Gedichten. Deel 2

[p. 285]

Voor-reden.

miltheydt. giericheydt.

miltheyt.

 

Ghy Amsterdammer Burgers en ingheboren,¹⁾

 

En die boven al hebt tot woonplaets verkoren

 

d' Edele Stadt, die deurboren gaet de wolcken met heur kroon,³⁾

 

Van Keyserlijcke handt ontfanghen te loon,

5

Zijt niet verwondert of schoon mijn gewaed wat wilt ‘weyt,⁵⁾

 

Ick ben u mee Poortres, de ruymschottelde Miltheyt,⁶⁾

 

Die niet als een vilt ‘leyt ‘arm leven van groot goedt;⁷⁾

 

Maer vrolijck haer selven, en den behoeftighen voet

 

Vanden overvloet. Ick sal u niet swyghen

10

De reden waerom ick dus herwaerts koom styghen,¹⁰⁾

 

Het is om te kryghen dit Huys in mijn ghewout,¹¹⁾

 

't Welck mijn doodt Vyandin beseten hout,

 

En sit te broen op het gout, 'twelck daer in een Pot leyt begraven,¹³⁾

 

Dwinghende den eyghenaer te leven als de Slaven,

15

Daer hy wel met graven mocht maken goe cier.¹⁵⁾

 

Des Huys-heers Bestevaer begroef het eerst hier¹⁶⁾

 

Inden haert by 't vyer, op dat het niemant sou kippen.¹⁷⁾

 

Iae doen hem de doodt quam op de lippen,

1) ingheboren, burgers die wel in de stad geboren zijn, maar geen poorterrecht hebben.

3) de bedoeling van dezen regel is: de stad, die versierd met haar kroon, tot groot aanzien geraakt, machtig wordt; met heur kroon, met de keizerskroon, die Amsterdam, volgens een in 1489 door keizer Maximiliaan geschonken privilegie, mocht voeren, omdat de stad hem eene schuld van f 60,000 had kwijtgescholden.

5) of schoon enz., indien al mijne kleeding wat buitensporig is.

6) mee Poortres, medeburgeres; ruymschottelde, die ruim opschept, royaal is.

7) vilt, vrek, gierigaard.

10) styghen, op het tooneel verschijnen.

11) dit Huys, de mildheid staat vóór het huis van Warenar; gewout, macht.

13) en sit te broen op, en terwijl ze angstvallig bewaakt, bewaart.

15) terwijl hij wel met groote heeren kon feestvieren.

16) eerst, de grootvader was de eerste, die het hier onder den grond verborg.

17) kippen, pakken, stelen.

[p. 286]

 

Wt vrees dat het soud slippen, en seyd' hy noyt woort¹⁹⁾

20

Teghen zijn eyghen Seun: daer nae sloech hem de moort,²⁰⁾

 

En zijn Seun die moest hem voort op zijn renten gheneeren,²¹⁾

 

Die'er niet nae waren om wel op te smeeren,²²⁾

 

Maer kost en kleeren had hy sober ghenoech,²³⁾

 

En moest sich soo behelpen, tot dat hem de doodt oock sloech.²⁴⁾

25

Over den selven boech ‘zeylt nu dees zijn zoon mede,²⁵⁾

 

Hoe wel't hem nu langh geenen noodt en dede.

 

Want verleggende de stede ‘van den Ouden haert,²⁷⁾

 

Heeft hy de Pot gevonden met het gout daer in vergaert.

 

De welcke hy bewaert ‘oft hy nar waer te deghen,²⁹⁾

30

Daerom heeft hy Warnar tot zijn rechte naem gekregen.

 

Op verscheyde weghen ‘heeft dees dese schadt,³¹⁾

 

Hier in huys tot meer mael begraven gehadt.

 

En de penninghen glat ‘heeft noch de vloer te bewaren,³³⁾

 

Maer sijn Dochter heet Claertje die selse wel claren,³⁴⁾

35

Soo s'er openbaren ‘nae dat ick kan bevroen.

 

Dees is swanger (en weet niet by wien) te vermoen,³⁶⁾

 

Dats immers een seltsaem doen ‘doch sult ghyt bevynen,³⁷⁾

 

Hoe leughenachtich oock dat het soud' moghen schynen.

 

De Iongman en de zyne ‘zyn wel vermoghen Lien,³⁹⁾

40

Van dit Paer soud' ick gaern een huwelijck zien.

 

'tWelck comende te schien ‘salmen my beter eeren,⁴¹⁾

 

En ick in plaets des giericheyts, dit huys beheeren.⁴²⁾

 

Alle kanssen keeren ‘en alle tydt heeft zyn besteck.⁴³⁾

 

Her uyt Oude toveres met jou mag're beck,⁴⁴⁾

45

Die u eygen Dreck ‘wel van begeerlyckheyt soud eeten.⁴⁵⁾

 

Ghy hebt dit huys langh genoech beseten,

 

Ghy moet het weten ‘u tydt is verby.

giericheydt.

