Memoriën en adviezen (2 delen)

[p. 94]

III.
Tegenstellinge vande Regieringe vanden lande ende steden tegen de Regieringe vande kercken.

In plaetse datte Regieringe van dese steden, om d'eenparicheydt en̄ gelijckheydt te beter te onderhouden, aen dingeboornen vanden lande is gebonden, gebruycken dye vande kercke zoo wel uytheemschen als ingeboornen. In plaetse dat delectie vande stadts Regieringe geschiet nae voorgaenden eedt en̄ gebet, zijn dye vande kercke aen geenen eedt gebonden.

De principaelste diensten vande stadt expiereren meest ten eynde vandt jaer; dye vande kercke blijven doorgaens twee jaer en̄ de predicanten voor al haer leven.

In plaetste dat de gagien vande hoochste en̄ moeyelijckste bedieningen vande stadt ses ofte acht hondert gulden ofte daeromtrent importeren, genieten de duydtsche predicanten ordinarie, zoo van gagien als huyshuyren, wel omtrent vijfthienhonderdt gulden, en̄ werdt sommigen van henluyden, om eenige consideratien, noch wel altemet eenen goeden penninck daerenboven toegeleydt, mitsgaders noch eenige subsidien voor haer kinderen. Sijluyden sustineren haer beroepinge te wesen, dat zij tegen daenstaende electie van stads regieringe den heren Electeurs, elck int p̄ticulier, moeten informeren, hoe zij haer daerin moeten dragen. Daertegen doen zij haer electie vande Regierders vande kercke zonder tegenspreecken vande Magistraet.

De heren Burgerm̄r̄n werden bij speciael privilegie gecoren bij arrest, maer de heren Schepenen bij dubbeldt getal. Die vande kercke kiesen de haren altemael bij arrest; zonder tegenspreecken van yemandt, dat ick weet. Van stadts wegen uytreysende, zoo wel Burgerm̄r̄n als an-

[p. 95]

deren, mogen daervan geen betalinge becomen, dan op declaratie, ordonnantie en̄ quitantie. Hoet daerin mette kercke toegaet, is mij onbekent.

Hoewel de Regenten van 't landt en̄ vanden steden de zaecken, tharen laste staende, beleyden zoo als zij op haren eedt en̄ instructie verstaen te behoren, zoo bevint men nochtans dickwils datten Kerckenraedt, dye veel uytheemschen zijn, en̄ zelfs noch aen eedt nochte instructie vander Overheydt zijn gebonden, daeraen nyet genoecht, en̄ nyet en laten de Regieringe daerover smadelick te calumnieren en̄ de gemeenten onrustich te maecken; sulcx dat men haerluyden in thaere zoude bestraffen, zoude schyer een goodslasteringe wesen.

Men hoort haer dickwils eenige Oudtvaderen, oock wel eenige Concilien allegeren, daer se haer te passe comen; maer ick mene dat zij genen van allen den zelven haer verstandt in alles zouden willen onderwerpen, en̄ evenwel dunckt haer, dat alle de werldt haer in alles behoort te volgen, daer zij nochtans wel behoren te weten datter zoo mennichfuldige misverstanden en̄ gebreeckelickheyden in godlycken zaecken bij zoo veel voortreffelycke hoochbegaefde luyden zijn bevonden; maer zij gaen evenwel daerin voort met sulcken goedtdunckentheydt en̄ confidentie als oftet haer in genen dele mocht missen.

Tegen hoe mennichfuldige exemplen en̄ plaetsen der schrifture willen zij nyet alleen den gemenen man, maer oock de Regieringe vanden landen en̄ steden, zoo wel hoge als lage, geen kennisse in kercklycken zaecken toestaen. Daermede zij haer nyet ontsyen zoo treffelijcke Regieringen als Engelandt, Schotlandt, Paltz en̄ andere meer, van onrechtvaerdige usurpatien te beschuldigen, over 't recht twelck zij daerin, comform tverstandt van zoo veel hoochgeleerde voortreffelijcke theologen vander gereformeerde zijde, zoo lange jaren hebben gebruyckt en̄ alsnoch gebruyckende zijn.

