen daerover wel in meerder swaericheydt zouden hebben mogen vallen, - daerom nae verscheyden scharpe rechtelijcke en̄ andere proceduren, goedtgevonden was de dyenst, autoriteyt ende hulpe van zijne voors. Ex^e daerop te imploreren, dewelcke hem oock tot verscheyden tijden en̄ terminen, daertoe met zoo groten goedtwillicheydt, sorchfuldicheydt en̄ eenen goeden yver, tot bevorderinge vande eenïcheydt tusschen den voorschreven steden hadde gequeten, dat die zaecken noch eyntelick tot accord werden gebracht. Ende dat ick daeromme metten Apostel Paulus, denwelcken hem geluckich hielt dat hij zijne zaecke voor den Coninck Agrippa mochte verandtwoorden, oock alsoo ick mijn geluckich hielt, dat ick het beswaer en̄ becommeringe mijns gemoedts in desen, zijne voors. Ex^e mocht voordragen. Twelck daerin voornemelick was bestaende, dat ick zijne Ex^e zoude mogen bekent maecken, hoe dat de hele vergaderinge van desen stadt bij eenen swaren eedt was verbonden tot voorstandt vande privilegien, rechten en̄ vrijheyden deser stede, ende dat dyenvolgende mijn heeren tot noch toe met een grote eendrachticheydt en̄ sorchfuldicheydt (gelijck zij zelf mogen getuigen) haer daerin behoirlick hadden gequeten. Hoewel ick voor desen tijdt door swackheydt van memorie, nyet meer als drye poincten in specie daervan konde verhalen. Het eene daervan bestaende, om bij arrest van personen ende goederen alhyer jurisdictie te funderen en̄ allerleye zaecken alhyer aenhangich te maecken, twelck altemet met grote moeyten en̄ onlust tegen eenige nabuyrsteden, en̄ na-

[p. 330]

mentlich van Rotterdam en̄ Middelburch etc. is gemaincteneert; het tweede, het privilegie de non evocando; en het derde, dat geen burgers in gevanckenisse mogen werden gehouden, als zij vermogen borge te stellen de judicio sisti: alle welcke poincten nochtans nyet en zijn te vergelijcken bij de zaecken, dye alsnu werden gecontrouerteert.

Dat het wel waer is dat alle tijdt salus Reipublicae suprema lex moet wesen, maer dat ickt daervoor hielt dat uytte strijdicheydt van opinien, dye altemet hyer in den Raedt was gevallen, nyemandt vanden Raedt self eenich ander besluyt poochde te maecken, dan dat alle degene dye daerin vande minste stemmen zijn geweest, dyennyettegenstaende zoo wel als d'andere, voor eerlijcke, vrome luyden en̄ goede patriotten mogen bestaen, en̄ d'een zoo wel als d'ander tot wederstandt vande Spaensche regieringe wel zijn geresolueert: wandt alhoewel zij haer insyen en̄ gevoelen vande questien, volgende haren plicht, wel met goeden ernst hebben voorgestelt, zoo heeft hem nochtans niemandt oyt eenich complot ofte dyergelijcke int minste onderwonden, waerdoor den uytganck oock zulcks is gevallen als men nu syet. Dat oock dengenen dye de vergaderinge vanden heeren Staten van Hollandt ende vanden heeren Staten Generael self, als oock andere diergelijcke Collegien wadt veel hebben besocht, wel was bekent, hoe grote strijdicheyden ende andere difficulteyten, oock heftige propoosten aldaer dickwils onder den leden van dezelve vergaderingen zijn gevallen, inder voegen dat de zaecken dickwils van d'eene dachvaert ofte vergaderinge tot d'ander langen tijdt uytgestelt en̄ nae langdurige patientie noch eyntelick tot een goede uytcoomste gebracht zijn geweest, sonder dat men, mijns wetens, daerover oydt heeft gepoocht op dusdanigen maniere tegen yemandt te procederen. So men dat oock zoude hebben gedaen, dat het een werck zonder eynde ende dickwils te doen zoude

[p. 331]

hebben geweest. Ende hebbe oversulcks zijne Vorstelijcke Genade zeer ootmoedelick gebeden, ten eynde hem mochte believen dese goede Stadt ende dese eerlijcke vergaderinge te verschonen, zoo veel eenichsins doenlick zoude mogen wesen, etc.