 

Vaert wel schoone gelt dat ick soo vierich vry,⁴⁸⁾

 

Al schey ick van dy ‘met droevich schreyen,

50

Mijn hart en can daerom van u niet scheyen,⁵⁰⁾

 

Och laetme wat beyen ‘dat ick haer noch eens kus.⁵¹⁾

miltheyt.

 

Voort, u tijdt is om.

19) en seyd' hy noyt woort, zeide hij geen stom woord.

20) sloech hem de moort, stierf hij.

21) hem gheneeren op, leven van; renten, inkomsten.

22) wel op te smeeren, lekker leven van te leiden.

23) sober ghenoech, heel sober.

24) sich behelpen, leven, zich staande houden.

25) op dezelfde wijze leeft nu de zoon van dezen, hoewel hij er nu volstrekt niet toe gedwongen zou zijn.

27) stede, de vloer, de plaat, waar vuur op wordt gestookt.

29) oft hy nar waer te deghen, alsof hij een echte gek was. De woordspeling ontleende Hooft aan Coornhert, Wercken (ed. 1630) iii, bl. 492.

31) op verscheyde weghen, op verschillende plaatsen (lat. variis locis).

33) glat, blinkende, nieuwe.

34) maar zijne dochter, die Klaartje heet, zal er wel weg mede weten, als ze te voorschijn komen.

36) en weet niet enz., en kan niet vermoeden bij wien.

37) een seltsaem doen, eene wonderlijke zaak; doch, toch zult gij het zoo bevinden.

39) de zyne, de zijnen; vermoghen, wèlgestelde.

41) 't welck comende te schien, als dat geschiedt.

42) dit huys beheeren, heer en meester zijn in dit huis.

43) besteck, termijn, grens.

44) her uyt, er uit.

45) begeerlyckheyt, gierigheid.

48) vierich vry, vurig bemin.

50) daerom, evenwel.

51) beyen, toeven; haer, de pot met geld.

[p. 287]

giericheydt.

 

Och hoe overvaljeme dus?

 

Ick sal noch flus ‘beswymen door 't benouwen.⁵³⁾

miltheyt.

 

Ghy hebt hier lang genoech mag're koocken gehouwen.⁵⁴⁾

giericheydt.

55

Och laet my den Ouwen ‘noch leeren een Les.⁵⁵⁾

miltheyt.

 

't Heeft veel te langh gheduert. Ick wacht my des.⁵⁶⁾

giericheydt.

 

Soo sal ick hem het sles ‘toe roepen van veere,⁵⁷⁾

 

O Waernar ‘Waernar ‘onthout mijn Leere.

 

Siet datmen niet weere ‘my heel uyt u gemoet,

60

Gelijckmen my uyt u wooninghe doet.

 

Syts altijdt vroet ‘al moet ick spoen mijn ganghen,⁶¹⁾

 

Ick weet hy heeft zijn hart soo vast aen mijn gehanghen

 

Dat hy sal blyven ghevangen ‘met liefde tot my.

 

Al ist dat ick door dwang van synent ty.⁶⁴⁾

miltheyt.

65

Dit spel sal Pottery ‘heeten soo ghy 't meucht veelen,⁶⁵⁾

 

Spraeckmakende gemeent. Plautus heeft het doen speelen

 

Voor Burgers en eelen ‘vant Roomsche bloet.⁶⁷⁾

 

'tIs een huys-Godt die by hem de voor reden doet.⁶⁸⁾

 

Maer om dat ghy van sulck goet ‘niet veel hebt hooren segghen,

70

Soo heeft de Oversetter diens rol my Miltheydt toe gaen leggen.

 

Plautus stel[t] de gheschienis al hadmense t' Athenen bespeurt,⁷¹⁾

 

Maer wat isser oock dat t' Amsterdam niet en beurt.

 

Dus nemen wy best bekende plaetsen en straetjens,

 

Niemant treck hem yet aen, 't sijn maer hoofdelose praetjens.⁷⁴⁾

53) flus, aanstonds.

54) mag're koocken gehouwen, gierig huisgehouden.

55) den Ouwen, Warenar.

56) ich wacht my des, ik zal mij wel wachten dat toe te staan.

57) sles, slechts.

61) syts altijdt vroet, wees hiervan in allen gevalle overtuigd (dit wordt tot Miltheyt gezegd).

64) van synent ty, zijn huis verlaat.

65) Pottery, eene vertaling van Aulularia; soo ghy 't meucht veelen, als gij het goed vindt, met uw verlof (daar het woord gewoonlijk schelmerij beteekende).

67) Roomsche, Romeinsche.

68) huys-Godt, lat. lar familiaris, een beschermgod van het huis.

71) al, alsof.

74) treck hem yet aen, trekke zich iets aan; hoofdelose, losweg daarheen geworpen, zonder bepaalde bedoeling; tevens woordspeling met den naam van den dichter.

[p. 288]

Personagien.

warnar.

reym.

geertruyd.

rijckert.

ritsart.

lecker, jonghen.

casper, Hof-meester.

teeuwes, de Cock.