[p. 96]

Met dusdanigen vermetelheydt en̄ bedroefde goedtdunckentheydt roept men alles voor ketters uyt wat dit verstandt nyet kan aennemen. Men instigeert d'Overheydt om tegen denselven te procederen als tegen den Cananiteren en̄ tegen den Baels papen, en̄ dat men met vuyle voeten daerdoor moet gaen, zonder nadt noch drooch aen te syen. Men exclameert met groot misbaer om tot uytvoeringe van zulck werck te mogen vinden eenen Gedeon, dye nochtans dyen van Israel zelfs tot afgoderye heeft gedient; - om eenen Jehu, dye nyet aff en lyet vande sonde Jerobeams metten kalveren tot Dan en̄ tot Bethel, en̄ bij Petrus Martyr voor een beudel werdt gescholden. Men bidt Godt tegen daenstaende electie vande Magistraet, dat hij ons zodanige mannen wil geven, die totten swaerde toe daerin mogen procederen; - dat men oock tzelfde met zulcken ijver moet uytvoeren, al zoude men alle de neringe van 't landt daerover verliesen. Men congratuleert de heren nieuwe Magistraten op den inganck van haer bedieninge solemnelick ter tafel sittende met gedruckte billetten, om zodanige luyden met hare kinderen, als pesten en̄ snode menschen te verdriven.

Maer ick bidde mijn heren, dat haer believe dese dingen met behoirlijcke opmerckinge nae te dencken, wadt uytganck deselfde zouden moeten nemen. Dingeboornen en̄ naturellen vandt landt is noch wel indachtich, ofte door vertellinge van haer ouders wel bekent, met hoe sware periculen wij de tyrannie vanden Spangaerden zijn ontgaen; soodat ick mene geen apparentie te wesen, dat zij haer (ten ware eenige heel waren veraerdet en̄ gedegenereert) daertoe zouden willen laten gebruycken, alsoo tzelfde meest zoude gaen over haer eygen oude bekenden, bloedtverwantten, ofte ten minsten goede naturellen vanden landen; die zij nochtans nyet als Rechters, maer zonder eenige kennisse daervan te mogen nemen, en̄ alleen op de kennisse en̄ judicature van onsen geestelijcken, maer zij zelfs nyet

[p. 97]

anders dan assistenten vander justitie, en̄ als beudels, gelijck doctor Pareus seydt, zouden moeten executeren. Soude ment dan tegent recht vandt landt den uytheemschen bevelen, om tzelfde tegen den luyden, als haer vreemt zijnde ende onbekent, zonder eenige compassie en̄ mededogentheydt te mogen uytrechten. Soo zoude, mijns bedunckens, de laetste dwalinge arger als deerste wesen.

De Heere Christus hadde nyet meer dan twaelf Apostelen, daervan de twee, wesende kinderen Zebedei, danderen gaern een voordel van preëminentie afgesyen zouden hebben, twelck dandere thyen (onder den welcken Judas Iscariot mede was) verstaen hebbende, zeer qualick hebben genomen, nyettegenstaende het maer bij versoeck zonder effect was gedaen. Hoe zoudet dan gaen met zulcken mennichte van onse geestelijcken nu tertijdt, zoo zij de hele politycke regieringe aen haer trecken, ofte ten minsten te wege brengen mochten, dat niemandt daertoe zoude werden geadmitteert, dan dyegeene dye in alle zaecken haerluyder voorgestelde compas volgen en̄ zij alsoo alleen het roer houden zouden? Ick meene dattet wel haest corte mijlen nae de lager wal maecken en̄ tgemene schip aen borden stoten zoude. Dat Godt de Heere door zijn genade afwenden wille! Amen.