De briefwisseling van P.C. Hooft. Deel 3

Derde deel

Regelnummers proza verbergen

[p. 794]

*1332 (Tesselschade aan P.C.Hooft.)

1Mijn Heer,

2Doen eens een kleet van oudts mocht veertich jaeren dueren, doe² 3 hielt men 't voor genae, daer wij het noch voor houwen; en³ 4 Vastart sejdt, 't was nu de Huijd vol plagen, door de verdurven⁴ 5 onraedt van Hoofsche dertelheên. Dies zouden wij gaeren, niet door⁵ 6 kranckhejt van quistsucht, maer wel door vaste vrindtschap, een⁶ 7 taeyer stoff als vliegers lichtichejt, gelockt zijn, om ue. t' Amsterdam⁷ 8 in ue winterhuijshoudinghe, ons vrindelijck aengebooden, te 9 koemen besoecken, daer wij ue hertelijck aff bedancken. En noch 10 haepert er des geen ongerijmde

Van dit fragment bestaat geen handschrift. Het is door Van Vloten gedrukt onder de ‘ongedagteekende brieven van Tesselschade en Hooft’, achter de chronologische serie, als no. 968; door Worp is het tussen fragmenten van 25 augustus en 19 december 1645 gezet met de noot, dat het jaartal niet vaststaat.

L.C. Michels heeft in N.Tg.LIII (1960, herdr. in L.C. Michels, Filologische opstellen IV, Stoffen van verscheiden aard. Zwolle 1964, 155 v.) op blz. 315-318 getracht, dat jaartal door nauwgezet onderzoek van inhoud en vorm te benaderen. Uitgaande van de ‘wij’ die Hooft's uitnodiging naar Amsterdam niet kunnen aannemen, betoogt hij, dat dit Crombalch en Tesselschade kunnen zijn, wat de tijd zou beperken tot 1623-1634, of Tesselschade en haar dochter Maria Tesselschade, tussen het einde van haar rouwtijd om Allard, 1635, en Hooft's sterfjaar 1647. Worp heeft de laatste mogelijkheid gekozen, Michels kiest de eerste, op grond van een duidelijke reminiscentie aan vs. 345-376 van Huygens' Costelick Mall, dat van 1622 is (W. I, 254). Dit argument kon weleens klemmender schijnen dan het is. Ook na meer dan twintig jaar kan dit gedicht, dat onder de vrienden populair was en zeker vaak geciteerd werd, Tesselschade heel goed door 't hoofd gespeeld hebben, en dat zij het verkeerd citeert, pleit niet voor recente lectuur. Daarentegen gebruikt Tesselschade een zegswijze die in C.M., ondanks extreme toepasselijkheid, niet voorkomt maar sterk aan Hooft doet denken: ‘kranckhejt van quistsucht’. Dit herinnert aan ‘ritsighejt van kalzucht’ (674), ‘zinkingen van kaekelzucht’ (715), ‘een zinking van

2 Doen (...), doe: Toen (...), toen; van oudts wschl. adj. bij ‘kleed’ (= bovenkleed) (WNT vanouds 495 1 3^e al.) ouderwets; mocht: kon.

3 daer: waar.

4 Vastaert (Constans): C. Huygens; de Huyd vol plagen: analogie van ‘de huid vol slagen (krijgen)’ waar het bovendien op rijmt, en allusie op Huygens' ‘den hals vol plagen’ (vs. 370). De cursivering bij vVl., die het hs. nog gezien heeft, kan op deze allusie wijzen. De betekenis moet wel zijn, dat een 40 jaar oud bovenkleed tegenwoordig (‘door...dertelheên’) allesbehalve gewaardeerd zou worden.
de verdurven onraedt: de ontaarde belaging.

5 Hoofsche dertelheên: weelderigheid als van een hof.

6 kranckheijt van quistsucht: (morele) zwakheid van verkwistendheid.

7 gelockt zijn: gelokt worden; vlieger: een bovenkleed dat een lang leven had (het WNT noemt als materiaal laken, grein en fluweel); T. noemt een vlieger toch ‘licht’ in vergelijking met haar vriendschap.

[p. 795]

klapzucht’ (737). Daar komt nog bij, dat ‘vaste vrindtschap, een taeye(r) stoff’ stelliger toepasselijk is op hun verhouding in 1645 dan in 1623-1634.

Maar door het ontbreken van ieder vast houvast is Van Vloten's weg de veiligste: achteraan.

Volgens Worp (Onw. Vr. 319) is het hs. niet gevonden.